ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ by Tovoion Voio

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ Πτυχιακή εργασία Του Γεωργιάδη Ευστάθιου ΘΕΜΑ: Ανάπλαση και διαμόρφωση της πλατείας Νίκης στην Κοζάνη. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Δρ. Κανταρτζής Αλέξανδρος

ΑΡΤΑ 2009

Πρόλογος Η παρούσα πτυχιακή εργασία µε θέµα: «Ανάπλαση∆ιαµόρφωση της πλατείας Νίκης στην Κοζάνη» εκπονήθηκε σε συνεργασία µε τον επιβλέποντα καθηγητή ∆ρ. Κανταρτζή Αλέξανδρο, στα πλαίσια που ορίζουν οι προπτυχιακές σπουδές του τµήµατος Ανθοκοµίας και Αρχιτεκτονικής τοπίου της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Ηπείρου(ΤΕΙ) στην Άρτα . Ο λόγος για τον οποίoν επιλέχθηκε το συγκεκριµένο θέµα είναι η προσωπική µου επιθυµία να παρουσιαστεί µια σχεδιαστική πρόταση για την συγκεκριµένη πλατεία της οποίας η σηµερινή εικόνα είναι απαράδεκτη και δεν αρµόζει σε µια πόλη σαν την Κοζάνη. Επίσης θέλησα να δουλέψω το συγκεκριµένο θέµα διότι είναι πιθανή µια µελλοντική ανάπλαση της πλατείας και θα ήθελα να παρουσιαστεί µια νέα πρόταση. Η πτυχιακή εργασία πραγµατεύεται τον αστικό σχεδιασµό ανοιχτών χωρών και µελετά περιπτώσεις σχεδιασµού σε αστικές περιοχές στην Αµερική, στην Ευρώπη, στη λεκάνη της Μεσογείου και στην Ελλάδα, καταλήγοντας στην πόλη της Κοζάνης και συγκεκριµένα στην κεντρική πλατεία της, την πλατεία Νίκης.

Ευχαριστίες

Ευχαριστώ τον καθηγητή µου ∆ρ. Κανταρτζή Αλέξανδρο για την ανάθεση του θέµατος της εργασίας αυτής, καθώς και για την άριστη συνεργασία που είχαµε. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τους συµφοιτητές µου Παπασπύρο Σπύρο, καθώς και τους Κωτονή Αριστείδη και Κουρλιµπίνη ∆ηµήτριο για τις πολύτιµες επισηµάνσεις τους . Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδιάς την Παντούδη Ιωάννα-Πανδώρα για την πολύτιµη βοήθεια της τόσο στην διαµόρφωση και συµπλήρωση των ερωτηµατολογίων, όσο και για την βοήθεια της στη καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης της πλατεία Νίκης. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τους Αλµπάνη Βασίλειο, Καρέτσα ∆ηµήτριο για την συνεργασία και βοήθεια του στο κοµµάτι των µεταφράσεων. Τέλος ευχαριστώ τον µεγαλύτερο αδερφό µου Γεωργιάδη Γιώργο για την βοήθεια του στο κοµµάτι της εκτύπωσης αυτής της εργασίας.

Περιεχόµενα Πρόλογος Ευχαριστίες Περιεχόµενα Εισαγωγή

σελ i σελ ii σελ iii,iv σελ 1,2

ΜΕΡΟΣ Α: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Κεφ. 1: Ελεύθεροι αστικοί χώροι Κεφ. 2: Σχεδιασµός ελεύθερων αστικών χώρων

σελ 3 σελ 9

ΜΕΡΟΣ Β: ∆ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Κεφ. 3: Μελέτες περίπτωσης από τις ΗΠΑ σελ 20 Κεφ. 4: Μελέτες περίπτωσης από την Ευρώπη σελ 25 Κεφ. 5: Μελέτες περίπτωσης από µεσογειακή λεκάνη- Ελλάδα σελ 29 Κεφ. 6: Συµπεράσµατα από την διερεύνηση των µελετών περίπτωσης σελ 32 Μέρος Γ: ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ, ΑΝΑΠΛΑΣΗ ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΝΙΚΗΣ ΣΤΗ ΚΟΖΑΝΗ

ΚΑΙ

Κεφ. 7: Περιγραφή χώρου µελέτης - καταγραφή υπάρχουσας κατάστασης σελ 37 Κεφ. 8: Καταγραφή απόψεων του κοινού της πόλης της Κοζάνης για τον χώρο µελέτης µέσα από διεξαγωγή ερωτηµατολογίων σελ 41 Κεφ. 9: Ανάλυση των αποτελεσµάτων διεξαγωγής ερωτηµατολογίων και διατύπωση σχεδιαστικών κριτηρίων για την επίλυση ανάπλασης της πλατείας Νίκης σελ 48 Κεφ. 10: ∆ιερεύνηση εναλλακτικών σχεδιαστικών λύσεων για την επίλυση ανάπλασης της πλατείας Νίκης σελ 68 Κεφ. 11: ∆ιατύπωση τελικής σχεδιαστικής πρότασης ανάπλασης της πλατείας Νίκης σελ 75

iii

Βιβλιογραφία

σελ 79

Ηλεκτρονική βιβλιογραφία

Παράρτηµα :

σελ 80

α) Φωτογραφική απεικόνιση υπάρχουσας Κατάστασης. β) Φόρµα ερωτηµατολογίου γ) Σχεδιάγραµµα ∆ραστηριοτήτων και Κυκλοφορίας

Κατάλογος σχεδίων: α) Σχέδιο καταγραφής υπάρχουσα Κατάστασης. β) Σχέδιο εναλλακτικής λύσης του χώρου. (σχέδιο νούµερο3) γ) Σχέδιο εναλλακτικής λύσης του χώρου. (σχέδιο νούµερο4) δ) Σχέδιο εναλλακτικής λύσης του χώρου. (σχέδιο νούµερο5) ε) Σχέδιο τελικής λύσης του χώρου. (σχέδιο νούµερο2) στ) Τοπογραφικό σχέδιο της υπάρχουσα κατάστασης. ζ) Πολεοδοµικό σχέδιο της πόλης της Κοζάνης.

Εισαγωγή Σε αυτή την πτυχιακή εργασία µελετάται ο αστικός σχεδιασµός ελεύθερων χώρων και παρουσιάζεται µια συγκεκριµένη σχεδιαστική πρόταση για την πλατεία Νίκης στη πόλη της Κοζάνης. Αναλυτικότερα η εργασία αυτή χωρίζεται σε τρία µέρη και έντεκα κεφάλαια. Στο πρώτο µέρος, Βιβλιογραφική Ανασκόπηση-Θεωρητική Τεκµηρίωση αναπτύσσονται τα κεφάλαια Ελεύθεροι Αστικοί Χώροι και Σχεδιασµός Ελεύθερων Αστικών Χώρων. Στο πρώτο εκ των δυο αυτών κεφαλαίων γίνεται γενική αναφορά στους ελεύθερους αστικούς χώρους, στο τι είναι οι αστικοί χώροι (ορισµοί), καθώς και στις διάφορες χρήσεις τους. Στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου µέρους αναφέρονται οι γενικοί κανόνες του σχεδιασµού καθώς και οι διάφοροι βιοκληµατικοί παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τον σχεδιασµό των υπαίθριων χώρων. Το δεύτερο µέρος, ∆ιερεύνηση Μελετών Περίπτωσης, αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Το τρίτο, Μελέτη Περίπτωσης από τις ΗΠΑ, το τέταρτο, Μελέτη Περίπτωσης από την Ευρώπη, το πέµπτο, Μελέτη Περίπτωσης από Μεσογειακή Λεκάνη- Ελλάδα αντίστοιχα, και τέλος το έκτο κεφάλαιο, Συµπεράσµατα από την διερεύνηση των µελετών περίπτωσης Στα τρία από τα τέσσερα αυτά κεφάλαια εξετάζονται περιπτώσεις αστικού σχεδιασµού σε διάφορες χώρες µε διαφορετικό γεωγραφικό χαρακτήρα ενώ στο τέταρτο προκύπτουν κάποια συµπεράσµατα από τις συγκεκριµένες µελέτες περίπτωσης, καθώς και το πώς µπορούν κάποιες σχεδιαστικές προτάσεις από τις µελέτες περίπτωσης να εφαρµοστούν και στην πλατεία Νίκης . Το τρίτο και τελευταίο µέρος αυτής της εργασίας αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Το έβδοµο, Περιγραφή Χώρου Μελέτης-Καταγραφή Υπάρχουσας Κατάστασης εδώ γίνεται αναφορά και περιγραφή στην σηµερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο συγκεκριµένος χώρος. Στο όγδοο κεφαλαίο, Καταγραφή Απόψεων του Κοινού της Πόλης της Κοζάνης για τον Χώρο Μελέτης µέσα από ∆ιεξαγωγή Ερωτηµατολογίων παρουσιάζεται η φόρµα των ερωτηµατολογίων τα οποία συµπληρώθηκαν από το κοινό καθώς και τα αποτελέσµατα τους. Στο ένατο κεφάλαιο, Ανάλυση των Αποτελεσµάτων ∆ιεξαγωγής Ερωτηµατολογίων και ∆ιατύπωση Σχεδιαστικών Κριτηρίων για την Επίλυση Ανάπλασης της Πλατείας Νίκης, έχουµε την δηµιουργία-παρουσίαση γραφηµάτων για την καλύτερη κατανόηση των αποτελεσµάτων των ερωτηµατολογίων.

-1-

Αλλά και την διατύπωση των διαφόρων σχεδιαστικών κριτηρίων µε την βοήθεια των οποίων θα δηµιουργηθεί η τελική πρόταση για την πλατεία Νίκης. Στο δέκατο κεφάλαιο, ∆ιερεύνηση Εναλλακτικών Σχεδιαστικών Λύσεων για την Επίλυση Ανάπλασης της Πλατείας Νίκης, παρουσιάζονται κάποιες σχεδιαστικές λύσεις για τον χώρο της πλατείας, καθώς και ο λόγος για τον οποίο αυτές οι λύσεις δεν επιλεχθήκαν ως την τελική λύση. Στο εντέκατο και τελευταίο κεφαλαίο ∆ιατύπωση Σχεδιαστικής Πρότασης Ανάπλασης της Πλατείας Νίκης, αναπτύσσεται το τελικό σχέδιο µε την σχεδιαστική µας πρόταση προς µελλοντική εφαρµογή για την πλατεία Νίκης .

-2-

Κεφάλαιο 1 1.1

Ελεύθεροι Αστικοί Χώροι

Το ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ είναι χώρος οικειοποιηµένος, κωδικοποιηµένος, που έχει υποστεί χρήσεις, συνήθειες, ρυθµίσεις, που δεν είναι προπαντός ελεύθερος και σε καµία περίπτωση κενός. Είναι αποτέλεσµα σχέσεων ανάµεσα σε οικονοµικές δραστηριότητες, κοινωνικές δοµές, πολιτιστικές αξίες καθώς και το φυσικό τους υπόβαθρο που µεταβάλλεται στο χρόνο. Είναι χώρος δυναµικός µε τον άνθρωπο δράστη και επηρεαζόµενο, όχι θεατή, παράγοντα δηµιουργίας, κοινωνικά και λιγότερο άµεσα ατοµικά. Το αστικό τοπίο είναι µε την έννοια αυτή, καθρέφτης της εξέλιξης της πόλης, της µορφής και της µεταµόρφωσης του χώρου της. Είναι η φυσιογνωµία της πόλης, η εικόνα και η φαντασία της στο χρόνο, την καθηµερινή ζωή και τον ορίζοντα. Συχνά οι διαφορετικές θεωρήσεις για την πόλη την συνέλαβαν ως συνδυασµό κτισµένων και ελεύθερων χώρων. Αυτή η διάκριση, εν πολλοίς αυθαίρετη, έχει χάσει το ενδιαφέρον της. Σήµερα οι περισσότεροι από τους ασχολούµενους µε το σχεδιασµό του χώρου συµφωνούν και ορίζουν τους αστικούς υπαίθριους χώρους ως θετικούς χώρους και όχι ως το αρνητικό των κτισµένων. Επίσης τους χαρακτηρίζουν ως χώρους µε λειτουργίες, το ίδιο σπουδαίες, που είναι ακόµη και καθοριστικοί µερικές φορές για τους κτισµένους, µέσα από το σχήµα, τη µορφή, το ανάγλυφο ή άλλες ιδιαιτερότητες τους. (J.P. Muret et als, 1987). Τους θεωρούν βασικά στοιχεία του αστικού τοπίου, χώρους ζωής και αντίληψης της πόλης. Στη σύγχρονη προσέγγιση που ο ελεύθερος χώρος δε θεωρείται κενός (J. Simon, 1984), αλλά ένας χώρος γεµάτος µνήµες, δραστηριότητες, εµπειρίες και βιώµατα (P. Dauvergne, 1977), ένας χώρος πλασµένος µέσα από κοινωνικοοικονοµικές αξίες και οικολογικές συνθήκες, από τη ζωή και τον πολιτισµό, διατυπώσεις όπως οι προηγούµενες επιτρέπουν µόνο µερικές απαντήσεις. Με την απλή εναλλαγή των ρόλων ως προς το θετικό-αρνητικό ή το κενό και το πλήρες από τον κτισµένο προς τον ελεύθερο χώρο, διαιωνίζεται η ίδια αντίληψη του κατακερµατισµού του χώρου. Σε ανάλογες διακρίσεις ή στον ορισµό µέσα από την αντίθεση, (Τζηµοπούλου 1992) στηρίχθηκαν και όλοι οι γνωστοί χαρακτηρισµοί για τους αστικούς υπαίθριους χώρους: Ελεύθεροι (κτισµένοι), υπαίθριοι (στεγασµένοι), ανοικτοί (κλειστοί), πράσινοι (οικοδοµηµένοι). ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΧΩΡΟΙ, (καθιερωµένος όρος στη γαλλική ορολογία, espaces verts, και ως λογοπαίγνιο ou-verts, της δεκαετίας του 60-70 καθώς και ΑΝΟΙΚΤΟΙ ΧΩΡΟΙ, πολυχρησιµοποιηµένη έκφραση στις

-3-

αγγλοσαξωνικές χώρες, open space, χαρακτηρίζονται οι χώροι που είναι πρόσφοροι για µικρότερες ή µεγαλύτερες "υπαίθριες εγκαταστάσεις στη διάθεση του αστικού πληθυσµού, µέσα ή σε άµεση επαφή µε την πόλη" (P. Gautier, 1975), Ταξινοµήθηκαν κατά κατηγορίες ανάλογα µε το ρόλο που προορίζονταν να παίξουν, τη συχνότητα στη χρήση τους, τη χωρητικότητα, την επιφάνεια ή το µέγεθος τους, την περιοχή εξυπηρέτησης (κατοικία, γειτονιά, συνοικία, πόλη) και την ακτίνα επιρροής τους (CRU, 1970). Ονοµάστηκαν χώροι παιχνιδιού ή περιπέτειας, πλατείες µνηµειακές και µη, χώροι αναψυχής και ελεύθερου χρόνου, κήποι και πάρκα, παραλίες και πεζό-δρόµοι ή ακόµη χώροι ειδικής χρήσης, όπως π.χ. γήπεδα αθλοπαιδιών, βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι, νεκροταφεία. ∆ιακρίθηκαν ως χώροι αστικοί και περιαστικοί, όπως δάση, περιοχές αγροτικές ή γραφικές σε γειτνίαση µε τις πόλεις και ελεγµένης ανάπτυξης ή "αξιοποίησης". Στους χώρους αυτούς αποδόθηκαν διάφοροι προορισµοί, όπως προστασία, αναψυχή, ανάπαυση, επαφή µε τη φύση, κοινωνικές σχέσεις, ψυχική υγεία. Γενικότερα ο ορισµός των χώρων αυτών µέσα από µια ταξινοµική διάθεση επηρεάστηκε από τις σύγχρονες τους πολεοδοµικές κατευθύνσεις, µε κυριότερες ανάµεσα τους τις διακρίσεις µε βάση την πρακτική της συντήρησης, της ιδιοκτησίας και της διοικητικής ευθύνης απέναντι τους ή µε βάση τις λειτουργίες της πόλης και το διαχωρισµό σε περιοχές κατοικίας, εργασίας και δραστηριοτήτων, αναψυχής ή κυκλοφορίας . Η αντιµετώπιση που ακολούθησε είναι σαφώς διαφορετική µε έµφαση στην έννοια του ανοικτού χώρου και τη συµπεριφορά στο χώρο. ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ είναι σύµφωνα µε αυτή, σε µια αστική περιοχή, οι υπαίθριοι χώροι που ανοίγονται στις ελεύθερα διαλεγµένες και αυθόρµητες δραστηριότητες, στις µετακινήσεις ή ακόµη στην οπτική εξερεύνηση για ένα σηµαντικό αριθµό ατόµων της πόλης. Οι χώροι αυτοί ονοµάζονται και ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ. Στην έννοια του αστικού τοπίου και της τοποθεσίας κάτω από µια τέτοια αντιµετώπιση, συµπεριλαµβάνονται χώροι πράσινοι και µη, χώροι που δεν συνδέονται εύκολα µε την ιδιοκτησία, τη χρήση, το σχήµα, τη µορφή ή την τυπολογία, αλλά χώροι που έχουν ιδιαίτερη αξία για την πόλη, όταν φυσικά υπάρχουν, και εφόσον είναι κατάλληλα διαµορφωµένοι για κάποιους από τους παρακάτω λόγους. Αποτελούν χώρους συλλογικούς, δηµόσιας δραστηριότητας και χώρους επικοινωνίας. Προσφέρουν ευκαιρίες για να πραγµατοποιηθούν κοινωνικές επαφές, συναντήσεις, γνωριµίες. Φιλοξενούν µία ή (Τζηµοπούλου 1992) περισσότερες δραστηριότητες στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χρόνους. ∆ίνουν τη δυνατότητα στα άτοµα να συµµετέχουν ενεργητικά, µε ένα τρόπο που συχνά τους απαγορεύεται στους κλειστούς και ελεγχόµενους χώρους. Επιτρέπουν στα άτοµα να επιλέξουν και να ακολουθήσουν τις προτιµήσεις τους µε ένα ελάχιστο κοινωνικό ή οικονοµικό

