ՀՈԳԵՒՈՐ ՀԱՑ / SPIRITUAL BREAD Ուրբաթ/ Friday 26 Յունիս/ June, 2020- No. 75
920 Progress Ave. Toronto, ON, M1G 3T5 Tel: 416 431 3001 www.TorontoArmenianChurch.com / info@TorontoArmenianChurch.com
ՏԷՐՈՒՆԱԿԱՆ ԱՂՕԹՔ Օրհնեալ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի անուն քո: Եկեսցէ արքայութիւն քո, եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի: Զհաց մեր հանապազորդ տուր մեզ այսօր, եւ թող մեզ զպարտիս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց: Եւ մի տանիր զմեզ ի փորձութիւն, այլ փրկեա զմեզ ի չարէ: Զի քո է արքայութիւն եւ զօրութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն։ ԸՆԹԵՐՑՈՒՄ ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵՆԷՆ (ՆԱՐԵԿ) ԲԱՆ ՀԵ ՍՐՏԻ ԽՈՐՔԵՐԻՑ ԽՈՍՔ ԱՍՏԾՈՅ ՀԵՏ Ա Այժմ ընկղմուած, զմայլուած Եւ իսպառ ծածկըուած մեծիդ երախտիքների առաւելութիւնից` Բազմամասնեայ, շարունակական եւ անճառելի, Որ աջուձախից առատագոյն ու աննուազելի լրումով, Դիմացից ու թիկունքից կուտակուած են անբաւօրէն, Մատուցում եմ, վերընծայում Ճշմարիտ դաւանման գովեստի աւանդ: Որովհետեւ ինչպէս երբեմն հերձուածի չարափառութեամբ, Ամենապատիր խաբեութեամբ նենգողի կարթով զատուած` մերժուեցի, Ելնելով դրախտից, Այժմ միաւորիչ այս ուղիղ անբծութեամբ 2
Իրական շնորհի աւանդման համար Երկրորդ անգամ վերստին համբարձած, Լոյսի թեւերով թռչելով, ահա, երկինք կհասնեմ: Բայց քանզի արգանդից, ուր յղացայ, Ծնուած հոգեւոր երկունքով, Մեծ եւ երջանիկ անարատ դժխոյ, Իսկուհի բոլոր կոյսերի, Գովելի ու պանծալի իմ մօրը հարկ է Սահմանուած կարգով արձանագրել այս մատեանի մէջ, Որպէսզի ծնուի եւ ցուցադրուի, Նաեւ այլ գալիք ազգերին պատմուի Խնկելի փառքի որքանութիւնը` Արժանի պաշտումով պատւուած` Իբրեւ մաքուր մարմին Բան-Աստծոյ մարդեղութեան գլխի հետ` Ի յիշատակ հաւատի այս ճառի Երրորդութեան դաւանութեան: Բ Հոգենկար բանի պատկերի այս օրինակով, Որ յարմարւում է լոյսի խորանին, Գթած, օրհնեալ, ընդունի՛ր ինձ` Քաւուած ու սրբուած սրա մէջ: Հանի՛ր սրանով հոգուցս մեղքի նախատինքները, Բազմեցրու սրա հովանու ներքոյ` անմեղ ու անբիծ, Տկարիս Դաւթի տանը գումարիր, Այնտեղից Աստծոյ տունըդ փոխադրիր, Ըստ մարգարէի, Յիսուս, որ քեզ է ակնարկում, Սոսկ մուտքի եւ անօգուտ ելքի չհետեւես, Ջերմութիւնն հաւատիս քեզ պաղ չթուայ, Եւ ողջոյնի համբոյրս անարգ չհամարես: Պաշտամունքս ապաշնորհ չորակես, Երկրպագութիւնս իբր անխորհուրդ չլքես: 3
Պատկերի տեսիլն անպտուղ չլինի, Իսկ սքանչելի կերպարանքը` աննշոյլ: Չմոռացուի սպանդն անկրակ ողջակեզի, Ճառիս ուխտի պատարագը վտարուելով չցրուի. Լոյսի ճաշակըդ ինձ մահ չբերի, Կողերիդ արեան բաժակը Դատապարտութիւն չլինի: Գ Աղաչում եմ քեզ, Տէր Յիսուս, մէկդ այդ Էութիւնից, Որի ճաշակմամբ քո Հօր եւ սուրբ Հոգու Գիտութիւնը ճանաչեցինք, Զի կարգերը ամենապարգեւ [սուրբ] եկեղեցու Հէնց քեզանից սովորեցինք Կեանքի փրկութեան ու բարիքների Աղոթանըվեր այս լուսարանում, Տարածելով սիրտս, ձեռքերս պարզած` Խօսքի կնդրուկն այս, սրանում բնակուողիդ, Ամէն ինչի տիրողիդ, Երեքսրբեանիդ մատուցելով` Յաւերժ ընծայում ենք բարեշնորհութեան այս բարբառով: Դ Հաւատոյ պաշտամունքին, Օրհնութեան երգերի վերաձայնած նուագներով Փառաբանում ենք եղածների բարեհրաման պատճառին` Անսկիզբ Երրորդութեանը, անհամեմատ բարձրութեամբ, Անհաս խորհուրդների ու անըմբռնելի իմաստների, Անզննելի զգայութիւնների, Անբերելի արարածների, Որ իր մէջ ամփոփում է վերնական երկնքի Եւ անսահման ներքին խորութիւնների քանակութիւնը, Սպառումների վերջն ու սկիզբների նախադրութիւնը, 4
Մէկը երեք անշփոթելի կերպարներից, Եւ երեքը մի անբաժանելի իսկութիւն, Վեր քան մտքի ազատութիւնը` Հրաձգուած ամէնուր բովանդակապէս: Անփոփոխ բարի, անսասանելի ուղղութիւն, Սիրոյ անխառն կերպարանք, անյաջորդ մեծութիւն, Անխոնարհելի բարձրութիւն, անվատնելի տեսութիւն, Աննուազելի բարերարութիւն, Կայուն կամք, կենդանի հրաման, Փրկչեան ակնարկութիւն, ճշմարիտ երանութիւն, Հաւաստի ակնկալութիւն, անստելի խոստում, Արգասաւոր աւանդ, ըստոյգ աւետիս, Աներեւակայելի բարձրութիւն, Անձեռնարկելի վերասլացութիւն: Մի Հայր միակ Որդու` միակ Հոգով պատւուած, Ամենահարուստ բարութեամբ, ամբողջովին չարից զերծ, Օրհնաձայն գոհաբանութեամբ, Անքնին ներբողով գովերգուած: Ե Միակ բարձրեալ ահաւոր անուն` կցորդութեանց համապատիւ, Ազգականութիւններին անպատում, Եռալոյս զուգակցութիւն, Անյաւելուածը կատարելութիւններից, Ինքնիշխան կամաւորութեամբ պատուասիրուած Հանգունատիպ Հօր մօտ, Երկնքից իջած Խոնարհուելով սուրբ Հոգու գործակցութեամբ, Ընտանի փառքից աննուազ, Հաճեց մտնել մաքրութեան կոյս Աստուածածնի մայրական արգանդը, Ուր օրհնութեան բոյսն աճեցրեց 5
Անարատութեան լուսասահման անդաստանում: Համասնունդ ամենակատարեալ էութեանը` Անանջրպետ միասնութեամբ, Թափանցիկ խառնումով աստուածութեան Ոգուն, Հրաշապէս բաղկացրեց շնչիս գոյութիւնը: Անստամբակելի կրթութեան սանձերի այդ երասանով Ստահակութիւնս հանդարտեցրեց Եւ կամովին նուիրուելով [սուրբ] խաչին` Անմահական տունկի լրութեան ծայրը բարձրացաւ Կեանքի պտղի ծաղիկը, Վիրաւորուեց մահացու մերազնեայ մարմնով Անընդմիջելի աստուածութեամբ, Դատապարտման գործիքին դրանով կեանք տուեց, Արարչական իսկութեան` նրա վրայ Յաւէտ անբաժանօրէն վշտացած Նիւթական մարմնի հետ: Իջաւ խաւար դժոխքի վայրերը` Իր աւարն հանեց խոտորողի կապանքներից, Եւ ասես քնի նիրհից արթնացած, Մահուան դիմեցումն իր մէջ նահանջեց, Կանգնեց, կենդանացաւ աստուածօրէն, Ելաւ երկրից կեանքի հացն ու բանական հօտերի հովիւը: Հաւատարիմ եղաւ աշխարհում Եւ երեւաց նոյնութեամբ, բոլորովին աննուազ, Ինչպէս եկաւ ամբողջական, Նոյնպէս եւ համբարձաւ, Բազմեց գերունակ գահոյքին` Նախնական պարզութեամբ եւ արարչական փառաւորութեամբ: Ում որ բարերար Աստուած եւ բոլորի տէր ենք ճանաչում` Մեծ օրը կդատի ամբողջ երկիրը արդար ընտրութեամբ, Ինքն է սկիզբը եւ ինքը` կատարածը, Նոյն եւ առաջինը, նոյն եւ գալիքը, 6
