ΑΛΟΓΟΜηνιάτικη ανεξάρτητη-αδέσμευτη ηλεκτρονική έκδοση, σε θέματα Θεάτρου Σκιών, σάτιρας και ευρύτερης ενημέρωσης Περίοδος Α' Τεύχος 41 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022
2Σελίδα Ποιοι παλιοί μάστορες της τέχνης Έφυγαν τον NOEMBΡΙΟ 30 Νοεμβρίου 1987: Μνήμη του καραγκιοζοπαίχτη Δημήτρη Μόλλα (1917-1987). Καταγόταν από την Αθήνα. Ήταν γιος και μαθητής του καραγκιοζοπαίχτη Αντώνη Μόλλα. Είχε άριστη εγκυκλοπαιδική και πανεπιστημιακή μόρφωση, συγγραφικό ταλέντο και πολύπλευρη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Συμμετείχε μαζί με τους Μάνθο Αθηναίο, Σταμάτη Γενεράλη και Γιώργο Μαμάη στην Αποθέωση του «Κατσαντώνη» της κινηματογραφικής ταινίας του Λάκη Παπαστάθη «Θεόφιλος». Διακρίθηκε επίσης για την έντονη πολιτική του δράση, εξαιτίας της οποίας οδηγήθηκε στην Μακρόνησο, ενώ μνημειώδες θεωρείται το βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης μας: Ελληνικό Θέατρο Σκιών» που εκδόθηκε δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατό του από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664 Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης Τα κείμενα, που φιλοξενούνται στο ψηφιακό έντυπο “Ο Καραγκιόζης Αλογόκριτος”, εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συντακτών τους, κάτι που δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά και την αποδοχή τους από τους υπεύθυνους της ύλης του. O Μίμης Μόλλας, φώτο από το αρχείο των Α/φών Αλιμπέρτη Εύχομαι, η θυσία των νεκρών ανθρώπων στις διαμαρτυρίες για τον θάνατο της νεαρής Μαχσά Αμίνι, να μην πάει χαμένη και να γκρεμίσουν το αδίσταχτο θεοκρατικό καθεστώς. Π.Κ.
ένα σύγχρονο
YouTube, έρχονται
λαϊκή μας τέχνη. Τα νέα αυτά παιδιά, κυρίως της επαρχίας, μην έχοντας την απόλυτη σχέση που απαιτεί η «προπαίδεια» του θεάματος, του Θεάτρου Σκιών, για να αποχτήσει κάποιος τις απαιτούμενες εμπειρίες και γνώσεις και με την παρορμητική αφέλεια
ότι φτιάχνοντας ή αγοράζοντας λίγες φιγούρες,
μπορούν να βαφτίσουν το
ως «Θέατρο Σκιών
3Σελίδα ΓΝΩΜΕΣ ΑΛΟΓΟΚΡΙΤΕΣ ΓΝΩΜΕΣ Γράφει ο Πάνος Καπετανίδης Ένα καλοκαίρι πέρασε ευτυχώς χωρίς προβλήματα όπως τα δύο προηγούμενα χρόνια που ήταν συνέπεια των μέτρων προφύλα ξης από την πανδημία. Ο κόσμος διψούσε για να βρεθεί σαν πρώτα χωρίς μάσκα και να παρακολουθή σει όπως παλιά τα αγαπημένα του θεάματα. Φέτος περισσότερο από άλλες φορές, φάνηκε και ένα πρόβλημα που επιτρέψτε μου να το ονομάσω χαριτολογώντας «Γιουτουμπιδίτι δα». Δεν έχει σχέση με την «καραγκιοζίτιδα» που έκανε αναφορά μια ανα κοίνωση της χωροφυλακής του 1900 μέσω εφημερίδων, για φλεγμονή με την εμφάνιση του Καραγκιόζη που επηρέαζε αρνητικά τα «χρηστά ήθη» της τότε Ελληνικής κοινωνίας. Πολλά νέα παιδιά, αγαπούν τον Ελληνικό Καραγκιόζη με
τρόπο. Μέσω της ιντερνετικής γνωστής πλατφόρμας
σε επαφή με τη μοναδική στο είδος της παραδοσιακή
της νιότης τους, πιστεύουν
καρφώνοντας έναν υποτυπώδη μπερντέ,
παιχνίδι τους (γιατί περί παιχνιδιού πρόκειται)
“τάδε”». Σύμμαχους έχουν, σε όλες τις περιπτώσεις, τους γονείς τους (κάτι που στη δική μου εποχή ήταν αδύνατο), οι οποίοι έχοντας ένα παιδί στην εφηβεία, το θεωρούν πιο ασφαλές να ασχολείται με τον Καραγκιόζη, παρά με ό,τι άλλο άγνωστο γι’ αυτούς και άρα πιθανόν επικίνδυνο για την ευαίσθητη ηλικία του αγοριού τους. Μάλιστα τις περισσότερες φορές ξοδεύουν και πολλά χρήμα τα, αγοράζοντας τα διάφορα απαιτούμενα της παράστασης, ώστε να δουν τον κανακάρη τους να παριστάνει μία υποτυπώδη, τις περισσότερες φορές, παράσταση. Μέχρι εδώ καλά. Η όλη διαδικασία, που θα ήταν άδικο να τη χαρακτηρί σω, γιατί διαφέρει από παιδί σε παιδί, κρύβει και τη δύναμη ενός ζωντανού
οι άνθρωποι της τοπικής
οι εντεταλμένοι για τον πολιτισμό, αλλά και αρκετοί Πολιτιστικοί Σύλλογοι, που θέλοντας να μειώσουν έως εξαφανίσουν το κονδύλι για εκδηλώσεις, καλούν κάποιο από τους προαναφερόμενους και με λίγα έως καθόλου ευρώ, εκμεταλλευόμενοι άλλοι την αφέλεια, άλλοι το θράσος αυτών των παιδιών. Δεν ξέρω αν απλά δεν καταλαβαίνουν τη ζημιά που προκαλούν στο επάγγελμα, αλλά πολύ περισσότερο στην τέχνη, πάντως όλα γίνονται στο όνομα της οικονομίας και στη μάχη της φωτογρα φίας, αφού εκεί επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους, να τραβήξουν, με το κινητό τους, ένα στιγμιότυπο με παιδάκια, που κοιτάζουν ως χαύνοι ένα πανί που φωτίζεται με λάμπες. Δεν αναλογίζονται πόσο κακό κάνουν, θα επαναλάβω, όλοι αυτοί οι άνθρωποι δήθεν του πολιτισμού όχι μόνο στον επαγγελματία που βιοπορίζεται, αλλά και στα ίδια τα παιδιά που αν τύχει να βιοποριστούν, κάποια στιγμή μην έχοντας πλήρη γνώση με
4Σελίδα θεάματος που πολλοί παλιοί ανέμεναν το θάνατό του. Όμως το πράγμα έχει συνέχεια. Συνέ χεια που γίνεται αρνητική, όταν το παιχνίδι μετατρέπεται με το χειρότερο τρόπο μέσα από ένα κακώς εννοούμενο καλό (για την ηλικία τους) αποτέλεσμα, σε θράσος! Ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί στην τέχνη στην καλύ τερή της περίοδο, την περίοδο της «ανάπτυξης». Είχε ήδη ξεκι νήσει η είσοδος αρκετών ενήλικων ατάλαντων και άσχετων στο επάγγελμα, αλλά αυτό κουμανταριζόταν σε ένα βαθμό. Θα μου πείτε το ίδιο είχε συμβεί και στη δεκαετία του 1970, τότε που ξε κίνησαν τα «παιδικά πρωινά» και το σανίδι τούς πέταξε έξω. Αυτή τη φορά όμως το νεανικό θράσος και ιδιαίτερα το καλοκαίρι που πέρασε, είχε ισχυρούς συμμάχους. Και δυστυχώς αυτοί είναι
αυτοδιοίκησης,
το βάρος και τη δυναμική της τέχνης, θα αντιμετωπίσουν και οι ίδιοι χειρότερο πρόβλη μα από εκείνο που δημιούργησαν οι ίδιοι. Βέβαια την αρχή, είπα και πριν, την κάνανε οι ενήλικες, που αντί να πουλάνε πίτσες ή να κολλούν αφίσες, θεώρησαν πιο προσοδοφόρο να ξεκινήσουν με την ασχετοσύνη τους να βιοπορίζονται με μια τέχνη που δεν πρόλαβαν να γνωρίσουν. Άλλοι πάλι για να μη χάσουν τον πελάτη, κλεί νουν περισσότερες δουλειές από εκείνες που μπορούν να καλύψουν, στέλ νοντας ασχέτους ή ατάλαντους στη θέση τους που παίζουν για το χαρτζιλίκι τους. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, σε πρώτη φάση, κατέβηκε το ηλικιακό επίπεδο από
5Σελίδα εκείνο που είχαν φτάσει να διασκε δάζουμε οι παλιοί καραγκιοζοπαί χτες. Βασιζόμενοι στα τραγούδια και στους χορούς των φιγούρων και με το να εμφανίζουν στη σκηνή ποντίκια, κουνούπια και μύγες, εξαντλούν το χρόνο «παράστα σης» από 40-60 (στην καλύτερη περίπτωση) λεπτά. «Παράσταση» αποστεωμένη από τους κλασσικούς διαλόγους και το καραγκιόζικο χιούμορ. Σήμερα, εξαιτίας των ασχέτων, πολλοί νέοι εκπαιδευτικοί πιστεύουν πως ο Καραγκιόζης στα σχολεία απευθύνεται στα παιδιά από των παιδικών σταθμών μέχρι βία την Τρίτη Δημοτικού. Η αντίδραση πάνω στο φαινόμενο τουλάχιστον σε επίπεδο Δήμων μπορεί να αποτελέσει μια επιστολή-κραυγή απελπισίας. Να σταματήσουν να χρησιμοποιούν ασχέτους. Να χρησιμοποιούν τουλάχιστον καραγκιοζοπαί χτες-μέλη του Σωματείου, που έχουν δώσει εξετάσεις στην Επιτροπή Κρί σεως Καραγκιοζοπαίχτη και φέρουν τη σχετική ταυτότητα καραγκιοζοπαίχτη. Και αυτό μπορεί να γίνει είτε με κοινή επιστολή υπογεγραμμένη από όσους επιθυμούν, είτε με μαζικές επιστολές που να απευθύνονται (και στις δύο περιπτώσεις) στους ίδιους τους Δημάρχους και όχι στους ανα λώσιμους αντιδημάρ χους ή υπαλλήλους των πολιτιστικών Κέντρων. Κάποιοι ίσως ενδιαφερθούν, ώστε να μη δοθεί η χαριστική βολή σε μια τέχνη που ο λαός μας χρειάζεται, και το έχει αποδείξει, να συνεχί σει να υπάρχει. Πάνος Καπετανίδης Καραγκιοζοπαίχτης - τ. Πρόεδρος του Π.Σ.Θ. Σκιών
πάντα,
ήσασταν μία σχολή
ρεκλάμες, σκηνικά, φιγούρες…
απ’ τη στιγμή που πήρα τον
μου, ήξερα τι θα κάνω…
πλουτίσω τον Καραγκιόζη.
