Sandiás. No corazón da Antela

i- i-.ยก- l"}i:: {-.:ij,}::,i"".i:: ร ,ffi:*

estasituadono suesteda provincia O concellode Sandiás de Ourenseformandooafteda comarcanaturalda Limia,Ten de 53 km e ocupa,en granparle, asterrasda unhasuperficie desecadalagoade Antela.Limitapolo norte cosconcellosde Allarize Xunqueirade Ambía,polosurco de Xinzode Limia, polo lestecon Xinzo de Limiae Sarreaus, e polo oestecon Vilarde Santos.

O concelloestáconstituídopor unhazona montañosa, con altitudesaue oscilanentre os 700 e os 900 metros nos montes de Cantariñas(893 m), Souteiro, Nogueira, os montes-illade Coallosoe O Castro,e unhagran chaira que ocupabana súa maior parte a lagoade Antela. Nesta a maioríadaspoboaciónse dasexplotacións últimalocalízase máis rendibles e produtivas. agrícolas

de Ourense dentroda provincia Sandiás

Como chegar: O concello atópaseben comunicado,as súas orincioaisvías de comunicaciónconstitúenasa estrada nacionalN-525 e a autovíaA-52(saída202),queatravesan o concelloen sentidonoroeste-sueste. distada cidadede Ourense33 km, A súacapitalmunicipal 6 km da vilade Xinzode Limiae I 3 km da vilade Allariz.

Distoncio coos principolscidodes rle Cnlirin ñnr estrodo: ACoruño:I 77 km,O FerroLI 90 km,Lugo:I l9 km,Ourense; 129 30 km, Pontevedro:I l5 krn,Sontiogode Compostelo:

km,Viso:l0ó krn.

Este concelloconta na actualidadecunha poboación (lNE, 2008) distribuídaen I B núcleos de | .498 habitantes Cousode de poboaciónque se agrupanen tres parroquias: Limia,Piñeira de Arcose Sandiás. É un municipioque se caraderizaporseresencialmente cultivossona patacae os cerears. agrícola, e os seusprincipais entre a parte Nesteconcellodáseunhaclaracontraposición montañosa,dedicadaá produciónforestal,e noroccidental, a cultivosagrícolas. as restantes,chás,dedicadas

éo Probada súaorientacióncaraós cultivosagrícolas O concellode do 50olodasterras labradas. aproveitamento o BBolo do xunto co de Xinzo de Limia,abranguen Sandiás, total da superfciecomarcaldedicadaó cultivoda patacapor teñenmaior As súasexplotacións a tÍluloprincipal. agricultores debidoás grandes en Galic¡a, tamañocásque son habituais parcelasproduto do desecamentoda lagoade Antela e á parcelaria posterior.

O nivelde mecanización concentración é un dos máisaltosde Galicia.

Nos últimos anos destacaa súa orientacióncara á ganderíaintensivacoa construciónde numerosasgranxas pertencentesó grupo empresarialCOREN. E tamén de áridos,xa que a práctica eKractiva coñecidopolaindustria dasareeiras da Limiase sitúannesteconcelloEsta totalidade e fornecena toda areaé moi aoreciada oaraa construción Portusal. e o norlede Galicia

Onde comer: RestauranteNovaiño EstradaNacional525, s/n 37693 Novaíño- Sandiás Tel.: 988 465 077 - 9BB465 263 Fax:9BB 465763 Restourcntecon copocidodeporo 350 persoos.

Restaurante Os Pozos Os Pozos,105 37693 Piñeirade Arcos-Sandiás Teléfono: 9BB465 144 Restouronte con copocidadeporo 75 persoos.

CasaFidalgo Casado Fidalgo, s/n 32693 Zadagós- Sandiás Teléfono:677 506 BB4 Onde durmir: Restaurante Novaiño Dispónde t habitacións.

Albergue de peregrinos de Sandiás Para peregrinosdo Camiño de Santiago,o alberguede dispónde 74 prazas.

Sandiás (70 prazas-14paradrscapacitados, cociña-comedor, salade colchonetas bicicletas, estar,lavandería, tendais,aparcamento auxilrares).

CasaFidalgo Próximaaperturada casade turismorural"CasaFidalgo"en Zadagós.

Barese cafés do concello de Sandiás: Cofé- Bor "Agustín"- Piñeirade Arcos.

Cofé- Bsr "Piñeiro"- Piñeirade Arcos.

Cofé- Bsr "O Xestol" - VilariñodasPoldras.

Cofé- Bor "Susi"- Cousode Limia.

Cofé - Bor "O ktanco" - Sandias.