Անպակաս բովանդակութեամբ Թագաւորելով անմատոյց լոյսին: Զ Օրհնում ենք Հօր եւ Որդու հետ Նաեւ բխումը անբաժանելի` Նրանց փառակից Հոգին տէրունի, Որ ստեղծեց ամէնը եւ կենդանագործում է բոլորին, Որ սկզբից եւեթ շրջում էր Համապարփակ աշխարհակալ մէգի մէջ, Նկարում էր, կերպաւորում Երկրատարած ծովի անբաւութեան ամէնունակ ջրերով` Լոյսի սուրբ աւազանը Ի կատարումն այժմեան խորհրդիս: Նախ ստեղծեց եւ այժմ գործում է, Գոյացրեց եւ մշտապէս կատարում է հրաշքներ, Սքանչելիքներ, սրբակեացների կանխատեսումներ, Աստուածային ներշնչումներ, զարմանալի զօրութիւններ, Մարգարէներ, առաքեալներ, վարդապետներ` Հանճարի կրթութեան վարժողներ: Յարդարեց Քրիստոսի արեան մատուցման սրբարանը, Անձերի քաւութիւնները, մարմինների առողջութիւնը, Քրիստոսի նման ողորմութեամբ կարգադրեց Մարմինների առողջութիւն: Մկրտեց եւ` ջրից գերազանց, Իրմով միայն նորոգեց ու լուսաւորեց, Մշտապէս նոյն բարեգործութեամբ է զօրանում: Յորդանանի հոսանքի մէջ վկայեց Միածնի աստուածութիւնը, Ամպի տեսիլով ցոյց տուեց Թափոր լեռան վրայ, Հօր ձայնով: Համանման եղանակով հովանի եղաւ Յակոբի տոհմի ելքին Եգիպտոսից 7
Մովսէսի զօրավարութեան ուղեգնացութեանը Սաստիկ հողմով ընկղմեց փարաւոնին: Նուիրագործում է քահանաներ, իմաստուններ կազմում, Թագաւորներ զօրեղացնում, Քաւութիւն ընձեռում, Մահացածներին շնորհում է կեանք` Նորոգուելու յարութեամբ: Նոյն ինքը մարդացած Աստծոյ օծումն է, Մշտնջենական հաւասարութեամբ Երկրպագուած Հօր հետ` ի պատիւ Որդու մեծութեան, Անսահման փառաւորութեամբ օրհնեալ յաւիտեանս: Ամէն: Է Դաւանում ենք ուղիղ, անշեղ, անբիծ հաւատով, Ողջունում ենք մեր շրթունքի համբոյրով Աստծոյ բնակութեան եկեղեցին, Անշունչ վէմերով կառուցուած խորանն այս, Որ կատարելապէս զարդարուած` երկնքից գերազանց եղաւ, Որ հէնց նրանցից` առաքելական դասերից հիմնուեց, Եւ խնկուեց բարձրեալի աշակերտներից, Պաշտուեց Բանի սպասաւորներից: Կեանքի այս գանձը Իր սկիզբն առաւ վերնայարկ սրահից, Այն վայրից, ուր խորհուրդը կատարուեց, Որը լցրեց Աստծոյ Հոգին, Նրանում զօրութիւն փայլեցնելով Հոգեգալստեան մեծ օրը. Նախ` բարետես տունը` նախամեծար առաւելութեամբ, Իբրեւ օրինակ այս եկեղեցում Սրբութիւնների շնորհաբաշխման, Եւ ապա նրա բնակիչները բարեզարդուեցին նորոգ մի լոյսով: 8
Ուր հզօր Աստծոյ արիւնն է բաժանւում, Առաւել քան մահ գուժող Հաբելի [արիւնը], [Որ] սրանում մեծագոչ բարբառով Աւետում է յաւերժական կենդանութեան բերկրանքի ձայնը: Քանի որ ոչ ոք զօրութիւն չունի ծառայելու այս ահեղ խորհրդին, Երկնքի տակ եւ արեւին յանդիման, Թէ չապաւինի սրա թեւերին, Անգամ երկինքը չի բաւարարի տէրունի մարմնի այս սրբութեանը, Թէ իբրեւ ծածկոյթ օրհնութեան ձեղունը այս չունենա: Որովհետեւ ըստ օրէնքի մահուան անէծքի նա կարժանանայ, Ով այս խորանի վկայարանից դուրս Աստուածային պատարագը մատուցէ: Եւ մանաւանդ արիւնապարտ կհամարուի` Հոգու օրինակ արիւնը այստեղ եթէ չընծայէ: Աստ մէկ անգամ է լոկ լուացումը արեամբ Քրիստոսի, Որ անգիտաբար չանարգուի աստուածութիւնը Կրելով մկրտութիւնն հաւատացեալին Մէկ անգամ է եւ ձեռնադրութիւնը Ի պատիւ լոյսի օծութեան, Որ անբծութեանը խաբեութիւն չխառնուի. Մէկ է եւ քաւութիւնը շնորհքով, քան ապաշխարութեամբ, Որպէսզի ճշմարտութիւնը խորամանկութեամբ չկերպափոխուի. Մէկ է հաւատը գալիքի ընտրութեան, Որ հատուցումի սպառնալիքը Օտարահամբաւ զրոյց չկարծուի: Մէկ է մեր երկու գոյութիւնների կշտամբութիւնը իրաւացի, Որ չկարծուի, թէ բարի եւ կամ չար հատուցման համար Ներքին մարդն անջատ է արտաքինից, Որ արժանանայ արքայական որդեգրութեան, 9
Որպէսզի նաեւ երկրային մարմնի հաղորդակցութեամբ Ակնյայտօրէն հաստատուի առաւելութիւնը վերին թագաւորութեան, Մէկ է եւ յոյսը կենդանութեան` անեղծութիւնը սրբերի, Որ ունկնդրողները առանց կասկածի հաւատան: Ը Պաշտելի այն դժխոն` անշունչ եկեղեցին, Կեանք է բաշխում եւ իշխում է մահին, Ինչպէս պտուղը Ադամի ճաշակելիք, Անշունչ է, բայց բանականից էլ գերազանց Հրաշքներ է գործում, որ դարձնում է կատարեալ Եւ հաստատում է վերստին, Փառքի լոյսի կերպարանքը դրոշմելով մեր մէջ: Գրուած է նաեւ վերին կամարի մեծութեան կերպը, Որ սկզբնական է, եւ նախակառոյց Քան իր բնակիչ հոգեղէն զօրքը: Նա նոր թռիչք է նուիրում մարմնին` Հոգեկան ինչ-որ մի թեթեւութեամբ, Այս պատուաւորի հարստութիւնով Անարգը դարձնում յարգելի: Ինքնակիր մեղքով չի զազրանում նա, Եթէ չար մարդիկ, անհաւատները չը ոտնահարեն: Նա ինչ-որ տիպ է մի զարմանալի, Որ յաղթում է մեր պատկերացումը, Անբան` կառուցուած է բանականից, Օգնում է նրան, ինչպէս վեհագոյն` անչափ նուաստին: Մեծ է քան մարդը` Յաղթող ցուպի պէս ընտրեալ Մովսէսի. Բարձր` առաւել, քան բանականը, Ինչպէս խորհրդաւոր ծաղկած գաւազանը` Ահարոնի, Եւ գերազանց է, քան մտաւորը, Ինչպէս Եղիայից ու Եղիսեոսից` 10
Սքանչելահրաշ արուեստով փայլած Մաշկեակը, որ գետը հերձեց: Սրբասուն ձեռքին օգնում է կրկնակ կատարելութեամբ, Ոչ թէ զինելով քարից ու հողից նիւթուած մարմինը, Այլ հարազատ ու գոյակից է նա Թէ զգայականներին եւ թէ սրբերին: Ինչպէս կենդանի եւ անմահ վէմը Թէ կործանող է, եւ թէ կանգնեցնող, Ինչպէս դատաւորն ամենայն հոգւոց` Հրաշապէս օրհնող եւ անիծող է, Աներեւոյթը տեսնողի նման` Մէկին կշտամբում, միւսին խնամում, Կանչում է իր մօտ, արձանագրում, Որպէս հրամայողն արարածներիս: Դիմամարտներից անհարուածելի, Հաւիտենական [այն] լեռը ինչպէս. Մեծի հրաշագործ ուռկանի նման Հոգի է որսում. Առանց մեղքերի ու վրիպանքի Նա Քրիստոսի հետքով է գնում` Բարձր ճոխութեամբ ու բաց ճակատով, Գլուխը բարձր` ինչպէս Գովեալը: Թ Եւ այնքան մեծ է իր սրբութիւնը` Աստծոյ պատկերով ստեղծուածներին Զանազանում է ըստ իր կանոնի. Ընտրութեան բազում փորձերից յետոյ Սխալուած մէկը թէ համարձակուի Գաւիթը մտնել` չի պղծուի [բնաւ], Այլ դժկամում է անպատրաստների թերութիւններից. Նա չի նզովւում, այլ զիջանում է Շնորհի չափը չիմացողներին. 11
Չի վհատւում իր մեղքն համրելով, Այլ մեր գործերից մթագնում է լոկ Եւ չի թողնում, որ կրկին մօտենան, Փարուեն ոտքերին Կենդանատուի, Ինչպէ՜ս տիրական խորհուրդը անճառ Միեւնոյն օրը կրկնել չի լինի, Որ չապականուի անխոհեմաբար: Նա զօրեղապէս կարեկցում է մեզ` Ազատ լինելով մեր արատներից, Դատում է անձայն, Տիրոջ հրամանով, առանց խօսքերի: Ժ Նաեւ տապան է նա մի մաքրական Եւ երջանկագոյն, Որ պահպանում է կեանքի ալեաց մէջ մեզ` չխեղդուելու. Ոչ թէ բազմաթիւ անբան գազանների Եւ սակաւ մարդկանց, Այլ հաւաքում է երկրայիններին ու վերիններին, Հաւասարապէս ամփոփում իր մէջ, Չի տրւում ջրի ալեկոծութեան, Այլ բարձունքներն է ելնում երկնքի: Իբրեւ աշակերտ Որ հրահանգուած է Աստծոյ Հոգուց, Խուսափում է նա նենգութիւններից Չի բողոքում նա մահու հարուածից, Բռնում տանում է կեանքի աւետման, Ոչ թէ Նոյի ձեռնարկումով է կազմւում, Այլ Հաստողի հրամանով է կառուցւում, Ոչ Մովսէսն ու Բեսելիելը, Այլ Աստծոյ Միածինն է Սուրբ Հոգու հետ պատրաստում, Ոչ թէ յարաշարժ կամ յարափոխ, Այլ մշտակառոյց անսասան հիմքով 12
