Stedelijk ontwerp in Brussel

gebouwontwerp stedelijke context / site fabriek door Toon Maas en Oscar Broeckhoeven onder begeleiding van Brecht Verstraete en Nathan Ooms 3bira groep 18 2013-2014/asro

1

infractructuur + woonmiddelen = wonen “Het gaat erom dat mensen moeten kunnen (...) verantwoording dragen voor hun eigen omgeving. Hier is inspraak niet voldoende. (...) Wonen is het gevolg van actie. Identificatie is: in bezit nemen. Als je niet kunt identificeren dan woon je niet, dan logeer je.” uit ‘De integriteit van de stad’ (1969) / John Habraken

2

4 8 12 34 36 44 46 50 56

Inhoudstafel situering concept plan structuur woontype gevel snede duurzaam referentie

3

situering

4

Uitwerking van bestaand masterplan.

In een vorige opdracht werden de grote lijnen van het masterplan van de site fabriek vastgelegd.

Deze worden hier met aandacht en de nodige verfijning aangepakt.

De opdracht omvat het ontwerpen van een kavel met een programma van wonen, werken en ontmoeten.

Aan de rand van de Brusselse vijfhoek, in het hartje van de ‘bloemenwijk’ bevindt zich de site fabriek. Een plek met een diverse context in iedere windrichting, hier worden de lijnen geschetst van ons ontwerp.

De site staat op een schakelpunt van drie verschillende thema’s: groen - de rand van de Brusselse vijfhoek, grenzend aan het kanaal met als gevolg veel (voormalige) loodsen en fabrieken - relatief grote korrel blauw - de sociale woonblokken die los staan van de context van de binnenstad. rood - de typische woonblokken die de vijfhoek vullen, kleinere korrel met meestal een herenhuis-typologie.

Kijkend naar deze verschillende contexten die de site omringen, vonden we het een voor de hand liggend feit om met deze thema’s te spelen en te laten terug komen op de site zelf. Zo ontstonden er drie bouwblokken met elk hun eigen identiteit. Hierdoor lopen al dan niet publieke en semi-publieke doorsteken die deze verschillende bouwblokken samenbrengen op een publiek plein centraal gelegen op de site.

We werken hier de de groene en de blauwe blok uit, respectievelijk ‘de Loodswoningnen’ en ‘de Unie’.

5

concept / masterplan

6

aanleg publieke en collectieve ruimte Bij de aanleg van de publieke ruimte moesten we in het achterhoofd houden dat het centraal gelegen publieke plein de drie bouwblokken met elk hun eigen identiteit verenigt. Deze vereniging van de fragmenten gebeurt het sterkst wanneer deze publieke ruimte als één geheel wordt ingericht. Daarom hebben we gekozen om één tegel te gebruiken, over de ganse publieke ruimte (plein en doorsteken). De tegel die gebruikt wordt is het concept ’tile’ van 51N4E. Het is een non-directionele tegel, wanneer gebruikt op een grote oppervlakte toch een voldoende diversiteit creëert. Afhankelijk van het tijdstip en de lichtinval vinden er accidentele groepsvormingen plaats. …De tegel als een ’manier om de stedelijke ruimte te interpreteren’.

De binnenkoer van het Loods-bouwblok vormt een collectieve ruimte, die iets minder formeel wordt ingericht door af en toe de tegels te laten overgaan naar groenere delen (gras, een boom of twee).

Dan worden er ook nog op andere plaatsen bomen aangeplant. Waar ze staan, is zorgvuldig uitgedokterd aan de hand van de terreinsnede over de hele site. Hoe groot of klein, hoe veel, met welk ritme hangt allemaal samen met het statuut van de ruimte waar ze instaan of welke ruimte er achter ligt. Zo wordt op het publieke plein één grote boom geplant. En tussen de publieke passage, commerciële functies, rijwoning-bouwblok, wordt een minder strak rimte van kleinere bomen geplant. Aan de overkant van het Unie-bouwblok wordt dan wel een strak ritme van grotere bomen geplant, die corresponderen met de publieke ruimte waar ze instaan.