στην τηλεόραση, ήταν
ότι εγώ δεν μπορώ
κάνει
τηλεόραση…
το κάνω,
ποτέ εγώ
έπρεπε να κάνω κάτι άλλο. Γι’ αυτό φρόντιζα
‘ναι φωτισμένη… Πολλά χρώματα… Να ‘ναι φανταστική, να βγάζω αρκετές φιγούρες να βλέπουνε. Διότι άμα βλέπει το παι δάκι πολλές φιγούρες, πολλά πράγματα ενθουσιάζεται. Κι αν βγάλεις και κωμι κές
φιγούρες και χαλάει ο κόσμος. Είναι μεγάλη
τώρα αυτοί…
για τη ρεκλάμα που λέγαμε… Κά ποτε είχατε κάνει μία ρεκλάμα επ’ αφορμή της παραστάσεώς σας «Ο αντάρτης». Ένα μεγάλο αντάρτη κτλ.. Αυτές οι ρεκλάμες βοηθούσαν, ώστε να έρθει περισσότερος κόσμος στο θέατρο που παίζατε; -Σ’ όποιο θέατρο κι αν έπαιξα, ήτανε φουλαριστό. Γιατί έπαιζα έργα, βλέ πανε έργα, πώς θα γίνει… Δε θα πω λόγια, έπαιζα έργα, δεν έπαιζα αρλούμπες. Κάτι που έπαιζα, το ‘παιζα, όπως έπρεπε να παιχθεί. Πρώτα-πρώτα, το μεγα λύτερο μυστικό που δε γνωρίζει κανένας καραγκιοζοπαίχτης, και δεν το κάνει… Δεν το κάνει, διότι δεν έχει το θάρρος κτλ:, εγώ όποια σκηνή έχω φτιάξει, ήταν
αφορμή
άνοιγα και πέφτανε οι προβολείς επάνω λέγανε: «Ααααα»… Όταν σου κάνει το παιδί «Ααααα», την ώρα που βγαίνεις, είσαι
ολόκληρη, έφτια
6Σελίδα -Να παραδεχθούμε ότι
μόνος σας… Με
-Τα
τα πάντα,
Καραγκιόζη στα χέρια
Και φρόντισα να τον
Γιατί αυτό που έβλεπα
αυτό που με στεναχωρούσε,
ν’ ανταποκριθώ σ’ αυτό που
η
Στα παιδικά… Δε θα μπορούσα
να
οπότε
πάντοτε η σκηνή μου να
φιγούρες ακόμα καλύτερα. Βγάζεις κωμικές
δουλειά, αλλά πού να το καταλάβουν
-Με
αυτό, ήθελα να σας ρωτήσω
με αυλαίες κτλ.. Άνοιγα την αυλαία κι έβλεπες μέσα μια πόλη
χνα τοπία, διάφορα πράγματα. Κι όταν
ευχαριστημένος. Κι έβγαινα κι είχα παρλάτα με τα παιδιά, μιλούσα συνέχεια. Μιλούσαμε για τα έργα, τι έργο θα παίξω αύριο, μεθαύριο κτλ.. Όλα αυτά παίξανε κάποιο ρόλο, όπου κι αν έπαιξα, ό,τι κι αν έπαιξα… Γι’ αυτό λέμε ότι η τωρινή περί πτωση δε γίνεται, δηλαδή πας να παίξεις Καραγκιό ζη και κρύβεσαι πίσω απ’ το πανί. Δε βγαίνεις μπρο στά να μιλήσεις με τον κόσμο, να δώσεις αέρα στον κόσμο. Η πρώτη δουλειά είναι να μιλήσεις, να πεις: ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΟΥΛΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΑΚΗ ΠΑΛΑΙΟΘΟΔΩΡΟ Του Κωνσταντίνου Τσιαγά ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
τα ‘κανε αυτά; Κανένας. Ο
που παίζει και του πάρουνε
νεότεροι τώρα το ‘χουν
τα παιδάκια να βλέπουν πώς παίζεται ο Καραγκιόζης, γιατί δεν τον ξέρουν. Είναι ένα 60-70%, όπως έχω πει, που τον Καραγκιόζη
Μη φανταστείς ότι επειδή σε μια πόλη
τον Καραγκιόζη, αρκετοί έρχονται από περιέργεια… Ο πατέρας κι η μάνα επειδή ξέρουν τον Καραγκιόζη από παλιά σπρώχνουν το παιδάκι
να καταλάβεις, ούτε κι αυτός θυμάται τον Καραγκιόζη. Έχω ρωτήσει πολλούς νεαρούς που έχουν ακού σει για τον Καραγκιόζη, αλλά δεν έχουν πάει στον Καραγκιόζη. -Μετά από τόση επιτυχία, καλλιτεχνική και εμπορική, διότι κακά τα ψέματα ο καραγκιοζοπαίχτης είναι κι ένας ελεύθερος επαγγελματίας, που νοιάζεται για τα εισιτήρια, δεδομένου ότι
7Σελίδα «Καλησπέρα, αγαπητά μου παιδάκια, απόψε θα παίξουμε το τάδε έργο…» κ.ο.κ.. -Γι’ αυτό εσείς εμφανιζό σασταν πάντοτε. -Πάντα με κουστούμια, με πράγματα… -Εκεί ήθελα να καταλή ξω… Τα έχουμε συζητήσει κατ’ ιδίαν αυτά, αλλά για να το μάθει κι ο κόσμος… -Εγώ δεν έβγαινα σαν λέ τσος… Μ’ ένα παλιοζιβάγκο ή κάνα παλιοπουκάμισο… Όχι… Εμένα θα μ’ έβλεπες σαν να ‘βγαινα στην πίστα να τραγουδήσω… Είχα αυτό το κακό-ή καλό ή κακό, όπως θες παρ’ το-. Έπρεπε να ‘μαι φανταστικός και πάντοτε είχα προβολέα να χτυπά ει επάνω μου, ώστε να δείχνω αυτό που είμαι… Να μιλήσω με τον κόσμο… Εκεί να δεις χειροκροτήματα… Ποιος καραγκιοζοπαίχτης
άλλος έκρυβε τη σκηνή στα πλαϊνά, μην τον δούνε
την τέχνη… Τώρα βέβαια το ‘χουν αφήσει ελεύθερο. Οι
αφήσει ανοιχτό, αυτό καλό είναι από μια μεριά, ώστε
δεν τον ξέρουν…
κόβουνε 100-150 εισιτήρια, τον γνωρίζουν
στον Καραγκιόζη. -Είναι οι τελευταίες γενιές εξάλλου… -Ο πατέρας που είναι 30 χρονών, για να σου δώσω
βιοπορίζεται απ’ αυτό… Σας έχει μείνει απωθημένο που δεν εμφανισθήκατε στην τηλεόραση, παρότι σας είχε γίνει πρόταση; -Είχε γίνει, αλλά δεν με συνέφερε… Εμένα θα μου στοίχιζαν μόνο εκατό χιλιάδες τα σκηνικά και το στήσιμο, μια κι εγώ δεν θα ‘παιζα σαν τους άλλους, ένα πανάκι και τα Κολλητήρια… Θα γινόταν φαντεζί δουλειά… Την οποία δεν δεχθήκανε κι έτσι έκανα στην άκρη. Να πάω γιατί; Ποιος ο λόγος;
περισσότερο και ύστεραύστερα
Καραγκιόζης
κύριε Καραγκιόζη μου! Έχω δουλίτσα, όπως ξέρεις! Πάνε εκείνα τα παλιά! Και το κοριτσάκι είναι γραμματέας στη ΔΕΗ, κύριε Καραγκιόζη μου!
: Είπες στη ΔΕΗ! Ε, ποιος τη χάρη σας
δική μας, έτσι; Δηλαδή αν παραμείνουν
έχουν,
μέσον η κοπελούδα σου!
μου!
Αγλαΐα : Πάλι στο πονηρό το πας, άντρα μου! Δεν μπορείς μια στιγμούλα να σκεφτείς τι άνθρωπος μπορεί να είναι η
8Σελίδα Σκηνή Πρώτη Καραγκιόζης : Έτσι που λες, αγαπητή Αγλαΐα! Αγλαΐα : Πω! Πω! Απίστευτο! Μορφονιός : Ναι! Και το είπα στη μαμά μου! Καραγκιόζης : Τι ακριβώς της είπες; Μορφονιός : Να, της είπα ότι το όμορφο αυτό κοριτσάκι, μου ταιριάζει! Καραγκιόζης : Η μάνα σου το είδε αυτό το όμορφο κοριτσάκι; Μορφονιός : Ε, δηλαδή, όχι ακόμα! Πρέπει να τη γνωρίσω λίγο περισσότερο και τότε… Αγλαΐα : Καλά λέει ο Μορφονιός! Να τη γνωρίσει κομμάτι
οποία τα δράματα έπονται!
: Και τι νομίζεις ότι θα πει η μητέρα σου; «Έλα, γιε μου, κοπιάστε στο σπιτάκι μου να σας κοιτάξω κτλ.»; Μορφονιός : Δεν είμαι ανόητος,
Καραγκιόζης
και τη
τα πράγματα ως
ακα τα με ουρές και ζεβζεκλίκια, καλό
Καλή και περικαλλή, Μορφονιέ
«κοπελούδα» όπως την αποκαλείς, αλλά κοιτάς τι δουλειά κάνει! Ντροπή, άντρα μου! Καραγκιόζης : Σιγά, Αγλαΐζουσα! Δεν είπα τίποτε κακό, αυτά είναι συνη θισμένα στην Ελλάδα μας! Αν μπορείς να εξυπηρετηθείς, γιατί όχι! : Όχι! Εμείς δουλεύουμε και ξέρουμε ότι τα μέσα και τα έξω εδώ θε στην πατρίδα μας πρέπει να σταματήσουν. Και η ΔΕΗ να νοικοκυρευτεί για όλους μας και όχι ποιος είσαι και πέρνα πρώτος, γιατί τώρα υπάρχουν μεν τα νούμερα, όμως κάποιοι είναι ακόμη πονηροί! Κοίταξε το κορίτσι σου, παιδί μου! Μορφονιός : Κύριε Καραγκιόζη μου, εγώ σκέφτομαι όπως η κυρία Αγλαΐα! Να είναι όχι μόνο όμορφη, αλλά και καλή σύζυγος και αν «Έτσι που λες…» © Pipina D. Elles Χαρακτήρες : Καραγκιόζης, Αγλαΐα, Μορφονιός Φιγούρες: Τάκη Παλαιοθόδωρου
τα πράγματα με το όνομά τους, είναι υγιές, σωστό! Οφείλουμε να είμαστε αντικειμενικοί και σωστοί! Έχουμε και τρία αγόρια! Μεγαλώνουν γρήγορα, χρειάζονται διαρκή νουθε σία δίπλα στην αγάπη! Εμείς ζήσαμε αλλιώς! Δύσκολα χρόνια, όμως για τα παιδιά μας θέλουμε τα σωστά και τα λογικά και πάντα με αγάπη! Καραγκιόζης : Καλή μου συντρόφισσα! Είμαι αλήθεια τυχερός! Εύχομαι και τα παιδιά μας να βρούνε άξιες γυναίκες όπως εγώ! Αγλαΐα : Και εγώ το εύχομαι, όμως ως τότε έχουμε πολλή δουλειά και εσύ και εγώ! Σκηνή Δεύτερη Μορφονιός : (Χτυπά την πόρτα) Νοκ! Νοκ! Κύριε Καραγκιόζη! Κυρία Αγλαΐα! Είστε μέσα; Αγλαΐα : (Τρέχει φωνάζοντας) Ναι, Μορφονιέ, εδώ είμαστε… (Του ανοίγει) Μορφονιός : Σας φέρνω τα καλά μου τα νέα! Η μαμά μου ενθουσιάστηκε με την κοπελιά μου! Αν όλα πάνε καλά… Ξέρετε! (Καταφθάνει ο Καραγκιόζης) Καραγκιόζης : Βρε, καλώς τον, τον Ομορφονιό! (Ο Μορφονιός υποκλίνεται ευγενικά και λέει) Μορφονιός : Ναι, κύριε Καραγκιόζη, η μαμά μου συμφώνησε με την εκλογή μου, εννοώ την κοπελιά μου! Καραγκιόζης : Να πω το κοινό… Χαράς Ευαγγέλια; (Γελούνε) Αγλαΐα : Άντε να πιούμε έναν καφέ για τα συχαρίκια! Από ό,τι καταλα βαίνω, η σχέση σας εξαρτάται πλέον από εσάς τους δυο! (Απομακρύνε ται)
: Υποθέτω! Και σας ευχαριστώ για την καλή σας
9Σελίδα θέλει να κάνει οικογένεια! Εσείς παρά τα προβλήματα που είχατε, συμμαζευτήκατε, γιατί συνεννοείστε και έχετε και τρία παιδιά! Καραγκιόζης : Εντάξει, εντάξει! Παραδίνομαι στη λογική σας! Μορφονιός : Φεύγω λοιπόν να συναντήσω την κοπελιά και να την παρουσιάσω στη μαμά μου! Αγλαΐα : Καλή επιτυχία, Μορφονιέ μας! Είμαι βέβαια ότι η μη τέρα σου θα σε ευλογήσει για την εκλογή σου! (Φεύγει ο Μορ φονιός) Καραγκιόζης : Άντε να πιούμε έναν καφέ, για να πάνε κάτω οι γκρίνιες! Αγλαΐα : Ποιες γκρίνιες, άντρα μου! Είμαστε ώριμοι άνθρωποι και μπορούμε να εκφράσουμε την άποψή μας ελεύθερα! Καραγκιόζης : Έχεις δίκιο! Νέες εποχές! Όλα αλλάζουν προς το καλύτερο! (Γελάει ειρωνικά) Αγλαΐα : Όχι κι έτσι, Καραγκιόζη μου! Νομίζω ότι το να λέμε
Μορφονιός
συμπεριφο ρά απέναντί μου, σχετικά με ετούτο το λεπτό και τόσο προσωπικό θέμα! Καραγκιόζης : Μορφονιέ μου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πας καλά! Αγλαΐα : (Φωνάζει τραγουδιστά) Come and get it! Καραγκιόζης : Τι λέει η Αγλαΐζουσα, Μορφονιέ; (Ο Μορφονιός γελάει) Μορφονιός : Όλοι τη γνωρίζουν αυτήν την αγγλική έκφραση! Μας προ σκαλεί για τον καφέ που έψησε! Καραγκιόζης : Ναι, βέβαια, μαθαίνει και την Αγγλική παρέα με τους γιους μας! Έξυπνη γυναίκα, Μορφονιέ μου, πανέξυπνη σου λέω! (Γε λούν, ενώ ο Καραγκιόζης φωνάζει) Καραγκιόζης : Coming, dear! Coming! Τέλος
σε νεαρή ηλικία, πλά θοντας
χτη
μύθο και ένα ντοκου μέντο.