Հաստատում է այն: Ինչպէս փայտեղէն տապանակն անխօս Չի տեսնում, բայց մեզ առաջնորդում է. Իբրեւ անքանակ Էի կերպարանք առաջ գնալով Հանդերձեալի մէջ լուսաւոր կեանքի տեղ է պատրաստում: Ոզիելի հետ կսատկի այնտեղ, Թէ խաչի նման հոգիների մէջ չդրոշմուի, Տեղնուտեղը, նոյն պահին կսպանի` Երկրասիրաբար եւ անասնային մի լծակցութեամբ Գետընթաց սայլով, իբրեւ մի անօթ` Թէ վերցնեն տանեն: Մարմնի լեզվով չէ, այլ հրեշտակների Նման է խօսում: Եւ ոչ ականջով, Մտքի շարժումով լսում է արագ. Չունի յստակ ձայն խօսքի ու բանի, Բայց պատգամները Յիսուսի գործի Պատմում, հասցնում է բոլոր ազգերին, Չունի խոսափող ու ձայնալարեր, Բայց եւ ազդում է մի աստուածային կենդանի շնչով. Առանց ջիլերի ու ոսկորների` Եւ երկու հազար կանգուն լայնութեամբ Ինչպէս անհամար գնդից բարձրեալի, Այն եբրայական զինեալ ամբոխի վերապրած գունդը Առաջ էր գնում, այժմ նրանց հետ, Ինչպէս եւ նրանք, որ պիղծ են, անսուրբ, Մեղքերի աղտով այրուած, հեռացած, Տաժանակրութեամբ աղիւս սարքելուց ազատուածներին Ուղեկցում է նա: Մարմնացած Աստծոյ էութիւնն անգամ Ահա այս վէմի անունով կոչուեց, Կողի պատռումով խմցրեց բոլորիս: Ոչ երակների արիւն ընթացքը, 13
Այլ վերին Լոյսի շառաւիղները Թափանց միութեամբ կենդանացնելով Նորոգ է պահում: Կանխանշում է Ոչ Սողոմոնի, Զօրաբաբելի հսկողութիւնը, Այլ իմաստութիւնն Ամենակալի. Նա չի պարուրւում աննուիրագործ ու սովորական Իւղով` Յակոբի կողմից, Այլ փառքով Մեծի եւ Ահաւորի արեամբ է օծւում: Երկրային նիւթից տուն չէ, այլ մարմին երկնային լոյսից, Սրա զաւակներին Աստուած կնքում է ու ձեռնադրում, Ոչ թէ երկրածին յղացումների, Այլ երկնային արքայութեան ժառանգներ է պատրաստում, Որ իր ծոցում գրկուածներին Աբրահամի գոգին նուիրաբերէ: Սրա հարսնութեան փեսան է Որդին կենդանի Աստծոյ Հայրապետների խմբերն են նրա հարսնաքոյրերը. Սա կմոռացնի կռամոլութեան բարձունքը դիւոտ, Քանզի ծանօթ է երկնային Աստծուն, Ամբողջապէս մերժելի են արձանները կուռքերի, Եւ Քրիստոս է երկրպագւում նրա բոլոր քարերի մէջ. Ակնյայտ քակտումն է անտառների ուրվական իղձի, Քանզի աշխարհի ողջ մայրիներից Կենաց փայտի նմանութեամբ Տէրն այստեղ է զոհաբերւում: [Եկեղեցին] խորտակումն է Դիւապատիր հմայական արձանների, Չէ՞ որ գովական կարկեհան քարն է Ապրող վէմերով ու գոհարներով Իր մէջ հաստատւում: ԺԱ Այս աստուածընկալ եւ չքնաղ յարկը 14
Ազատ է ամէն ծառայութիւնից: Օրինակը չէ Վերին Սիոնի, Այլ նրանով է, որ ճանաչում են ճշմարտութիւնը. Ո՛չ կապուած բագին կռապաշտութեան, Եւ կամ պատժարան օրէնքի լծով, Այլ` պարգեւարան Տիրոջ բարութեան, Երկրպագում ենք: Երբէք չի սասանւում ձեւափոխուելով, Այլ փառքի նոյն շուքով ընդարձակւում է. Սա երկինքն է երկնի, ե՛ւ երկրի վրայ, Հռչակւում է նա շողարձակելով: Ինչպէս չէ հնար Քրիստոս առանց Հօր, Նոյնպէս առանց այս մօր արգանդի Կատարեալ Հոգի հնարաւոր չէ: Անընդգրկելին շրջում է անտուն Եթէ այս տան մէջ չտաղաւարուի. Գլուխ դնելու տեղ անգամ չունի Տէրն ամենայնի, Թէ կեանքի այս կայարանում չօթեւանի: Հպարտանում է աւելի շատ այս նիւթեղէն տնով, Քան թէ երկնային վերին կամարով: Աստուածային լոյսի անբաւութիւնը Մարգարէի դէմքի նման Օրինակն այս նոյնպէս ծածկեց. Եւ ինչպէս փախան երեսի փայլից, Այս նմանութեամբ տաճարի մարդիկ չհանդարտուեցին, Մեծ գովերգութեան տօնահանդէսին, Երբ որ դասերը բանականներիս Ի մի հաւաքուած նուագերգում են, Այստե՛ղ են կրկին բաղձանքով օրհնւում, Քան վայելչական այն դրախտի մէջ:
15
ԺԲ Այս մայրն երկնաւոր, երկնային լոյսով Աւելի քան մայրը երկրաւոր, Շնչող, մարմնաւոր, ինձ գգուեց որդու պէս: Նրա կրծքի կաթն արիւնն է Քրիստոսի: Եթէ մէկը սա պատկերն համարի [սուրբ] Աստուածածնի` Օրէնքին դէմ չէ: Որպէս փրկական խաչի զօրութեան Զարմանազան նշաններ ու սքանչելիք է հրաշագործում, Եւ դատաստանի բեմը այստեղ է հաստատուած ահա, Սրանով է, որ խորթ բարք ունեցող հերձուածողների Մոլեգին ճառող բերանն է սանձւում: Նա ունի նաեւ իմանալի եւ բանական քարեր, Որոնցով անսուրբ գազանամիտներ Վտարում է նա, դարձնում տարագիր Նաեւ աստուածներ է ծնում եղական Միակ Աստծու` Քրիստոսի պատկերով: Եւ դարձած դէպի մեզ խոստացած Ունի եւ գիրն իր արեւելք հայող` Նախ մեզ խոստացուած բնակատեղի, Կարծես թէ ձեռքով նա յստակօրէն մեզ ցոյց է տալիս Աստծոյ գալստեան ճանապարհները, Մեզ քարոզում է փայլակի տիրական առակը, Յիշեցնում բոլոր արարածներին, Թէ արեւելքից պիտի յայտնուի փրկութիւնը մեր: [Նա] հալածում է ցաւերը, բուժում ախտաժետներին, Յաղթահարում է բռնութիւնը դեւերի: Նրա արգանդը աւազանն է կենդանարար, Եւ նրա հարսանքին առաքեալների դասերն են պարում: Այնքան է ճոխացել բարգաւաճ երանութեամբ, Մինչեւ իսկ վայելչապէս Տիրոջ անուամբ հորջորջուեց. 16
Լոյսի Տիրամօր տիտղոս ստացաւ Միածին Որդու մերձաւորներից: Նա հանդարտիկ նաւահանգիստն է Խռովահուզեալ մեղաւորների, Եւ վերին դասուց խրախճանարան, Եւ տարակուսեալ յանցապարտների անվրէպ բուժարան, Անպատմելի Երրորդութիւնն իր մէջ է, որ Փառաբանւում է` բոլորից օրհնուելով: ԺԳ Իսկ եթէ մէկը չարութեան ձեռքը Հանդգնի պարզել վերին արքայութեան Եւ մարմնաւոր գիւտ, մարդկային հնարք, Կամ երկրակենցաղ արուեստ համարի Ձեռակերտ տաճարի վերաբերեալ աւանդները Եւ ոչ` առաւել կեանքի մի շնորհ եւ աստուածային ակնկալութիւն, Եւ կամ սուրբ Հոգու յայտնած նորալոյս նախագրութիւն, Եւ բարձրեալի երախտիքի ամենատուր լրիւութիւն, Եւ խնկարկուած խորհրդարան արարչական կամքի, Առաքեալների աջի բարեհանճար հիմնարկութիւն, Կարճ` երկնքի դուռ եւ կենդանի Աստծոյ քաղաք, Եւ անպարտ ողջերի մայր` ճշգրիտ պատկեր բանական կերպիս, Հոգուս խորհուրդն իմանալի, Իսկ շոշափելին` պատկերը մարմնիս, Այնտեղի անճառ սրբութիւնները գերազանցող Մի նոր սրբութիւն. Եւ Քրիստոսի փառաշուք նշանով պսակուած, Այդպիսի չխոստովանողներին զրկում է իր տեսութիւնից Հայրն ամենակալ իր էակից Բանի ձեռքով, Վերցնելով նրանից եւ փառակից Հոգու շնորհի աւանդը, 17