De publieke ruimte wordt geactiveerd door hierlangs enerzijds commerciële en stedelijke functies te plaatsen en anderzijds het ontmoetingscentrum met zijn café. De collectieve ruimte wordt opgeladen door werkfuncties (al dan niet met bijhorende woning) en het gebruik van de bewoners. Hier gaat de collectieve ruimte werken omdat de bewoners kunnen kiezen tussen hun private ruimte of een collectieve ruimte. Waar de aanwezigheid van het private essentiel is voor de werking van het collectieve.

verademing doorgang & ophoging plein De publieke doorsteek vanaf Rue de la Poudrière naar het publieke plein loopt langs het Loods- en Rijwoningen-bouwblok. Op het gelijkvloers van het Loods-bouwblok maken we een insnijding ter hoogte van de passage en het plein. Zo wordt een aangenamer ruimtelijk gevoel gecreëerd wanneer deze passage wordt gebruikt. Dit heeft als gevolg dat de binnenkoer van de Loods een publiek karakter krijgt.

Door het plein over de ganse hoogte van de binnenkoer lichtjes te verhogen (54cm = zithoogte), creëren we een grens tussen het publieke en het collectieve. De overgang tussen deze twee wordt gemaakt door luie trappen en een hellingsbaan. Tussen deze twee elementen ligt een collectieve zaal die met harmonicadeuren makkelijk kan opengezet of toegedaan worden. Deze zijn bekleed met transluncente golfplaten om ervoor te zorgen dat de visuele relatie niet weg is. De tussenruimte kan meestal openstaan, maar ook makkelijk toegedaan worden als bewoners deze zouden willen gebruiken voor kleine evenementjes, vergaderingen,… Doordat deze ruimte een grens vormt tussen het publieke en het collectieve, tussen het verhoogde en het niet verhoogde onstaat een spel tussen deze elementen, zitten, rondlopen,… Ook zijn er nog tussenruimtes voorzien, gelegen aan twee circulatiepunten. Dit is bedoeld als een flexibele ruimte die kan ingevuld worden door de bewoners die gebruik maken van dat bepaald circulatiepunt. Ze kan gebruikt worden als semi-buitenspeelruimte voor de kinderen, omdat deze ook helemaal kan opengezet worden naar buiten toe. Of ook deels als opslagplaats voor tuingerief etc.

Dus de bewoners hebben telkens de keuze tussen hun privaat terras/wintertuin of een collectieve ruimte (collectieve zaal, binnenkoer, tussenruimte, tuintafel) naargelang hun empathische gemoedstoestand.

terreinsnede wonen

wonen wonen

werk

commercieel

ontmoeten

7

concept / wonen

8

wonen - het loods-bouwblok

Het algemeen idee voor de werking van de woningen in het loods-bouwblok wordt hieronder geschetst.

Wanneer een bewoner zijn woning binnenstapt is er net voor de berging een kleine ruimte voorzien. Hier kan een schap met schoenen, jassen, buggy’s staan, juist genoeg plek om die kleine dingen direct kwijt te kunnen. Een kwestie van gebruiksgemak.

Gescheiden met een gordijn bevindt zich daarachter de berging, waar het wasmachine, de droogkast, opbergkasten,… kunnen geplaatst worden.

Als de bewoner vervolgens zijn traject verder zet komt hij in de leefruimte die bestaat uit de keuken, eetruimte, living en wintertuin. Deze ruimtes zijn op verschillende manieren met elkaar verbonden door bijvoorbeeld deels beglaasde (niet dragende) muren, gordijnen, harmonicaramen.

Vervolgens verlaat hij de dagzone en kom je in de nachtzone. Hier kom je eerst de badkamer en dan het wc tegen, om uiteindelijk aan de verschillende slaapkamers uit te komen. De natte cel is bewust tussen de dag- nachtzone geplaatst om de nachtzone rust te bieden. Doordat alle slaapkamers aan de gevels zijn geplaatst ontstaan er soms gangen. Waar het mogelijk was hebben we die laten omplooien naar de gevel, zodat deze ook licht kon trekken, waardoor een ander ruimtelijk gevoel wordt gecreëerd.

De grenzen van de berging, leefzone en nachtzone zijn voorzien van gordijnen. Wanneer de behoefte er is, kunnen deze worden toegetrokken om een ruimtelijk en visueel een minimale grens te vormen.

Ook zijn de woningen telkens zo ontworpen zodat de keuken, badkamer en wc rond één leidingenkoker zijn gegroepeerd. In het achterhoofd houdend dat alle muren in de woning niet dragend zijn, brengt dit een grote flexibiliteit met zich mee. Het geeft de bewoners de mogelijkheid om zelf actie te nemen in hun woning. Zo kunnen ze makkelijk hun woonmiddelen herschikken en reorganiseren, steeds opzoek naar die bepaalde opstelling die de beste oplossing is op dat moment. Zo maken de inwoners hun appartement eigen.