βάση το ανωτέρω πρότυπο, ακολού θησαν και άλλες ελληνικές ταινίες, που παράλ ληλα με το μύθο, διέσωσαν και το παίξιμο ενός καραγκιοζοπαίχτη, όπως π.χ. του Παναγιώτη Μιχόπουλου στους «Δύσκολους Δρόμους» του Νέστορα Μάτσα. Σε άλλα έργα επίσης, καρα γκιοζοπαίχτες καθοδήγησαν τους ηθοποιούς στο ρόλο τους: Ο Μίμης Μόλλας καθοδήγησε τον Θάνο Κωτσόπουλο
10Σελίδα Ο κινηματογράφος, όπως φανερώνεται και από το όνομά του, είναι η τεχνική της πλήρους καταγραφής της κίνησης. Πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του έτους 1895 στο Παρίσι από τους Γάλλους αδερφούς Λυμιέρ. Η εν λόγω τεχνική πολύ γρήγορα έγινε τέχνη, διαμορφώ νοντας τα δύο βασικά κινηματο γραφικά είδη: α) Το ντοκιμαντέρ και β) τις ταινίες μυθοπλασίας. Με το πρώτο κινηματογρα φικό είδος, δηλαδή το ντοκιμαντέρ, πατώντας πάνω στην τεχνική της καταγραφής της κίνησης, καταγράφεται ταυτόχρονα η καθημερινή πραγματικότητα με ρεαλιστικό τρόπο. Το δεύτερο κινηματογραφικό είδος, δηλαδή η ταινία μυθοπλασίας, πατώντας πάνω στο μύθο, καταγρά φει ποιητική αδεία την εξέλιξη αυτού του μύθου. Στην περίπτωση της τέχνης του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, ο Γρηγόρης Γρηγορίου σκηνοθετεί το 1951 την ταινία «Πικρό Ψωμί» και αξιοποιεί εμπνευσμένα μια παράσταση του νεαρού τότε Ευγένιου Σπαθάρη για τις ανάγκες του μύθου. Ταυτόχρονα όμως, αποθανατίζει και τον εν λόγω καραγκιοζοπαί
σε πλήρη δράση και
έτσι εκτός από το
Με
στον «Καραγκιόζη, τον αδικημένο της ζωής» των Βασίλη Γεωργιάδη και Ερρίκου Θαλασσινού, ο Ευγένιος Σπαθάρης τον Αντώνη Καφετζόπουλο στο «Τεριρέμ» του Απόστολου Δοξιάδη και ο Βάγγος τον Κώστα Κα ζάκο στο «Δραπέτη» του Λευτέρη Ξανθόπουλου. Μνημειώδης έχει μείνει και η Αποθέωση του Κατσαντώνη στο «Θεόφιλο» του Λάκη Παπαστάθη με τους Μίμη Μόλλα, Μάνθο Αθηναίο, Γιώργο Μαμάη και Σταμάτη Γενεράλη. Οι προαναφερθείσες ταινίες κινήθηκαν σε γενικές γραμμές πολύ πιο κοντά στο πνεύμα της μυθοπλασίας παρά στο πνεύμα του ντοκουμέντου. Υπάρχουν όμως και ατόφια (κινηματογραφικά και τηλε οπτικά) ντοκιμαντέρ, τα οποία ασχολούνται αποκλειστικά με τη μελέτη της τέχνης του Θεάτρου Σκιών. Στην τελευταία περίπτωση, ο τελικός έλεγχος του μοντάζ είναι αυτός που κατά βάση ξεπερνάει και τον ίδιο το σκηνοθέτη… Ποιος (θα) ελέγχει λοιπόν το μοντάζ; Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης (Πατραϊκός ή Πατρίκιος)
ο Νιόνιος Αλεξόπουλος , παρουσίασαν στον μπερντέ έργα με μάγισσες, βρικόλακες και φαντάσματα Βλέπουμε πως η φαντασία των παλαιών καραγκιοζοπαιχτών οργιάζει!
πειραιώτης καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Χαρίδημος , επηρεασμένος από τον κινηματογράφο, κάνει εκείνη την εποχή (γύρω στη δεκαετία του '30) έργο που "έσπασε" τα ταμεία με τον τίτλο: "Ο Φρανκενστάιν ". Από κει και πέρα, άγγελοι, διάβολοι, φαντάσματα και άλλα τέτοια παράξενα όντα πήραν μέρος σε πολλές παραστάσεις του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών... Ξεχασμένοι Θρύλοι από όλη την Ελλάδα, από στόμα σε στόμα, έφταναν στα αυτιά των καραγκιοζοπαιχτών και αυτοί τα έκαναν τέχνη, τα έκαναν παράσταση, που ο χρόνος και η τεχνολογία δυστυχώς αργότερα τα σκέπασαν με το πέπλο τους και ξεχάστηκαν! Όλα αυτά τα "τρομερά και απόκοσμα" που θα έλεγε κανείς, που παρουσίασαν
11Σελίδα "ΤΡΟΜΕΡΑ & ΑΠΟΚΟΣΜΑ" του Μιχαήλ Ν. Ζαχαρή Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει στο Θέατρο Σκιών, σε αρκετές παραστάσεις, να παίρνουν μέρος παράξενες μορφές που ανά καιρούς καθιερώθηκαν στον μπερντέ του Καρα γκιόζη, ξεκινώντας από έργα όπως "Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο κατηραμένος Όφις" , όπου η φιγούρα του Δράκοντα μπαίνει σε πρωταγωνιστικό, θα λέγαμε, ρόλο και στο τέλος ο Μέγας Αλέξανδρος σαν Άη-Γιώργης καβαλάρης έρχεται και εξουδετερώνει το Δράκοντα, φέρνοντας την Ειρήνη στον τόπο. "Ο Διάβολος στο Μπουκάλι" , επίσης, όπου βλέπουμε το Διάβολο να έχει επίσης πρω ταγωνιστικό ρόλο, ενώ ο Καραγκιόζης με τη βοή θεια του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού καταφέρνει να τον εξοντώσει. Η "Νύχτα Καλικάντζαρων","Ο Βρικόλακας της Κωνσταντινουπόλεως","Η Πατρινέλα","Οι αδερφάδες του Μεγάλου Αλεξάνδρου" και πόσα ακόμα έργα που οι παλαιοί μάστορες του Καραγκιόζη, μας έφτιαξαν με απέραντο μεράκι άνευ χαρτιού και μολυβιού, πάρα μόνο με τη βοήθεια της φαντασίας που τους έδωσε η φύση... Διάφοροι καραγκιοζοπαίχτες της Πελοποννήσου και της Πάτρας, όπως ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος και
Ο
οι τότε καραγκιοζοπαίχτες, μπορεί να μην τα είδα, αλλά τα θυμάμαι! Τα θυμάμαι από τον πατέρα μου που σαν ήμουν μικρό παιδί, μου διηγούταν όλες αυτές τις ιστορίες που του μετέφερε η δική του μητέρα και πως κάποιος, κάπου, κάποτε είδε ή άκουσε για αυτά και τα κατέγραψε! Όχι σε τετράδιο, ούτε σε βιβλίο, πάρα μόνο βαθιά μέσα στην ψυχή του, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή, μιλώντας για αυτά, θα καταφέρουν ΟΧΙ να μας τρομάξουν, αλλά να μας γοητέψουν και να μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, μέσα από αυτές τις ιστορίες, που θα μείνουν ανεξίτηλες στη μνήμη μας και είμαι σίγουρος ότι η παράδοση δεν τε λειώνει εδώ! Είμαι σίγουρος! Σε κάποιο χωριό, σε κάποιο σπίτι, κάποια γιαγιά, κάποιος παππούς, θα διηγείται στα εγγονάκια του αυτές τις τόσο συναρπαστικές ιστορίες που σαν παιδιά, μας κρατού σαν το ενδιαφέρον για ζωή για παιχνίδι και για εξερεύνηση.