-4-

καταναγκασµό. Μπορεί να αποτελούν χώρους ξεκούρασης και µε διαφορετικά ερεθίσµατα από εκείνα που χαρακτηρίζουν συνήθως την πολυ-θόρυβη και αυτοκινητοκρατούµενη πόλη. Βοηθούν στην κατανόηση του περιβάλλοντος και τον προσανατολισµό µέσα στην πόλη. Επιτρέπουν την αίσθηση του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος και προσφέρουν τη δυνατότητα επαφής µε στοιχεία της φύσης. Τέλος σε επίπεδο καθαρής φυσιολογίας, συµβάλλουν στην εξυγίανση του αστικού περιβάλλοντος. Ανάµεσα στις δύο τάσεις µε τις οποίες η καθιερωµένη ορολογία ταυτίστηκε, υπάρχει σαφής διαφορά. Η πρώτη τάση κλασική στην πολεοδοµία του διαχωρισµού κατά ζώνες, αναφέρεται σε πράσινους χώρους ακόµη και όταν αυτοί δεν είναι, και σε ανοικτούς χώρους, υιοθετώντας κριτήρια, όπως η ηλικία των χρηστών, ο διαχωρισµός των αναγκών τους, ο διαχωρισµός χώρων µε διαφορετικό προορισµό, η διάκριση µε βάση τις διαφορετικές λειτουργίες της πόλης. Η τάση αυτή παράγει σταθερές, προδιαγραφές και αρχές, που λειτουργούν ποσοτικά, µετρούν επιφάνειες, υπολογίζουν αποστάσεις και δηµιουργούν πρότυπα αναγκών. Η δεύτερη τάση που αναφέρεται σε ελεύθερους, συλλογικούς και ανοικτούς χώρους επικοινωνίας και κοινωνικής δραστηριότητας, στηρίζει τις αρχές της κάθε φορά, στη χρήση, τη δραστηριότητα τη συµπεριφορά, την αντίληψη και τις ανταλλαγές στον αστικό υπαίθριο χώρο. Η υπόθεση είναι παλιά. Ήδη ο Eugene Henard συνέλαβε, ανάµεσα στους πρώτους, την πόλη ως διαδικασία επικοινωνίας. Η διαδικασία αυτή προσδιόρισε το σχεδιασµό της πόλης µόνο στο τέλος του δεύτερου παγκόσµιου πολέµου, σε σχέση µε τις ανάγκες της µοντέρνας κοινωνίας. Στην προβιοµηχανική κοινωνία οι δύο ανάγκες, για αποµόνωση από και επικοινωνία. στην κοινότητα σαφώς ικανοποιούνταν. Οι δύο κατευθύνσεις που χαρακτηριστικά παρουσιάστηκαν, γιατί συνδέονται. µε την καθιερωµένη ορολογία, δεν είναι οι µόνες που συνδέθηκαν µε τις θεωρίες σχεδιασµού του αστικού υπαίθριου χώρου. Θέλοντας να αποφύγουµε τους γλωσσικούς και εννοιολογικούς συνειρµούς για τους ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ που, αν και ονοµάζονται έτσι, δεν είναι, καθώς και για τους ΑΝΟΙΚΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ που συχνά ταυτίζονται µε κενό, αναφερόµαστε στους αστικούς υπαίθριους χώρους µέσα στο πνεύµα. που πρωτοδιατυπώθηκε: Συνολική "εικόνα", φυσιογνωµία, τοπίο ή τοποθεσίες της πόλης. Θεωρούµε τους χώρους αυτούς ΑΣΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ και χρησιµοποιούµαι τον όρο αυτό, προσηµαίνοντας ήδη την άποψη. (Τζηµοπούλου 1992) Είναι δόκιµος όρος και καθιερωµένος µε την έκδοση AIFEL 1968, Les Espaces Urbains. Εκφράζει καλύτερα τις σύγχρονες τάσεις στο σχεδιασµό τους και διευκολύνει τις σχέσεις µε τον παράλληλα αναπτυσσόµενο µετά το 1970 αστικό σχεδιασµό. (Τζηµοπούλου 1992)

-5-

Μελετώντας τα παραπάνω στοιχειά από το βιβλίο της Μαίρης Ανανιάδου Τζηµοπούλου, Αρχιτεκτονική τοπίου-Σχεδιασµός Αστικών Χώρων. Συµπεραίνουµε την σηµαντικότητα της ύπαρξης των ανοιχτών χώρων για τον άνθρωπο. Μια σηµαντικότητα της οποίας η αναγνώριση άργησε να έρθει καθώς οι άνθρωποι επί σειρά ετών θεωρούσαν τους ανοιχτούς χώρους ως αρνητικούς χώρους του χτισµένου. Κάθε άλλο όµως, οι ανοιχτοί ελεύθεροι χώροι είναι θετικοί χώροι απαραίτητοι για των ανθρώπινο πληθυσµό είτε είναι αστικοί είτε περαστικοί. Όσον αφορά την ελληνική πραγµατικότητα µάλλον οι ανοιχτοί ελεύθεροι χώροι θεωρούνται ακόµη αρνητικοί και όχι θετικοί χώροι. Μάλλον ακόµη δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόµη ο µέσος Έλληνας την αξία αλλά και την σηµασία των ελευθέρων χώρων.

1.2

Ανοιχτοί Ελεύθεροι Αστικοί-Περιαστικοί χώροι και Φυσικά Τοπία.

Για τους ανοιχτούς υπαίθριους χώρους έχουν αποδοθεί πολύ ορισµοί και προσεγγίσεις ώστε να περιγραφεί µε ακρίβεια το τι είναι αυτοί οι χώροι αλλά και το πώς χρησιµοποιούνται από τον άνθρωπο και τι είδους επιδράσεις έχουν στη ζωή των ανθρώπων. Γενικά έχω την αίσθηση ότι το θέµα είναι ανεξάντλητο διότι πρόκειται για ένα θέµα που έχει να κάνει περισσότερο µε την τέχνη, µιας και από πολλούς η αρχιτεκτονική τοπιού θεωρείτε τέχνη όπως η ζωγραφική και η γλυπτική και λιγότερο µε την επιστήµη της αρχιτεκτονικής της τοπογραφίας και άλλων συναφών επιστηµονικών κλάδων. Συνεπώς θα µπορούσε κάποιος να πει και να γράψει πολλά σχετικά µε τους ανοιχτούς υπαίθριους χώρους. Στην συγκεκριµένη πτυχιακή εργασία όµως θα ήταν άσκοπο και ανούσιο να δώσουµε ένα πλήθος ορισµών και πληροφοριών για τους ανοιχτούς χώρους. Αµέσως παρακάτω αφού πρώτα έχει µελετηθεί ένα µικρό µέρος της ελληνικής αλλά και της ξένη βιβλιογραφία δίνεται µια προσωπική προσέγγιση για του ανοιχτούς υπαίθριους χώρους. Οι ανοιχτοί χώροι χωρίζονται σε τρεις µεγάλες κατηγορίες στους ανοιχτούς ελεύθερους αστικούς χώρους, στους ανοιχτούς ελεύθερους περιαστικούς χώρους και τα φυσικά τοπία.

Ανοιχτοί ελεύθεροι αστικοί χώροι είναι οι χώροι εκείνοι που βρίσκονται εντός του αστικού ιστού, συνήθως προκύπτουν από το αρνητικό των χτισµένων χωρών, αποτελούν αναπόσπαστο και απαραίτητο τµήµα του πολεοδοµικού σχεδιασµού και προσφέρουν ένα πλήθος χρήσεων και δραστηριοτήτων στον πληθυσµό µιας πόλης.

-6-

Οι ελεύθεροι αστικοί χώροι στην Ελλάδα είναι περιορισµένοι σε µέγεθος για τον λόγο αυτό στερούνται τόσο χρήσεων όσο και δραστηριοτήτων. Επίσης στου χώρους αυτούς είναι έντονη η χρήση του σκληρού υλικού (πλακόστρωση) σε βάρος βεβαία των χώρων φύτευσης. Ανοιχτοί ελεύθεροι περιαστικοί χώροι είναι οι χώροι που βρίσκονται στα όρια ή σε µικρή απόσταση από τον αστικό ιστό. Είναι συνήθως αρκετά µεγαλύτεροι σε µέγεθος από τους ελεύθερους αστικούς χώρους, συνεπώς προσφέρουν ένα µεγαλύτερο φάσµα χρήσεων και δραστηριοτήτων από ότι οι αστικοί χώροι, ορισµένες φορές στους χώρους αυτούς υπάρχει η παρουσία ανέγγιχτων στοιχείων της φύσης π.χ. ποτάµια, λίµνες, τµήµατα δάσους κ.α . Ο σχεδιασµός τους δεν επηρεάζεται άµεσα από τον πολεοδοµικό σχεδιασµό µε αποτέλεσµα να υπάρχει µεγαλύτερη ‘ελευθερία’ για τους αρχιτέκτονες όσων αφορά τον σχεδιασµό χώρων τέτοιου είδους (ανοιχτών περιαστικών χώρων). Στην Ελλάδα οι ανοιχτοί ελεύθεροι περαστικοί χώροι σπανίζουν ενώ σε πολλές περιπτώσεις ο σχεδιασµός τους είτε είναι ηµιτελής η παντελώς ανύπαρκτος όσον αφορά την συντήρηση είναι ανεπαρκής ή δεν υφίσταται καθόλου. Φυσικά τοπία είναι τοπία πολύ µεγαλύτερα σε µέγεθος από τους ανοιχτούς χώρους για τον λογο αυτό δεν µπορούν να χαρακτηριστούν ως φυσικοί χοροί αλλά µόνο ως τοπία. Σε αυτά τα τοπία η ανθρώπινη παρέµβαση δεν υφίσταται ή είναι πολύ διακριτική σε τέτοιο βαθµό που δεν γίνεται αντιληπτή. Αποτελεί θέλγητρο για τον άνθρωπο να µην επεµβαίνει καθόλου στα φυσικά τοπία, πολλές φορές µάλιστα τα προστατεύει από άλλες οµάδες ανθρώπων που θέλουν να τα εκµεταλλευτούν. Σε περιπτώσεις όπου ο άνθρωπος παρεµβαίνει σε αυτά τα τοπία το κάνει µε σκοπό να τα προστατεύσει ή για να εξυπηρετήσει κάποιες ανάγκες του όπως εξασφάλιση ποσίµου νερού (κατασκευή φραγµάτων) , υγειονοµική ταφή σκουπιδιών κ.α.

1.3

Το Γενικό Πλαίσιο του Σχεδιασµού Τοπιού

Η αρχιτεκτονική τοπίου έχει χαρακτηριστεί ως τέχνη, όπως η ζωγραφική, η γλυπτική κ.α. Ιστορικά έχει πολύ στενούς δεσµούς µε την ζωγραφική. Σαν τέχνη λοιπόν , η αρχιτεκτονική τοπίου είναι αλληλοσυνδεδεµένη µε όλες τις άλλες τέχνες.

Στα τέλη του 17ου αιώνα και στις αρχές του 18ου οι ζωγράφοι, άνθρωποι διορατικοί, άρχισαν να ζωγραφίζουν ‘ιδανικά τοπία’. Τα τοπία αυτά αποτέλεσαν πηγή έµπνευσης για τους αρχιτέκτονες τοπιού και επηρέασαν άµεσα τον σχεδιασµό του τοπιού.

-7-

Το επάγγελµα του αρχιτέκτονα τοπιού όπως και ένα πλήθος άλλων επαγγελµάτων καλύπτει ένα ευρύ φάσµα δραστηριοτήτων, από τον στρατηγικό σχεδιασµό τοπίων έως τον επανασχεδιασµό κήπων και από την οικολογική αποκατάσταση µιας κατεστραµµένης περιοχής ως την ιστορική ανακατασκευή σχεδίων. (John Dixon Hunt, Stephen Bann).

-8-

Κεφάλαιο 2

Σχεδιασµός ελεύθερων αστικών χώρων

2.1 Η σηµασία του ανοιχτού χώρου εντός του αστικού ιστού Ο υπαίθριος χώρος, υπάρχων ή µελλοντικός, είναι σηµαντικός τόπος µέσα στην πόλη, όπου ο «τόπος» περιλαµβάνει το χώρο ενταγµένο σ΄ ένα ευρύτερο περιβάλλον και ως τέτοιος γίνεται αντιληπτός στην πολεοδοµική κλίµακα. Οι ερωτώµενοι, εκφράζοντας ορισµένες απόψεις τους, ταυτίζουν τον υπαίθριο χώρο µε µία χωρική ή χρηστική ενότητα αναφέροντας µία κυρίαρχη αστική λειτουργία, µία φυσική ιδιότητα (π.χ. “είναι περιορισµένος χώρος”) ή την πολιτιστική σηµασία της. Παροµοίως, ο υπαίθριος χώρος µπορεί να ταυτιστεί µε το περιβάλλον του χωρίς να διακρίνεται από τη γύρω ή την ευρύτερη αστική περιοχή. Εξαρτάται από την εµβέλεια του µέσα στην πόλη, από τις γεωµορφολογικές συνθήκες της περιοχής, από την κοινωνική οργάνωση και δοµή όπως αποτυπώνεται µε τα διοικητικά όρια, από τις τοπικές γεωκλιµατικές συνθήκες. (RUROS 2006)

2.2 Η σηµασία του υπαίθριου χώρου για την τοπική κοινότητα Ένας υπαίθριος χώρος είναι σύνθετος κόµβος κοινωνικών, οικονοµικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων της τοπικής κοινότητας. Συνιστά λόγω σύχνασης στην περιοχή, συµβάλλει στην τοπική οικονοµική και οικιστική ανάπτυξη. Κοινωνικο-πολιτιστικές δραστηριότητες που µπορούν να γίνουν εντός του υπαίθριου χώρου είναι ενδεικτικές για την λειτουργία στο πλαίσιο της κοινότητας (“minimal social structural unit of some kind” ). Για αυτές τις δραστηριότητες οι ερωτώµενοι εκφράζουν πρακτικές απόψεις (όπως “περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις για τα παιδιά”, “να γίνονται Χριστουγεννιάτικα παζάρια”). Επίσης οι υπηρεσίες προς τον πολίτη, η κοινωνικο-οικονοµικο-πολιτισµική υποδοµή, αποτελεί σηµαντικό σηµείο αναφοράς των ερωτώµενων. Εκφράζονται προσδοκίες για µεγαλύτερη κοινωνική άνεση (όπως “καλύτερη αστυνόµευση” ή “λιγότερη παρακολούθηση µε κάµερα”) ή αιτίες δυσαρέσκειας (όπως “βρώµικα” ή “υπερβολικά καθαρά”). (RUROS 2006)

-9-

2.3 Οι σηµερινές χρήσεις Παρατηρώντας την καθηµερινή ζωή ενός υπαίθριου χώρου ξεχωρίζουν διαφορετικές οµάδες χρηστών, διαφορετικές δραστηριότητες, διαφορετικές συχνότητες χρήσης. Οι χρήσεις απορρέουν από τις αλληλεπιδράσεις παραγόντων σχετικών µε την ανθρώπινη ψυχοφυσιολογία, µε το χώρο και την κοινωνία (συµπεριλαµβανοµένων των οικονοµικών, πολιτικών, πολιτιστικών, ιστορικών, εθνολογικών εκφάνσεων). ∆ιαπιστώθηκε ότι αυτές οι αλληλεπιδράσεις που καθορίζουν τη δηµόσια χρήση ενός ανοιχτού χώρου σχετίζονται έντονα µε την καθηµερινή ζωή των πολιτών. Ποικίλουν δε από άνθρωπο σε άνθρωπο και από πληθυσµιακή οµάδα σε άλλη. Συσχετίζονται ωστόσο µε την συνολική λειτουργία του χώρου. Οι χρήσεις ενός υπαίθριου χώρου δηµιουργούνται από τους ανθρώπους κάθε στιγµή. ∆εν ισχύει το ίδιο για το δοµηµένο χώρο που ενώ παράγεται στη βάση σύνθετων ενεργειών σε πολιτικό, οικονοµικό, κοινωνικό και τεχνικό επίπεδο, το συγκεκριµένο προϊόν µπορεί να παραµείνει ίδιο ακόµη και για αιώνες. (RUROS 2006)

2.4 Η παράµετρος της ανθρώπινης ψυχο-φυσιολογίας για τη λειτουργία των ανοιχτών χώρων Τα εµπειρικά αποτελέσµατα που αφορούν στην αντίληψη των ερωτώµενων, έδειξαν ότι ο αστικός υπαίθριος χώρος ταυτίζεται σε µεγάλο βαθµό µε την ατοµικά προσανατολισµένη χρήση – προσωποπαγείς δραστηριότητες και λειτουργίες του χρήστη- όπως φυσικές /σωµατικές δραστηριότητες (περπάτηµα, κάθισµα, άθληση κτλ. κατηγορίες ανάλυσης που εµφανίζονται µε τα υψηλότερα ποσοστά στην έρευνα), ψυχο-φυσιολογικές λειτουργίες (που δεν ορίζονται ή δεν ταυτίζονται µε συγκεκριµένες δραστηριότητες) και οι κάθ’ αυτού κοινωνικές και οικονοµικές λειτουργίες και δραστηριότητες του ατόµου. (RUROS 2006)

- 10 -

2.5 Η παράµετρος των ενδογενών/εσωτερικών ιδιοτήτων και προδιαγραφών για τη λειτουργία των υπαίθριων χώρων

Κάποιες δραστηριότητες εντός του υπαίθριου χώρου προδιαγράφονται από τη µορφή και τον εξοπλισµό του. Τα εµπειρικά αποτελέσµατα έδειξαν ότι ένας υπαίθριος χώρος µπορεί να ταυτιστεί µε τους υποχώρους του µε τις ειδικές χρήσεις τους ή ακόµη και µε τον εξοπλισµό του. Ο τεχνητός χώρος είναι συχνά αντικείµενο έντονης κριτικής σχετικά µε την άνεση των χρηστών στις συγκεκριµένες συνθήκες του κάθε υπαίθριου χώρου, ενώ ο φυσικός χώρος σχετίζεται, όπως ήταν αναµενόµενο, µε τις προσδοκίες των ερωτώµενων για ιδανική λειτουργία των υπαίθριων χώρων. Ο δηµόσιος χαρακτήρας ενός υπαίθριου χώρου συνεπάγεται επίσης µη-προδιαγεγραµµένες χρήσεις από αναγκαστικές χωρικές συνθήκες. Συγκρούσεις µεταξύ χρήσεων (όπως “δυσκολία διέλευσης των πεζών λόγω αυτοκινήτων”, “χρήση του χώρου ως ιδιωτική αυλή”, “οικειοποίηση χώρου από εταιρεία”) εµφανίζονται συχνά στην καθηµερινή ζωή εντός του υπαίθριου χώρου όπως και κατά την εξέλιξή του ως αστικού χώρου. Είναι σηµαντικό να παρατηρηθούν τέτοιες χρήσεις και ακόµη περισσότερο να ληφθούν υπόψη ενδεχόµενες συνέπειες από τον σχεδιασµό ενός υπαίθριου χώρου µε τεχνικά εξειδικευµένα κριτήρια. (RUROS 2006)

2.6 Συντελεστής Θέασης του Ουρανού (Sky View Factor) Ο Συντελεστής Θέασης του Ουρανού (Sky View Factor-SVF) είναι απλώς µια µέτρηση της στερεάς γωνίας της θέασης του ουρανού από έναν αστικό χώρο. Ένας SVF µε τιµή 1 σηµαίνει ότι υπάρχει ανεµπόδιστη θέα του ουρανού (π.χ. από ένα ανοιχτό πεδίο) και, συνεπώς, οι θερµοκρασίες θα ακολουθούν στενά τις µετεωρολογικές τιµές. Ένας SVF µε τιµή 0 σηµαίνει ότι η θέα του ουρανού εµποδίζεται καθολικά και έτσι οι θερµοκρασίες θα επηρεαστούν σηµαντικά από το αστικό περιβάλλον. Έτσι θα περίµενε κανείς ο SVF σε µια Μεσαιωνική