De westelijke binnengevel kan maar langs één zijde zonlicht vangen, en om hier optimaal van te kunnen genieten bestaat deze gevel uit translucente polycarbonaatplaten.

De woningen worden gedragen door een betonnen structuur van kolommen, balken en welfsels.

wonen - het unie-bouwblok

Het algemeen idee voor de werking van de woningen (stadsduplexen) in het Unie-bouwblok wordt hieronder geschetst.

De bewoner komt zijn woning binnen vanuit de passerelle. Deze circulatieruimte is ontworpen als een bufferruimte tussen buiten en binnen die gescheiden is van de natuurlijke elementen (wind, regen,…) door enkel beglaasde, zwart stalen harmonicaramen. Dit concept van duplexen en een passerelle heeft als voor deel dat de circulatie maar om de twee verdiepingen moet voorzien worden. Specifiek heeft de passerelle als voordeel dat er in de keuken een raam naar ’buiten’ kan opengezet worden. Tevens kan de woning zo ook in de langse zijde geventileerd worden.zo de duplex ook in de lange zijde geventileerd worden (cross-ventilatie).

Dan passeert de bewoner de keuken en de berging.

Vervolgens volgt de leefzone die bestaat uit een eetruimte, living, dubbel hoog terras over de volledige hoogte van de duplex. Hier bevindt zich ook de trap die in deze vide doorsteekt naar boven en zo een ruimtelijke verbinding maakt met de natte cel en slaapzone. De slaapkamers van de kinderen en van de ouders zijn gescheiden door het wc en de badkamer.

Ten opzichte van de woningen in het Loods-bouwblok is de grens tussen de dagzone en nachtzone hier anders geformuleerd. Eerst en vooral is er hier het verschil dat ze op twee verschillende niveaus liggen. Door de trap in de vide te plaatsen ontstaat er wel een soort van vloeiendheid tussen het terras, de leefzone en de bovenverdieping. Dit merk je wanneer je het gelijkvloers binnenstapt, waardoor een illusie ontstaat van een ander soort ruimte.

Opnieuw zijn de stadsduplexen zo ontworpen dat de keuken, badkamer en wc rond één leidingenkoker zijn gegroepeerd. De scheidende wanden tussen deze woningen maken deel uit van de draagstructuur van het bouwblok. Binnenin de woningen zijn alle muren niet dragend, wat weer de mogelijkheid biedt om zelf actie te nemen.

De woningen worden gedragen door een predallen die afdragen op een schijvenbouw.

ruimte sequentie loodswoning stadsduplex unie

leefzone

gordijnen

slaapzone

deur

natte cel koker berging

ruimtelijke elementen - loods scheidende wand van snelbouwstenen gordijn kolom en balk - beton deels beglaasde keukenmuur uit multiplex wit geverfde deur stalen harmonica ramen verhoogde wintertuin uit watervaste multiplex volledige gevel uit polycarbonaat

ruimtelijke elementen - unie dubbelhoge ruimte - zonwering vide, ruimtelijke verbinding cross-ventilatie wit geverfde deur stalen harmonica ramen

9

harmonicaramen beweging door woning

masterplan/axonometrie (inval vroege namiddagzon)

10

11

plan 0 schaal 1/200 n

12

13

8

9

+0,54 8

10

+0,00

plan 0 schaal 1/200 n

14

2

5

7

3 6

4

1 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

cafĂŠ polyvalente zaal activiteitenlokalen onthaal en vestiare tussenruimte/wintertuin sanitair technische ruimte commerciele ruimte werkruimte tussenruimte/polyvalente zaal

15

plan 1 schaal 1/200 n

16

17

plan 2 schaal 1/200 n

18

19

plan 3 schaal 1/200 n

20

21

plan 4 schaal 1/200 n

22

23

plan 5 schaal 1/200 n

24

25

plan 6 schaal 1/200 n

26

27

plan 7 schaal 1/200 n

28

29

plan 8 schaal 1/200 n

30

31

dakenplan schaal 1/200 n

32

33

structurele axonometrie unie loodswoningen

34

35

stadsduplex

4 personen 117 m2

woontypes/unie woontypes/unie stadsduplex stadsduplex hoekappartement

36

37

hoekappartement

2 personen 79 m2

woontypes/unie hoekwoning

38

39

gezinsappartement

5 personen 152 m2

woontypes/loods woontypes/loods gezinsappartement gezinsappartement stadsappartement