τον καθι στούν μέχρι και σήμερα έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους ηθοποιούς του παλιού λαϊκού (και όχι μόνο) ελληνικού κινηματογράφου. Ο κινηματογραφικός Μίμης Φωτόπουλος επιβλήθηκε αμέσως στο πανί από την πρώτη κιόλας χρονιά των κινηματογραφικών του εμ φανίσεων και πιο συγκεκριμένα με τον κατα πληκτικό ρόλο του ιδεολόγου, αλλά φλύαρου, κομμουνιστή στην ταινία «Οι Γερμανοί ξα νάρχονται» (1948) του Αλέκου Σακελλάριου: «Η οργανωμένη διεθνής μπουρζουαζία παίζει το τελευταίο της χαρτί στον αγώνα ενάντια στη
πια θέληση της συνειδητής μάζας»
χαρακτηριστική επανάληψη της
μεστωμένη πια θέληση, είπα, της
Γιούλη στην ταινία «Χαμένοι Άγγελοι» του Νίκου Τσιφόρου, συμμετέχει και στις «Εκατό χιλιάδες λίρες» του Αλέκου Λειβαδίτη και δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να τον απολαύσουμε στην ταινία «Μαντάμ Σουσού» του Τάκη Μουζενίδη,
(προς το παρόν τουλάχιστον) ταινία. Με
Φωτόπουλος δίνει κάθε χρόνο το παρών στη μεγάλη οθόνη με σημαντικές ταινίες, μεγάλες εμπορικές επιτυχίες
1950, ο
12Σελίδα ΜΙΜΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (1913-1986) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Ο Μίμης Φωτόπουλος είναι ένας από τους δημοφιλέστερους και πιο αγαπημέ νους ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου. Η βαριά μπάσα φωνή του και η χαρακτηριστική του (κωμική και βαθιά ανθρώπινη συνάμα) φυσιογνωμία
μεστωμένη
με τη
τελευταίας φράσης μαζί με τη λέξη «είπα»: «Στη
συνειδητής μάζας». Την ίδια χρονιά, ο Φωτόπουλος επιβάλλεται με το ρόλο του μαχαιροβγάλτη πα τριού της Σμαρούλας
καθώς πρόκειται για μια χαμένη
την αυγή της δεκαετίας του
Μίμης
και ίσως την ψηλότερη λαϊκή αποδοχή, παράλληλα πάντοτε και με τις επιτυχί ες του στο θέατρο και στα μπουλούκια. Επιβάλλεται σιγά-σιγά λοιπόν στο λαϊκό κοινό και θεωρείται δικαίως ίσως ο πιο δημοφιλής ηθοποιός της δεκαετίας του 1950. Ήδη το 1950 ξεχωρίζει ως αδερφός της Σμα ρούλας Γιούλη στην ξεκαρδιστική κωμωδία του Νίκου Τσιφόρου «Έλα στο θείο», ξαναπαίζει το ρόλο του «κακού» στην ξεχασμένη «Θύελλα στο Φάρο» του Γρηγόρη Γρηγορίου και συμμετέχει σε μια ταινία αστέρων, τους «Απάχηδες των Αθηνών» του Ηλία Παρασκευά, οι οποίοι όμως έμελε τότε να μείνουν στη σκιά της ταινίας «Ο Μεθύστακας». Κά πως έτσι, η μεγάλη αποδοχή του Μίμη Φωτόπου
πολλούς) «Γρουσούζη» του Γιώργου Τζαβέλλα, ο Φωτόπουλος επιβάλλεται ως ψευτόμαγκας, ερωτύλος και κουστουμαρισμένος κάτοικος της Πλάκας, τακτικός θαμώνας του καφενείου του Αγαθοκλή. Αν και ο Φωτόπουλος έμεινε στην ιστορία για την ατάκα του: «Θα κάάάθο μαι!», προσωπικά θεωρώ αξεπέραστες τις κακίες που εκστόμιζε με κωμικό τρόπο στον Αγαθοκλή: «Και πώς σου μοιάζει! Το τούούούτο σου!» ή «Να φύγουμε από τον παλιοκαφενέ σου, να πάμε στου Τρύφωνα, χαρά Θεού καφενείο! Στου Τρύύύ φωνα!» ή το πάντοτε διαχρονικό: «Έχει ένα μάτι η κενωνία!». Κάπως έτσι, την επόμενη χρονιά (1953), ως πρωταγωνιστής πλέον, ο Φωτόπουλος ερμηνεύει ένα απολαυστικό «Σωφεράκι» στην ομώνυμη ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα, ως εραστής της Σμαρούλας Γιούλη και με συμπρωταγωνιστή του το ταξί του, δηλαδή το «Σαραβαλάκι», τον έτερο ταξιτζή Νίκο Ρίζο και το αφεντικό τους, Γιάννη Ιωαννίδη. Απολαυστικός παραμένει ο Μίμης Φωτόπουλος ως απρόθυμος εραστής της «Ωραίας των Αθηνών» (1954) στην ομώνυμη ταινία του Νίκου Τσιφόρου, ως κωμικός απατεώνας στην «Άγνω στο» του Ορέστη Λάσκου, αλλά και ως πειστικότατος και γνήσιος εκπρόσωπος του υπόκοσμου στο «Ποντικάκι»
13Σελίδα λου από το κοινό είχε ως αποτέλεσμα τη σταθερή του συμμετοχή κάθε χρόνο σε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες. Οι ταινίες αυτές, αρκετές σε σχέση με τη μικρή τότε γενικότερη ελληνική κι νηματογραφική παραγωγή, δεν ήταν πά ντοτε σημαντικές, αλλά ο Φωτόπουλος τις γέμιζε με την πληθωρική του παρου σία και με το βαρύ τόνο της φωνής του, ακόμα και όταν έπαιζε για λίγα λεπτά, όπως π.χ. στην παραγνωρισμένη ταινία του Γιώργου Ζερβού «Ματωμένα Χρι στούγεννα». Η συνεργασία του Φωτόπουλου με την εταιρεία της Φίνος Φιλμ και με τον ανερχόμενο σκηνοθέτη Γιώργο Τζαβέλλα το 1952, είναι που τον αναδεικνύει σε αστέρα πρώτου μεγέθους, ενώ η Φίνος Φιλμ έχει φροντίσει να συνάψει μαζί του πολυετές συμβόλαιο συνεργασίας: Στον άγνωστο (δυστυχώς για τους
του Νίκου Τσιφόρου. Το 1955 είναι ίσως η χρονιά των μεγαλύτερων κινηματογραφικών επιτυχιών του Μίμη Φωτόπουλου, ο οποίος βρίσκεται ίσως στην κορύφωση της καριέρας του και της δημοφιλίας του με ταινίες σταθμούς: α) Την «Κάλπικη Λίρα» του Γιώργου Τζαβέλλα, στη δεύτερη ιστορία της οποίας ο Φωτόπου
διαγωγή μηδέν». Ωστόσο, η δεκαετία του 1960 κλείνει κάπως προσγειωμένα για τον κινηματογραφικό Φωτόπουλο, αρκετά πριν αρχίσει η γενικότερη κάμψη του ελληνικού κινηματογρά φου είναι η αλήθεια (από τις τελευταίες του εμφανίσεις εκείνη
Θαλασ σινού).
θέατρο, ωστόσο, οι επιτυχίες του Φωτόπουλου συνεχίζονταν με έργα θρύλους, όπως ο υπέροχος
14Σελίδα λος ως ψευτοτυφλός («Αόόόμματος!») γίνεται πασίγνωστος και στο εξωτερικό και ιδίως στην τότε Σοβιετική Ένωση. Και β) την ταινία «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο» του Αλέκου Σακελλάριου, στην οποία ο λατερνατζής Φωτόπουλος αφήνει εποχή. Η τελευταία ταινία μάλιστα γνώρισε λόγω της επιτυχίας της και μια συνέχεια με τον τίτλο «Λατέρνα, φτώχεια και γαρίφαλο» (1957), στην οποία ο Φωτόπου λος μαζί με τον Αυλωνίτη ξεδίπλωσαν άριστα και λιτά τις δραματικές πτυχές του ταλέντου τους. Στην πορεία της δεκαετίας του 1950, οι επιτυχίες του Φωτόπουλου διαδέχονται η μία την άλλη: Σταθμάρχης στην ταινία «Ούτε γάτα, ούτε ζημιά» του Αλέκου Σακελ λάριου («Και τι σταθμός! Κόμβος!»), καφετζής και συ νεργάτης της Γεωργίας Βασιλειάδου στην «Καφετζού» του Αλέκου Σακελλάριου, στοργικός Φανούρης στην ταινία «Ο Φανούρης και το σόι του» του Δημήτρη Ιωαν νόπουλου και αντίζηλος κατά λάθος του Νίκου Σταυρίδη στα «Κίτρινα γάντια» και πάλι του Σακελλάριου. Στην ταινία «Η Χιονάτη και τα επτά γεροντοπαλίκαρα» (1960), ο Φωτόπουλος παίζει με την ίδια δραματική λιτότητα το μελαγχολικό ρόλο του Τεμπέλη («Άάάεργος») Βρασίδα. Και μολονότι ένα χρόνο μετά, ο Φωτόπουλος δίνει μια από τις καλύτερες ερμηνείες του ως αυστηρός και παλαιομοδίτης πατέρας της Σμαρού λας Γιούλη στην ταινία «Ο Θόδωρος και το δίκαννο» του Ντίνου Δημόπουλου, παρα δόξως η συγκεκριμένη ταινία σηματοδοτεί και την τελευταία του συνεργασία με την εταιρεία της Φίνος Φιλμ. Από την εποχή αυτή και εξής, ο Φωτόπουλος θα συνεργαστεί κατά κύριο λόγο με την κινηματογραφική εταιρεία των «Αφών Ρουσσόπουλοι-Λαζαρίδη-Σαρρή-Ψαρ ρά» και σε ταινίες όπως «Φτωχαδάκια και λεφτάδες», «Ο ουρανοκατέβατος», «Άλλος για το εκατομμύριο», «Ο εμίρης και ο κακομοίρης», «Μπετόβεν και μπουζούκι» και «Κολωνάκι
την εποχή ξεχωρίζω προσω πικά την ερμηνεία του στην ταινία «Ο κακός, ο ψυχρός και ο ανάποδος» του Ερρίκου
Στο
«Δον Καμίλλο», ο οποίος μας είναι γνωστός και από το ανέβασμά του στο τηλεοπτικό «Θέατρο της Δευτέρας», ενώ μεγάλη επιτυχία για τον ίδιο υπήρξε και «Ο κα λός στρατιώτης Σβέικ», όπως επίσης και η θε ατρική συνεργασία του με τον Ντίνο Ηλιόπουλο ΜΙΜΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Λατερνατζής Φιγούρα Πάνου Καπετανίδη
«Ρόδα, τσάντα
Στο
του 1980, ο Μίμης
ξεχωρίζοντας με τα υπέροχα
ίδιος και πάλι ξεχωρίζει με την έκδοση των ποιημάτων του και των αναμνήσεών του, με «Το ποτάμι της Ζωής μου» να είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό του βιβλίο. Κάπως έτσι και παρά τις περιπέτει ες της υγείας του, ο Φωτόπουλος παρέμενε σταθερά στην πρώτη γραμμή της καλ λιτεχνικής επικαιρότητας, με σεμνότητα και διακριτικότητα, όντας πάντοτε ο «δικός μας άνθρωπος». Θυμάμαι πόσο συγκλονίστηκα προσωπι κά, όταν ένας συμμαθητής μου, την επόμενη της 28ης Οκτωβρίου
πρωινές εκπομπές) ότι πέθανε ο Μίμης Φωτόπουλος. Είχε ξυπνήσει, είχε βγει στο μπαλκόνι του σπιτιού του να πάρει
15Σελίδα (μια συνεργασία που είχε αρχίσει και κινηματογραφι κά γύρω στα 1950, χωρίς όμως τότε αντίστοιχη επιτυ χία). Με την προσωρινή ανάκαμψη των κινηματογρα φικών παραγωγών, ο Μίμης Φωτόπουλος επανέρχεται (στα τέλη της δεκαετίας του 1970) με την ταινία «Τα παιδιά της πιάτσας» του Κώστα Καραγιάννη, ενώ με την ταινία «Περιπλάνηση» του Χριστόφορου Χρι στοφή αποθεώνεται από την κριτική. Και αν η κριτική αγκαλιάζει τον παλαίμαχο πλέον ηθοποιό στην «Περι πλάνηση», η νεολαία τον αγκαλιάζει ακόμα περισσό τερο ως λυκειάρχη Χαβαλέ στη σειρά ταινιών
και κοπάνα».