- 11 -

πόλη µε στενούς δρόµους να είναι µικρός, πιθανώς γύρω στο 0.2, ενώ σε ένα πιο ανοιχτό αστικό περιβάλλον, µε φαρδείς δρόµους και µεγάλους ανοιχτούς χώρους µπορεί να πλησιάζει το 0.8. Σε µια οποιαδήποτε δεδοµένη πόλη µπορεί να υπάρχουν τυπικές τιµές SVF που προσδιορίζουν τις συνολικές θερµοκρασιακές διακυµάνσεις από τα µετεωρολογικά στοιχεία, αλλά µπορεί να υπάρχουν και σηµαντικές διακυµάνσεις του SVF µέσα στον αστικό ιστό. Από σχεδιαστικής πλευράς, ο συντελεστής SVF σχετίζεται µε το φαινόµενο της αστικής θερµικής νησίδας και επηρεάζει σηµαντικά τις θερµοκρασιακές διακυµάνσεις στο αστικό περιβάλλον. Γενικά, χαµηλότερος συντελεστής σηµαίνει αύξηση του φαινοµένου θερµικής νησίδας, αν και πρέπει να συνυπολογιστούν και άλλοι παράγοντες, όπως η ανάγκη για σκιά που µπορεί να αντιµετωπιστεί µε τη σκίαση από στενούς δρόµους. Ο SVF µπορεί να εκφραστεί ως θερµοκρασιακή διακύµανση που προκύπτει το καλοκαίρι και παρουσιάζει το πιο σταθερά θερµικό περιβάλλον (µαύρες περιοχές έχουν χαµηλότερη θερµοκρασιακή διακύµανση) σε σχέση µε αυτά που ακολουθούν πιο κοντά τις συνοπτικές συνθήκες (µεγαλύτερη θερµοκρασιακή διακύµανση). Σε πιο σταθερό περιβάλλον, ιδιαίτερα σε εσωτερικές αυλές, οι ηµερήσιες θερµοκρασίες το καλοκαίρι έχουν µετρηθεί ως ψυχρότερες από αυτές του περιβάλλοντος, επιβεβαιώνοντας την παρουσία αστικών ψυχρών νησίδων. Παρ΄ όλα αυτά, η θερµοκρασία τη νύχτα σε τέτοιους περίκλειστους χώρους είναι υψηλότερη από αυτήν του περιβάλλοντος και συντελούν στην ένταση της αστικής θερµικής νησίδας. Οπτικά, ένας µεγαλύτερος συντελεστής SVF παρέχει την εντύπωση «ανοιχτού» υπαίθριου χώρου, µια αξία που έχει προκύψει ως σηµαντικός παράγοντας για τους ανθρώπους που χρησιµοποιούν τους υπαίθριους χώρους. (RUROS 2006)

2.7 Ηλιακός Σκιασµός και Ώρες Ηλιασµού Η χαρτογράφηση του ηλιακού σκιασµού αφορά τη σχεδιαστική αποτύπωση της σκιάς για κάθε ώρα της ηµέρας, για κάθε µέρα, κάθε εποχή και την αλληλοεπικάλυψη αυτών των εικόνων, ώστε να δηµιουργηθεί ένα ετήσιο προφίλ σκιασµού της περιοχής. Η ηλιακή πρόσβαση και ο ηλιακός σκιασµός είναι σηµαντικές παράµετροι που - 12 -

πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασµό, ειδικά όταν εξετάζεται η ηλιακή ακτινοβολία και ο φυσικός φωτισµός. Επειδή η ηλιακή ακτινοβολία έχει σηµαντική επίδραση στη θερµική άνεση, ο βαθµός διαθεσιµότητας του ήλιου και της σκιάς, όπως παρουσιάζεται από µια οριακή τιµή για τις ώρες σκιάς, είναι ένας απλός δείκτης της χωρικής ποικιλότητας. Από την απεικόνιση του σκιασµού είναι δυνατόν να παρουσιαστεί ο αριθµός των ωρών που οποιοδήποτε τµήµα της αστικής περιοχής δέχεται ήλιο. Για την απλοποίηση της απεικόνισης µπορούν να γίνουν χάρτες µε ισοµετρικές καµπύλες , να καθοριστούν οριακές τιµές και από αυτό να προσδιοριστούν ζώνες µε επικρατούσες συνθήκες είτε ηλιασµού είτε σκιασµού. (RUROS 2006)

2.8 ∆ιαπερατότητα στον Άνεµο και Σκιά Ανέµου Η ροή του ανέµου είναι ακόµα µια σηµαντική παράµετρος που πρέπει να εξεταστεί κατά το σχεδιασµό αστικών χώρων. Ο άνεµος µπορεί να χαρακτηριστεί είτε ως θετικός είτε ως αρνητικός παράγοντας, ανάλογα µε το γενικό κλίµα της περιοχής και την εποχή. Επειδή είναι ένα αρκετά αισθητό στοιχείο του αστικού µικροκλίµατος, επηρεάζει κατά πολύ τη θερµική άνεση. Για τη µελέτη της συµπεριφοράς της ροής του ανέµου µέσα σε πόλεις στήθηκε µια απλή εικονική αεροσύραγγα για τη χαρτογράφηση της ροής του ανέµου από 12 διαφορετικές διευθύνσεις και αυτές συνδυάστηκαν σε έναν απλό χάρτη, ενώ κάθε «στιγµιότυπο ανέµου» παρουσιάζει διαφάνεια ανάλογη µε το ποσοστό της συχνότητας ανά διεύθυνση, όπως προκύπτει από το ροδόγραµµα ανέµου. Έτσι, µια σκιά ανέµου που δηµιουργείται από την επικρατούσα κατεύθυνση του ανέµου, θα είναι πιο σηµαντική από µια σκιά ανέµου που δηµιουργείται από µια λιγότερο σηµαντική κατεύθυνση. Για το σκοπό αυτού του έργου χρησιµοποιήθηκε για τη χαρτογράφηση της σκιάς ανέµου η ταχύτητα/συχνότητα του ανέµου από το ροδόγραµµα ανέµου για το Cambridge. Το Ροδόγραµµα Ανεµοπερατότητας είναι ακόµα ένας δείκτης ροής και κυκλοφορίας του ανέµου µέσα στην υπό µελέτη περιοχή, µε τη µέτρηση των εµποδίων που δηµιουργούνται από τις κτισµένες περιοχές σε κάθε

- 13 -

κατεύθυνση. Ένας µεγαλύτερος βαθµός διαπερατότητας σε µια ορισµένη διεύθυνση υποδηλώνει διόδους όπου µπορεί να διοχετεύεται ο άνεµος και, όταν συµπίπτει µε το ροδόγραµµα ανέµου, µπορεί να παρέχει µια ένδειξη των ταχυτήτων ανέµου. (RUROS 2006)

2.9 Πεδίο Όρασης Ο Χάρτης Ορατού Πεδίου είναι απλώς µια απεικόνιση των επιφανειών που είναι ορατές όταν κανείς στέκεται στο κέντρο του αστικού χώρου. Αυτή η χαρτογράφηση του οπτικού πεδίου είναι χρήσιµο σχεδιαστικό εργαλείο κατά την εξέταση του οπτικού ενδιαφέροντος που ένας χρήστης βιώνει όταν βρίσκεται στον αστικό χώρο. (RUROS 2006)

2.10 Περιβαλλοντική ποικιλότητα Κατά το σχεδιασµό ανοιχτών αστικών χώρων ένα σηµαντικό στοιχείο που θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη είναι ότι είναι καλύτερο να δηµιουργείται ποικιλία περιβαλλοντικών συνθηκών, καθώς αυτή είναι η φυσική συνθήκη στους εξωτερικούς χώρους. Με αυτό το σχεδιασµό, µπορεί να δηµιουργηθεί ένα εύρος ποικίλων ευνοϊκών περιβαλλοντικών συνθηκών που θα καλύπτουν ένα ευρύτερο φάσµα προσωπικών προτιµήσεων. Η αλληλεπίδραση µεταξύ των διαφόρων αστικών µορφολογικών παραµέτρων δηµιουργεί ένα µοναδικό προφίλ ποικιλότητας για κάθε αστικό χώρο και µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την επεξεργασία εικόνας RGB για την παράθεση των χαρτών ουρανού, ήλιου και ανέµου ώστε να έχουµε µια αίσθηση της πιθανής περιβαλλοντικής ποικιλότητας σε ένα αστικό περιβάλλον. Ο χάρτης που προκύπτει υποδηλώνει ότι είναι διαθέσιµο ένα περίπλοκο µείγµα περιβαλλοντικών συνθηκών. Το διάγραµµα χωρικής κατανοµής για τα διάφορα περιβαλλοντικά προφίλ δείχνει ότι ο χώρος παρουσιάζει µια κυρίαρχη συνθήκη από ήλιο-άπνοια και πολλές συνθήκες όπου επικρατεί ουρανός-ήλιος-άνεµος, ειδικά καθώς υπάρχουν ακόµα και περιοχές µε άπνοια-σκιά καθώς και άνεµοήλιο. Για ένα εύκρατο κλίµα η σχεδόν πλήρης έλλειψη περιοχών µε άνεµο-σκιά µέσα στον ανοιχτό χώρο δεν αποτελεί πρόβληµα, αλλά σε εξαιρετικά ζεστές µέρες, που προβλέπεται να αυξηθούν λόγω της

- 14 -

κλιµατικής αλλαγής, µπορεί να δηµιουργήσει έντονους περιορισµούς στην άνεση. ∆ιορθωτικά µέτρα όπως η σκίαση και η εξατµιστική ψύξη από δέντρα και στοιχεία νερού είναι ένας τρόπος για να βελτιωθεί η κατάσταση. Επί πλέον, µπορεί να προβλεφθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε ενδιάµεσους χώρους µε τα κατάλληλα θερµικά χαρακτηριστικά, όπως: υψηλή θερµική µάζα, προσανατολισµός προς τους επικρατούντες ανέµους ώστε να ενισχύεται η κίνηση του αέρα, στοιχεία βόρειας έκθεσης, κλπ. Τέτοιοι χάρτες περιβαλλοντικής ποικιλότητας µπορούν να δηµιουργηθούν για οποιοδήποτε κλίµα, περιοχή ή εποχή για τη διερεύνηση σχετικών χαρακτηριστικών. Η ανάλυση µπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο λεπτοµερής, αν και η ποσότητα πληροφορίας που λαµβάνεται ακόµα και από τους σχετικά απλούς χάρτες, είναι πιθανώς στα όρια της πρακτικής αξίας. Ο βασικός σκοπός τέτοιων χαρτών είναι η ένδειξη του σχετικού βαθµού από ποικίλες συνθήκες θερµικής άνεσης ως συνάρτηση της αστικής µορφής. Η αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ποικιλότητας στη µορφή του εύρους και της ποσότητας των διαφόρων θερµικών συνθηκών που προκύπτουν πρέπει να αντικατοπτρίζει το κλιµατικό τους πλαίσιο. Μπορεί κανείς να αναφερθεί σε «κατάλληλη ποικιλότητα» όταν οι αρνητικοί παράγοντες µειώνονται και οι θετικές συνθήκες αυξάνονται. Σε θερµά-ξηρά κλίµατα θα πρέπει να υπάρχει περισσότερος σκιασµός, παρά θερµική σταθερότητα, ενώ σε θερµά-υγρά κλίµατα ο άνεµος και ο σκιασµός είναι κρίσιµα. Σε ψυχρές περιοχές, πρέπει να κυριαρχούν συνθήκες ηλιασµού και άπνοιας. Όµοια, σε κλίµατα µε έντονες εποχιακές διαφοροποιήσεις, είναι πιθανόν να καθοριστούν ορισµένοι χώροι µε συνθήκες κατάλληλες κυρίως για το καλοκαίρι και άλλες για χειµερινή χρήση. Παρ’ όλα αυτά, είναι πλεονέκτηµα για όλα τα κλίµατα ή εποχές να υπάρχει κατάλληλο εύρος µικροκλιµατικών συνθηκών, ώστε να ενισχύεται η ελευθερία επιλογής. (RUROS 2006)

- 15 -

2.11 ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Η ανάπλαση ενός υφιστάµενου ανοιχτού χώρου ή ο σχεδιασµός ενός νέου εξασφαλίζουν την ευκαιρία για βελτίωση των συνθηκών άνεσης στον υπαίθριο χώρο. Οι πιθανές λύσεις στα συγκεκριµένα προβλήµατα που επιδέχεται ένας τέτοιος χώρος είναι απεριόριστες, ανάλογα µε την τοπική µορφολογία, το κλίµα και την αισθητική φύση της σχεδιαστικής πρότασης. Ανεξάρτητα από την ποικιλία των λύσεων, υπάρχουν συγκεκριµένα θέµατα τα οποία ο µελετητής θα πρέπει να λάβει υπόψη του ώστε να επιτύχει στην παροχή ενός ελκυστικού και άνετου περιβάλλοντος. Το πρώτο θέµα που προκύπτει στη διαδικασία σχεδιασµού είναι το προφίλ της εποχιακής χρήσης του ανοιχτού χώρου. Με εξαίρεση την ακουστική άνεση, η οποία δεν επηρεάζεται από την εποχή του χρόνου, η οπτική και κυρίως η θερµική άνεση, απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις, ώστε να επιτευχθεί ένα ήπιο και ευχάριστο περιβάλλον, σε σχέση µε τις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. Όσον αφορά τη θερινή περίοδο, για την επίτευξη της άνεσης είναι απαραίτητος ο έλεγχος της θερµοκρασίας. Ιδιαίτερα σε νότια γεωγραφικά πλάτη, η σκίαση είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τον έλεγχο της θερµοκρασίας και σηµαντική παράµετρος οπτικής άνεσης. Για το λόγο αυτό µπορεί να χρησιµοποιηθεί ποικιλία σκιάστρων ή τύπων βλάστησης, ανάλογα µε την επιθυµητή µορφή σκιάς. Κατακόρυφα ή κεκλιµένα στοιχεία σκίασης όπως τοίχοι, πετάσµατα ή θάµνοι είναι προτιµότερο να τοποθετούνται στη δυτική πλευρά του οικοπέδου, παίρνοντας υπόψη πιθανούς περιορισµούς που µια τέτοια κατασκευή µπορεί να δηµιουργήσει στον αερισµό του υπαίθριου χώρου (Σχήµα 8.1). Μια παρόµοια µορφή σκίασης µπορεί να επιτευχθεί µε δέντρα, µε το πλεονέκτηµα του δροσισµού του αέρα, χωρίς να εµποδίζει την έκθεση στο χειµερινό ήλιο (Σχήµα 8.2). Οριζόντια σκίαστρα, όπως πέργκολες, µπορούν να παρέχουν σκιά για περισσότερες ώρες την ηµέρα και είναι χρήσιµα για τη σκίαση µονοπατιών και εν γένει, χώρων µε επιµήκη διάταξη όπως πεζόδροµοι (Σχήµα 8.3). Θα πρέπει όµως να κατασκευάζονται έτσι ώστε να αποφεύγεται ο εγκλωβισµός θερµού αέρα κάτω από την επιφάνεια του σκιάστρου. Η κατεύθυνση των ανέµων (Wind channelling) το καλοκαίρι προς τον χώρο είναι σηµαντική για την απαγωγή της θερµότητας από τον ανοιχτό χώρο. Για την ανακατεύθυνση του αέρα προς ορισµένες περιοχές του ανοιχτού χώρου µπορεί να χρησιµοποιηθούν κατακόρυφα πετάσµατα ή βλάστηση. Επί πλέον, επιφάνειες νερού όπως λεπτά στρώµατα τρεχούµενου νερού, καταρράκτες, λίµνες ή σιντριβάνια µπορούν να

- 16 -

συνεισφέρουν στο δροσισµό του αέρα, σε συνδυασµό µε τις τεχνικές αερισµού. Τα υλικά των επιφανειών αποτελούν σηµαντικό παράγοντα που επηρεάζει τόσο το θερµικό όσο και το οπτικό περιβάλλον. Ανοιχτά χρώµατα και ανακλαστικές επιφάνειες µπορεί να αποτρέψουν την υπερθέρµανση των επιφανειών, αλλά µπορεί να δηµιουργήσουν θάµβωση και ανάκλαση της θερµότητας προς τους χρήστες του χώρου και τις επιφάνειες των γύρω κτιρίων. Αντιθέτως, σκουρόχρωµες επιφάνειες µπορεί να υπερθερµανθούν, όταν εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία. Η επικάλυψη επιφανειών µε βλάστηση όχι µόνο εµποδίζει τις ανακλάσεις, αλλά και συνεισφέρει στο δροσισµό του αέρα µέσω εξατµισοδιαπνοής. Το χειµώνα, ο βασικός στόχος του σχεδιασµού είναι η προστασία του ανοιχτού χώρου από τον κρύο αέρα και τη βροχή και η δυνατότητα έκθεσής του στον ήλιο. Ένα ενδιαφέρον παράδειγµα είναι αυτό των «βυθισµένων» υπαίθριων χώρων (Σχήµα 8.4). Σε συνδυασµό µε άλλα µέτρα, µπορεί να είναι πολύ αποτελεσµατικοί για την ανεµοπροστασία, καθώς αφήνουν τον άνεµο να περνάει από πάνω τους. Φυλλοβόλα δέντρα επιτρέπουν την έκθεση στον ήλιο, αλλά τα αειθαλή είναι αποδοτικά ως ανεµοφράκτες (Σχήµα 8.5). Οι κοινωνικές επιπτώσεις όµως µιας τέτοιας λύσης θα πρέπει να εξετάζονται προσεχτικά. Σχετικά µε τον περιορισµό του θορύβου η βλάστηση µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως φράγµα ήχου, παράλληλα µε τη χρήση της για σκίαση ή προστασία από τον άνεµο. Βυθισµένοι ανοιχτοί χώροι είναι επίσης αποτελεσµατικοί στη µείωση του θορύβου. Συνοψίζοντας, δεν υπάρχουν µονοσήµαντα µέτρα, καθώς κάθε λύση προς µια κατεύθυνση επηρεάζει άλλες παραµέτρους άνεσης. Η σχεδιαστική πρόταση θα πρέπει να έχει µια συνδυαστική ολοκληρωµένη µορφή λαµβάνοντας υπόψη όλες τις παραµέτρους άνεσης και τα ειδικά µορφολογικά και κλιµατικά χαρακτηριστικά της τοποθεσίας. Παρακάτω παρουσιάζονται ποικίλες σχεδιαστικές λύσεις για διαφορετικούς ανοιχτούς χώρους στην Ελλάδα, οι οποίοι µελετήθηκαν λεπτοµερώς. (RUROS 2006)

- 17 -

Σχήµα 8.1: Για τη σκίαση και τη διοχέτευση ανέµου κατά το καλοκαίρι ή για εµπόδιση του ανέµου το χειµώνα µπορούν να χρησιµοποιηθούν πετάσµατα. (RUROS 2006)