40

41

stadsappartement

4 personen 118 m2 exclusief werkruimte 48 m2

woontypes/loods

stadsappartement (met werkfuntie)

42

43

gevel

44

45

46

47

48

49

duurzaamheidsnota maatschappelijke en sociale kwaliteiten

50

Maatschappelijke en sociale kwaliteiten

WONEN

ONTMOETINGSCENTRUM

In het bouwblok komen twee verschillende thema’s aan bod, namelijk het ‘wonen in de stad’ en het gemeenschaps- en ontmoetingscentrum. Het wonen in de stad wordt nog onderverdeeld in: de gezinsappartementen (met nevenfunctie), de stadsappartementen (met nevenfunctie), de stadsduplexen en studio’s.

De site staat op een schakelpunt van drie verschillende thema’s: groen rand van de Brusselse vijfhoek, grenzend aan het kanaal met als gevolg veel (voormalige) loodsen en fabrieken - relatief grote korrel blauw de sociale woonblokken die los staan van de context van de binnenstad. rood de typische woonblokken die de vijfhoek vullen -kleinere korrel met meestal herenhuis-typologie.

Kijkend naar deze verschillende contexten die de site omringen, vonden we het een voor de hand liggend feit om met deze thema’s te spelen en te laten terug komen op de site zelf. Zo ontstonden er drie bouwblokken met elk hun eigen identiteit. Hierdoor lopen al dan niet publieke en semi-publieke doorsteken die deze verschillende bouwblokken samenbrengen op een publiek plein centraal gelegen op de site.

Het rode blok (Rijwoningen) is een bouwblok gebouwd aan de rand. Het plant zich zorgvuldig in de zuidgelegen context met een kleinere korrel, eerder gekenmerkt door een wijkgevoel. De korrel en de woningtypes refereren naar de herenhuis-typologie van woningen in de directe en nabije omgeving.

Het groene blok (Loodswoningen) is een gesloten bouwblok met een ruime binnenkoer. Het combineert wonen (gericht naar de binnen- en buitenkant van het bouwblok), werken (gericht naar de binnenkoer) en commerciële functies (gericht naar buitenkant (publieke passage) maar nog met zicht op de binnenkoer). Het bouwblok probeert op een subtiele wijze de loods in het geheugen van de voorbijganger op te roepen. Zo refereert het naar de typologie die enkele jaren terug op exact diezelfde plaats lag en naar de noordgelegden context, namelijk het postindustrieel patrimonium van de kanaalzone.

Het blauw aangeduide (Unie) is het gemeenschapscentrum met daarboven woningen (met nevenfunctie) en erachter een publiek plein, als schakelelement in de buurt. Het gemeenschapscentrum dat twee verdiepingen hoog is, manifesteert zich als een glazen zaal met een betonnen structuur, met daarachter een bufferruimte. Deze tussenruimte/wintertuin kan met goed weer naar buiten toe worden opengezet of ze kan als aparte zaal gebruikt worden (binnen-buiten, buiten-binnen). De ingang van het gemeenschapscentrum kan opengezet worden met behulp van een taatsdeur, deze opengedraaide deur zie je vanop de straat. De betegeling van de publieke buitenruimte loopt door de tussenruimte/wintertuin tot op de straat, langs de ingang van het gemeenschapscentrum. Hierdoor creëert men het gevoel van een continue ruimte.

51

duurzaamheidsnota maatschappelijke en sociale kwaliteiten functionele kwaliteiten