πρώτο μισό της δεκαετίας
Φωτόπουλος δίνει το παρών και σε άλλες κωμικές ταινίες εκείνης της περιόδου, συνεχίζει να εμφανίζεται στο θέατρο και την επιθεώρηση στο πλευρό του Λάκη Λαζόπουλου, ενώ πρωταγωνιστεί και στην κωμική τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ-2 «Ο θείος μας ο Μίμης». Εκφράζοντας το ανήσυχο καλλιτεχνικό του πνεύμα, η γερασμένη φωνή του Μίμη Φωτόπουλου συνεχίζει να ακούγεται και στην ελληνική ραδιοφωνία, ενώ ο ίδιος ασχολείται και με τη ζωγραφική, κάνοντας εκθέσεις και
κολλάζ του, που έφτιαχνε ο ίδιος με γραμματόσημα. Αλλά και στο λογοτεχνικό τομέα, ο
1986, μου δήλωσε στεγνά το πρωί στο σχολείο ότι είχανε ανακοινώσει στο ραδιόφωνο (η τηλεόραση τότε δεν είχε ακόμα
αέρα και «έσβησε»… Ένιωσα τότε σαν να είχα χάσει ένα δικό μου άνθρωπο, γιατί ήταν «δικός» μας άνθρωπος ο Μίμης Φωτόπουλος… Πότε σαν απόγονος του Καραγκιόζη και πότε σαν απόγονος του Σταύρακα, ο Φωτόπουλος εξέφραζε με τις ατάκες του, με το λόγο του, με τη φωνή του και με την όλη παρουσία του αυτό που λέμε λαϊκό άνθρωπο με ποιότητα, πληρότητα και ανθρωπιά… Δεν είναι τυχαίο ότι, όπως έγραφε και ο ίδιος στο βιβλίο του «Το Ποτάμι της Ζωής μου», το πρώτο καλλιτεχνικό του επίτευγμα ήταν μια παράσταση Καραγκιόζη στην αυλή του σπιτιού του…
ενώνονται οι ουρές τους και εκεί στη βάση της ουράς τους πατά κυρίαρχος ο Χριστός εσταυρωμένος. Όλη η σύνθεση του τέμπλου ήταν εντυπωσιακά επιχρυσωμένη και συμπληρώνεται από ποικίλα καθαρά χρώματα, κόκκινου ώχρας, μπλε και πράσινου. Οι Μυκόνιοι, τους ονομάζουν θηρία ή δράκους ή τέρατα. Για το σύγχρονο άνθρωπο, η μορφή τους είναι μάλλον ναΐφ και σύμφωνα με το μεγάλο γλωσσολόγο της Μυκόνου, Σταύρο Μάνεση, παραπέμπουνε σε διεθνή μεσαιωνικά παραμύθια, κυρίως με βαλκανικές καταβολές. Ανήκουν στις ψαρόμορφες φολιδωτές οντότητες, κάτι σαν το μεσαιωνικό δράκο
μικρότερο
αυτόν.
με λιονταρίσια ανθρωπόμορφη κεφαλή, που κλίνουν με λεπιοειδές σώμα και κεφάλι ή και σκέτα φίδια. Απαντώνται σε ξυλόγλυπτες ή σιδερένιες διακοσμητικές κατα σκευές εκκλησιών, όπου εκτός των τέμπλων συχνά ξεπροβάλλουν κάθετα από πλάγιους τοίχους των ναών. Σε κάποια από αυτά σε κρίκο που κρατά το στόμα τους, κρεμιέται ένα καντήλι ή φανάρι. Ένα από τα παλαιότερα ξεπρό βαλε από τον τοίχο δίπλα στην πόρτα της στην αχειροποίητη Αγία Ελένη της γειτονιάς
16Σελίδα Οι δράκοι της Μυκόνου και η σχέση τους με τον όφι-όφι του Καραγκιόζη. Γράφει η Μαρίνα Πετρή Τα φίδια ή οι δράκοι των θρύλων της Ελλά δας είναι χαρακτηριστικά παρόντες στα τέμπλα των Μυκονιάτικων των εκκλησιών, όπως οι παλαιότεροι τα παράγγελναν σαν μέρος της διακό σμησής τους από την Βενετία ή την Φλωρεντία ή αργότερα από δικούς της λαϊκότερους τεχνίτες μαραγκούς ή και σιδεράδες. Αυτοί οι δράκοι εί ναι σίγουρα η πρώιμη φιγούρα των δράκων του καταραμένου όφι του Καραγκιόζη! Οι δράκοι των ορθόδοξων ναών της Μυκόνου βρίσκονται σαν πρωταγωνιστές στη βάση του σταυρού, που ανορθώνεται στο τέμπλο πάνω από την κεντρική Πύλη. Είναι δύο όμοιοι σαν δύο σταγόνες νερό, ο ένας να κοιτά προς το βορρά και ο άλλος στο νότο, κάποιες φορές
με φτερά ή ένα δράκο φίδι, που καταπίνει ένα
από
Είναι συχνά ιχθυόμορφα τέρατα ακόμα και
του Κάστρου και μέσα από το στόμα του ξεπρόβαλε ή κατάπινε ένα άλλο. Αυτό ήταν φανοστάτης, αφού τα παλαιά χρόνια από το κρεμασμένο φανάρι του φωτιζόταν εξωτερικά ο ναός,
σήμερα είναι τοποθετημένο για λόγους συ ντήρησης στο εσωτερικό της. Στον ίδιο ναό βρίσκεται μια αφοπλιστικά απλοϊκή κατασκευή κυματόσχημου φιδιού από σίδηρο, που το πεπλατυσμένο κεφάλι του ο λαϊκός του καλλιτέχνης καταφέρνει με ένα πάτημα στο άκρο του σίδηρου και με το κόψιμο της άκρης του το ανοιγμένο του στόμα, από όπου κρεμιέται ένα καντήλι. Στις μεγά λες εκκλησιές, αυτοί οι δράκοι βρίσκονται πάνω από την πύλη και τις δώδεκα εικό νες του Δωδεκάορτου (ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού, η Πε ριτομή του Χριστού, η Υπαπαντή του Χρι στού, τα θεία Θεοφάνια, η Σοφία του Θεού, η Μεταμόρφωση του Χριστού, η Ανάσταση του Λαζάρου και η Είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, τα Πάθη και ο Σταυρός του Χριστού, η Ανάσταση του Χριστού, η Ανάληψη, η Πεντηκοστή) και πάνω ή στο κέντρο τους δεσπόζει η εικόνα του Μυστι κού
άλλα, ήταν
της ελιάς στην Ακρό
λαϊκοί Μυκο
σειρά τους φαντάζονταν
φίδια-δράκοι, λόγω του κυματοειδούς σχήματός τους συμβό λιζαν τα άγρια κύματα της θάλασσας που οι παλαιοί ναυτικοί είχαν να αντι μετωπίσουν. Πίστευαν ακόμα πως ο Σταυρωμένος Χριστός που τα πατού σε, ήταν αυτός που θα τους προστάτευε και κατεύναζε τις τρικυμίες. Για αυτό στα πιο απλοϊκά μικρά εκκλησάκια και ξωκλήσια, που δεν χωράν πολλά-πολλά, ο σταυρός πάνω από την πύλη πατά τις πε ρισσότερες φορές μόνο σε ένα κυματιστό ξύλο. Στους αρχαίους μύθους ο όφις δράκος είναι ένα υπερμέγεθες τέρας, παρουσι άζεται με οξύ βλέμμα σαν φύλακας πηγών, θησαυρών και πολυτίμων πραγμάτων και η οντότητά του προέρχεται από την περί οδο της γένεσης του κόσμου. Στην αρχαία Αθήνα, όπως και σε πολλές άλλες πόλεις, υπάρχει η οφιολατρία. Η θεά Αθηνά, έχει σύμβολό της τον όφι. Ο Κάδμος, με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, σκοτώνει το δρά κο που φυλάει την πηγή του Άρεως. Ένας άλλος τέτοιος δράκος της Θήβας, γιος του Άρεως, που φυλά μια άλλη πηγή, σκοτώ νεται επίσης από τον Κάδμο. Δράκο που φυλά το χρυσόμαλλο δέρας, φονεύει με τη βοήθεια της μάγισσας Μήδειας ο Ιάσωνας.
17Σελίδα
Δείπνου ακριβώς πάνω σε αυτό και ξαπλωμένοι πάνω στη σειρά των δώδεκα φορητών εικόνων είναι οι δράκοι φίδια. Η «τρομακτική» φύση τους δεν διαφέρει από τα γνωστά και αγαπητά σε όλους μας καταρα μένα φίδια του καραγκιοζοπαιχτικού ρεπερτορίου με τα δόντια τους χαρακτηριστικά λευκά και φοβικά να φαίνονται από ένα μισάνοιχτο στόμα, έχουν την ίδια αρχαία ελλη νική καταβολή. Όπως θεωρούσε ο Βασίλης Κυριαζόπουλος, δημιουργός του λαογραφικού μουσείου Μυκόνου, αυτά τα φίδια ήταν εκτός από ένα δι ακοσμητικό στήριγμα για να κρεμάνε καντήλια-αφιερώματα και
το καλόβουλο φίδι με την έννοια του «οικουρού όφι» που κατοικούσε στον αρχαίο ναό του «Ερκείου Διός» κάτω από το δέντρο
πολη των Αθηνών. Οι
νιάτες με τη
πως αυτά τα
κής συλλογής είναι μια πρόκληση. Πολλές φορές, αν όχι πάντα, διαβάζοντας, μου ανοίγονται εικόνες ενός κόσμου άγνωστου μέχρι πρότινος, που αν η συγκυρία το φέρει και συνυπάρξουν αρμονικά, δημιουργεί την αίσθηση του ολόκληρου», γράφει σαν απολογισμό για την έκθεση 20 δημιουργών, όπου το έργο συγ γραφέων της Μυκόνου προκαλεί το
εικονογρά
18Σελίδα «Δυο δράκοντες διατηξάμενοι δια της θαλάσσης εκ των πλησίον νήσων» επιτέθηκαν κατά του Λαοκόωντος και των υιών του και τους σκότωσαν, όταν ο Λαοκόων προειδο ποιούσε τους Τρώες για το κακό που θα έφερνε ο δούρειος ίππος. Άπειροι δράκοι από φύλακες γίνονται φονιάδες ή φονεύονται από διάφορους ήρωες και έχουν σχέση συμβό λου και ακολούθου πολλών θεοτήτων. Πολλές τέτοιες θαλάσσιες μορφές δράκων υπάρ χουν ακόμα και σε μαρτυρίες των μεσαιωνικών χρόνων της Ελλάδας, που αναπηδούν στη στεριά σκορπώντας το θάνατο. Ο όφις του μπερντέ θα κατατροπωθεί σε πολλά έργα από τον Καραγκιόζη με τη βοήθεια ενός από μηχανής Θεού, που συχνά δεν είναι άλλος από τον Μέγα Αλέξανδρο, για να σώσει το λαό ή κάποια πανέμορφη θηλυκή ύπαρξη. Οι εικόνες και σχήματα των δράκων της Μυκόνου, όσο οι δράκοι «όφις όφις» ή «ο κατηρα μένος όφις» του μπερντέ δεν διαφέρουν μεταξύ τους από τον τρόπο που απεικονίζονται προφίλ, με λέπια φιδιού και το ανοιγμένο τους στόμα να δείχνει τα δόντια και συχνά να προτείνουν τις φαρμακερές γλώσσες τους. Είναι άραγε η μάχη μας με τον εσώτερο εαυτό; Σε όποια περίπτωση και να είναι αυτό, αυτό κατατροπώνεται ή πατάσσεται με τη βοήθεια άλλων ισχυρότερων υπερφυσικών δυνάμεων. Τόσο η μυκονιάτικη εικονική και συμβολική εκδοχή τους όσο και οι μετέπειτα δράκοι των κατασκευαστών των ηρώων του Καραγκιόζη, αποδεικνύεται ότι δεν έχουν τόσα πολλά κοινά με τους δράκους της Δύσης, αλλά απλά και δυναμικά συνεχίζουν την παράδοση της μορφής, το συμβολισμό και τη μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας. «Οι Ανεμόμυλοι-Πολιτιστικός Παραδοσιακός Χορευτικός Σύλλογος Μυκόνου» Και Μυκόνιο Φως. «Η εικονογράφηση ενός συγγραφικού έργου, μιας ποιητι