Σχήµα 8.2: Φυλλοβόλα δέντρα προσφέρουν σκιά το καλοκαίρι και, αν επιλεγούν κατάλληλα µπορούν να ενισχύσουν το δροσισµό µε εξατµισοδιαπνοή. Το χειµώνα επιτρέπουν τον ηλιασµό του χώρου. (RUROS 2006)

- 18 -

Σχήµα 8.3: Στοές κατά µήκος πεζοδρόµων παρέχουν σκιά και προστασία από βροχή. (RUROS 2006)

Σχήµα 8.4: «Βυθισµένοι» ανοιχτοί χώροι είναι ενδιαφέρουσα λύση για την προστασία από το θόρυβο και από τον άνεµο. Ψηλά συστήµατα σκιασµού µπορούν να χρησιµοποιηθούν χωρίς να διακόπτουν τη θέα πέρα από αυτά. (RUROS 2006)

Σχήµα 8.5: ∆έντρα µε πυκνά φυλλώµατα µπορούν να λειτουργήσουν ως ανεµοφράγµατα το χειµώνα όταν τοποθετούνται στην πλευρά του επικρατούντος ανέµου (RUROS 2006)

- 19 -

Κεφάλαιο 3: Μελέτες περίπτωσης από τις ΗΠΑ 3.1 Paley Park, New York Εισαγωγή Το Paley Park ολοκληρώθηκε το 1967 και ανακαινίστηκε µε τον ίδιο σχεδιασµό το 1999. Το πάρκο αυτό σχεδιάστηκε για δωρεάν δηµόσια χρήση από το κοινό και είναι ένα µοντέλο µικρού αστικού πάρκου. Βρίσκεται στην βόρεια πλευρά από την ανατολική 53η στο κέντρο της πόλης του Μανχάταν ανάµεσα στις οδούς Fifth avenue και Madison avenue το Paley Park έχει σχεδιαστεί και προωθηθεί από τον αρχιτέκτονα τοπίου Robert Zion (1921-2000) και υλοποιήθηκε από τον William S. Paley(1901-1990). Paley, ο ιδρυτής και πρόεδρος της εταιρίας CBS κατασκεύασε το πάρκο προς την µνήµη του πατερά του Samuel Paley (1875-1963). ∆εν ήταν αποτέλεσµα του σχεδιασµού πόλεως που εφαρµόστηκε το 1961. Έτσι αυτό επέτρεψε στους αρχιτέκτονες να εφαρµόζουν λιθόστρωση γύρω από τα κτήρια τους, τα οποία αποκαλούσαν πλατείες. Το Paley Park ήταν µια δωρεά για τους ανθρώπους της νέας Υόρκης. Λίγες ανθρώπινες κατασκευές προκαλούν τόσο µοναδικούς επαίνους. Τοποθεσία Βρίσκεται στην βόρεια πλευρά από την ανατολική 53η στο κέντρο της πόλης του Μανχάταν ανάµεσα στις οδούς Fifth avenue και Madison avenue και κατασκευάστηκε από χιλιάδες εργάτες που εργάζονταν κάθε µέρα για αυτό το υπέροχο αποτέλεσµα. Το Πάρκο είναι στο κέντρο µιας περιοχής η οποία συγκεντρώνει πλήθος καταστηµάτων , γραφείων και ξενοδοχείων και ακριβώς απέναντι επί της οδού Fifth avenue βρίσκεται το µουσείο σύγχρονης τέχνης. Το αυθεντικό σχέδιο Η µελέτη και ο σχεδιασµός του Paley Park παρουσιάστηκε το 1963 ως ένα σχέδιο εξωτερικού δωµατίου το οποίο είχε τοίχους, πάτωµα και οροφή. Το µέγεθος, ο σχεδιασµός του και τα υλικά που χρησιµοποιηθήκαν ικανοποίησαν στο µέγιστο βαθµό τις προσδοκίες κατασκευαστών και χρηστών.

- 20 -

Υλικά Τα δένδρα στο Paley Park φυτεύτηκαν σε σχηµατισµό Χ ενώ στον αρχικό σχεδιασµό του 1963 η φύτευση ήταν σε σχήµα κύκλου . Το χαλαρό χωροµετρικό σχεδιάγραµµα των δένδρων, η παράλληλη ακολουθία τους µε το πεζοδρόµιο και τα µακριά, χαµηλά σκαλιά στην είσοδο συνεισέφεραν στην αρχικά προτεινόµενη απλότητα του πάρκου. Το πάρκο λόγω του ότι περιβάλετε από κτήρια, καθώς και του προσανατολισµού του, δηµιουργεί ένα άνετο µικροκλίµα. Ο πόλος έλξης του πάρκου είναι ο εικοσάµετρος καταρράκτης. Τα σκαλιά του πάρκου είναι από ροζ γρανίτη, είναι απαλά αλλά όχι και τόσο επίπεδα. Η υπόλοιπη πλακόστρωση είναι από κόκκινο γρανίτη σε χαλαρό σχήµα κύκλου. Οι άσπρες καρέκλες µε το πλαστικό πλέγµα όπως και τα µαρµάρινα τραπέζια δίνουν την αίσθηση της ανεπισηµότητας. (Alan Tate2001)

Εικόνα 3.1.1 Φωτογραφία από το εσωτερικό του Paley Park. (www.wikipedia.org).

- 21 -

Εικόνα 3.1.2 Φωτογραφία από το εσωτερικό του Paley Park. (www.wikipedia.org).

3.2 Village of Yorkville Park, Toronto Εισαγωγή Το Village of Yorkville Park βρίσκεται σε µια κατοικηµένη και εµπορική περιοχή στο κέντρο του Τορόντο. Ένα κοµµάτι του Yorkville Park αποτελεί µέρος του υπόγειου σιδηρόδροµου, καθώς ολόκληρο το πάρκο βρίσκεται βορειοδυτικά της διασταύρωσης των δυο κεντρικών λεωφόρων (Yonge και Bloor). Έχει σχεδιαστεί σαν δέκα διαφορετικοί και ατοµικοί κήποι όπου ο καθένας αντιπροσωπεύει ένα διαιρετικό φυσικό καναδικό τοπίο. οι κήποι είναι ευθυγραµµισµένοι από βορά σε νότο και διασκορπισµένοι σε τρία µονοπάτια µεταξύ του Yorkville και του Bloor Street. Ο σχεδιασµός του πάρκου προετοιµάστηκε από τους αρχιτέκτονες του Σαν Φρανσισκο Schwartz, Smith, Meyer σε συνεργασία µε τους αρχιτέκτονες του Τορόντο Oleson Worland, οι οποίοι ήταν νικητές σε διεθνή διαγωνισµό που έγινε τον Ιούλιο του 1991. Η κατασκευή ξεκίνησε την άνοιξη του 1992 και ολοκληρώθηκε το 1994. Το - 22 -

κόστος ανήλθε στα 3 εκατοµµύρια δολάρια. Η δηµιουργία του πάρκου καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του Τορόντο, της πέµπτης µεγαλύτερης πόλης της βόρειας Αµερικής. Αρχικά η πόλη είχε την πεποίθηση να δηµιουργεί κατασκευές ικανές να κερδίσουν διαγωνισµούς σχεδίου.

Τοποθεσία Το πάρκο βρίσκεται ανάµεσα στα ψηλά κτήρια του νότου και στα εµπορικά καταστήµατα του βορά. Το πάρκο επηρεάζει τόσο τη βόρεια όσο και τη νότια περιοχή του χωριού του Bloor έχει συνεισφέρει στην αύξηση της αξίας των ακινήτων. Η περιοχή ανάµεσα στην οδό Cumberland Street και Bloor Street παρουσιάζει υψηλή και συνδυασµένη πυκνότητα εµπορικού κέντρου και κατοικηµένης περιοχής.

Το αυθεντικό σχέδιο Οι κήποι και οι δρόµοι οι οποίοι διασχίζουν το πάρκο δείχνουν την προηγούµενη ιδιοκτησία του χώρου την εποχή του 19ου αιώνα. Σχεδιάστηκαν σε διαφορετικές κλίµακες ανάπτυξης στην µια πλευρά του πάρκου και έτσι επιτεύχθηκε να αντιπροσωπεύουν οι κήποι το σχεδιαστικό πρότυπο της προηγούµενης ιδιοκτησίας. Ο Smith συνέχισε το συµβολισµό του 19ου αιώνα παρέχοντας µοναδικές, οικολογικές ευκαιρίες για την παραγωγή και την επίδειξη φυσικών ειδών και κοινοτήτων. (Alan Tate2001)

- 23 -

Εικόνα 3.2.1 Τµήµα του Village of Yorkville Park . (www.wikipedia.org).

Εικόνα 3.2.2 Χώρος φύτευσης του Village of Yorkville Park . (www.wikipedia.org).

- 24 -

Κεφάλαιο 4: Μελέτες από την Ευρώπη 4.1 Η αρχιτεκτονική τοπιού στην Γερµανία Εισαγωγή Η αρχιτεκτονική τοπιού στην τωρινή µορφή της είναι πειθαρχηµένη, Παρόλο που πολλοί παλιοί κήποι και πάρκα εµφανίζουν παραδοσιακά στοιχεία. Η κατασκευή και η φύτευση από αρχιτέκτονες τοπιού όπως ο Friedrich Ludwig von Sckell (1750-1823) και ο Peter Joseph Lenne (1789-1866) ακόµη επηρεάζει την εµφάνιση και τους ανοιχτούς χώρους σε κάποιες σηµαντικές πόλης της Γερµανίας. Μετά το δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο ανοικοδοµήθηκε όλη η χώρα της Γερµανίας παρόλα αυτά η προπολεµική περίοδος χαρακτηρίστηκε κυρίως από συντηρητικές τάσεις καθώς οι αρχιτέκτονες τοπιού ήταν επικεντρωµένοι στη κατασκευή ιδιωτικών κήπων όπου κάποιες προοδευτικές και σοσιαλιστικές ιδέες έγιναν τότε αποδεκτές. Οι πρωταγωνιστές αυτών των ιδεών ήταν οι αρχιτέκτονες τοπιού Herrmann Matter, Ulrich Wolf, και Gunther Grzimek, ο σχεδιαστης του ολυµπιακού πάρκου του Μονάχου, το οποίο άνοιξε το 1972.

Το αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem Το αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem βρίσκεται στο Μόναχο και συγκεκριµένα στην περιοχή Riem. Από το 1998 έως το 2001 ήταν η πρώτη κατασκευαστική του φάση και το 2000 έως 2004 η δεύτερη. Το κόστος του ανήλθε στα 60 εκατοµµύρια ευρώ. Το αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem εκτείνεται µέχρι τις πιο κοντινές κατοικηµένες περιοχές του Riem. Είναι το τρίτο µεγαλύτερο πάρκο της πόλης µετά από το English Garden και το επίσηµο πάρκο του Νyphenburg. Το πάρκο προσφέρει περιοχές για δραστηριότητες αναψυχής στους πολίτες που επισκέπτονται το νέο εκθεσιακό κέντρο, το υπόλοιπο πάρκο, καθώς και τις γειτονικές κοινωνίες. Το πάρκο διαθέτει σύστηµα συγκέντρωσης υδάτων το οποίο αποθηκεύει νερό για περίπου 40 χιλιάδες ανθρώπους. Το πάρκο επίσης έχει περιοχές οικολογικής ισορροπίας (όπως απαιτεί η γερµανική νοµοθεσία, συγκεκριµένα, ο σχεδιασµός ενός µεγάλου οικοδοµήµατος πρέπει να έχει σηµαντικό οικολογικό αντίκτυπο) και προσφέρει ικανοποιητικά ποσοστά καθαρού αέρα για το κέντρο της πόλη. (Ian Thompson, Torben Dam, Jens Balsby Nielsen)

- 25 -

Εικόνα 4.1.1 Αεροφωτογραφία από το πάρκο του Riem . (www.wikipedia.org).

Εικόνα 4.1.2 Φωτογραφία από το εσωτερικό του πάρκου του Riem . (www.wikipedia.org).

- 26 -

4.2 Η αρχιτεκτονική τοπιού στην Ισπανία

Εισαγωγή Είναι δύσκολο να συνοψίσει κανείς την παράδοση της αρχιτεκτονική τοπιού στην Ισπανία παρόλα αυτά οι περισσότεροι φαίνεται να συµφωνούν ότι ο σχεδιασµός των εξωτερικών χώρων στην Ισπανία άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο οι ανοιχτοί υπαίθριοι χώροι στην Ισπανία ήταν εντελώς παραµελιµένοι. Μετά την αποκατάσταση της δηµοκρατίας άρχισε να αλλάζει η µορφή των ανοιχτών χώρων, µια νέα προσέγγιση της αστικής φύτευσης και του αστικού σχεδιασµού µόλις άρχιζε. Πλατείες, πάρκα και κήποι άρχισαν να αλλάζουν όψη σε κάθε µεριά όλων των πόλεων της Ισπανίας. Γνωρίζοντας ελάχιστα για την αρχιτεκτονική τοπιού και έχοντας να αντιµετωπίσουν ένα άναρχο πολεοδοµικό σχεδιασµό οι αρχιτέκτονες της δεκαετίας του 80 εκπαιδεύτηκαν γρήγορα στο να κατασκευάζουν σπίτια για τους πολίτες αλλά και να προσαρµόζουν τον σχεδιασµό των εξωτερικών χώρων. Το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης. Το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης βρίσκεται στην Βαρκελώνη ολοκληρώθηκε το 1999, το κόστος του ανήλθε στα 6.061.206 ευρώ, και η έκταση του είναι 14 ha (εκτάρια). Οι αρχιτέκτονες οι οποίοι σχεδίασαν το πάρκο ήταν οι : Carlos Ferrater, Bet Figueras, Jose Luis Canosa, ενώ σηµετείχαν και οι βοτανολόγοι : Dr Joan Pedrola, Dr Josep M. Montserrat. Το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης είναι το καλύτερο παράδειγµα αστικού σχεδιασµού ανοιχτών χώρων. Το πάρκο αυτό έχει κάποια χαρακτηριστικά που το κάνουν να ξεχωρίζει από τα αλλά. Έχει σχεδιαστεί µε οικολογικά κριτήρια, διαθέτει χώρο σχεδιαστικής εξάσκησης , ενώ η φύτευση έχει γίνει µε µια διαφορετική προσέγγιση. Το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης φαίνεται περισσότερο σαν ένα τοπίο παρά σαν ένας κήπος. Το κλασσικό καλούπι φύτευσης των κήπων έχει αντικατασταθεί από κάποια εκτενή συνεχώς µεταβαλλόµενη φυτική σύσταση, η οποία δηµιουργεί µια λεπτή ένταση µε τα στοιχειά της στατικής υποδοµής. Το βοτανικό πάρκο εισάγει µια καινοτόµα προσέγγιση στους βοτανικούς κήπους, δεν παρουσιάζει την συλλογή των φυτών του µε ταξινοµική σειρά αλλά τα παρουσιάζει µέσω διαφόρων φυτικών τοπίων από όλες τις κλιµατολογικές περιοχές της µεσογείου. (Ian Thompson, Torben Dam, Jens Balsby Nielsen)

- 27 -

Εικόνα 4.2.1 Φωτογραφία από το εσωτερικό του βοτανικού πάρκου της Βαρκελώνης (www.dreamstrime.com).

Εικόνα 4.2.2 Φωτογραφία από το εσωτερικό του βοτανικού πάρκου της Βαρκελώνης

Εικόνα 4.2.3 Φωτογραφία από το εσωτερικό του βοτανικού πάρκου της Βαρκελώνης

- 28 -

Κεφάλαιο 5: Μελέτες περίπτωσης από µεσογειακή λεκάνηΕλλάδα 5.1 Παραδείγµατα σχεδιασµού 5.1.1 Πλατεία Κρήτης-Θεσσαλονίκη Η τοποθεσία είναι ένας χαρακτηριστικός αστικός ανοιχτός χώρος σε µια πυκνοδοµηµένη περιοχή κατοικίας στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχει περιορισµένη εµπορική δραστηριότητα, η κυκλοφορία στους δρόµους γύρω από την τοποθεσία είναι σχετικά µικρή, συνεπώς δεν υπάρχουν σηµαντικές πηγές θορύβου. Σε γενικές γραµµές η πλατεία ελκύει πολλούς ανθρώπους λόγω της πυκνής βλάστησης. Μόνο η χρήση του αµφιθεάτρου είναι περιορισµένη, λόγω της έκθεσής της στον ήλιο, όπου προβλήµατα υπερθέρµανσης και θάµβωσης, που προκαλούνται από τις δοµηµένες επιφάνειες και τα ανοιχτόχρωµα υλικά είναι οι βασικές αιτίες έλλειψης άνεσης το καλοκαίρι στο σηµείο αυτό. Η σχεδιαστική πρόταση (Σχήµα 8.6) αφορά κυρίως αυτό το τµήµα του οικοπέδου, καθώς η υπόλοιπη περιοχή παρέχει ελκυστικό µικροκλίµα µε κατάλληλη σκίαση από τα δέντρα και τους θάµνους, καθώς και οπτική άνεση. Απαιτούνται επιπλέον µόνο µερικές τροποποιήσεις στην επίστρωση του οικοπέδου ώστε είναι προσβάσιµες περισσότερες περιοχές του χώρου. Η πιο σηµαντική παρέµβαση, στο βορειοδυτικό τµήµα του οικοπέδου, αφορά την κατασκευή µιας µεγάλης επιφάνειας νερού. Ένα κιόσκι παρέχει µια ευχάριστη, σκιασµένη περιοχή για ξεκούραση και αναψυχή. Αρκετές τροποποιήσεις προτείνονται σχετικά µε τη µορφή και το σκιασµό του αµφιθεάτρου, ώστε να γίνει πιο ελκυστικό στους χρήστες. (RUROS 2006)

- 29 -

Σχήµα 8.6: Υφιστάµενη κατάσταση και σχεδιαστική πρόταση για την Πλατεία Κρήτης. Με πιο λεπτοµέρεια η τοµή του αµφιθεάτρου. (RUROS 2006)

5.1.2 Πλατεία Μακεδονοµάχων Η πλατεία βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη διασταύρωση δύο κεντρικών δρόµων, µε αποτέλεσµα να υπάρχει έντονη κυκλοφορία οχηµάτων και θόρυβος. Άλλα σηµαντικά προβλήµατα είναι οι υψηλές θερµοκρασίες του αέρα και των επιφανειών το καλοκαίρι καθώς και η θάµβωση από την επιφάνεια του εδάφους και από τις όψεις των κτιρίων. Ο χώρος χρησιµοποιείται κυρίως το καλοκαίρι και τις ενδιάµεσες περιόδους του χρόνου. Παρά την παρουσία σχετικά ψηλών κτιρίων που περιβάλλουν την πλατεία στις τρεις πλευρές της, η ηλιακή έκθεση είναι η βασικότερη αιτία θερµικής δυσφορίας. Η πιο αποδοτική τεχνική για την προστασία είναί η σκίαση η οποία µπορεί να επιτευχθεί µε οριζόντια σκίαστρα, όπως πέργκολες, στις οποίες µπορεί να αναρριχώνται κληµαταριές που θα συµβάλουν στη θερινή σκίαση, αφήνοντας την ηλιακή ακτινοβολία να περνάει το χειµώνα (Σχήµα 8.7). Η συνεισφορά τους στη θερµική άνέση είναι επίσης σηµαντική, µειώνοντας τη θάµβωση που προκαλείται από τον ουρανό, από τις όψεις των κτιρίων και από το έδαφος.