Եւ փակուելու է կեանքի առագաստի դուռը նրա առջեւ: Իսկ մենք վկայում ենք այն` որ գրեցինք, Հաւատալով մեր ասածին Ի փառս եւ յանուն ամենակալ Երրորդութեան, Եւ մէկ աստուածութեան, Յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: ԱՂՕԹՔ Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա: Բոլոր ժամանակներու եւ վայրերու Աստուած, Կը խնդրենք Քեզմէ որ լսես այս աղօթքը անոնց, որոնք զայն կ’արտասանեն բարձրաձայն թէ լուռ: Ընտանիքներու համար, որոնք կը դժուարանան իրարու հետ սիրոյ լեզուով խօսելու. Ընտանիքներու համար, որոնք կը հրճուին միասին ըլլալով, Ընտանիքներու համար, որոնք քիչով կ’ուզեն ապրիլ որպէսզի ուրիշները աւելի շատ ունենան, Ընտանիքներու համար, որոնք զիրենք տաք պահող հագուստ չունին կամ անօթի անկողին կը մտնեն. Ընտանիքներու համար, որոնք միասին կը կարդան խօսքերդ. Ընտանիքներու համար, որոնք ժամանակ չեն գտներ միասին ըլլալու. իմ ընտանիքիս համար. Իմ համայնքիս ընտանիքներուն համար. Ներկայ հաւատացեալներու ընտանիքներուն համար. Աշխարհի բոլոր ընտանիքներուն համար: Մենք կ’աղօթենք բոլոր ընտանիքներուն համար, որպէսզի սէրը զօրանայ եւ իրենց ընդմէջէն փայլի ամենուր: Ամէն: ԱՒԵՏԱՐԱՆ ԸՍՏ ՄԱՏԹԷՈՍԻ 12:15-21 Երբ Յիսուս գիտցաւ՝ մեկնեցաւ անկէ: Մեծ բազմութիւններ հետեւեցան անոր, եւ բուժեց բոլորը. բայց սաստիկ հրահանգեց անոնց՝ որ ո՛չ մէկուն յայտնեն զինք, որպէսզի իրագործուի Եսայի մարգարէին միջոցով ըսուած խօսքը. «Ահա՛ իմ ծառաս՝ 18
որ ընտրեցի, եւ իմ սիրելիս՝ որուն հաճեցաւ իմ անձս. իմ Հոգիս պիտի դնեմ անոր վրայ, ու իրաւունքը պիտի հռչակէ հեթանոսներուն: Ո՛չ պիտի հակառակի, ո՛չ պիտի պոռայ, եւ ո՛չ մէկը պիտի լսէ անոր ձայնը հրապարակներուն մէջ: Պիտի չփշրէ ջախջախուած եղէգը ու պիտի չմարէ պլպլացող պատրոյգը, մինչեւ որ իրաւունքը հասցնէ յաղթութեան: Եւ հեթանոսները պիտի յուսան անոր անունին»: ԲԺՇԿՈՒԹԵԱՆ ԱՂՕԹՔ Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա: Փարատէ՛ ցաւերը եւ բժշկէ՛ հիւանդութիւնները քու ժողովուրդէդ, Տէր Աստուած մեր եւ բոլորին կատարեալ առողջութի՛ւն շնորհէ` Քու ամենայաղթ խաչիդ նշանով, որուն միջոցով մարդկութեան տկարութիւնը վերցուցիր եւ դատապարտեցիր մեր կեանքի եւ փրկութեան թշնամին: Դուն ես մեր կեանքն ու փրկութիւնը, բարերար եւ բազումողորմ Աստուած. միայն Դո՛ւ կրնաս ներել մեր մեղքերը եւ մեզմէ հեռացնել ախտերն ու հիւանդութիւնները. Քեզի յայտնի են մեր կարիքները: Բարիքներ պարգեւող, առատ ողորմութիւնդ պարգեւէ՛ քու արարածներուդ՝ իւրաքանչիւրին ըստ իր պէտքին, որովհետեւ արարածներուդ միջոցով միշտ կը գովաբանուի Ամենասուրբ Երրորդութիւնդ. Այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: ՔԱՐՈԶ Սուրբ Խաչով Տիրոջը աղաչենք, որպէսզի սրանով փրկէ մեզ մեղքերէն եւ Իր ողորմութեան շնորհով պահէ մեզ: Ամենակալ Տէր Աստուած մեր, ապրեցու՛ր եւ ողորմէ՛: 19
ՊԱՀՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՂՕԹՔ Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա, Տէր ողորմեա: Պահպանիչ եւ հաւատացեալներու յոյս, Քրիստոս Աստուած մեր, պահէ պահպանէ եւ օրհնէ Հայոց ազգը եւ Հայաստանեայց Եկեղեցին. Քու Սուրբ եւ պատուական Խաչիդ հովանիին ներքեւ, խաղաղութեան մէջ. փրկէ եւ ազատէ երեւելի եւ աներեւոյթ թշնամիներէն, արժանաւորէ գոհութեամբ փառաւորենք Քեզ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն. այժմ եւ ﬕշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: ՏԷՐՈՒՆԱԿԱՆ ԱՂՕԹՔ Օրհնեալ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի անուն քո: Եկեսցէ արքայութիւն քո, եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի: Զհաց մեր հանապազորդ տուր մեզ այսօր, եւ թող մեզ զպարտիս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց: Եւ մի տանիր զմեզ ի փորձութիւն, այլ փրկեա զմեզ ի չարէ: Զի քո է արքայութիւն եւ զօրութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն։ Օրհնեալ ըլլաք Սուրբ Հոգիին շնորհներով, խաղաղութեամբ գացէք եւ Տէրը ձեր բոլորին հետ ըլլայ. ամէն։
֍ 20
LORD’S PRAYER Blessed be our Lord Jesus Christ. Amen. Our Father, who art in heaven, hallowed be thy name; thy kingdom come; thy will be done on earth as it is in heaven. Give us this day our daily bread; and forgive us our trespasses, as we forgive those who trespass against us; and lead us not into temptation; but deliver us from evil. For thine is the kingdom and the power and the glory unto the ages of ages. Amen. READING: FROM MADYAN VOGHPERKOUTYAN (NAREG) Prayer 75 Speaking with God from the Depths of the Heart A And now, engulfed, entranced and overwhelmed by the magnitude, multitude and frequency of your gifts that overflow infinitely with abundant, undiminishing plenty, on the left and right, to the front and back, I approach to offer again, great God, a testament in praise of the true faith, for although at times I was ensnared and lured away and expelled from Paradise by heretical doctrines, devices of the Deceiver, now by this true doctrine in upright purity, as a token of true grace 21
again on wings of light I ascend in pursuit of heaven. And as I was conceived and born in the womb of the Church, with pangs of spiritual labor, remembering the profession of faith and the doctrine of the Holy Trinity, I now should address the great and favored immaculate queen, true maiden of all virgins, my glorious mother, worthy of praise, so she may be known and proclaimed and the extent of her venerable glory might be told to the nations in the future, worthy of honor and reverence as a pure body headed by the incarnate Word of God. B And now, in the manner of this word picture drawn by the Spirit, this icon upon the altar of light, accept me, O compassionate and blessed God, and let me be pardoned and cleansed through it. Remove the sinful stains upon my soul. Seat me with the innocent and the pure under its shadow. Gather me up, the weakest of the house of David, and move me from there to the house of God, as the Prophet said, referring to you, Jesus. Do not render my comings and goings from the chapel vain and useless. Do not find the fervor of my faith cold. Do not consider the embrace of my greeting out of place. Do not deem my service without grace. 22