52

Unie Als we naar de buurt kijken, kunnen we spreken over een gefragmenteerde buurt die nood heeft aan een gemeenschappelijk lichtpunt. Waarom? Er is een confrontatie tussen de aanhoudende gentrification van de buurt en de sociale woonblokken. Wat de buurt nodig heeft, is een ontmoetingscentrum dat werkt. Waar mensen naartoe gaan om te praten, om hun dagelijkse behoeften te vervullen, voor vermaak, lucratieve en educatieve doeleinden. Hoe willen wij dat juist laten werken? Door het gemeenschapscentrum te profileren (en zo ook te ontwerpen) als een unie van de buurt. Zo lijmt het de buurt als het ware aaneen en gaat de buurt zich terug een ’buurt’ voelen! Eén van de doelstellingen zou zijn dat de wijkbewoners het woord ’ons’ voor centrum gaan plaatsen, hierin zou je dan een soort van groepsgevoel kunnen herkennen. Het gemeenschapscentrum wordt vertaald als een open architectuur, die gevormd wordt door zichten vanaf de straat, en zichten van op de site. Het heeft ook een dubbel hoog plafond, dat royaal geste doet naar de buurt. De Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat grenzend aan de school kan versmald worden tot de breedte van één auto, omdat het een éénrichtingsstraat is. Hierdoor kan het voet- en fietspad aan de school verbreed worden. Dit pad wordt lichtjes verhoogd en gescheiden ten opzichte van de rijbaan met een sterk ritme van bomen die corresponderen met de grootte van de publieke ruimte, die op die specifieke plek gedomineerd wordt door de Papenvest.

Loodswoningen De Zennestraat en de Grootsermenstraat/Wagenstraat/Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat vormen een ietwat drukkere autoverkeer-straat.

Het is een gesloten bouwblok met een ruime binnenkoer. Op het gelijkvloers wordt het werken, de commerciële functies en de fietsenstallingen georganiseerd, die uitgeven op het publieke plein zodat er van alle dagdagelijkse futiliteiten in en rond het gemeenschapscentrum aan de gang zijn.

Deze beweging van mensen heeft een positief effect op de algemene sfeer die heerst in en rond het publiek plein dat zich naast het gemeenschapscentrum bevindt.

Dit plein wordt verbonden met de omgeving door het verlengen en doortrekken van de Vandenbrandenstraat, waardoor een brede royale straat ontstaat. Ook wordt dit plein via de doorsteek aan de Rue de la Poudrière verbonden. In contrast met dit publiek plein moeten de colletieve binnenpleinen van de woonblokken elk op hun specifieke manier worden ontworpen, om te beantwoorden aan de verschillende noden van hun bewoners.

Functionele toegankelijkheid Loodswoningen De typologie van de Loodswoningen laat toe om een hybride vorm van wonen en werken doorheen dit bouwblok te hebben. Door het eenvoudig systeem van balken en kolommen, vormen deze ruimtes polyvalente ruimtes die in ruimte en tijd aangepast kunnen worden. Ruimtelijk wordt de Unie de Rue Vanderbrandenstraat doorgetrokken om het gevoel van een publieke ruimte publieke as op onze site door te trekken. De woningen in dit blok worden ontsloten door twee buitentrappen en drie binnentrappen die elk worden voorzien van een liftkoker. Deze liftkokers lopen telkens door tot in de ondergrondse parking. Het blok voorziet twee goed bereikbare fietsenstallingen en bevat tevens een subtiele publieke in- en uitgang van de parking.

Op het gelijkvloers is een een hap uit het gebouw genomen om de ruimtelijke relatie tussen de binnenkoer en de zone langs de rijwoningen te verbreden. Op die manier biedt deze volumetrische uitsnijding een verademing voor wanneer men uit de ’steeg’ komt uit de Rue de la Poudrière. Ook de ruimtelijke relatie tussen de binnenkoer en het publiek plein wordt vergroot.

De binnenkoer van de Loods-bouwblok is 54 cm opgehoogd om een overgang te maken tussen het publieke en het semi-publieke (collectieve). De overgang tussen de twee gebeurd wordt gemaakt door luie trappen en een hellingsbaan. Dit gebeurt onder die volumetrische uitsnijding, die als luifel fungeert.

Niet alleen is de gelijkvloerse verdieping aan te passen afhankelijk welke gebruiker(s) er komt, maar ook de verdiepingen erboven zijn flexibel. Er kan de keuze gemaakt worden om ruime gezinsappartementen te plaatsen of om kleinere stadsappartementen of zelfs studio’s te plaatsen (vb verdieping 3 vs verdieping 4).