- 30 -

Επιφάνειες νερού στη µορφή σιντριβανιού, µικρού ρυακιού και καταρράκτη µπορεί να συνεισφέρουν περαιτέρω στη βελτίωση του µικροκλίµατος µε ψύξη του αέρα. Η µείωση του θορύβου µπορεί να επιτευχθεί µε την κατασκευή ενός φράγµατος ήχου στην άκρη του δρόµου υψηλής κυκλοφορίας, όπου εντοπίζεται η πηγή του θορύβου. Το ηχοπέτασµα είναι παχύτερο απ΄ ότι απαιτείται καθώς σχεδιάστηκε για να περιλαµβάνει το µηχανικό εξοπλισµό του καταρράκτη και για το πότισµα των κληµάτων που σκεπάζουν τις δυο όψεις του. Ένας πρόβολος στην εσωτερική πλευρά παρέχει σκίαση για τους ανθρώπους που διασχίζουν τον υπαίθριο χώρο. Η ύπαρξη του καταρράκτη πέρα από το δροσισµό, συνεισφέρει και σε ένα πιο ευχάριστο ακουστικό περιβάλλον, καλύπτοντας το θόρυβο της κυκλοφορίας. (RUROS 2006)

Σχήµα 8.7: Σχεδιαστική πρόταση για την Πλατεία Μακεδονοµάχων και λεπτοµέρειες ορισµένων από τις προτεινόµενες κατασκευές. (RUROS 2006)

- 31 -

Κεφάλαιο 6: Συµπεράσµατα από την διερεύνηση των µελετών περίπτωσης Στο έκτο κεφαλαίο µελετώνται όλες οι µελέτες περίπτωσης, η κάθε µια ξεχωριστά και µέσα από αυτή την µελέτη προκύπτουν κάποια χρήσιµα συµπεράσµατα όσον αφορά το πώς µπορούν όλες αυτές οι µελέτες περίπτωσης να επηρεάσουν και την σχεδιαστική πρόταση για την πλατεία Νίκης. Η επιρροή αυτή µπορεί να έχει πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες, παραδείγµατος χάρη η τελική σχεδιαστική πρόταση για την πλατεία Νίκης µπορεί να δανειστεί από άλλες µελέτες διαφορά στοιχεία από ένα γεωµετρικό σχήµα που επαναλαµβάνεται στην µελέτη έως και κάποια υλικά κατασκευής. Επιπροσθέτως στο κεφαλαίο αυτό δεν εξετάζονται µόνο τα στοιχεία που µπορούν να εφαρµοστούν στην συγκεκριµένη σχεδιαστική πρόταση της πλατείας Νίκης αλλά και το αντίθετο δηλαδή στοιχεία τα οποία δεν µπορούν σε καµία περίπτωση να προσαρµοστούν στα ελληνικά δεδοµένα και σχεδιαστικά κριτήρια. Στα κεφάλαια 3,4,5 παρουσιάζονται κάποια δεδοµένα από 6 µελέτες περίπτωσης σε διάφορα µέρη του πλανήτη, δυο από την Αµερικανική ήπειρο και συγκεκριµένα από τις Ηνωµένες Πολιτείες τις Αµερικής, µια από την Γερµανία, µια από την Ισπανία και τέλος δυο από την Ελλάδα και συγκεκριµένα από την Θεσσαλονίκη. Αµέσως παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά για την κάθε µελέτη περίπτωσης το πώς αυτές επηρεάζουν την σχεδιαστική πρόταση της ‘Νίκης’ , το εάν δανείζεται στοιχειά η ‘Νίκης’ από αυτές όπως και εάν κάποια στοιχεία είναι ανεφάρµοστα στα ελληνικά δεδοµένα. Η πρώτη µελέτη περίπτωσης η οποία αναφέρεται είναι το Paley Park του Μανχάταν. Το Paley Park βρίσκεται στο κέντρο του Μανχάταν, πρόκειται για ένα πάρκο µεγάλης έκτασης το οποίο περιτριγυρίζεται από ένα πλήθος εµπορικών καταστηµάτων. Το φυτικό υλικό είναι σε σχηµατισµό Χ, ενώ η πλακόστρωση του πάρκου έχει γίνει εξ ολοκλήρου από δυο διαφορετικά είδη γρανίτη. Ο πόλος έλξης του πάρκου είναι ένας εικοσάµετρος καταρράκτης . Γνωρίζοντας τα παραπάνω για το Paley Park παρατηρούνται τα εξής: To Paley Park όπως και η πλατεία Νίκης βρίσκονται στο κέντρο δυο διαφορετικών πόλεων και πλαισιώνονται από καταστήµατα µε έντονη εµπορική δραστηριότητα το γεγονός αυτό µπορεί να οδηγήσει σε κοινά σχεδιαστικά κριτήρια, όµως η µεγάλη διαφορά που υπάρχει στην κλίµακα µεταξύ των δυο χωρών τόσο σε επίπεδο κατοικηµένων περιοχών - 32 -

όσο και στους ανοιχτούς χώρους µάλλον καθιστά αδύνατη την υιοθέτηση σχεδιαστικών κριτηρίων από τις ΗΠΑ. Όσον αφορά τα υλικά κατασκευής, θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί ο γρανίτης ως υλικό πλακόστρωσης για την πλατεία Νίκης, αλλά µάλλον η χρήση του υλικού αυτού θα έφερνε αντίρρηση από τους πολίτες της Κοζάνης διότι στην Ελλάδα η πλακόστρωση είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την χρήση πέτρας, για τον λόγο αυτό αποφεύγεται η χρήση κάποιου αλλού υλικού πλακόστρωσης. Τέλος η χρήση παρόµοιου πόλου έλξης είναι αδύνατη λογο του περιορισµένης έκτασης της πλατείας Νίκης. Ένας καταρράκτης τέτοιου µεγέθους η ακόµη και πολύ µικρότερου απαιτεί χώρο τον οποίο σε καµιά περίπτωση δεν µπορεί να προσφέρει η πλατεία Νίκης για ένα τέτοιο σκοπό. Η δεύτερη µελέτη περίπτωσης είναι το Village of Yorkville Park το οποίο βρίσκεται στο Τορόντο των ΗΠΑ. Το Village of Yorkville Park όπως και το Paley Park είναι ένα πάρκο µεγάλης έκτασης κοντά σε µια εµπορική περιοχή του Τορόντο. Το µεγάλο µέγεθος του πάρκου επέτρεψε στους σχεδιαστές του να τοποθετήσουν εκεί τις υπόγειες εγκαταστάσεις του σιδηροδρόµου. Αξίζει να επισηµάνουµε το γεγονός ότι δαπανήθηκαν 3 εκατοµµύρια δολάρια για την κατασκευή του Village of Yorkville Park. Στο εσωτερικό του πάρκου ο σχεδιασµός έχει γίνει µε τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να είναι εµφανής η προηγούµενη ιδιοκτησία του 19ου το γεγονός αυτό έδωσε την ευκαιρία στην διατήρηση ορισµένων φυτικών ειδών. Μελετώντας όλα αυτά τα στοιχεία για το Village of Yorkville Park θα ήταν πραγµατικά επιθυµητό να δανειστούµε πάρα πολλά στοιχεία από των σχεδιασµό αλλά και τη νοοτροπία µε την οποία κατασκευάζεται ένα πάρκο στις ΗΠΑ. Πρώτα από όλα αυτό που δηµιουργεί εντύπωση είναι το ύψος των χρηµάτων που δαπανούν για την δηµιουργία ενός πάρκου. Το δεύτερο αξιοσηµείωτο στοιχειό αυτού του πάρκου είναι η διατήρηση της χάραξης της προηγούµενης ιδιοκτησίας αλλά και η διατήρηση φυτικών ειδών. Είναι µάλλον αδύνατο να γίνουν όλα αυτά στη χώρα µας αρχικά δεν υπάρχει ο χώρος και αυτό σηµαίνει λογο του τρόπου µε των οποίον είναι χτισµένες οι ελληνικές πόλης, αλλά ακόµη και αν υποθέσουµε ότι θα µπορούσε να σχεδιαστεί ένα πάρκο αυτών των διαστάσεων στην Ελλάδα ίσως σε µια περαστική περιοχή θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να δαπανηθούν τόσα πολλά χρήµατα για την κατασκευή ενός τέτοιου είδους έργο.

- 33 -

Οι επόµενες δυο µελέτες περίπτωσης αναφέρονται σε δυο πάρκα της γηραιάς ηπείρου, στο αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem στη Γερµάνια και το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης στην Ισπανία. Το αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem βρίσκεται στο Μόναχο, στην περιοχή Riem. Για το πάρκο αυτό όπως και το Village of Yorkville Park δαπανήθηκαν πολλά χρήµατα, το κόστος για το αρχιτεκτονικό πάρκο του Riem ανήλθε στα 60 εκατοµµύρια ευρώ. Το µέγεθος του είναι αρκετά µεγάλο καθώς είναι το τρίτο µεγαλύτερο πάρκο του Μονάχου. Το στοιχειό που κεντρίζει όµως περισσότερο το ενδιαφέρον είναι η γερµανική νοµοθεσία η οποία θέλει κάθε µελέτη-κατασκευή έργου να έχει ένα οικολογικό αντίκτυπο, το συγκεκριµένο πάρκο εκτός από τις διάφορες δραστηριότητες αναψυχής που προσφέρει, αποθηκεύει και διασφαλίζει νερό για 40 χιλιάδες ανθρώπους. Η γερµανική νοµοθεσία περί οικολογικού αντίκτυπου έδωσε το ερέθισµα για την χρήση φωτοβολταικων πανελ στην πλατεία Νίκης προκειµένου να αναπτυχθεί η νοοτροπία για µεγαλύτερη και ευρύτερη χρήση φωτοβολταικων πανελ . θα ήταν πολύ χρήσιµη η εγκατάσταση τέτοιων εγκαταστάσεων επί ελληνικού εδάφους καθώς λόγο της έντονης ηλιοφάνειας που υπάρχει στην Ελλάδα µπορούν να παραχθούν µεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Όσον αφορά τα υπόλοιπα στοιχεία του αρχιτεκτονικού πάρκου του Riem πρέπει να επισηµανθεί το µεγάλο του µέγεθος και κόστος, ένα κόστος το οποίο µάλλον είναι υψηλό για τα ελληνικά δεδοµένα σε περίπτωση που υπάρξει πρόθεση για την κατασκευή ενός έργου ανάλογης αξίας. Το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης ξεχωρίζει από άλλα πάρκα λόγω της πολύ µεγάλης του έκτασης (14 εκτάρια) και του πολύ υψηλού κόστους κατασκευής (6.061.206 ευρώ). Ο χαρακτηρισµός τοπίο αποδίδει καλύτερα το πάρκο της Βαρκελώνης παρά ο όρος πάρκο. ∆εν θα σταθούµε στο βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης διότι απέχει πολύ από την µελέτη της πλατείας Νίκης. Αλλά θα µείνουµε λίγο στην αρχιτεκτονική τοπίου της Ισπανίας καθώς παρουσιάζει κάποιες οµοιότητες µε τα ελληνικά δεδοµένα. Η Ισπανία όπως και η Ελλάδα έχουν ένα άναρχο πολεοδοµικό σχέδιο το οποίο δεν ευνοεί σε καµιά περίπτωση την κατασκευή-διαµόρφωση των ανοιχτών χώρων. Στην Ισπανία µετά την δεκαετία το 80 οι αρχιτέκτονες άρχισαν να χτίζουν σπίτια και να υπολογίζουν και τους εξωτερικούς χώρους και ενώ οι ανοιχτοί χώροι ήταν εντελώς παραµελιµένοι, µετά το 80 άλλαξε τελείως η όψη και η χρήση των ανοιχτών χώρων, ενώ από το 1999 στην Ισπανία κατασκευάζονται έργα όπως το βοτανικό πάρκο της Βαρκελώνης.

- 34 -

Στην χώρα µας διστυχώς το πολεοδοµικό σχέδιο παραµένει άναρχο και οι ανοιχτοί δηµόσιοι χώροι παραµελιµένοι. Θα µπορούσε η Ελλάδα να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο µε την Ισπανία η και ακόµη ψηλότερα, αλλά δεν είναι θέµα της εργασίας αυτής να θιχθούν τέτοιου είδους ζητήµατα. Απλά θέτουµε έναν προβληµατισµό ο οποίος προκύπτει από την µελέτη ανοιχτών χώρων του εξωτερικού. Τα επόµενα δυο παραδείγµατα σχεδιασµού αναφέρονται σε δυο πλατείες της Θεσσαλονίκης, την πλατεία Κρήτης και την πλατεία Μακεδονοµάχων. Η πλατεία Κρήτης είναι ένας αστικός ανοιχτός χώρος σε µια αραιοκατοικηµένη περιοχή της Θεσσαλονίκης, η πλατεία έχει πυκνή βλάστηση και ελκύει αρκετούς ανθρώπους, διαθέτει αµφιθέατρο, κιόσκι ενώ στη νέα πρόταση για την πλατεία Κρήτης παρουσιάζεται και µια µεγάλη επιφάνεια νερού. Το µεγαλύτερο πρόβληµα το οποίο αναζητά επίλυση για την πλατεία Κρήτης είναι η υπερθέρµανση των επιφανειών τους καλοκαιρινούς µήνες για το λόγω αυτό η νέα πρόταση παρουσιάζει µια τοποθέτηση φυτών και δένδρων έτσι ώστε να υπάρχει επαρκής σκίαση στο χώρο της πλατείας. Εκτός αυτού έχει προταθεί η χρήση ανοιχτόχρωµων υλικών έτσι ώστε να αποφευχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η υπερθέρµανση τους καλοκαιρινούς µήνες. Η πλατεία Μακεδονοµάχων βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει και αυτή όπως και η Κρήτης πρόβληµα µε την υπερθέρµανση τους καλοκαιρινούς µήνες επιπροσθέτως η πλατεία αυτή παρουσιάζει πρόβληµα από τους έντονους θορύβους που παράγονται από τους γύρω δρόµους. Η νέα πρόταση για την πλατεία Μακεδονοµάχων επιλύει αυτά τα προβλήµατα. Όσον αφορά την υπερθέρµανση το πρόβληµα αυτό αντιµετωπίζεται µε την χρήση πυκνής βλάστησης αλλά και περγκόλων οι οποίες τοποθετούνται σε όλη την επιφάνεια της πλατείας, η χρήση νερού µε διαφορές µορφές βελτιώνει ακόµη περισσότερο το µικροκλίµα της πλατείας. Για το πρόβληµα του θορύβου έχει προταθεί η χρήση φράγµατος ήχου. Μελετώντας τις διάφορες ιδιαιτερότητες των δυο αυτών πλατειών της Θεσσαλονίκης θα µπορούσαµε αρχικά να βρούµε πολλές οµοιότητες µε την πλατεία Νίκης στην Κοζάνη µιας και αναφερόµαστε σε πλατείες οι οποίες βρίσκονται στην ιδία χώρα και µάλιστα σε µια πολύ κοντινή απόσταση µεταξύ τους. Παρόλο που η απόσταση των δυο πόλεων Κοζάνης - Θεσσαλονίκης δεν ξεπερνά τα 130 χιλιόµετρα οι διαφορές στο κλίµα των δυο πόλεων είναι τεράστιες.

- 35 -

Ο σηµαντικότερος κλιµατικός παράγοντας που παίζει καθοριστικό ρόλο στο σχεδιασµό της πλατείας Νίκης είναι η θερµοκρασία. Η ελάχιστη θερµοκρασία στην πόλη της Κοζάνης µπορεί να φθάσει και τους -15 βαθµούς κελσίου κατά την διάρκεια του χειµώνα, ακόµη και αν δεν φθάσει σε αυτές της τιµές, η θερµοκρασία πέφτει συχνά κάτω του µηδενός ενώ πολλές φορές σηµειώνεται ολικός παγετός. Το καλοκαίρι η θερµοκρασία σπάνια ξεπερνά τους 39 βαθµούς κελσίου καθώς και ο πολεοδοµικός όγκος δεν είναι ιδιαιτέρα µεγάλος και έτσι δεν επηρεάζει ιδιαίτερα στην αύξηση της θερµοκρασίας. Αντιθέτως η θερµοκρασία στη Θεσσαλονίκη σπάνια πέφτει κάτω του µηδενός. Ενώ τους καλοκαιρινούς µήνες και λόγω του µεγάλου πολεοδοµικού όγκου, στο κέντρο της πόλης η θερµοκρασία ξεπερνά τους 40 βαθµούς κελσίου. Συνεπώς δεν είναι απαραίτητες οι χρήσεις πέργκολας ή πυκνής βλάστησης για την πλατεία Νίκης, προκειµένου να περιοριστεί η υπερθέρµανση όπως γίνεται στις πλατείες της Θεσσαλονίκης. Επίσης δεν είναι απαραίτητη η χρήση ανοιχτόχρωµων υλικών. Θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σηµείο ότι πρέπει να δοθεί πολύ µεγάλη προσοχή στην επιλογή των φυτικών ειδών που θα χρησιµοποιηθούν στη ‘Νίκης’ λόγω των πολύ χαµηλών θερµοκρασιών που παρατηρούνται την πόλη της Κοζάνης.

- 36 -

Κεφάλαιο 7: Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης.