Do not leave my worship without inspiration. May the vision of your image not be fruitless. May this model of paradise not be lusterless. May the fireless burnt offering not be overlooked. May the sacrifice of this vow in words not be cast away. May the taste of your light not be my death. May the cup of the blood from your wounded side not be my condemnation. C To you, Lord Jesus, one of the divine essence, whom we tasted, thereby coming to know the Father and Holy Spirit, to you, teacher who taught us the all-rewarding ways of the church, to you who dwell in this light-filled house of prayer dedicated to the salvation of good souls to you, ruler of all, Holy Trinity with hearts spread forth and hands outstretched, we offer this incense of words forever, with grace and thanksgiving. D We glorify you chanting hymns of praise, believing in the efficacy of the ministry of the Word, O good commanding cause of all being, Holy Trinity without beginning, peerless highness, unfathomable mystery, incomprehensible for our minds, unexaminable by our senses, beyond the capacity of all creation, whose greatness encompasses the heavens on high and the limitless depths below, end of all ends and beginning of all beginnings, one from three distinct persons, 23
three from one indivisible Godhead, beyond the understanding of the unfettered mind traversing all dimensions, unchanging good, unshakable uprightness, unadulterated image of love, greatness beyond which there is nothing, height which cannot be lowered, vision that cannot be marred, undiminishing beneficence, steadfast will, living commandment, sign of salvation, true blessing, expectation of faith, unfeignable promise, generous inheritance, trustworthy good news, sublime beyond reach. One Father of the only Son, honored by the singular Holy Spirit, with the richest goodness, completely devoid of evil, with thanksgiving offered in a voice of blessing, exalted with hymns of praise beyond our understanding. E One of the exalted, the awesome name partaker of the same honor, the same ineffable nature, the same substance of three conjoined lights, perfection to which nothing can be added, of his own free will reverently loving the Father, whose likeness he bears, with the aid of the Spirit of Holiness, who humbled itself and descended to earth, without diminishing its inherent glory, to enter the maternal womb of the immaculate Virgin, Mother of God, in whom he grew the seeds of blessings in that radiant field of purity, combining with the most perfect divine essence in an unfathomable unity, 24
in a permeating union, he miraculously combined into his divinity the breath of our existence. In this way, with the irresistible reins of his guiding bridle, he calmed my unruliness and willingly submitting to the cross. He rose like the flower of the fruit-bearing tree of life upon the stem of immortality. He was wounded, died without separating his divinity from the flesh that is the same as ours and suffering forever with his physical body, inseparable from the essence of the creatorship within him he brought life out of the instrument of defeat. Descending into the dark regions of hell, he delivered the kidnapped beings of his creation from the bonds of the alienating serpent, and as if shaking off the stupor of sleep, he forced death’s assault on him to retreat, and arose and came to life divinely ascending from earth as the bread of life, shepherding the flock of thinking souls. The world had faith in him and he appeared again to his disciples as he was in no way diminished, for he had come back whole and ascended in his entirety to sit upon the exalted throne with the glory of his creatorship as simply as it had been formerly. We confess him as God, doer of good 25
and Lord of all who judges all the earth with justice on the great day, who himself is the beginning and himself is the end, the first and the last, who rules with his undiminished wholeness in light too bright to approach. F We praise with the Father and the Son the Lord Holy Spirit, which springs inseparably forth from them sharing their glory, the Spirit that created everything and gave life to all, that Spirit which from the very beginning, when the universe was completely enveloped in misty darkness, brooded, designed and shaped the sea which covered the earth with its infinite, all-powerful waters, an act symbolic of the true mystery of the holy baptismal font of light. First he created and now he acts. He brought into existence and constantly performs his handiwork, splendid miracles, foretold through the visions of saintly, divine signs, amazing miracles, prophets, apostles, scholars, learned in the teaching of wisdom. He prepared the sanctuary for the offering of Christ’s blood. With mercy he ordered the pardoning of souls and the healing of bodies in the manner of Christ. He baptized with that which is greater than water and he renewed and enlightened through himself. He daily grows stronger by his good works. 26