Café- Bar "O Compo" - Sandiás.

do Centro acolleas instalacións O concellode Sand¡ás Ecuestreda Deputaciónde Ourense,centro destinadoó fomento da cría cabalar,así como a aumenta-laformación do sectorna nosaprovincia.Formandoparte dos profesionais destecentroatópasea pistade velocidade,de | 500 metros ó longodo ano de longopor 20 de ancho.Nela realízanse xa que por dimensións e calidade variasxornadas de carreiras, pódesecompararcoasmelloresde España.Dispóndunha parapúblico,convestiarios e outrosservizos, amplabancada asícomo un prcadeirocubefto cunhapistade dimensións olímpicas.

Ademais da celebracióndas carreiras,o obxectivo de cabalosde principal do centrodebe se-loadestramento modalidades de competición. en tódalas aptitudedeportiva, practicamente é hoxe deste tipo A oferta de instalacións inexistenteen Galicia, e a situación de Antela (boas ó restode España) é privilexiada comunicacións e proximidade paracabalose profesionais que continuamente se desprazan de nivelnacional. a comoeticións

A Casa da Lagoaofrécellesós visitantesun amplo conxuntoaudrovisual, que tenta transmiti-larelevancia da lagoade Antela,así como a historiae formas de vida dos habitantesdas súas ribeiras,xa que conserya materiais etnográficos de grandeinteresenosque se pon de manifesto unhalongaevoluciónde ferramentas e usosno contornoda lagoade Antela.

A Casada Lagoacontatamén con modernossoportes nos que se pode observa-loque está a acontecernos humidais, mediante cámaras teledirixidas, ou a representación virtualda Lagoade Antela.Os materiaisorientadosós máis pequenos teñenunhapresenza especial.

Nos máisdoscasos o coñecementovai asociadoós xogospedagóxicos.

Para máis informacióne para concefta-lasúa visita podenchamaró número: Concellode Sandiás Campode SanNicolás,7 (32692-Sandiás) T e l .9: B B4 6 5 0 0 1 Ou no enderezode correoelectrónico: casadalagoadeante la@yahoo. es

Partedoselementos do antigo ecosistema húmido mantéñensena actualidade na mesma chaira que no seu día ocupou a lagoa de Antela,Talvez nunfuturo estas pezas dispersas poidan volver configurar un novo humidal herdeiro do xa mÍtico lago Beón. En tanto, A Casada Lagoapretende conserva-la memona da antiga diversidade natural, antropolóxicae patrimonial.

Na comarca da Limiaexistiuatahaiunhas décadas a lagoade Antera, ,,^hA-t^^^-unna oas tagoas mats importantesda Península lbérica. Esta lagoa atesouraba unha gran riqueza arqueolóxica, paisaxífica, histórica, toponímica, etc., e unha flora,faunae folclorecaracterísticos.

Tiña 7 qurlómetrosde longo e 6 quilómetrosde ancho,aíndaque dependendo da épocado ano,variabanesasdimensións, asícomo a súa profundidade, que normalmentetiña unha mediade 0,60 metros chegandonalgúns"pozos" ata os tres metros. Un índiceda súaimportancia excepcional eranos milesde aves que a utilizaban acuáticas durantetodo o ano.

Innumerablesforon os intentos de desaugamento e aproveitamentodas súas terras para o labradío, aia o seu defnitivo desecamentoDolo Instituto Nacional de Colonización a partirdo ano 1958.Os romanostentárono coa construción dun emisarioprincipale unhatupidarede de pequenascanalizacións que realizarían assúasfunciónsen época de estiaxe.Os restosdestaspequenascanalizacións pódenseobservarna árearecreativa da lagoade Antelapreto do canalda lagoa.

Acercadela contábanseinfnidadede lendas,entre as máis fermosas está a da cidadede Antioquía, asolagadaen castigo por idolatra-lo galo. E a dos mosquitos cínifes, que eran o rei Artús e os seus soldadosque estaban enmeigados naquela veiga.

As areeiras de Sandiás A explotaciónde áridosno concellode Sandiás, onde estánsituadas a prácticatotalidadedasexplotacións areeiras da Limia,creou poferiormente pequenaslagoasque, unha vez cesadaa extracción,eran abandonadas.

Por medio de procesosnaturaisalgunhasdelas pequenaslagoasfóronse convertendoen refuxiosparaafauna.Máisadiante,por medio da Conselleríade Medio Ambiente,realizáronse actuacións relacionadas coa recuperacióndas areeirasabandonadas, como a creaciónde observatorios de faunaen variosountos daszonasprotexidas.

As charcas da areeirasabandonadas son un refuxioexcepcional paraa faunaque acollen, sobretodo paraasavesacuáticas.