χρωστήρα των
φων συμπατριωτών τους. Πρόκειται για μια πρωτότυπη έκθεση με έργα των εικονογράφων και βιβλίων ποίη σης, πεζογραφίας, ιστορίας, παράδοσης, θεματι κών φωτογραφικών λευκωμάτων και ημερολογίων, ταινίες μικρού μήκους και παιδικά βιβλία από 20 ενεργούς καλλιτέχνες του νησιού που δέχτηκαν να συμμετάσχουν και όσες συγγραφείς επέτρεψαν την έκθεση των εικονογραφήσεών τους με τίτλο «Μυκονιάτες εικονογράφοι και βιβλία Μυκόνου». Εγκαινιάζεται την Παρασκευή στις 7 Οκτωβρίου 2022 στις κεντρικές αίθουσες εκθέσεων των οδών Ματογιάννη και Καλογερά στη Μύκονο-Δημοτική Πινακοθήκη Μυκόνου, ώρα 8.30 το απόγευμα. Η έκθεση διήρκεσε από 7 μέχρι 16 Οκτωβρίου με
και θρυλοπαρμένων παιδικών
να δώσουν το στίγμα του παρελθόντος και του παρόντος του νησιού στις νέες γενεές. Ιστορίες πειρατών, στοιχειών της παράδοσης του φυτικού, ζωικού βασίλειου και καιρικών φαινομέ νων της Μυκόνου, ανθρωποποιούνται, συγκρούονται και συμμαχούν για το καλό του τόπου από την Δήμητρα Νάζου, την Αδριανή Γεροντή, την Μαργαρίτα Ζαχαρία Κιούση και την Μαρίνα Πετρή, διασώζουν τις προφορικές παραδόσεις του τόπου. Η ιστορικά αποδεδειγμένη θρησκευόμενη ζωή του νησιού μεταφέρεται από την πένα του πρωτοπρεσβύτερου Πέτρου Μαγαγκού, όπως του νεομάρτυρα της Μυκόνου Εμμανουήλ, ο Κρις, την καταγραφή
ενοριών και εκκλησιών της Χώρας
μελετήματα. Η καθημερινότητα ή σκηνο
πλέκουν τη συγγρα φή σεναρίου στα κινούμενα έργα . Οι εικονογράφοι Αριάννα Αραμπατζή, Τζωτζίνα Αρμακόλα, Leanne Vorrias, Πανωραία Γαλατά, Πανωραία-Ελισάβεθ Γαλατά, Γεροντή Ιωάννα, Εύα Γρυπάρη, Βάνα Λογο θέτη, Κατερίνα Μαντίδου, Μάκης Μοράκης, Μαρίνα Πετρή, Ιωάννα Χειμωνά, δίνουν το εικαστικό στίγ μα των εκδόσεων με ανάλογες γραφές
19Σελίδα ωράριο από 11.00 μέχρι 14.00 και από 20.30 μέχρι και 23.00 καθημερινά. Με την οργάνωση της Μαρίνας Πετρή και αιγίδα του φορέα: «Οι Ανεμόμυλοι-Πολιτιστικός Παραδοσιακός Χορευτικός Σύλλογος Μυκόνου», με χορηγούς τον ομώνυμο σύλλογο και τις εκδόσεις Μυκόνιο Φως. Στη σύγχρονη ποίηση, πραγματεύονται θέματα του Έρωτα, του θανάτου, ερωτήματα της προσωπικής μας ύπαρξης και του κό σμου, η Πανωραία Γαλατά, η Πανωραία Ελί ζαμπεθ Γαλατά (αγγλόγλωσση) και η Μαρίνα Πετρή. Στο μυθιστόρημα, ο Βασίλης Λογοθέ της και η Αριάννα Αραμπατζή φέρνουν τη χα μένη μνήμη του ελληνικού μακρινού ή κοντινού παρελθόντος, σκιαγραφώντας τις δράσεις των ηρώων τους με τη γεύση του νόστου των νησιών του Αιγαίου και των χαμένων πατρί δων, σε ένα πολυχρονικό ιστορικό σκηνικό από την ανατολή στη δύση με το μέσο τους την Ελλάδα σε ανατρεπτικές περιπέτειες και εκβάσεις. Μια σειρά παιδικών παραμυθιών, ιστοριογραφημένων
βιβλίων, μαρτυρά την προσφορά των συγγραφέων
των
και άλλα
θετημένο το παρελθόν των αρχαίων θεοτήτων και μυθικών προσώπων αποθανατίζονται με ενδεικτικά κείμενα σε λευκώματα φωτογραφιών των Lianne Vorreas και Πανωραίας Γαλα τά. Ο χρόνος σφραγίζεται με συμβολικά ή ιστορικά, θεματικά ημερολόγια του Συλλόγου. Δύο βραβευμένες ταινίες της για τα φόβητρα-ξωτικά της Μυκόνου και της αγροτικής ζωής της Αλεξάνδρας Σταυροπούλου
ρεαλισμού, μοντερνισμού από ζωγραφικά και digital έργα και κάνουν το γενικό σύνολο της έκθεσης ιδιαίτερα εν διαφέρον. Μέρος των εσόδων της έκθεσης βιβλίου θα διατέθηκε από το σύλλογο Ανεμόμυλοι σε φιλαν θρωπικό σκοπό για τη διάσωση του Μυκονιάτικου πολιτισμού.
που φταίει μόνο πια… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Ούτε μόνο η Ρωσία… ΧΑΤΖ: Κατ… ΚΑΡ: Κατ; ΧΑΤΖ: Ναι! Στοπ!
ΚΑΡ: Μίλα ελληνικά, ρε μαλαγάνα! Είναι καλό; ΧΑΤΖ: Έτσι κι αλλιώς, κάποια θα κοπούν. ΚΑΡ: Πώς θα κοπούν; Τι πάει να πει θα κοπούν;
20Σελίδα 40) Με μοντάζ ΚΑΡ: Να αρχίσω; ΧΑΤΖ: Ναι! Έχεις στη διάθεσή σου τριάντα δευτερόλεπτα. ΚΑΡ: Μόνο; ΧΑΤΖ: Έτσι είναι οι κανονισμοί. Μισό λεπτό. ΚΑΡ: Μισό λεπτό, μισό λεπτό! Θα προλάβω. ΧΑΤΖ: Τρία, δύο, ένα, άκτιον! ΚΑΡ: Τι είπες; Να αρχίσω; Νοήματα κάνεις; Α, εντάξει, αρχίζω! ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Ελληνίδες, Έλληνες… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Η ακρίβεια έχει θερίσει τον κοσμάκη… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Όχι εμένα μόνο, που ποτέ μου δεν είχα να φάω… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Ο πολύς κόσμος θα πεινάσει… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Ο πολύς κόσμος θα παγώσει… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Ο πολύς κόσμος θα μείνει στο σκοτάδι… ΧΑΤΖ: … ΚΑΡ: Δεν είναι ο πόλεμος,
ΧΑΤΖ: Στο μοντάζ. ΚΑΡ: Τι είναι αυτό; ΧΑΤΖ: Το ψαλίδι. Δεν πρόκειται να τα κρατήσουμε όλα. ΚΑΡ: Φέρε αυτό το ψαλίδι! ΧΑΤΖ: Άφησέ το κάτω! Τι πας να κάνεις; ΚΑΡ: Πάω να σε κουρέψω εσένα επιτόπου, κόφτη της κακιάς ώρας!ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΒΑΓΓΟΥ ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ ΑΒΡΑΑΜ
τους μια ηλεκτρονική
άριστα, ενώ περνούν χρόνο, παίζοντας παιχνίδια σε αυτή ή παρακολου θώντας βίντεο στο διαδίκτυο. Αφοσιωμένα σε αυτά λοιπόν, βλέ πουν τον Καραγκιόζη ως κάτι που ανήκει σε άλλη εποχή. Σπάνια ένα παιδί θα κά τσει να ασχοληθεί ή να φτιάξει δικές του φιγούρες, κυρίως στην εφηβεία. Παρόλα αυτά
έχουν σταματήσει τελείως έστω
παιδιά να ασχολούνται και
ελπίδα, ότι δεν
ξεχάσουμε
κληρονομιά
21Σελίδα Η ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ του Πανορμίτη Κοντοπού Στις μέρες μας διανύουμε την εποχή και εξέ λιξη της τεχνολογίας και φυσικά το Θέατρο Σκιών δεν αγγίζει πλέον τη νεολαία, όπως πριν κάποιες δεκαετίες. Αρχικά, το Θέατρο Σκιών είναι ένα θέα μα με πάνω από 150 χρόνια ιστορίας στην Ελλάδα και εννοείται πως ο πρωταγωνιστής του ο Καρα γκιόζης έχει γίνει πλέον πολιτισμός μας και παρά δοση. Δυστυχώς, αρχίζει και παρακμάζει αφού πλέον οι περισσότεροι αδιαφορούν, σπάνια και σπουδαία έργα έχουν χαθεί και παρακολουθείται κυρίως από παιδιά μικρής ηλικίας. Γι’ αυτό όμως ευθύνονται πολλοί παράγοντες, κυρίως η εξέλιξη της τεχνολογίας. Στις μέρες μας, τα παιδιά κάθε ηλικίας έχουν στην κατοχή
συσκευή και ξέρουν να τη χειρίζονται
δεν
και ελάχιστα
αυτό δίνει
θα
τελείως την πολιτιστική μας
εξαιτίας της ξενομανίας. Τέλος, έχουμε, από την άλλη πλευρά, τους καραγκιοζοπαίχτες και κυρίως μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι είναι εν ζωή. Λοι πόν, πολλοί από αυτούς έχουν συνηθίσει να παίζουν έργα για μικρά παιδιά, χωρίς να κοιτάνε το κοινό τους, για να διαμορφωθεί το έργο σε όλα τα γούστα, παρά το γεγονός ότι πολλοί λένε πως ασκούν αυτή την τακτική. Επίσης, (φυσικά όχι όλοι) κοιτάνε το συμφέρον τους και να ανταγωνιστούν ο ένας τον άλλον, χωρίς να βοη θάνε τα νέα παιδιά, μαθαίνοντάς τους τα παλιά έργα ή να τους πουν πώς να βελ τιώσουν τις φιγούρες τους με νέες τεχνικές. Δυστυχώς, αν συνεχίσουμε έτσι στα επόμενα χρόνια, ίσως ο Καραγκιόζης να μπει στα μουσεία και να ξεχαστεί από το λαό. Κλείνοντας, να αναφέρω πως αυτό το κείμενο είναι δικές μου σκέψεις¬, από ψεις και δεν θέλω να προσβάλω κανέναν. Επίσης, ένα μπράβο στα παιδιά που συ νεχίζουν την τέχνη και στους μάστορες, που τα βοηθάνε.