He bore witness to the only begotten of God at the flowing waters of the Jordan. With the voice of the Father in the shape of a cloud he appeared on Mount Tabor. In the same form he protected the house of Jacob in its exodus from Egypt. On the march led by Moses, he engulfed Pharaoh with terrible winds. He creates priests. He shapes sages. He strengthens kings. He accords pardon. He grants life to the dead in the renewal of the resurrection. He himself is the anointing of God made man, forever equally worshiped with the Father for the honor of greatness of the Son, with boundless glory praised forever, Amen. G We profess the true faith, unerring and pure, with the kiss of our lips we greet the altar built of lifeless stone, the body of the church as the dwelling place of God more exalted than the most splendid heights of heaven and founded upon the congregation of the apostles, and revered by the disciples of the one on high, as the place where the servants of the Word worshiped. This treasure of life had its beginning in the upper room, the place where the miracle happened on the great day of Pentecost. The spirit of God radiant with power, 27
filled that beautiful house, breathing upon it as a sign of the pre-eminence of the church, then sanctifying it through this act of grace, then endowing it and those within with glorious renewing light. Thus the blood of the almighty God distributed and offered forever is greater than Abel’s. For Abel’s cries only the message of death but this blood shouts with a blissful voice proclaiming life immortal. No one has the power under heaven or before the sun to celebrate this awesome mystery except under the protective wing of the church, for heaven is not pleased with a gift of the Lord’s body, except when offered under the auspices of this blessed roof, and for this reason, according to the Law, there is a curse of death upon one who makes the divine offering, except at the altar of communal sacrifice. Moreover, one who makes this offering, the image of the soul, at a place other than the altar, shall be branded with blood guilt. In the church, there is but one baptism into the death of Christ, so that his divinity might not unwittingly suffer sacrificed a second time to purify someone already cleansed by his light. There is but one laying on of hands to be anointed with light so that deceit might not be mixed with truth. There is but one pardon, more through grace than penance, 28
so that the reality might not be confused with appearances. There is but one doctrine about the trial to come, so that the threat of punishment might not seem like mere talk about some stranger. There is but one just warning for both of the elements of our nature, so that in the immortal power of the adoption into the kingdom of heaven the recompense for good and evil does not appear solely for the inner soul, but for the outer man too, so the true magnificence of the kingdom might be manifest through our earthly nature as well. There is but one hope of life with the incorruptible saints, so that the certitude of things promised, as revealed to the minds of those who listen, might be believed. H The inanimate church, venerable queen, gives life and rules over death, like the fruit that Adam was said to have eaten. But this church surpasses all animate beings, for though inanimate, it performs miracles, even undertaking to perfect and renew us, by etching the image of the glorious light upon us. It is written that the church shares the vault of heaven’s grandeur, before the hosts of spiritual beings that live there. She uplifts bodies to soar again with the lightness of the soul, endowing the baser element with dignity. She is not debased by her own faults, 29
but by being trampled by evil or faithless people. She is an amazing sign, overwhelming our mind’s understanding, this unthinking thing, created by thinking creatures, that helps them as a superior helps its subordinate. She is greater than man, as the invincible rod was greater than God’s chosen Moses. She surpasses the speaking beings as the miraculously blooming rod was greater than Aaron. She exceeds the thinking beings just as the splendid cloak that parted the rivers is greater than Elijah and Elisha. She delivers assistance again and again with hands more saintly than militant, for her body of stone and mortar shares the same substance as the feeling beings and the saints. Like an immortal rock, she lives in the falling and rising of many. Like the judge of all souls, she comes forth with miraculous signs through curses and blessings. Like one who sees the unseen she exposes some, shelters others. Like the commander-in-chief she summons all by name. Like an eternal mountain she resists attack. Like a net cast by God she catches souls. Sinless, unerring, she proceeds in the footsteps of Christ. Like the praiseworthy, she lifts up her head in 30
sublime magnificence, boldly and without shame. I The church has such great sanctity that her canons make distinctions among the creatures made in God’s image. If, despite care, an improper person ventures through her portal, she is not desecrated, but rather distressed by this carelessness. She is not cursed, but pardons those who do not understand her sanctity. She is not abandoned as if she caused the shortcomings, but is tarnished by our deeds. She does not permit a second approach to receive the mystery of the Lord at the feet of the life-giving God. She does not permit that sacrament to be offered twice in one day so that this gift is not debased by indiscriminate use. She has compassion for our frailties, the same as one immune from passion’s corruption. Without a word she judges with lordly authority. J For she is an ark of purity, a second cause of rejoicing who saves us from drowning in the tumult of our worldly lives. She does not gather all sorts of beasts and just a few humans, but rather gathers the heavenly host together with us mortals. She is not tossed about on waves of agitation, but rises above it to the heavenly heights. 31