Estesrefuxiosteñengrandeimportancia polo valor faunístico(invertebrados, anfibios,réptiles,aves, mamÍferos,...) o valor botánicoque albergan. "

:lr=1i1:giiffi

PATRI M ONI O HI STORICO-ARTISTI CO os elementos A nivel de oatrimoniohistórico-artístico de maior intereseturísticoe culturalcon que nos atopamos no concellode Sandiás son:

lgrexa de Santo Estevode Sandíás(1) A igrexa máis emblemáticado noso concellofoi construídano séculoXVI (antesde l52O),Trátasedunha igrexatardo-gótrca,un estilodifrcilde atoparen Galicia.No polasúaportadade estilomanuelino.

O seu exteriordestaca -^r-l^.1^--i^f eLdulu l¡ldlul

^ A^ --,^A^ ^, . ^^l^ u u e t r d ¡ ¡ u c i l I r P U I L d rr L l d y u l u

.^ ,.1^^.{- .A^ - , >su >lBlI¡llLduu lrd

o escultorFrancisco arteourensádo séculoX/ll. Neltraballou galegosdo primeiroterzo de Moure, un dos melloresartistas desteséculo.

A torre de Sandiás(A torre do Castro) (5) Foiconstruída sobreun antigocastro,quizaisna primeira pola nasguerrasfronteirizas metadedo séculoXll, Participou posesióndo condado da Limia, entre o monarcaAfonso Vll de Castelae León e Afonso Henriquesde Portugal. polo duque de Lancaster.

Máis No ano 1386foi asaltada polos irmandiños, tarde é arrasada e oosteriormente reconstruída.Na guerrahispano-lusitana do séculoX/lll punto foi de concentraciónde tropas. posesión familias Foi dasmáispoderosas queda parte da provincia.

Hoxe só da torre da homenaxe,na que se poden admira-los seusgrososmuros.O seu pé pódeseadmirarunhaetraordinaria panorámica da desecada lagoa de Antelae da LimiaAlta.

AVía Nova o concelloaYia XVlll ou Na romanización atravesaba Vía Nova, unha das vías romanasde máis importanciado n^r^octc

d:

noníncr rl: nr rc r rní: rq rid:deq

Ac Rracnt n /Rr:o:\

e Asturico(Astorga),Do paso desta vía quédannoscomo e de Zadagós. os miliarios de VilariñodasPoldras testemuños,

Igrexa de SantaMaría de Couso (2) lgrexa na que se distinguennitidamentedúas etapas unha románica(séculoXll) e outra do século construtivas, XVII. lgrexa de SanXoán de Piñeira (3) uns en | 863 seguindo lgrexado séculoXlX, construída patrónsmoi presentesnasigrexasruraisgalegas desteséculo.

Ermida de San Bieito da Uceira (4) A primitivaermida foi construídaa do séculoXVlll,posteriormente mediados Dendeo seu e ampliada. seríareconstruída paisaxes adro venseunhas marabillosas daAltaLimia.Tódoloslunsde Pascuae o unha segundodomingode xullorealízase romaríadunhagran tradiciónen toda a Limia.

A Vía da Prata Esteconcelloestabaatravesadodurante ldade Media pola Vía da Prata, empregada polos peregrinosdo sur de Esoañae os Drocedentesdo Camiño Portuguésde Chavese Vilared.Hoxeen día,despoisda da Vía da Prata,en revitalización Sandiás sitúaseun dos albergues da variantede Verín.

Centrode Saúde.

- Ourense) C4mp_o-Qe B (32692Sandias !4n_\icolás, Tel.:988465086 Farmacia.

- Ourense) Campgdq Saq\icolás,3-B(32697Sandiás Tel.:988466003 Centro Público de Educación lnfantil e Primaria de Sandiás - CEIPde Sandiás.

- Ourense) Búa dq fegal l/¡_(32692Sandiás Tel.:9BB q65 205' Taxis.

Taxide Sandiás: 988 465 078 Taxide Piñeirade Arcos:9BB 465 165 Información sobre o alberoue de pereorinos.

Búade_Cgqrlo.) (32692 Sandiás- Oúrensá) ' Tel.:988 465 00 | Centro Ecuestre de Antela.

Instalacións do Centro Ecuestrena Veigada Antela, Teléfono:988302347 Garda Civil.

Cuartelde Xinzode Limia.

Teléfono: 9BB462361

DE SANDIÁS CONCELLO 2 Campode SanNicolás, (Ourense) 32692 Sandiás Tel.:98846500| F a x : 9 8484 6 0 4 8 Web:www.sandias.es