Unie De Unie profileert zich als bindingselement in de omgeving en heeft een duidelijk publiek karakter op het gelijkvloers; een dubbelhoge ruimte met open plan waar er ten alle tijde een publieke interactieve functie kunnen zijn en de buurt doen opleven. Zowel de voorzijde als de achterzijde van deze ruimte bestaat uit glas. Zo kan de visuele relatie makkelijk van op de straat naar het binnenplein worden gelegd en mensen lokken naar de activiteiten in het ontmoetingscentrum of op het plein tussen de Loodswoningen en de Unie. Een wintertuin fungeert als tussenzone tussen het binnenplein en de binnenzalen van het ontmoetingscentrum. Deze niet verwarmde zone is flexibel. Door niet te veel kolommen te plaatsen en een grote hoogte krijgt deze ruimte een zeer royale ruimtelijkheid. Voor de dakbekleding is transparant materiaal gekozen, zodat er planten en zelfs bomen kunnen geplant worden. Dit dak kan ook worden opengezet om makkelijk de warme lucht te laten ontsnappen en de frisse lucht te laten binnenstromen De hoogte van de Unie varieert naar de naastliggende context. We trekken de lijnen van de Loods-bouwblok enerzijds door, terwijl we aan de andere kant van de Unie een gematigde overgang van de lage aangrenzende woningen tot het tegenoverliggend gebouw, dat vijf verdiepingen telt, voorzien. Tussen deze twee zones bevindt zich een verhoging zodat uiteindelijk de Unie uiteindelijk negen verdiepingen bereikt en zo een exact even hoog tegengewicht bieden aan de Papenvest. Zo creëren we een dialoog tussen de Unie en de Papenvest, waardoor ook de straatbeeld meer in evenwicht wordt gehouden.

De woningen boven het ontmoetingscentrum worden ontsloten door een trappenkoker en een lift.

De stadsduplexen worden om de twee verdiepingen ontsloten met een passerelle. Deze passerelle is ontworpen als een buitenruimte, waarbij de enkel beglaasde ramen ook kunnen opengezet worden om de stadsduplexen te kunnen cross-ventileren. Deze duplexen worden gescheiden door dragende schijven.

In de andere zone van dit blok bevindt zich nog een gezinsappartement met werkruimte en een studio. Deze worden ook door dragende wanden gescheiden. Maar net zoals bij de duplexen zijn de muren binnen in de appartementen niet dragend en aanpasbaar.

53

duurzaamheidsnota technische kwaliteiten kwaliteiten van de site

54

Technische kwaliteiten De zorgvuldige planschikking zorgt ervoor dat in de appartementen en duplexen een hoog thermisch comfort is. Bij de duplexen in de Unie is bijvoorbeeld de vide niet boven de leefruimte geplaatst maar boven de ciruclatie ruimte om geen koudeval boven de leefruimte te krijgen. Ook zorgt deze vide ervoor dat de hal op de bovenverdieping van de duplex natuurlijk verlicht is en zicht op de buitenomgeving heeft.

De positionering van de ramen zorgt ervoor dat er goed geventileerd kan worden en er een goede binnenluchtkwaliteit in iedere ruimte gegarandeerd kan worden. In de Unie zijn de passerelles gedetailleerd als buitenruimtes, zodat de benedenverdieping van de duplex ook makkelijk cross-geventileerd kan worden. Ook hebben de keukens in zowel de Loodswoningen als Unie altijd een raam naar buiten toe (om te kunnen verluchten) als een raam tussen de keuken en de eetruimte om het visueel contact te leggen.

Op niveau van de site hebben we een aantal visuele constructielijnen zoals kroonlijsten,… van de omgeving laten doorlopen om het op visueel niveau in de omgeving te doen passen. Aangaande het visueel comfort op de site zelf hebben we bomen geplaatst in de ruimtes binnenin de Loods-bouwblok om de inkijk te beperken en een aangename ruimte te verkrijgen. Ook op het binnenplein tussen de drie entiteiten staan bomen om de ruimte groen en frisheid te bieden, wordt één grote boom geplaatst.

Om de site doorheen de dag maximaal te laten genieten van zon, zijn de tussenruimtes breed genoeg ontworpen. Ten zuiden van het binnenplein van de Loods-bouwblok zijn de hoogtes beperkt gehouden. Ook de plaatsing van de hoogste zone van de Unie hebben we rekening gehouden met de bezonning van de omgevende gebouwen zodat we niemands licht afnemen.

In zake brandveiligheid is ervoor gezorgd dat er een brandweerwagen kan passeren tussen onze drie entiteiten over verharde routes/pleinen. Ook is het vloerpeil van de hoogste verdieping van de Unie onder de 25 meter gehouden zodat dit niveau ook bereikbaar is met een brandweerwagen.