χώρου

µελέτης-καταγραφή

Η τοποθεσία είναι ένας χαρακτηριστικός αστικός ανοιχτός χώρος σε µια πυκνοδοµηµένη, κατοικηµένη περιοχή στο κέντρο της Κοζάνη. Υπάρχει έντονη εµπορική δραστηριότητα, καθώς υπάρχουν πλήθος καταστηµάτων αλλά και δηµόσιων υπηρεσιών. Xαρακτηριστικό παράδειγµα το δηµαρχείο της πόλης στη νότια πλευρά της πλατείας, πίσω από το δηµαρχείο βρίσκεται ο ναός του αγίου Νικολάου καθώς και ο προαύλιος χώρος τους , η κυκλοφορία στους δρόµους γύρω από την πλατεία είναι σχετικά αυξηµένη καθώς ένας από τους κεντρικότερους δρόµους της πόλης η οδός Π. ΜΕΛΑ βρίσκεται ανατολικά του χώρου συνεπώς, υπάρχουν σηµαντικές πηγές θορύβου. Η πλατεία Νίκης ειναι ουσιαστικά η προέκταση του κεντρικού πεζόδροµου της πόλης (Ο∆ΟΣ ΕΙΡΗΝΗΣ). Στην βόρεια πλευρά της πλατείας υπάρχει πιάτσα ταξί, στα δυτικά της πλατείας έχουµε την ύπαρξη τραπεζοκαθησµάτων από τα καταστήµατα καφέ, µε αποτέλεσµα να µειώνεται σηµαντικά ο χώρος της πλατείας . Σε γενικές γραµµές η πλατεία δεν ελκύει πολλούς ανθρώπους λόγω της αραιής βλάστησης - της κακής κατάστασης αυτής και λόγω της απουσίας υγρού στοιχείου. Η χρήση ορισµένων σηµείων της πλατείας είναι περιορισµένη, λόγω της έκθεσής τους στον ήλιο, εκεί παρουσιάζονται προβλήµατα υπερθέρµανσης και θάµβωσης, τα οποία προκαλούνται από τις δοµηµένες επιφάνειες και τα ανοιχτόχρωµα υλικά. Αυτές είναι και οι βασικές αιτίες έλλειψης άνεσης το καλοκαίρι στα σηµεία αυτά. Όσον αφορά την σηµερινό σχεδιασµό της πλατείας Νίκης είναι εµφανής η χρήση του κύκλου, του τόξου, καθώς και ορισµένων τετραγώνων και παραλληλογράµµων. Τα γεωµετρικά αυτά σχήµατα εµφανίζονται είτε µεµονωµένα είτε σε µεταξύ τους σύνθεση. Αναλυτικότερα βρίσκονται στο χώρο τρία κυκλικά σχήµατα, τόξα, αλλά και ηµιτελή παραλληλόγραµµα σχήµατα. Ο φωτισµός του χώρου γίνεται µε διπλούς φωτιστικούς στύλους επί της οδού Π. Μελά ακριβώς όπως και σε όλες της σχεδιαστικές λύσεις . Ο φωτισµός επί της οδού Π. Μελά έχει διατηρηθεί όπως ακριβώς είναι αυτή την στιγµή. Στο υπόλοιπο του χώρου υπάρχουν φωτιστικοί στύλοι διάσπαρτοι χωρίς να υπάρξει καµιά συνοχή στην τοποθέτηση τους.

- 37 -

Το φυτικό υλικό της πλατείας αποτελείται από 16 φυτικά είδη και είναι τα εξής: : ΦΛΑΜΟΥΡΙΑ, ΒΕΡΒΕΡΙ∆Α, ∆ΑΦΝΗ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ , ΚΕ∆ΡΟΣ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΑ, ΛΙΓΟΥΣΤΡΟ, ΠΥΡΑΚΑΝΘΟΣ ΛΙΒΟΚΕ∆ΡΟΣ, ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΑΚΑΚΙΑ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ, ΠΕΥΚΟ, ΙΒΙΣΚΟΣ, ΚΑΛΛ. ∆ΑΜΑΣΚΗΝΙΑ, ΛΕΥΚΑ ΑΡΓΥΡΟΛΕΥΚΗ, ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ, ΠΛΑΤΑΝΟΣ, ΕΛΑΤΟ. Ενώ είναι αισθητή η απουσία χλοοτάπητα. Τα εποχιακά κάνουν την εµφάνιση κατά την διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού σε ορισµένα από τα παρτέρια της πλατείας. Το κέντρο του χώρου είναι ανοιχτό προκειµένου να πραγµατοποιούνται εκεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Πόλος έλξης δεν διακρίνεται στην υπάρχουσα κατάσταση του χώρου ίσως να µπορούσε να θεωρηθει ως πόλος έλξης οι προτοµές που υπάρχουν και το άγαλµα.

Εικόνα 7.1. Φωτογραφία από το εσωτερικό της Πλατείας Νίκης. ∆ιακρίνετε και η πρόσοψη του ξενοδοχείου ’’ΕΡΜΙΟΝΙΟ’’

- 38 -

Εικόνα 7.2. Φωτογραφία της Πλατείας Νίκης από την οδό ‘’ΓΚΟΒΕ∆ΑΡΩΝ’’

Εικόνα 7.3. Φωτογραφία από το εσωτερικό της πλατείας Νίκης ∆ιακρίνετε το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας.

- 39 -

Εικόνα 7.4. Κάτοψη της υπάρχουσας κατάστασης της Πλατείας Νίκης από AutoCAD 2007

- 40 -

Κεφαλαίο 8: Καταγραφή απόψεων του κοινού της πόλης της Κοζάνης για τον χώρο µελέτης µέσα από διεξαγωγή ερωτηµατολογίων.

Αµέσως παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά η ακριβής φόρµα των ερωτηµατολογίων τα οποία µοιράστηκαν τις διάφορες κοινωνικές οµάδες του πληθυσµού της πόλης της Κοζάνης καθώς και τα αποτελέσµατα αυτών. Τα ερωτηµατολόγια είναι ταξινοµηµένα σε ηλικιακές οµάδες ενώ στο τέλος δίνονται τα συνολικά αποτελέσµατα από όλες τις ηλικιακές οµάδες . Η παρακάτω φόρµα αποτελείται από επτά ερωτήσεις σχεδιαστικού περιεχοµένου και αναφέρονται στην υπάρχουσα κατάσταση της πλατείας καθώς και σε µελλοντική ανάπλαση αυτής. Οι ηλικιακές οµάδες είναι τέσσερις στον αριθµό και είναι η εξής, ηλικίες των 19 και κάτω, 19 έως 24, 25 έως 30 και τέλος από 30 και άνω, επίσης στην κάθε µια από της ηλικιακές οµάδες του πληθυσµού έχει γίνει διαχωρισµός του φίλου των ερωτηθέντων. Τα ερωτηµατολόγια ήταν 52 στον αριθµό ερωτήθηκαν 25 άνδρες και 27 γυναίκες από διάφορες ηλικιακές οµάδες. Συγκεκριµένα στην πρώτη ηλικιακή οµάδα από 19 και κάτω ερωτήθηκαν 3 άνδρες και 6 γυναίκες, στην δεύτερη ηλικιακή οµάδα, 19 έως 24, ερωτήθηκαν 12 άνδρες και 7 γυναίκες, στην τρίτη, 25 έως 30, ερωτήθηκαν 4 άνδρες και 4 γυναίκες. Τέλος στην τελευταία ηλικιακή οµάδα, 30 και άνω, ερωτήθηκαν 6 άνδρες και 10 γυναίκες. Η διεξαγωγή των παρακάτω ερωτηµατολογίων πραγµατοποιήθηκε σε τρεις διαφορετικές ηµεροµηνίες και ώρες στον χώρο της πλατείας καθώς και στους γύρο δρόµους. Τα πρώτα 22 ερωτηµατολόγια συµπληρώθηκαν από τους πολίτες της πόλης στις 18-7-08 και ώρα 10 π.µ. τα υπόλοιπα 14 ερωτηµατολόγια συµπληρώθηκαν µια βδοµάδα αργότερα δηλαδή στις 25-7-08 και ώρα 13 µ.µ. Ενώ τα τελευταία 16 ερωτηµατολόγια συµπληρώθηκαν στις 2-8-08 και ώρα 17 µ.µ. Σε κάθε ερωτηµατολόγιο από τα τέσσερα που παρουσιάζονται όσες δηλαδή είναι και οι ηλικιακές οµάδες, υπάρχει σε κάθε ερώτηση ο ακριβής αριθµός των απαντήσεων που δόθηκαν από τους πολίτες.

- 41 -

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ Ηλικία κάτω των 19

ΑΝ∆ΡΕΣ 3

ΓΥΝΑΙΚΕΣ 6

1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς α) ναι 4 β) όχι 2 γ) αρκετά 1 δ) ελάχιστα 2 ε) . . . . . . . .

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας α) το υγρό στοιχείο 5 β) περισσότερο πράσινο 5 γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα 2 ε) . . . . . . . . 1

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος α) 8:00 µε 12:00 2 β) 13:00 µε 18:00 1 γ) 18:00 µε 00:00 6 δ) 00:00 µε 8:00

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής α) ναι β) όχι 3 γ) αρκετά 4 δ) ελάχιστα 2 ε) . . . . . . .

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία α) ναι 6 β) όχι 3

- 42 -

Εάν απαντήσατε “ναι” παρακαλούµε αναφέρετε συνοπτικά τι πιστεύετε ότι λείπει ............................................... ...............................................

6. Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο α) ναι πιστεύω ότι ισχύει β) όχι δεν αληθεύει 8 γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση 1 δ) . . . . . . . . . . . .

Ηλικία από 19 έως 24

ΑΝ∆ΡΕΣ 12

ΓΥΝΑΙΚΕΣ 7

1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς α) ναι 3 β) όχι 3 γ) αρκετά 8 δ) ελάχιστα 5 ε) . . . . . . . .

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας α) το υγρό στοιχείο 8 β) περισσότερο πράσινο 13 γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο 1 δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα 1 ε) . . . . . . . .

- 43 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος α) 8:00 µε 12:00 6 β) 13:00 µε 18:00 6 γ) 18:00 µε 00:00 9 δ) 00:00 µε 8:00 1

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής α) ναι 3 β) όχι 6 γ) αρκετά 9 δ) ελάχιστα 1 ε) . . . . . . . 5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία α) ναι 17 β) όχι 2 Εάν απαντήσατε “ναι” παρακαλούµε αναφέρετε συνοπτικά τι πιστεύετε ότι λείπει

6. Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο α) ναι πιστεύω ότι ισχύει 2 β) όχι δεν αληθεύει 11 γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση 6 δ) . . . . . . . . . . . .

Ηλικία από 25 έως 30

ΑΝ∆ΡΕΣ 4

ΓΥΝΑΙΚΕΣ 4

1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς α) ναι 3 β) όχι 2 γ) αρκετά 1 δ) ελάχιστα 2 ε) . . . . . . . .

- 44 -

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας α) το υγρό στοιχείο 5 β) περισσότερο πράσινο 6 γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα 1 ε) . . . . . . . .

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος α) 8:00 µε 12:00 1 β) 13:00 µε 18:00 3 γ) 18:00 µε 00:00 4 δ) 00:00 µε 8:00

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής α) ναι 3 β) όχι 1 γ) αρκετά 3 δ) ελάχιστα 1 ε) . . . . . . . 5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία α) ναι 8 β) όχι Εάν απαντήσατε “ναι” παρακαλούµε αναφέρετε συνοπτικά τι πιστεύετε ότι λείπει ...............................................

6. Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο α) ναι πιστεύω ότι ισχύει β) όχι δεν αληθεύει 5 γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση 3 δ) . . . . . . . . . . . . - 45 -

ΑΝ∆ΡΕΣ 6

Ηλικία άνω των 30

ΓΥΝΑΙΚΕΣ 10

1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς α) ναι 5 β) όχι 6 γ) αρκετά 2 δ) ελάχιστα 3 ε) . . . . . . . .

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας α) το υγρό στοιχείο 9 β) περισσότερο πράσινο 14 γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα 1 ε) . . . . . . . .

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος α) 8:00 µε 12:00 7 β) 13:00 µε 18:00 3 γ) 18:00 µε 00:00 9 δ) 00:00 µε 8:00

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής α) ναι 2 β) όχι 3 γ) αρκετά 2 δ) ελάχιστα 9 ε) . . . . . . . 5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία α) ναι 8 β) όχι 8 - 46 -

Εάν απαντήσατε “ναι” παρακαλούµε αναφέρετε συνοπτικά τι πιστεύετε ότι λείπει ...............................................

6. Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο α) ναι πιστεύω ότι ισχύει β) όχι δεν αληθεύει 14 γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση 2 δ) . . . . . . . . . . . .

- 47 -

Κεφάλαιο 9 Ανάλυση των αποτελεσµάτων διεξαγωγής ερωτηµατολογίων και διατύπωση σχεδιαστικών κριτηρίων για την επίλυση ανάπλασης της πλατείας Νίκης.

Στο κεφαλαίο 9 δίνονται τα σχεδιαγράµµατα των απαντήσεων του κοινού όπως αυτά διαµορφώθηκαν µέσα από την διαδικασία διεξαγωγής γραπτών ερωτηµατολογίων, καθώς και η ερµηνεία τους, αλλά και τα σχεδιαστικά κριτήρια ανάπλασης της πλατείας Νίκης.

Ηλικία κάτω των 19 1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς

4.5 4 3.5 3

ναι

2.5

όχι

αρκετά

1.5

ελάχιστα

1 0.5 0 1

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας

6 το υγρό στοιχείο 5 4

περισσότερο πράσινο

3 καλύτερη κίνηση στο

χώρο

πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα

0 1

- 48 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος

7 6 5

α) 8:00 µε 12:00

β) 13:00 µε 18:00 γ) 18:00 µε 00:00

δ) 00:00 µε 8:00 2 1 0 1

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής

4.5 4 3.5 3 α) ναι 2.5

β) όχι γ) αρκετά

δ) ελάχιστα 1.5 1 0.5 0 1

- 49 -

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία

7 6 5 4

α) ναι

β) όχι

2 1 0 1

6. Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο

9 8 7 6

α) ναι πιστεύω ότι ισχύει

β) όχι δεν αληθεύει

γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση

3 2 1 0 1

- 50 -

Ηλικία από 19 έως 24 1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς

9 8 7

α) ναι

6 β) όχι

5 4

γ) αρκετά

δ) ελάχιστα

2 1 0 1

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας

α) το υγρό στοιχείο

12 10

β) περισσότερο πράσινο 8

γ) καλύτερη κίνηση στο

χώρο

δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα

2 0 1

- 51 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος

10 9 8 7

α) 8:00 µε 12:00

β) 13:00 µε 18:00

γ) 18:00 µε 00:00

4 δ) 00:00 µε 8:00

3 2 1 0 1

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής

10 9 8 7 6

α) ναι β) όχι

γ) αρκετά δ) ελάχιστα

4 3 2 1 0 1

- 52 -

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία

18 16 14 12 α) ναι

β) όχι

8 6 4 2 0 1

α) ναι πιστεύω ότι ισχύει β) όχι δεν αληθεύει

γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση

0 1

- 53 -

Ηλικία από 25 έως 30 1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς

3.5 3 2.5 α) ναι

β) όχι γ) αρκετά

1.5

δ) ελάχιστα

1 0.5 0 1

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας

7 6 α) το υγρό στοιχείο 5 β) περισσότερο πράσινο 4 γ) καλύτερη κίνηση στο

χώρο

δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα

1 0 1

- 54 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος

4.5 4 3.5 α) 8:00 µε 12:00 3 β) 13:00 µε 18:00

2.5

γ) 18:00 µε 00:00

δ) 00:00 µε 8:00

1.5 1 0.5 0 1

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής

3.5

2.5 α) ναι

β) όχι γ) αρκετά 1.5

δ) ελάχιστα

0.5

0 1

- 55 -

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία

9 8 7 6 5

α) ναι β) όχι

4 3 2 1 0 1

16 14 12 α) ναι πιστεύω ότι ισχύει

β) όχι δεν αληθεύει

γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση

6 4 2 0 1

- 56 -

Ηλικία άνω των 30 1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς

7 6 5

α) ναι β) όχι γ) αρκετά δ) ελάχιστα

4 3 2 1 0 1

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας

16 14 α) το υγρό στοιχείο 12 β) περισσότερο πράσινο

10 8

γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο

δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα

4 2 0 1

- 57 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος

10 9 8 7

α) 8:00 µε 12:00

β) 13:00 µε 18:00

γ) 18:00 µε 00:00

4 δ) 00:00 µε 8:00

3 2 1 0 1

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής

10 9 8 7 6

α) ναι β) όχι γ) αρκετά δ) ελάχιστα

5 4 3 2 1 0 1

- 58 -

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία

10 9 8 7 6 α) ναι β) όχι

5 4 3 2 1 0 1

16 14 12 α) ναι πιστεύω ότι ισχύει

β) όχι δεν αληθεύει

γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση

6 4 2 0 1

- 59 -

ΟΛΕΣ ΟΙ ΗΛΙΚΙΕΣ 1. Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς

α) ναι β) όχι γ) αρκετά δ) ελάχιστα

2. Τι πιστεύετε ότι λείπει από τον χώρο της πλατείας

α) το υγρό στοιχείο

β) περισσότερο πράσινο

γ) καλύτερη κίνηση στο χώρο δ) πόλος έλξης – στοιχεία ορόσηµα µε εντυπωσιακό χαρακτήρα

- 60 -

3. Ποιες ώρες κατά την γνώµη σας χρησιµοποιείται ο χώρος

α) 8:00 µε 12:00 β) 13:00 µε 18:00 γ) 18:00 µε 00:00 δ) 00:00 µε 8:00

4. Πιστεύετε ότι ο χώρος είναι ασφαλής

α) ναι β) όχι γ) αρκετά δ) ελάχιστα

- 61 -

5. Πιστεύετε ότι ενδεχοµένως να λείπουν κάποιες δραστηριότητες – χρήσεις από την πλατεία

α) ναι β) όχι

α) ναι πιστεύω ότι ισχύει β) όχι δεν αληθεύει γ) ισχύει µερικώς η παραπάνω πρόταση

- 62 -

Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω γραφήµατα τα οποία προκύπτουν από την γνώµη του κοινού καταλήγουµε στην ερµηνεία των αποτελεσµάτων αλλά και στα κριτήρια σχεδιασµού βάση των οποίων διαµορφώνεται η τελική πρόταση για την πλατεία Νίκης.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Συνοπτικά από την µελέτη των αποτελεσµάτων διατυπώνονται αµέσως παρακάτω επτά βασικά συµπεράσµατα στα οποία έχει βασιστεί σε µεγάλο βαθµό ο νέος σχεδιασµός για τον χώρο της πλατείας Νίκης. Εκτός αυτού ακολουθεί και µια αναλυτική ερµηνεία των αποτελεσµάτων αυτών. 1. Ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς από τους πολίτες 2. Ο χώρος χρειάζεται περισσότερο πράσινο 3. Απουσιάζει από τον χώρο το υγρό στοιχείο 4. Τις ώρες µεταξύ 18:00 µε 00:00 ο χώρος φιλοξενεί τον περισσότερο κόσµο 5. Ο χώρος είναι αρκετά ασφαλής 6. Η πλατεία χρειάζεται προσθετές δραστηριότητες 7. ∆εν υπάρχει θερµική άνεση στο χώρο κατά την διάρκεια του έτους Μέσω της παρατήρησης και της µελέτης τόσο των αποτελεσµάτων των ερωτηµατολογίων όσο και των γραφηµάτων που προέκυψαν συµπεραίνουµε ότι το κοινό της πόλης ζητά συγκεκριµένα πράγµατα από µια µελλοντική ανάπλαση του χώρου και µάλιστα πολλές από τις απαιτήσεις αυτές δεν αλλάζουν στις διαφορές ηλικιακές οµάδες του πληθυσµού αλλά παραµένουν οι ίδιες. Αναλυτικότερα και οι τέσσερις ηλικιακές οµάδες ζητούν περισσότερο φυτικό υλικό για των χώρο ενώ αναγνωρίζουν και την απουσία του υγρού στοιχειού, του οποίου η παρουσία θέλουν να συµπεριληφθεί σε κάποιον µελλοντικό σχεδιασµό της πλατείας. Όσον αφορά τις απαντήσεις του κοινού για τις ώρες χρήσης τις πλατείας οι απόψεις διαφέρουν συγκεκριµένα οι τρις πρώτες ηλικιακές οµάδες (των 19 και κάτω, 19 έως 24, και 25 έως 30) πιστεύουν ότι ο χώρος χρησιµοποιείται τις ώρες µεταξύ 18:00 µε 00:00 ενώ η ηλικιακή

- 63 -

οµάδα των 30 και άνω πιστεύει ότι ο χώρος χρησιµοποιείται τις ώρες 18:00 µε 00:00 αλλά και τις ώρες 8:00 µε 12:00. Επίσης οι τρις πρώτες ηλικιακές οµάδες (των 19 και κάτω, 19 έως 24, και 25 έως 30) πιστεύουν ότι ο χώρος είναι ασφαλής και χρειάζεται περισσότερες δραστηριότητες σε αντίθεση µε την ηλικιακή οµάδα των 30 και άνω η οποία θεωρεί ότι ο χώρος δεν είναι ασφαλής. Ενώ στην ερώτηση σχετικά µε τις δραστηριότητες του χώρου οι απαντήσεις που δόθηκαν είναι απολύτως ισορροπηµένες (8 ναι και 8 όχι).