As a disciple under the command of the Holy Spirit of God she avoids iniquity. She does not demand a death blow to the flesh but rather guides those in her care to the good news of life. She is not built by the hand of Noah, but is built by the command of the creator. She is not adorned by Moses with the craftsman Bezaleel, but by the only begotten Son of God with the Holy Spirit. She is not in perpetual motion, constantly changing but is established permanently upon an unshakable foundation. Like the ark made of wooden planks, lacking the ability to speak and the sense of sight, still she guides us anew. In the image of the creator’s infinite plenitude she goes ahead to prepare for us a place in the light of life. She strikes one dead on the spot, like Uzzah, if she is not shouldered like the cross in the soul. She kills without pause or trace if she is carried off like some man-made vessel on a cart harnessed to beasts in earthly desires. She speaks not with the tongues of men, but with the language of angels. She does not listen with physical ears but comprehends directly with her mind. She does not proclaim with articulated sounds but tells the message of Jesus’ works to all nations. She does not have vocal cords but expresses herself with the breath of the living God. 32
She does not have joints of bones and nerves but just as the armed throngs of Israelites though the chosen army of God on high, were made to stand two thousand cubits from the ark of the covenant because of their impiety, she still keeps her distance from those infected with sin even though they were delivered from the toil of brick-making in Egypt. Even the essence of God incarnate was called the “rock,� for the thirst of the many was quenched by the piercing of his side. It is not the flow of blood through veins but the rays of light from on high penetrating and becoming one with it that give the Church life and renewal. It is not masterful art of Solomon or Zurababel, but the wisdom of God who holds all in his hands that designs the Church. It is not with the unconsecrated and common oil of Jacob that is applied to it, but with the awesome blood and glory of the great God that it is anointed. It is not a house made with the things of earth, but rather the body of the heavenly light of God where he baptizes and ordains its children. The Church nurtures not those born to the ways of the world, but rather those who are heirs to the heavenly kingdom, so that she might offer to the bosom of Abraham those raised in her care. The bridegroom of her wedding day is the Son of the living God. 33
And the rejoicing entourage of bride’s maids are the assembly of patriarchs. She makes us forget the high places of pagan worship where demons dwell, so that only God in heaven might be worshiped. She is the complete refutation of the images of pagan gods for in her every stone Christ is exalted. She is the open destruction of the self-indulgent nymph cults of the forest, so that above all other trees of this world, the Lord might be offered, like the tree of life, in the Church. She undermines all the false, magical, fertility idols because in her and with her the adored rock is established, set in light-giving rubies and living stones. K This graceful, God-pleasing house is free of all servility. It is not the image of Zion on high, but rather the true Zion as experienced in reality. It is not a pagan fire altar or a place of penance under the yoke of the Law, but rather the Lord’s table which we kiss offering thanks for his loving-kindness. It is unshakable, never taking on a different image but rather grows ever greater in the same radiant glory, proclaiming the heavens and representing heaven on earth in brilliant light. Just as without the Father, there is no Christ, so without the womb of the mother Church, the soul cannot be fulfilled. The infinite God would wander were it not for the shelter of the tabernacle of this house of prayer. The Lord of all would have no place to rest his head, 34
if he did not lodge at this inn of life. He is more honored in this material dwelling place than in the vault of heaven on high. The infinity of the divine light that covered the face of the prophet and those with him caused people to flee because the glorious radiance was overwhelming, whereas here in the Church, while celebrating those very prophets, they approach the light and sing praise with the host of angels. Here in the Church, God’s good will and repeated blessings exceed the splendor of paradise. L This spiritual, heavenly mother of light cared for me as a son more than a earthly, breathing, physical mother could. The milk of her bosom was the blood of Christ. If one were to consider her the image of the Mother of God, it would not be impious. Like the sign of the cross of salvation with amazing powers and handiwork, it performs miracles. The terrifying tribunal of the last judgment is established there visibly. Through her the babbling mouths of immoral heretics are silenced. She also has intelligent, speaking stones, by which she chases away the beastly and unclean. She gives birth to godly mortals, saints in the image of the sole God, Christ. She faces east, our first place of habitation. She points the way to the second coming of God, and making us face east guides us toward the Lord’s brilliant light. 35