Kwaliteiten van de site In het project zijn er verschillende manieren voorzien om groen te integreren: Loods-bouwblok: door de binnenkoer grotendeels te betegelen, met hier en daar een plekje gras en twee grote bomen, wordt deze collectieve (groene) ruimte, minder gericht op de specifieke gezinssituatie die we nastreefden bij de Rijwoningen.

Op de zone tussen de Rijwoningen en het Loods-bouwblok en langs het Loods-bouwblok af zijn er ook kleinere boompjes geplaatst om afstand van de ingangen te creëren en de directe relatie tussen het stedelijk plein en de omliggende woningen wat te breken. Ook is er ruimte voor groen in de 6 meter hoge wintertuin bij de Unie.

Tevens zijn er groendaken voorzien op de daken van de Loodswoningen.

De ontmoetingsruimte op het gelijkvloers van de Unie is een transparante ruimte waardoor er van buitenaf naar de site en het publiek plein kan gekeken worden. Verschillende interacties zijn zo van buitenaf waarneembaar en zullen zo mensen aantrekken naar het we ontmoetingscentrum: het spelen op het publieke plein, het gezellig cafétje, de activiteiten en/of tentoonstellingen in het ontmoetingscentrum,...

De woningen van de Loods-bouwblok die gecombineerd zijn met (commerciële) ruimtes, worden geplaatst grenzend aan het publieke plein, om dit zodanig op te laden tot een stedelijke plein. De woningen van de Loods-bouwblok met (eventueel private) werkruimtes bevinden zich op het gelijkvloers aan de binnenkoer voor makkelijke toegankelijkheid.

Water wordt op de daken van de Unie en de grote wintertuin opgevangen in een regenwaterput, gefilterd en herbruikt voor de wasmachines, sanitair, planten,… Op het dak van de Unie worden ook fotovoltaïsche panelen geplaatst die de woningen van groene energie voorzien. De materialen die gebruikt zijn op de gevel is een buitenpleister. Om ervoor te zorgen dat deze buitenpleister zuiver blijft voor een lange tijd, zijn de details nauwgezet opgetekend met kwaliteitsvolle afwateringen profieltjes die er voor zorgen dat de gevel niet vervuild wordt.

55

referentie

56

unie zonnenwering en duplex, unitÊ d’habitation, marseille, door le corbusier vormgeving terras, ef37, alexandroupolis, door joris braat groen in wintertuin musÊe de photographie, charleroi,door l’esqaut relatie gevel en structuur, chassÊe park apartments, breda, door XDGA

loodswoningen trap en hellingsbaan, militair hospitaal, antwerpen, door achtergael & beel woonruimte, citĂŠ manifeste, mulhouse, door lacaton & vassal relatie tussen ruimtes, eigen werkplaats, berlijn, door david fischer planopbouw, citĂŠ manifeste, mulhouse, door lacaton & vassal

tussenruimte/wintertuin tussenklimaatzone, maison latapie, floriac, door lacaton & vassal citĂŠ manifeste, mulhouse, door lacaton & vassal logements ĂŠtudiants & sociaux, parijs, door lacaton & vassal

materialiteit/structuur relatie wonen werken, tuinwoningen en kantoor, antwerpen, door collectief noord

buitenruimte vouwramen en buitenbeeld, piraeus, amsterdam, door hans kollhoff betegeling grote oppervlakte, tile, antwerpen, door 51n4e

Tile 48,000 m² of tiling

57

The Leien is a 6 km-long Antwerp boulevard, an offshoot of the city’s most valuable economic asset, the river Schelde.

Reconsidering the question for an iconic Leien tile, a design IS SOUGHT RICH ENOUGH IN POTENTIAL ASSOCIATIONS AND SPECIÚC enough to become emblematic of the city of Antwerp. Tile is developed as an economic product- a means to interpret urban space- rather as an artistic goal in itself. ! POIGNANT TRIDENT SHAPE WAS DISTILLED 4HE SPECIÚC CONTOUR allows for a rich cross-connected pattern, powerfully OPEN TO THE EYE OF THE VIEWER 4HE ÚNISHING ENHANCES THE perceptive freedom of the design: the grooved surfaces of the large concrete tiles allow for accidental group formations. Depending on the light and the movement of PEOPLE ÛEETING IMPRESSIONS OF ZONES APPEAR SIMILAR TO the shadow cast by trees or clouds. Combining hard logic, tactility, and scale play, a subtle three-dimensional paving comes to being, evoking urban poetry beyond decoration.

Data Location Antwerp, BE