Στην ερώτηση, Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς, οι απαντήσεις ποικίλουν σε όλες τις οµάδες. Στην ηλικιακή οµάδα των 19 και κάτω οι απαντήσεις που δοθήκαν έχουν ως εξής 4 ναι, 2 όχι, 1 αρκετά και 2 ελάχιστα παρατηρούµαι ότι εάν διαχωρίσουµε τις απαντήσεις σε δυο κατηγορίες δηλαδή σε θετικές και αρνητικές υπάρχει ένα µικρό προβάδισµα των θετικών απαντήσεων (ναι, αρκετά) κάτι που δεν ισχύει για τις υπόλοιπες ηλικιακές οµάδες. Η ηλικιακή οµάδα από 19 έως 24 απάντησαν ως εξής στη συγκεκριµένη ερώτηση 3 ναι, 3 όχι 8 αρκετά και 5 ελάχιστα, και αυτή η οµάδα όπως και η προηγούµενη πιστεύει ότι ο χώρος χρησιµοποιείται επαρκώς σε αντίθεση µε τις άλλες δυο ηλικιακές οµάδες (25 έως 30, 30 και άνω) οι οποίες οριακά απάντησαν αρνητικά. Στην συγκεκριµένη ερώτηση (Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς) παρατηρήθηκε η απόλυτη διχογνωµία ενώ η υπεροχή των απαντήσεων είτε αρνητικών είτε θετικών είναι οριακή. Τέλος στην έκτη ερώτηση του ερωτηµατολογίου, Πιστεύετε ότι ο χώρος αυτός προσφέρει θερµική άνεση κατά την ζεστή περίοδο και αντίστοιχα είναι ένας ζεστός χώρος κατά την ψυχρή περίοδο, η συντριπτική απάντηση σε όλες τις ηλικιακές οµάδες ήταν: όχι δεν αληθεύει η παραπάνω πρόταση, ενώ από τις συνολικά 52 απαντήσεις που δοθήκαν µονό οι 14 ήταν θετικές (ναι πιστεύω ότι ισχύει). Σε µια ακόµη ερώτηση που συµπεριλαµβάνεται στο ερωτηµατολόγιο και αφορά την επάρκεια της χρήσης του χώρου της πλατείας Νίκης οι απαντήσεις που δοθήκαν είναι σχεδόν µοιρασµένες σε θετικές και αρνητικές. Συγκεκριµένα παρατηρώντας το σύνολο των απαντήσεων αυτές είναι οι εξής : 15 ναι, 13 όχι, 12 αρκετά, 12 ελάχιστα. Η ερώτηση αυτή καθώς και η έκτη ερώτηση του ερωτηµατολογίου (Πιστεύετε ότι ο χώρος της πλατείας Νίκης χρησιµοποιείται επαρκώς) είναι οι δυο ερωτήσεις οι οποίες διχάζουν την άποψη του κοινού και κατ’ επέκταση δυσκολεύουν στο έργο της ερµηνείας των αποτελεσµάτων αλλά και της δηµιουργίας σχεδιαστικών κριτηρίων για την πλατεία Νίκης. - 64 -

Η εβδόµη ερώτηση του ερωτηµατολογίου (Πιστεύετε ότι σε περίπτωση µελλοντικής αναµόρφωσης διάπλασης της πλατείας πρέπει ή είναι σκόπιµο να διατηρηθεί κάποιο κατασκευαστικό ή άλλο στοιχείο της πλατείας) είναι η µοναδική ερώτηση η οποία δεν δίνει απαιτήσεις πολλαπλής επιλογής όπως όλες οι υπόλοιπες αλλά στην ερώτηση αυτή ζητείται από το κοινό της πόλης να επιλέξει το στοιχείο ή τα στοιχεία της πλατείας που πιστεύει ότι πρέπει να διατηρηθούν. Όπως ήταν φυσικό οι απαντήσεις στην ερώτηση αυτή ποικίλουν. Εκτός αυτού η συγκεκριµένη ερώτηση δυσκόλεψε πολύ τους πολίτες ως προς την απάντηση που τους ζητήθηκε να δώσουν, εντωµεταξύ αρκετοί πολίτες δεν έδωσαν καµία απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Μερικές ενδιαφέρουσες απαντήσεις που δόθηκαν για την διατήρηση κάποιων στοιχείων του χώρου είναι οι εξής : α) το κεντρικό ρολόι, β) φυτικό υλικό γ) προτοµές και το άγαλµα.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ∆ΙΑΦΟΡΩΝ ΗΛΙΚΙΑΚΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ

ΒΑΣΗ

ΤΟΝ

Στο σηµείο αυτό παρουσιάζονται πολύ συνοπτικά προς καλύτερη κατανόηση, οι απαιτήσεις και οι επιθυµίες όλων των ηλικιακών οµάδων οι οποίες εκφραστήκαν µέσω των ερωτηµατολογίων. Συγκεκριµένα αναφέρονται τέσσερα βασικά συµπεράσµατα για την κάθε ηλικιακή οµάδα τα οποία βέβαια προέκυψαν από τις απαντήσεις του κοινού. >19 1. Περισσότερο πράσινο υγρό στοιχείο 2. 18:00 µε 00:00 3. Περισσότερες δραστηριότητες 4. Ο χώρος είναι ασφαλής

ΑΠΟ 19 ΕΩΣ 24 1. Περισσότερο πράσινο υγρό στοιχείο 2. 18:00 µε 00:00 3. Περισσότερες δραστηριότητες 4. Ο χώρος είναι ασφαλής

ΑΠΟ 25 ΕΩΣ 30 1. Περισσότερο πράσινο υγρό στοιχείο 2. 18:00 µε 00:00 - 65 -

3. Περισσότερες δραστηριότητες 4. Ο χώρος είναι ασφαλής

>30 1. Περισσότερο πράσινο υγρό στοιχείο 2. 18:00 µε 00:00 και 8:00 µε 12:00 3. Ισορροπία στις απαντήσεις για τις δραστηριότητες του χώρου 4. Ο χώρος δεν είναι ασφαλής

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

ΒΑΣΗ

ΤΩΝ

Χρήση υγρού στοιχείου (π.χ σιντριβάνι). Περισσότερο πράσινο κυρίως χλόης και χλοοτάπητα. Βελτίωση της κίνησης στο χώρο, δηµιουργία αξόνων κίνησης ∆ηµιουργία µιας ποιο ασφαλής πλατείας. Περισσότερες δραστηριότητες στο χώρο. Βελτίωση της θερµικής άνεσης. Σωστότερος φωτισµός.

Λαµβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις των ερωτηθέντων και µελετώντας το µικροκλίµα της πόλης της Κοζάνης καταλήγουµε σε κάποια συγκεκριµένα σχεδιαστικά κριτήρια για την συγκεκριµένη περίπτωση. Αρχικά γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του µικροκλίµατος επιλέγουµε ένα σχεδιασµό ο οποίος θα µπορεί να προσφέρει µια θερµική άνεση στο χώρο. Κυρίως σε περιπτώσεις µε χαµηλές θερµοκρασίες και σχετική άπνοια για το λόγο αυτό επιλέχθηκε µια περιορισµένη χρήση δένδρων µε µεγάλο άνοιγµα κόµης, έτσι ώστε να είναι εύκολη και µάλιστα σε ορισµένα σηµεία ανεµπόδιστη η πρόσπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας. Παρόλα αυτά οι χώροι φύτευσης έχουν αυξηθεί προκειµένου να καλύψουν τόσο τις ανάγκες όσο και τις απαιτήσεις των ερωτηθέντωνπολιτών της πόλης για περισσότερο πράσινο , αλλά η φύτευση είναι χαµηλή κάτι που επιτυγχάνεται µε τη χρήση θάµνων ή µικρών δένδρων επίσης έχει χρησιµοποιηθεί και χλοοτάπητας. Αξίζει σε αυτό το σηµείο να σηµειωθεί ότι ήταν συγκεκριµένη η απαίτηση των ερωτηθέντων για χρήση χλοοτάπητα.

- 66 -

Ένα µεγάλο µέρος των πολιτών-ερωτηθέντων διαφόρων ηλικιών επέκρινε την έλλειψη υγρού στοιχειού στο χώρο, για τον λόγο αυτό δεν θα µπορούσε να λείψει από έναν µελλοντικό σχεδιασµό της πλατείας η χρήση του υγρού στοιχείου µε οποιαδήποτε µορφή, συγκεκριµένα λόγω της περιορισµένης έκτασης του χώρου επιλέχθηκαν κάποιοι πίδακες νερού έτσι ώστε να µπορεί να χρησιµοποιηθεί ο χώρος και για άλλες χρήσεις. Στο νέο σχεδιασµό της πλατείας έχει βελτιωθεί η κίνηση στον χώρο µε τον σχεδιασµό αξόνων κίνησης οι οποίοι είναι ανύπαρκτοι στην υπάρχουσα κατάσταση του χώρου. Όσον αφορά τη δηµιουργία νέων χρήσεων στον χώρο δεν προτάθηκε κάτι καινούργιο διότι όπως προαναφέρθηκε ο χώρος της πλατείας Νίκης είναι πολύ περιορισµένος και δεν ευνοεί την ύπαρξη δραστηριοτήτων. Τέλος δεν θα µπορούσε να µην προταθεί µια νέα διάταξη φωτιστικών σωµάτων στο χώρο καθώς δεν υπάρχει καµιά συνοχή στην τωρινή τοποθέτηση των φωτιστικών σωµάτων.

- 67 -

Κεφάλαιο 10: ∆ιερεύνηση εναλλακτικών σχεδιαστικών λύσεων για την επίλυση ανάπλασης της πλατείας Νίκης Στο δέκατο κεφάλαιο της εργασίας αυτής διερευνώνται και παρουσιάζονται τρεις εναλλακτικές λύσεις για την επίλυση ανάπλασης της πλατείας Νίκης. Οι λύσεις αυτές δεν επιλέχθηκαν ως τελική λύση για την πλατεία Νίκης αλλά απορρίφθηκαν για διάφορους λόγους. Αµέσως παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά οι τρεις προαναφερθέντες σχεδιαστικές λύσεις. Στο σχέδιο µε το νούµερο 4 παρουσιάζεται µια σχεδιαστική λύση της πλατείας Νίκης. Για την λύση αυτή έχει επιλεγεί το ορθογώνιο παραλληλόγραµµο ως βασικό σχήµα, συγκεκριµένα δυο ορθογώνια παραλληλόγραµµα έχουν σχεδιαστεί παράλληλα µε την οδό Π. Μελά ενώ ένα τρίτο βρίσκεται στην νότια πλευρά της πλατείας κάθετα στην οδό Π. Μελά και παράλληλα µε την οδό Γκοβεδάρων. Τα ορθογώνια αυτά είναι ουσιαστικά χώροι φύτευσης, µέσα σε αυτά υπάρχουν δένδρα, µεγάλου µεγέθους αλλά και µικρότερου. Εξωτερικά των σχηµάτων αυτών δυο ορθογώνια παρτέρια έχουν χλοοτάπητα, τα παρτέρια µε τον χλοοτάπητα βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο µε την επιφάνεια του πλακόστρωτου σε αντίθεση µε τα υπόλοιπα 3 ορθογώνια παρτέρια τα οποία είναι κατασκευασµένα µε λεπτό τοιχίο ύψους 55cm από την επιφάνεια του πλακόστρωτου. Στο κέντρο της πλατείας ανάµεσα στα δυο µεγάλα ορθογώνια παρτέρια έχει σχεδιαστεί ένα ακόµη ορθογώνιο σχήµα στο εσωτερικό του οποίου έχει προβλεφθεί η χρήση υπεδάφιων φωτοβολταικών συστηµάτων, επίσης φωτοβολταικά έχουν τοποθετηθεί κάθετα της οδού Γκοβεδάρων. Πάνω από τα φωτοβολτικα έχει τοποθετηθεί τζαµί πάχους, τέτοιου ώστε να επιτρέπεται η κίνηση . Στη νότια άκρη της πλατείας ακριβώς κάτω από το ορθογώνιο παρτέρι το οποίο είναι κάθετο στην οδό Γκοβεδάρων βρίσκεται ένα κιόσκι πληροφοριών εντός αυτού θα µπορεί κάποιος πολίτης µε την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή να πληροφορηθεί για την πόλη της Κοζάνης, Παραδείγµατος χάρη θα δίνονται πληροφορίες όπως χάρτης της πόλης, καταλύµατα, καταστήµατα, αξιοθέατα. Όσον αφορά τον φωτισµό του χώρου έχουν τοποθετηθεί φωτιστικά σώµατα επί τις οδού Π. Μελά, τα φωτιστικά αυτά είναι διπλά δηλαδή στον ίδιο στύλο υπάρχει ένα φωτιστικό σώµα στραµένο προς την µεριά του δρόµου και ένα δεύτερο σε µικρότερο ύψος στραµένο στην εσωτερική πλευρά της πλατείας. Επιπλέον φωτιστικοί στύλοι µικρότερου ύψους έχουν τοποθετηθεί στο εσωτερικό της πλατείας, περιµετρικά των παρτεριών. Τέλος έχει τονιστεί µε φωτισµό η κόµη δυο µεγάλων δένδρων της πλατείας µε φωτιστικά προβολάκια.

- 68 -

Επίσης στο χώρο της πλατείας υπάρχου 4 περίπτερα, κάδοι, κάδοι ανακύκλωσης υλικών, παγκάκια, ράµπες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες, στάση λεωφόρου, τηλεφωνικός θάλαµος, και σχάρες απορροής υδάτων. Το φυτικό υλικό της πλατείας αποτελείται από 6 διαφορετικά είδη δένδρων φυλλοβόλων και αιθαλών (πλάτανος, καλλ. ∆αµασκηνιά, καλλιστήµονας, αγγελική, ακακία Κωνσταντινουπόλεως και σφένδαµος) , και χλοοτάπητα. Στα παρτέρια τα οποία είναι σπαρµένα µε χλοοτάπητα υπάρχει η δυνατότητα να κοπεί ο χλοοτάπητας και να τοποθετηθούν ετήσια πολυετή ή και βολβόδη εποχικές πόες. Πόλος έλξης της πρότασης αυτής είναι τα δυο µεγάλα δένδρα του χώρου, πλάτανος και σφένδαµος δυο δένδρα των οποίων η κόµες έχουν τονιστεί µε επιπλέων φωτισµό, γεγονός το οποίο τα καθιστά ιδιαιτέρως ελκυστικά την νύχτα. Η συγκεκριµένη εναλλακτική λύση είναι παρόµοια µε µια είδη υπάρχουσα πρόταση η οποία υπάρχει στην πολεοδοµική υπηρεσία της Κοζάνης, αλλά δεν έχει εφαρµοστεί ακόµη στην πλατεία απλά παραµένει µια ανεφάρµοστη πρόταση. ∆εν γνωρίζουµε τον λόγω που αυτή η πρόταση δεν πραγµατοποιήθηκε ούτε και αν επρόκειτο να εφαρµοστεί στο µέλλον. Ο λόγος για τον οποίο η λύση αυτή δεν επιλέχθηκε ως τελική είναι η χρήση ενός γεωµετρικού σχήµατος όπως το ορθογώνιο, και µάλιστα έχουµε να κάνουµε µε µια επαναλαµβανόµενη και µονότονη χρήση του ορθογωνίου. Επίσης η κίνηση στο χώρο γίνεται περισσότερο παράλληλα παρά κάθετα κάτι που οφείλεται στον τρόπο που έχουν τοποθετηθεί οι χώροι φύτευσης. Τέλος πρέπει να επισηµανθεί η απουσία του υγρού στοιχειού από την πλατεία. Το υγρό στοιχειό αξιολογούµε ότι πρέπει να βρίσκεται στο χώρο λόγω της απαίτησης του κοινού, µιας απαίτησης που εκφράστηκε από όλες της πληθυσµιακές οµάδες.

Εικόνα 10.1. Κάτοψη σχεδιαστικής λύσης της Πλατείας Νίκης από AutoCAD 2007 Σχέδιο Νο4.

- 69 -

Το επόµενο σχέδιο στο οποίο παρουσιάζεται µια εναλλακτική λύση για την πλατεία Νίκης είναι το σχέδιο νούµερο 5. Στο σχέδιο νούµερο 5 έχουν χρησιµοποιηθεί δυο βασικά γεωµετρικά σχήµατα ο κύκλος και το τεταρτηµόριο του κύκλου συγκεκριµένα πρόκειται για µια σύνθεση των δυο αυτών σχηµάτων αλλά και µια επανάληψη της σύνθεσης αυτής στις τέσσερις γωνιές τής πλατείας Νίκης. Τα σχήµατα αυτά αποτελούν τους χώρους φύτευσης της πλατείας, οι χώροι αυτοί προβλέπεται να κατασκευαστούν σε αναβαθµίδες µε την βοήθεια λεπτού τοιχίου τα ύψη του σχήµατος ξεκινούν από το επίπεδο της πλακόστρωτης επιφάνειας και καταλήγουν στα 70cm(εκατοστά) πάνω από αυτή. Αναλυτικότερα το πρώτο κυλινδρικό σχήµα που προκύπτει βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο µε την πλακόστρωση, το δεύτερο κυλινδρικό σχήµα είναι στα 55 εκατοστά από την πλακόστρωση ενώ το τρίτο στα 70cm. Εντός των τεσσάρων αυτών σχηµάτων υπάρχει πρόβλεψη για φύτευση διαφόρων ειδών φυτά, από χλοοτάπητα, ποώδη εποχιακά, µικρά και µεγάλα δένδρα. Συγκεκριµένα το φυτικό υλικό αποτελείται από τα ακολουθά είδη: πλάτανος, τούγια, καλλ. ∆αµασκηνιά, λιγούστρο, αγγελική, ακακία Κωνσταντινουπόλεως, χλοοτάπητα και εποχιακές πόες. Στη βόρεια πλευρά του χώρου βρίσκονται δυο σειρές µικρών δένδρων (ακακία Κωνσταντινουπόλεως) ακριβώς κάτω από αυτή τη σειρά έχουν σχεδιαστεί τα δυο πρώτα παρτέρια της πλατείας η φύτευση σε αυτά διαφέρει, όπως διαφέρει και στα άλλα δυο που βρίσκονται ακριβώς κάτω από τα δυο πρώτα. Μεταξύ των σχηµάτων αυτών υπάρχει ένας ανοιχτός χώρος ο οποίος βρίσκεται εκεί για να φιλοξενεί τις διάφορες εκδηλώσεις της πόλης, ενω στα άκρα του ανοιχτού αυτού χώρου υπάρχουν δυο ζεύγη µικρών δένδρων (λιγουστρο). Σε αυτή την εναλλακτική πρόταση έχουν προβλεφθεί και τα ακόλουθα, 4 περίπτερα, κάδοι, κάδοι, ανακύκλωσης υλικών, παγκάκια, ράµπες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες, στάση λεωφόρου, τηλεφωνικός θάλαµος, και σχάρες απορροής υδάτων, ενώ υπάρχει και ένα κιόσκι πληροφοριών ακριβώς όπως και στο σχέδιο νούµερο 4. Ο φωτισµός της πλατείας έχει σχεδιαστεί ακριβώς µε τον ίδιο τρόπο επί της οδού Π. Μελά όπως και στο σχέδιο νούµερο 4. Τα υπόλοιπα φωτιστικά σώµατα τοποθετούνται περιµετρικά των παρτεριών της πλατείας ενώ φωτιστικά προβολάκια έχουν τοποθετηθεί τα τέσσερα πλατάνια τα οποία αποτελούν και τον πόλο έλξης του χώρου. Τέλος υπεδάφια φωτιστικά πλαισιώνουν τους 8 πίδακες νερού. Το υγρό στοιχειό κάνει την παρουσία του στο χώρο µε την µορφή πιδάκων νερού ο οποίοι είναι 8 στον αριθµό και τοποθετούνται αν δυο σε κάθε ένα από τα τέσσερα παρτέρια της πλατείας .