22Σελίδα 1. Ο Πούτιν και ο ξυρισμένος Οθωμανός Karagöz Το μακρύ-μακρύ χέρι του Οθωμανού (και μάλιστα πρωτοφανώς ξυρισμένου) Karagöz είναι άραγε αυτό που ενώνει τον Πούτιν (Ρωσία) με τον Ερντογάν (Τουρκία); Η ανάλυση αυτής της γελοιογραφίας έχει πολύ μεγάλο (συμβολικό, ιστορικό και καλλιτεχνικό) ενδιαφέρον και κατά συνέπεια θα (πρέπει να) μας απασχολήσει ξανά πολύ σύντομα. Και έπεται λοιπόν συνέχεια! 2. Ο «Δραπέτης» δραπέτευσε… Ο Κώστας Καζάκος (1935-2022) δραπέτευσε στον κόσμο των σκιών στο πλάι του καραγκιοζοπαίχτη Αντώνιου Μπάρκα και του σκηνοθέτη Λευτέρη Ξανθόπουλου… Μανωλάκης ο Βομβιστής
23Σελίδα ΛΕΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΧΘΕΣ: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ 30ού ΤΕΥΧΟΥΣ (Νοέμβριος 2021) Τέσσερις
το Δημαρχείο Κερατσινίου έστησε τις εγκαταστάσεις του. Όταν οι επισκέπτες του λιγόστεψαν, έφερε έναν άγνωστό μου μέχρι τότε, τον Βάγγο, για να παίζει Καραγκιόζη και έτσι να μαζεύει κόσμο. Στη διάρκεια της παράστασης, έκανε 3-4 διαλείμματα. Οι θεατές- επισκέπτες σ’ αυτά τα διαλείμματα της παράστασης του Καραγκιόζη, κάνανε σκοποβολή, βόλτες με τα αυτοκινη τάκια, ρίχναν τα κουτιά με κάτι πάνινες μπάλες, τα μικρότερα παιδιά έκαναν γύρους με το τραινάκι ή ψάρευαν μεταλλικά ψάρια μέσα από την τεχνητή λίμνη. Να που ξαναντάμωνα με τον Καραγκιόζη. Μα θέλω Παππού να δω με ποιόν τρόπο κρατάει ο Βάγγος τις φιγούρες του πάνω στο πανί και φαίνονται τόσο καθαρά, ενώ οι δικές μου φιγούρες δεν στέκονται
σχοινάκια που τις κράταγα…
πονηρά
ο βοηθός του Βάγγου, ο Γιώργος ο φαφούτης…» -«Δεν θα σε ακούσει… Καπνίζει κάτι τσιγάρα που του φέρνουν ύπνο και κοιμά ται βαθιά»… - «Σαν να έχεις δίκιο, Παππού». Την άλλη μέρα, με ένα τρυπάνι χειρο κίνητο που πήρα από το μαγαζί
24Σελίδα ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ο ΒΑΓΓΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ Ο Χαρίδημος άφησε εποχή στα Τα μπούρια του Κερατσινίου. Έπαιξε νομίζω ακόμα δύο καλοκαίρια κάνοντας πιένες (εισπρακτικές επιτυχίες). Δεν πέρασε πολύς καιρός και ένα λού να παρκ στην πλατεία Κύπρου, απέναντι από
καν κοντά στο πανί με τα
«Να ανοίξεις τρύπα στο κιβούρι », μού είπε κλείνοντας
το μάτι - «Μα πώς…. Θα με δούνε και θα ξαναφάω ξύλο…» - Κάντο το πρωί, που δεν είναι κανένας» - «Πριτς… Μέσα στη σκηνή κοιμάται
του πατέ ρα μου, πάω στο κιβούρι της σκηνής και σιγά-σιγά ανοίγω μια ωραία τρύπα, που θα την ζήλευε και ποντικός. Έβαλα και ένα χαρτί στο ίδιο χρώμα του ξύλου για να μην φαίνεται πολύ η τρύπα. Το βράδυ μόλις μπήκε στη σκηνούλα ο Βάγγος έλαβα θέση. Έβγαλα από την τρύπα το χαρτί και «ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΑΠΠΟΥ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΣΑ» του Πάνου Καπετανίδη Από το βιβλίο του Δημήτρη Φιλελέ "Από τη γη της Μικρασίας στα μονοπάτια της προσφυγιάς"
Από εκεί αρχίζει το μακρύ μου ταξίδι στον κόσμο των σκιών. Πολύ συναρπαστικό, όταν έχεις για δάσκαλο τον μεγάλο “Βάγγο” Κορφιάτη . Μικρόσω μος αλλά γίγας στην τέχνη του. Τυχερός ήμουν. Η δεύτερη συνάντηση με καρα γκιοζοπαίχτη με έφερε απέναντι
καλύτερο. Από τότε δέθηκα με τον καμπούρη. Φοβερές παραστάσεις έστω και με τρία έως τέσσερα διαλείμματα, όπως επέβαλλαν οι ανάγκες του λούνα παρκ. Όμως παρόλο το αρνητικό του χώρου, του περιβάλλοντος και των καιρικών
χειμώνας, ο Βάγγος επιβαλλόταν, σε ένα
Χαρίδημο. «Η ποινή του είναι “κες” αποφαινόταν για την ποινή του Καραγκιόζη στο έργο «Ο Καπετάν Γκρης» , ο Βεζίρης Σουκρής. - “Μπουλούμ-κες” επαναλάμβανε ο αξι ωματικός Ταχήρ,
μυημένο
”. Τελικά αυτή η τέχνη άνοιγε μια συνομιλία μέσα μου. Αυτοί
γνώριμοι. Σαν να τους είχα ξανακούσει Παπ πού. Λες αυτό
έχει σχέση με σένα; Λες να ακούω έναν «Αρετσιανό» αντίλαλο του μέρους όπου γεννήθηκες; Μήπως τα βήμα τά μου στο θέατρο “Χρυσοστομίδης ”, στον Χαρίδημο, να μου τα οδήγησες εσύ, σαν «κάρμα» Παππού; Δεν πήρα απάντηση. Μονάχα στο σπίτι μου έπαιρνα την άρνηση, γιατί ασχο
μου
25Σελίδα έβαλα στην θέση του το μάτι μου. Και να η αποκάλυψη! Δεν κρατάει τις φιγούρες με σχοινάκια αλλά με σίδερα. Σίδερα που στην μια άκρη έχουν ένα μεντεσέ που πιάνει πάνω στην φιγούρα, και στην άλλη άκρη μια ξύλινη λαβή, για να μη γλιστρά νε οι φιγούρες στο χέρι του παί χτη… «Είδες; Το κόλπο έπιασε, Πα ναγιωτάκη…» μου είπε με στόμφο ο Παππούς. -«Τώρα έχεις ένα ορίζοντα ακόμα πιο ανοιχτό!». Πράγματι. Μόλις ερχόταν ο Βάγγος, το μάτι μου στην τρυπούλα της σκηνής. Αυτό κράτησε πολλές μέρες. Έλυσα πολλές απορίες. Είδα αρκετά πράγματα. Μέχρι που με είδε και μένα …ο Βάγγος. - « Άμα θες, έλα μέσα να βλέπεις. Δε είναι ωραίο να είσαι εκεί » μου είπε, και εγώ δεν περίμενα άλλη πρόσκληση και αμέσως βρέθηκα μέσα στο ξύλινο κιβού ρι. Στην σκηνή.
στον
συνθηκών, καθώς ήταν
κοινό
ήδη στην τέχνη από τον
δηλαδή “ ΘΑΝΑΤΟΣ
οι διάλογοι
ήταν
να
τερλίκια
-«Να κάνεις
να
κάνεις» , μου είπε με νόημα. Τι να εννοεί
βάση. Ούτε την πράξη διαίρεση δεν έμαθα εξαιτίας ενός αλκοολικού δασκάλου που προηγήθηκε του Δημητρέλλη . Τη λύση μου την έδωσε ο πατέρας μου. Ο κυρ-Βασίλης , ένας άγιος, καλοκάγαθος βιοπαλαιστής, που δούλευε ασταμάτητα
στιλβωτήριο
κάρτα
αμέτρητους αναπόγραφτους Έλληνες ήρωες που δεν εκμεταλλεύτηκε ούτε καν την αναπηρία που του προκάλεσαν τα κρυοπαγή
26Σελίδα λιόμουν όλο με τους Κα ραγκιόζηδες και σχεδόν καθόλου με το σχολείο. Μέχρι και ο δάσκαλός μου ο Δημητρέλλης, είπε ότι μου έδωσε απολυτήριο στο Δημοτικό σχολείο με το (5) πέντε (ίσια ίσια να περάσω), χατιρικά, όπως μου δήλωσε, επειδή πη γαίναμε μαζί για ψάρεμα στο λιμάνι του Αη-Γιώργη, σημερινή “ Ψαρόσκαλα ”. Ακόμα και η Μαρία, η φιλεναδίτσα, που γι αυτήν σκίρτησε για πρώτη φορά η καρδούλα μου, δεν έβλεπε με καλό μάτι την τέχνη που με μάγεψε. Όλα εναντίον Παππού. Και κάπου δεν είχαν άδικο. Για το επάγγελμα του καραγκιοζοπαίχτη δεν ακουγόντουσαν και τα καλύ τερα… “σαψάλης” (ατημέλητος) ο ένας, “σερσερής” (αλήτης) ο άλλος, “χεργκελές” (ρεμάλι)… ο τρίτος… -«Για τον Βάγγο όμως δεν ακούστηκε τίποτα Παππού!»… Ο Παππούς για άλλη μια φορά κράτησε ουδετερότητα. «Γιατί δεν μιλάς, παρά γυρνάς με τα
σου και με κοιτάς πονηρά», τον ρώτησα έντονα.
κείνο που σου λένε, χωρίς
το
με την αινιγματική του κουβέντα ο Παππούς! Να κάνω εκείνο που μου λένε, δηλαδή να συνεχίσω το σχολείο… Αλλά πώς; Απολυτήριο με 5, με την
σε δικό του
επίπλων –ντούκολούστρα-πατίνες- όπως έγραφε στην
του. Ήρωας της Αλβανίας από τους
ματα στο Πόγραδετς και, αφού κάθε χειμώνα τα πόδια του πρήζονταν και δάκρυζαν πύον, άμα δεν πάταγε σε ξύλινο πάτωμα. -«Θα πας σε ιδιωτικό σχολείο» μου είπε με αποφασιστικότητα. Να μια διέξοδος στον θολό ορίζοντα που έχουν όλοι οι νέοι μπροστά στον επαγγελματικό τους προσανα τολισμό. Και μια παρεμφερή δουλειά που μπορώ να κάνω είναι αυτή του
μου,
προβλήματά μου ήταν
ήξερα ακόμα να φτιάχνω
είχα τα υλικά. Ζήτησα από
πατέρα μου, να μου δώσει προκαταβολι κά τα χαρτζιλίκια που μου έδινε (δύο δραχμές την ημέρα) αλλά η μάνα μου με είπε τρελό. Ο μπαμπάς δεν βοήθησε. Όχι ότι την φοβόταν, αλλά δεν ήθελε την μουρμούρα της κυρ-Άννας, που θα τον έψηνε αν μου τα έδινε. Μπορεί να
να μην είχε το περίσσευμα
έστω και τα λίγα λεφτά που
27Σελίδα ηθοποιού. Να τελειώσω δηλαδή το εξα τάξιο (τότε) Γυμνάσιο και να εισαχθώ σε “Δραματική σχολή” . Και πράγματι. Η σχολή “Γκίκου” που με δυσκολία πλήρωνε ο βιοπαλαιστής και ηλικιωμένος πια πατέρας μου με έφερε και στο φιλότιμο να βάλω τα δυνατά μου και να το τελειώσω και με αξιοπρεπή βαθμό. Παράλληλα μου έδωσε την ευκαιρία να μπορώ κάτω από καλύτερες συν θήκες και σχεδόν κανένα περιορισμό να βοηθάω τον Βάγγο στις παραστά σεις που έδινε στους κινηματογράφους στο λούνα παρκ και όσο μπορούσα να πηγαίνω στο μόνιμο θέατρό του τον θερινό «Παράδεισο» , που είχε στο Αιγάλεω ή αργότερα στο θερινό κινηματογράφο «Αννώ» στην Νίκαια . Και λέω όσο μπορούσα να πηγαίνω, επειδή τα καλοκαίρια, με το που έκλειναν τα σχολεία πηγαίναμε οικο γενειακώς στο « Μπατσί » της Σαλαμίνας , όπου έχουμε εξοχικό. Ο ΠΡΩΤΟΣ «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ» Βέβαια ένα από τα
οι φιγούρες. Δεν
δικές
ούτε
τον
είχε και δίκιο. Ίσως
για να μου δώσει
ζητούσα μαζεμένα. - Τι να κάνω, Παππού; - «Πες το στη γιαγιά την Ταρσή, να παρα καλέσει την κυρία Μαρίνα την ψιλικατζού από την Πόλη να σου δώσει όλες μαζί τις πλαστικές χρωματιστές φιγούρες και να της δίνεις τα χαρτζι λίκια σου κάθε βδομάδα. » Η γιαγιά η Ταρσή , όχι μόνο μίλησε στην κυρά-Μαρίνα την ψιλικατζού, αλλά ίσως πλήρωσε εκείνη από τη συνταξούλα της τις φιγούρες και που δήθεν μου τις πούλησε με δόσεις. Δεν αποκλείεται να της το ζήτησε κρυφά από μένα ο σύζυγός της, ο Παππούς μου. Το διάστημα εκείνο η εξοχική περιοχή «Μπατσί» δεν ήταν ακόμα ηλεκτροδοτημένη. Τα βράδια ανάβαμε λάμπες θυέλλης και λάμπες «λουξ», που για να ανάψουν, θέλαν πετρέλαιο και φωτιά, πράγμα επικίνδυνο μέσα στο δάσος.