The dawn and rising of the sun foreshadow for the creatures of earth the vision of Christ on the day of the last judgment. She drives away pain, heals the infirm, overcomes the tyranny of demons. Like a jubilant bridal party the twelve apostles encircle her the life-giving fountain, the womb of life. So much have her blessings and bliss increased and flourished that she has been called by the name of the Savior himself and by those close to the only begotten Son, she was consecrated in the name the radiant Mother of God. For sinners tossing about on the sea, she is a safe harbor; for the heavenly choirs, a place of jubilation. For the perplexed mortal, a place of sure healing. The Holy Trinity, beyond telling, is glorified in her, the blessed in all. M And woe to him who raises a hand in malice against the heavenly kingdom as if the doctrine of the church made by hands, were some physical invention or human artifact or earthly handiwork, and not the gift of life and reflection of the divine, a foreshadow of the renewing light revealed by the Holy Spirit, and the abundant gifts of God on high, the altar honoring the mystery of the will of the creator. and the institution founded with wisdom by the right hand of the apostles, in a word, the gate of heaven, the city of the living God, the mother of all living things, free of all sin, 36
and the true model of our visible, thinking being. Her intellectual part is the mystery of our souls. Her palpable part is the image of our bodies. And a new holiness surpassing the holiness of old and crowned with the brilliantly glorious sign of Christ. Those who do not confess this are expelled from the Almighty’s presence by the hand of his consubstantial Word, depriving them of the inheritance of grace from the co-glorified Holy Spirit, and closing before them the doors to the bridal chamber of life. And we who have written this bear witness to it and believe in what we have composed here, in the name of and for the glory of the almighty Trinity and of the one Godhead, forever and ever. Amen. PRAYER Lord have mercy. Lord have mercy. Lord have mercy God of all times and places, we ask you to attend to this prayer and the voices, heard and silent, who pray it. For families who struggle to speak to one another in love, For families who delight in being together, For families who want to live with less in order that others might have more, For families who do not have enough to dress warmly or to go to bed without hunger, For families who read your word together, For families who find it hard to spend any time together, For my family, for the families in my community, For the families in this congregation, for the families around the world, For all families, we pray that love will grow in them so that love will shine through them. Amen. 37
GOSPEL ACCORDING TO MATTHEW: 12:15-21 Aware of this, Jesus withdrew from that place. A large crowd followed him, and he healed all who were ill. He warned them not to tell others about him. This was to fulfill what was spoken through the prophet Isaiah: “Here is my servant whom I have chosen, the one I love, in whom I delight; I will put my Spirit on him, and he will proclaim justice to the nations. He will not quarrel or cry out; no one will hear his voice in the streets. A bruised reed he will not break, and a smoldering wick he will not snuff out, till he has brought justice through to victory. In his name the nations will put their hope.� PRAYER FOR THE SICK Lord have mercy. Lord have mercy. Lord have mercy Dispel the pain and heal the sickness of thy people, Lord our God and grant to all perfect health by the sign of thine all-conquering cross through which thou removed the weakness of mankind and condemned the enemy of our life and salvation. Thou art our life and salvation, beneficent and all merciful God, who alone can forgive us our sins and remove diseases and sickness from us, to whom are known our needs and necessities. Bestower of gifts, grant thy bounteous mercy to thy creatures according to their individual needs, through whom thy Holy Trinity is always glorified and praised, now and always and forever and ever. Amen. LITANY By the Holy Cross let us beseech the Lord, that through it he may deliver us from our sins and save us by the grace of his mercy. Almighty Lord our God, save us and have mercy upon us. 38
PRAYER OF PRESERVATION Lord have mercy. Lord have mercy. Lord have mercy Guardian and hope of the faithful Christ our God, guard, protect and bless Armenian Nation and Armenian Church, under the shadow of Thine holy and precious Cross in peace. Deliver from enemies visible and invisible. Make us worthy to give thanks to Thee and to glorify Thee with the Father and the Holy Spirit, now and forever and unto the ages of ages. Amen. LORD’S PRAYER Blessed be our Lord Jesus Christ. Amen. Our Father, who art in heaven, hallowed be thy name; thy kingdom come; thy will be done on earth as it is in heaven. Give us this day our daily bread; and forgive us our trespasses, as we forgive those who trespass against us; and lead us not into temptation; but deliver us from evil. For thine is the kingdom and the power and the glory unto the ages of ages. Amen. May you all be blessed by the grace of the Holy Spirit. Depart in peace and the Lord be with you all. Amen.
39