- 70 -

Η προαναφερθείσα σχεδιαστική λύση είναι καθαρά µια προσωπική έµπνευση και δεν έχει προέλθει από την επιρροή κάποιου αλλού σχεδίου. Παρόλα αυτά αυτή η λύση έχει απορριφθεί όπως και η προηγούµενη ο λόγος που παρθικέ µια τέτοια απόφαση είναι επανάληψη στου σχήµατος που προκύπτει από την σύνθεση κύκλου και τεταρτηµόριο του κύκλου και µάλιστα το σχήµα αυτό επαναλαµβάνεται τέσσερις φορές γεγονός που προκαλεί µονοτονία στο χώρο. Ένας δεύτερος λόγος για τον οποίον απορρίφθηκε η συγκεκριµένη λύση είναι ο ανοιχτός χώρος που προκύπτει στο κέντρο της πλατείας ο οποίος χώρος ναι µεν εξυπηρετεί κάποιες ανάγκες της πόλης αλλά από την άλλη πλευρά η έκταση της πλατείας είναι µικρή για να θυσιαστεί ένας τόσο µεγάλος χώρος για αυτό το σκοπό.

Εικόνα 10.2. Κάτοψη σχεδιαστικής λύσης της Πλατείας Νίκης από AutoCAD 2007 Σχέδιο Νο5.

Η τελευταία εναλλακτική λύση για την πλατεία Νίκης παρουσιάζεται στο σχέδιο νούµερο 3, η λύση αυτή προσεγγίζει πολύ την τελική πρόταση για την πλατεία Νίκης σε σχέση µε τις προηγούµενες δυο. Παρατηρούνται πολλές οµοιότητες στο σχεδιασµό αυτής της σχεδιαστικής λύσης (σχέδιο νούµερο 3) µε την τελική πρόταση. Οι οµοιότητες αυτές έχουν σχέση µε τον τρόπο που έχει τοποθετηθεί το φυτικό υλικό, µε το είδος του υγρού στοιχείου που έχει χρησιµοποιηθεί, και µε την χρήση του κεντρικού σηµείου της πλατείας ενώ και η κίνηση στις δυο λύσεις γίνεται µε τον ίδιο τρόπο. Η συγκεκριµένη πρόταση θα µπορούσε κάλλιστα να είναι η τελική πρόταση ο λόγος που δεν είναι, έχει να κάνει καθαρά µε το γεγονός της χρήσης ενός σχήµατος (εξάγωνο) το οποίο είναι λιγότερο αρεστό από τον κύκλο ο οποίος κάνει έντονη την εµφάνιση του στην τελική πρόταση. - 71 -

Το εξάγωνο είναι το βασικό σχήµα που χρησιµοποιήθηκε για τον σχεδιασµό αυτής της σχεδιαστικής λύσης καθώς και ορισµένα σχήµατα τα οποία προέκυψαν από την σύνθεση εξαγώγων διαφορετικού µεγέθους. Στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει ένα εξάγωνο στις 6 γωνιές του οποίου έχει προβλεφθεί η ύπαρξη έξι πιδάκων νερού ενώ και ένας έβδοµος βρίσκεται στο κέντρο του εξαγώνου. Η πλακόστρωση του εξαγώνου αυτού διαφέρει από την πλακόστρωση του υπόλοιπου χώρου. Ένα δεύτερο οµόκεντρο αλλά µεγαλύτερο σε µέγεθος εξαγωνο πλαισιώνει το κεντρικό εξάγωνο. Σε αυτό το εξάγωνο έχουν τοποθετηθεί υπεδάφια φωτοβολταικά πάνω από τα οποία η κίνηση των ανθρώπων γίνεται κανονικά διότι ένα παχύ τζαµί έχει τοποθετηθεί για αυτό το σκοπό. Φωτοβολταικά συστήµατα έχουν προβλεφθεί σε ακόµη δυο σηµεία της πλατείας, τα σηµεία αυτά βρίσκονται στα 2 από τα 4 παρτέρια τής πλατείας (βλέπε σχέδιο νούµερο 3). Στην βόρεια πλευρά της πλατείας έχουν σχεδιαστεί δυο σχήµατα (σύνθεση εξαγωγών) τα σχήµατα αυτά είναι χώροι φύτευσης της πλατείας ενώ ακόµη δυο παρόµοια σχήµατα αλλά διαφορετικού µεγέθους έχουν σχεδιαστεί στην νότια πλευρά του χώρου. Επίσης φυτικό υλικό έχει τοποθετηθεί σε τέσσερα σηµεία του χώρου µε την µορφή δενδροστοιχιών, οι δενδροστοιχίες αυτές αποτελούνται από τριάδες δένδρων διαφόρων ειδών. Οι δυο από τις τέσσερις αυτές τριάδες δένδρων τοποθετούνται µεταξύ των παρτεριών της πλατείας ενώ οι άλλες δυο τριάδες τοποθετούνται παράλληλα µε τον πεζόδροµο (οδός ειρήνης). Το φυτικό υλικό που προτείνεται για την συγκεκριµένη λύση αποτελείται από διάφορα είδη φυτών, µεγάλα, µικρότερα δένδρα, θάµνοι καθώς και ποώδη φυτά κάνουν αισθητή την παρουσία τους στων χώρο. Συγκεκριµένα τα φυτικά είδη που επιλέχθηκαν είναι 11 στο αριθµό και είναι τα εξής: ΚΑΤΑΛΠΗ, ΤΟΥΓΙΑ, ΠΛΑΤΑΝΟΣ, ΙΒΙΣΚΟΣ, ΚΑΛΛ. ∆ΑΜΑΣΚΗΝΙΑ, ΚΑΛΛΙΣΤΗΜΟΝΑΣ, ΣΦΕΝ∆ΑΜΟΣ, ΛΙΓΟΥΣΤΡΟ, ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΑΚΑΚΙΑ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ. Επίσης έχουν τοποθετηθεί στο χώρο χλοοτάπητας και εποχικά ποώδη καλοπιστικά. Οι πόες µπορούν επίσης να φυτευτούν στα σηµεία όπου υπάρχει χλοοτάπητας εάν βέβαια κοπεί έτσι ώστε να δηµιουργηθεί χώρος κατάλληλος προς φύτευση. Στο χώρο της πλατείας έχει επίσης προβλεφθεί η ύπαρξη τον παρακάτω στοιχειών 4 περίπτερα, κάδοι, κάδοι, ανακύκλωσης υλικών, παγκάκια, ράµπες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες, στάση λεωφόρου, τηλεφωνικός θάλαµος, και σχάρες απορροής υδάτων, ενώ υπάρχει και ένα κιόσκι πληροφοριών ακριβώς όπως και στις προηγούµενες δυο λύσεις που αναφερθήκαν αµέσως παραπάνω. Σχετικά µε τον φωτισµό του χώρου ισχύουν ακριβώς τα ιδία όσον αφορά την οδό Π. Μελά (βλέπε σελ 76). Στον υπόλοιπο χώρο ο - 72 -

φωτισµός έχει γίνει µε την χρήση φωτιστικών στύλων, προβολέων, αλλά και υπεδάφιων φωτιστικών σωµάτων. Οι φωτιστικοί στύλοι τοποθετούνται περιµετρικά τον παρτεριών του χώρου, οι προβολείς για τον φωτισµό της κόµης δυο µεγάλων δένδρων και τέλος τα υπεδάφια φωτιστικά χρησιµοποιούνται για να φωτίσουν τους πίδακες νερού κατά την διάρκεια της νύχτας. Πόλος έλξης της λύσης αυτής αποτελούν οι πίδακες νερού που βρίσκονται στο κέντρο της πλατείας αλλά και τα δυο µεγάλα δένδρα (πλάτανος, σφένδαµος) των οποίων η κόµη φωτίζεται κατά την διάρκεια της νύχτας γεγονός που τα καθιστά ακόµη ελκυστικότερα. Στις προηγούµενες σχεδιαστικές λύσεις έχει αναφερθεί το γεγονός ότι στο κέντρο της πλατείας πραγµατοποιούνται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στην συγκεκριµένη λύση το κέντρο της πλατείας µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τέτοιου είδους εκδηλώσεις καθώς οι πίδακες νερού µπορούν να διακόψουν την λειτουργία τους αφήνοντας των χώρο ελεύθερο, ενώ ο χώρος δεν παραµένει απλά ένας ανοιχτός κεντρικός κενός χώρος αλλά αλλάζει µορφή µε την ύπαρξη των πιδάκων νερού.

Εικόνα 10.3. Κάτοψη σχεδιαστικής λύσης της Πλατείας Νίκης από AutoCAD 2007 Σχέδιο Νο3.

- 73 -

Εικόνα 10.4. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο3 .

Εικόνα 10.5. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο3 .

Εικόνα 10.6. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο3 .

- 74 -

Κεφάλαιο 11: ∆ιατύπωση τελικής σχεδιαστικής πρότασης Ανάπλασης της πλατείας Νίκης Η τελική πρόταση για τη πλατεία Νίκης αποτυπώνεται στο σχέδιο νούµερο 2, παρατηρώντας το σχέδιο της τελικής πρότασης διαπιστώνεται η έντονη χρήση του κύκλου αλλά και τµηµάτων αυτού. Αναλυτικότερα στο κέντρο της πλατείας έχουν σχεδιαστεί δυο οµόκεντροι κύκλοι ενώ ένας τρίτος κάνει την εµφάνιση του τµηµατικά, δηλαδή ο σχεδιασµός του είναι ηµιτελής. Ο τρίτος ηµιτελής κύκλος χωρίζεται περαιτέρω από διάφορες ακτίνες του κύκλου σε 5 τµήµατα. Επίσης στο χώρο υπάρχουν 4 ακόµη σχήµατα τα οποία προκύπτουν από τµήµατα κύκλων διαφορετικής ακτίνας και περιµέτρου και ακόµη δυο οµόκεντροι κύκλοι πολύ µικρότερου µεγέθους από τους δυο που βρίσκονται στο κέντρο του χώρου. Οι δυο οµόκεντροι κύκλοι που βρίσκονται στο κέντρο του χώρου έχουν διαφορετική πλακόστρωση σε σχέση µε τον υπόλοιπο χώρο της πλατείας ενώ στον εσωτερικό κύκλο έχουν τοποθετηθεί πέντε πίδακες νερού. Ο τρίτος ηµιτελής, οµόκεντρος κύκλος χωρίζεται σε 5 τµήµατα όπως προαναφέρθηκε, στα δυο από τα πέντε αυτά τµήµατα έχουν τοποθετηθεί υπεδάφια φωτοβολταικά συστήµατα και στα άλλα τρία έχει προβλεφθεί η φύτευση χλοοτάπητα. Τα 4 σχήµατα (τµήµατα κύκλου) αποτελούν χώρους φύτευσης όπου υπάρχουν µεγάλα αλλά και µικρότερα αειθαλή και φυλλοβόλα δένδρα.

Τέλος στους δυο οµόκεντρους κύκλους µικρότερου µεγέθους που βρίσκονται στην βόρεια πλευρά της πλατείας Νίκης έχει προβλεφθεί η ύπαρξη φωτοβολταικών στον εσωτερικό κύκλο και χλοοτάπητα στον εξωτερικό. Φυτικό υλικό έχει χρησιµοποιηθεί παράλληλα της οδού Π. Μελά και του πεζόδροµου (οδός Ειρήνης). Το φυτικό υλικό του χώρου αποτελείται από 9 διαφορετικά φυτικά είδη, τα είδη αυτά είναι τα εξής : ΚΕ∆ΡΟΣ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΑ, ΙΠΠΟΚΑΣΤΑΝΙΑ, ΠΛΑΤΑΝΟΣ, ΜΑΝΟΛΙΑ, ΚΑΛΛΙΣΤΗΜΟΝΑΣ, ∆ΑΦΝΟΚΕΡΑΣΟΣ, ΚΑΛΛ. ∆ΑΜΑΣΚΗΝΙΑ, ΦΩΤΙΝΙΑ, ΛΙΓΟΥΣΤΡΟ. Επίσης υπάρχει και χλοοτάπητας στο χώρο, ενώ στα παρτέρια οπού υπάρχει ο χλοοτάπητας µπορεί να γίνει φύτευση εποχιακών φυτών όπως ποώδη καλλωπιστικά. Στο χώρο υπάρχουν επίσης τα εξής στοιχειά : 4 περίπτερα, κάδοι, κάδοι ανακύκλωσης υλικών, παγκάκια, ράµπες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες, στάση λεωφόρου, τηλεφωνικός θάλαµος, και σχάρες απορροής υδάτων, ενώ υπάρχει και ένα κιόσκι πληροφοριών ακριβώς όπως και στις προηγούµενες λύσεις που αναφερθήκαν αµέσως παραπάνω. Θα ήταν - 75 -

σκόπιµο σε αυτό το σηµείο να τονιστεί η ύπαρξη των κάδων ανακύκλωσης υλικών. Η Κοζάνης καθώς και όλος ο νοµός, είναι µια από της πρώτες πόλης σε επίπεδα ανακύκλωσης στην Ελλάδα, πράγµα που οφείλεται στην δηµιουργία της ∆Ι.Α.∆Υ.ΜΑ. (διαχείριση απορρήτων δυτικής Μακεδονίας) συνεπώς δεν θα µπορούσαν να απουσιάζουν από το χώρο οι κάδοι ανακύκλωσης. Επίσης η Κοζάνης, Πτολεµαΐδα και ο ευρύτερος χώρος του νοµού παράγουν σηµαντικές ποσότητες ηλεκτρικής ενεργείας µε τη καύση του λιγνίτη, για το λόγω αυτό τα επίπεδα µόλυνσης της περιοχής είναι αυξηµένα. Η χρήση φωτοβολταικών συστηµάτων έχει προβλεφθεί προκειµένου να δοθεί ένα µήνυµα για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας µιας και µια µεγάλη µερίδα του πληθυσµού επιθυµεί την αποµάκρυνση των εργοστασίων της ∆ΕΗ ή τον περιορισµό της χρήσης τους. Ο φωτισµός του χώρου έχει γίνει µε την χρήση διπλών φωτιστικών στύλων, φωτιστικών στύλων, υπεδάφιων φωτιστικών και προβολέων. Επί της οδού Π. Μελλά ο φωτισµός έχει γίνει όπως και τις παραπάνω εναλλακτικές λύσεις. Στον υπόλοιπο χώρο φωτιστικοί στύλοι έχουν τοποθετηθεί περιµετρικά των κύκλων και των διαφόρων οχηµάτων, οι προβολείς χρησιµοποιήθηκαν για να τονίσουν την κόµη τριών µεγάλων δένδρων της πλατείας και τέλος τα υπεδάφια φωτιστικά βρίσκονται δίπλα στους πίδακες νερού προκειµένου να δώσουν έµφαση στους πίδακες κατά την διάρκεια της νύχτας. Πόλος έλξης του χώρου αποτελούν οι πίδακες νερού και τα µεγάλα δένδρα όπως και στη σχεδιαστική εναλλακτική λύση που απεικονίζεται στο σχέδιο νούµερο 3. Επιπροσθέτως το κέντρο της πλατείας µπορεί να µετατραπεί σε ένα ανοιχτό χώρο ακριβώς όπως σηµαίνει και στην λύση νούµερο 3.

∆Ι.Α.∆Υ.ΜΑ: Όµιλος εταιριών που έχει αναλάβει την µεταφορά απορριµµάτων από όλη την δυτική Μακεδονία σε σηµεία ταφής όπου παράγεται ενέργεια από τα ενταφιασµένα απορρίµµατα. Επίσης η εταιρία ανακυκλώνει υλικά όπως χαρτί, αλουµίνιο, πλαστικό, γυαλί και ηλεκτρικές συσκευές

- 76 -

Εικόνα 11.1. Κάτοψη τελικής σχεδιαστικής λύσης της Πλατείας Νίκης από AutoCAD 2007 Σχέδιο Νο2.

Εικόνα 11.2. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο2 .

- 77 -

Εικόνα 11.3. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο2 .

Εικόνα 11.4. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο2 .

Εικόνα 11.5. Τρισδιάστατη απεικόνιση σχεδιαστικής λύσης από το σχέδιο Σχέδιο Νο2 .

- 78 -

Βιβλιογραφία Ανανιάδου Τζηµοπούλου, Μ. 1992. Αρχιτεκτονική τοπίου-Σχεδιασµός Αστικών Χώρων. Σελ. 10-12, 61-77, 98-104. Νικολοπούλου, Μ. 2006. RUROS (Rediscovering the Urban Realm and Open Spaces) . Σχεδιασµός Υπαίθριων Αστικών χώρων µε βιοκλιµατικά κριτήρια. Σελ. 37-41, 1-7.

Tate, Α. 2001. Great City Parks Σελ. 5-6, 7-8.

Thompson, Ι. Dam, Τ. Balsby Nielsen, J. 2005. European Landscape Architecture Best Practice in Detailing. Σελ. 81-84, 182-184. Weilacher, U. 1998. Between Landscape Architecture and Land Art. Σελ. 10, 12.

Tandy, C. 2000. Handbook of Landscape. Σελ. 6-7.

- 79 -

Ηλεκτρονική βιβλιογραφία WWW.wikipedia.org WWW.dremstime.com WWW.google.com

- 80 -