από τον Βάγγο, αφού έφτιαξα
28Σελίδα Πάλι προβλήματα Παππού. Δώσε καμιά ιδέα! –«Θα βάλεις εισιτήριο για την είσοδο του κοινού και με τα λεφτά που θα μαζεύεις, θα αγοράζεις μπαταρίες.» - «Υπέροχη ιδέα Παππού. Όχι κεριά, όχι λουξ, ούτε λάμπες θυέλλης κάτω από τα πεύκα. Λάμπες μπαταρίας. Το πρώτο «Οικολογικό Θέατρο Σκιών!» Δύο δραχμές λοιπόν το εισιτήριο, και οι μπαταρίες κρατούσαν ίσα-ίσα μια βραδιά. Μα έφτανε, έστω αχνοφέγγοντας, για να σκοτώ σει το καταραμένο φίδι ο Μεγαλέξανδρος . Έφτα νε να κλέψει ο Κοπρίτης το μαχαίρι της γκιλοτί νας, πριν αυτή κόψει το κεφάλι του Καραγκιόζη στον “Καπετάν Γκρη” . Έφτανε μέχρι να βρει τα αινίγματα του Κουρσάρου και να μην πιαστεί αιχ μάλωτος ο Καραγκιόζης, μετά το ναυάγιο “Στην χώρα των κατεργαρέων” . Σίγουρα έφτανε και στην εκδίκηση του καπετάν Στράτου για τον χαμό του πρωτοπαλίκαρου του Γιάννου στον “Μαύρο ξιφομάχο της Ανατολής» Εκεί, στο εξοχικό μας, εξασκούσα πια ό,τι είχα μάθει
ένα υποτυπώδες «μαντράκι» και έδινα καθημερινές παραστάσεις. Από κοντά και ο Παππούς που μου θύμιζε τις λέξεις της πόλης όταν τις ξεχνούσα, και με βοήθαγε με ιδέες πώς να ξεπεράσω τα προβλήματα. Η συνέχεια και το τέλος στο επόμενο τεύχος
έναν Κωνσταντίνο καταβεβλημένο με ένα μπαστούνι στο χέρι να προσπαθεί μετά βίας να στηριχτεί από μόνος του στα πόδια του.
ο Καραγκιόζης τον Κωνσταντίνο
καταρρεύσει, προσπαθεί να του
με διάφορα
29Σελίδα ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΤΟΥ 1922 του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη 9) «1919-1922: Δεύτερη Πράξη» Σκηνικό : Αριστερά το κτίριο της Ιεράς Μητροπόλεως Σμύρνης, ένα πηγάδι προς την πλευρά του Οθωμανικού Διοικητηρίου και δεξιά το Οθωμανικό Διοικητήριο ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: Σμύρνη, Μάιος 1921: Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος αποβιβάζεται στο λιμάνι της Σμύρνης, ξεκινώντας από την Αθήνα, τη συμβολική ημερομηνία της 29ης Μαΐου 1921 και με τις επευφημίες του λαού: «Και στην Πόλη! Και στην Πόλη!». Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος δίνει οδηγίες στον καντηλανάφτη Καραγκιόζη για την υποδοχή του Βασιλιά. Ταυτόχρονα όμως, του εκφράζει και τις επιφυλάξεις του, καθώς θεωρεί ότι το κενό που έχει αφήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι μάλλον δυσαναπλήρωτο. Ο Καραγκιόζης, πάντως, έχει πάρα πολύ μεγάλη περιέργεια να γνωρίσει από κοντά τον ξακουστό «Στρατηλάτη» των Βαλκανικών Πολέμων. Και πράγματι αυτή η στιγμή καταφτάνει και εμφανίζεται μπροστά στον Καραγκιόζη αυτοπροσώπως ο ίδιος ο Βασιλιάς. Ο Καραγκιόζης όμως στην αρχή παθαίνει πανικό. Αντικρίζει
Βλέποντας
έτοιμο να
φτιάξει το κέφι
κωμικά. Κάπως έτσι, η διάθεση του Κωνσταντίνου ανεβαίνει και ο Καραγκιόζης ζητάει από αυτόν να ακούσει την ιστορία του. Και ξάφνου ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος απογειώνεται ψυχολογικά και αρχίζει να θριαμβολογεί για τις πολεμικές του περιπέτειες κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και το
30Σελίδα για το πώς κατάφερε και μπήκε νικητής και τροπαιοφόρος στην πόλη της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων. Αναπολεί το πώς κατόπιν συνέτριψε τους Βουλγάρους, φτάνοντας στα πρόθυρα της Σόφιας. Και οραματίζεται την τελική καταδίωξη των Τούρκων στην Κόκκινη Μηλιά και ακόμα παραπέρα. Όραμά του είναι να συντρίψει την Τουρκιά και να ξαναπάρει την Πόλη, την οποία Κωνσταντίνος την έκτισε και Κωνσταντίνος την έχασε. Ο Καραγκιόζης, χαμένος μέσα στο ρητορικό παραλήρημα του Βασιλιά,του θέτει δύο θεμελιώδη ερωτήματα: Για ποιο λόγο να έχει προηγηθεί διχασμός και κόντρα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και επίσης για ποιο λόγο ο στρατός να κινείται στα βάθη της Μικράς Ασίας και να μην σταθεροποιείται στα μικρασιατικά παράλια. Ο Κωνσταντίνος, αν και αρχικώς φαίνεται να συμμερίζεται αυτές τις ανησυχίες, τελικά εκφράζει την απόλυτη βεβαιότητά του για την αντιβενιζελική πολιτική και φεύγει αποφασισμένος να χτυπήσει τον εχθρό στην καρδιά του: Στην Άγκυρα! Στο επόμενο τεύχος: «1919-1922: Τρίτη Πράξη»
31Σελίδα Η Κάτια Σαββίδου γεννήθηκε το 1958 από γονείς με καταγωγή από τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, μια καταγωγή για την οποία μιλούσε πάντοτε με πολλή περη φάνια. Πολύ μικρή έχασε τον πατέρα της. Μεγάλωσε στην Αθήνα και από πολύ νωρίς εντάχθη κε στο ΠΑΣΟΚ , όπου δούλεψε στο Γραφείο Τύπου και από τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 διατέλεσε για πολλά χρόνια Γραμματέας της Τοπικής Οργάνωσης Νεάπολης, μιας Ορ γάνωσης στην οποία ανήκαν πολλά και σημαντικά στελέχη του Κινήματος. Αργότερα εκλέχτηκε στη Νομαρχιακή Α΄ Αθήνας και σε άλλες θέσεις του κόμματος. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στο σημερινό Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ως πολιτική υπάλληλος. Στην αρχή τοποθετήθηκε στο Αγρίνιο και λίγο αργότερα μετατέθηκε στην Αθήνα, όπου υπηρέτησε για πολλά χρόνια στις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου και στο Γραφείο του Υπουργού. Δραστήριο και ενεργό μέλος της κοινωνίας συνδικαλίστηκε στον επαγγελματικό της χώρο και τιμήθηκε από τους συναδέλφους της με την επανειλημμένη εκλογή της στο Διοι κητικό Συμβούλιο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτικού Προσωπικού Υπουργείου Δημόσιας Τάξης (νυν Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη), στην οποία υπηρέτησε για πολλά χρόνια στη θέση της Γενικής Γραμματέως. Εκλέχτηκε στο Δήμο Αθηναίων ως Σύμβουλος της 1ης Δημοτικής Κοινότητας με το συνδυασμό του Χρή στου Παπουτσή το 2002 και υπηρέτησε με τη γνωστή της αφοσίωση και σε αυτή τη θέση. Όμως η μεγάλη της αγάπη στα κοινά ήταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νεάπολης-Εξαρχείων «Η ΓΕΙΤΟ ΝΙΑ» . Υπήρξε ιδρυτικό του μέλος το 1983 και από την πρώτη μέρα εκλέχθηκε Γενική Γραμματέας του Συλλό γου, θέση στην οποία εξακολουθούσε να εκλέγεται μέ χρι και το 2014 . Αφιέρωνε πολύ από το χρόνο της στις δράσεις του Συλλόγου με κορυφαία δραστηριότητα το εμβληματικό "Αθηναϊκό Φεστιβάλ Καραγκιόζη Λόφου Στρέφη" , που οραματίστηκε και ξεκίνησε το 1996, με το Πανελλήνι ου Σωματείου Θεάτρου Σκιών και τον τότε Πρόεδρο του Πάνο Καπετανίδη Φεστιβάλ οποίο οργανωνόταν για 19 συνεχόμενα χρόνια ως και το 2015. Τα τελευταία χρόνια και μετά τη συνταξιοδότησή της, αφιέ ρωνε το χρόνο της στην παρακολούθηση αθλητικών αγώνων της αγαπημένης της ομάδας, του Ολυμπιακού και οργάνωνε το "Σω ματείο των Συνταξιούχων Υπαλλήλων του Υπουργείου Προστασί ας του Πολίτη", κάτι που δεν μπόρεσε να το ολοκληρώσει, γιατί την πρόλαβε ο θάνατος. Όσοι τη γνώριζαν, την εκτιμούσαν βαθιά για τις αρχές της, την ανιδιοτέλεια του χαρακτήρα της, την αφοσίωσή της στις ιδέες της και τη συνεχή προσφορά της στους φίλους της και στους ανθρώπους που αγαπούσε. Έφυγε η Κάτια Σαββίδου (1958-2022) Γράφει η Λίλιαν Γαζή
32Σελίδα
33Σελίδα Προς τους πεζοπόρους και ναυτιλομένους εν Ελλάδι. Aνά πάσα την επικράτεια. O Καραγκιόζης βγαίνει στην σκηνή με την κουδούνα και τελαλάει: Ακούσατε, ακούσατε, πολιτικάντηδες με τα ημίψηλα καπέλα και με λόγια της σαρδέλας, λέτε λόγια της πεντάρας. Τι κάμετε για την παιδεία και τον πολιτισμό στείλατε στην εξορία; Σώστε τα μικρά παιδιά μας από τους παιδοαρουραίους που κυκλοφορούν ευρέως και τάζουν στις φτωχοψυχούλες τα ευρώ με τις σακούλες. Αχ! Βρε, πού μας πάτε; Τον Θεό δεν τον φοβάστε; Καραγκιόζης: Ακούσατε, ακούσατε, όλα αυτά θα γραφούν στην ιστορία. Ξυπνήστε, σας έχει πιάσει υπνηλία. Το σκώμμα, αρχαίο περίπαιγμα, θα παιχτεί στη σκηνή του παππού Χαρίδημου. Θα φάμε, θα πιούμε και στη φόρα επιτέλους όλα θα τα πούμε. Ο παππούς Χαρίδημος ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ ΞΥΝΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ 1
34Σελίδα Μας στέλνει o Σ. Χαρίδημος
35Σελίδα ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ ΞΥΝΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ 2
36Σελίδα ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών (έτος ιδρύσεως 1925) καλεί τα μέλη του στην Τακτική Γενική Συνέλευση , η οποία θα γίνει το Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 9:30 π.μ. στα γραφεία του «Ιωνικού Συνδέσμου» , οδός Τσουρουκτσόγλου 1 & Λεωφόρος Ηρακλείου 251, Νέα Ιωνία , είσοδος από την οδό Τσουρουκτσόγλου, 300 μέτρα από τον Ηλεκτρικό Σταθμό Νέας Ιωνίας . Στα θέματα της ημε ρησίας διάταξης, εκτός των άλλων, συμπεριλαμβάνονται και οι εκλογές νέου Καλλιτεχνικού Συμβουλίου και Καλλιτεχνικού Διευθυντή της "Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών" .
