«ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 115 σεπτέμβριος 2017

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 115 Σ επτέμβριος 2017

2ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη»,

Μέσα από τα τεύχη του περιοδικού μας, θα δημοσιεύσουμε τις ομιλίες των ΣΥΝΕΔΡΩΝ, αρχικά όσων τις είχαν καταθέσει σε ηλεκτρονική μορφή (με τυχαία σειρά) και αργότερα των υπόλοιπων, όταν γίνει η απομαγνητοφώνηση.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟ 2ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

Αθήνα, 18 Ιουνίου 2017 Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, Με ιδιαίτερη χαρά και τιμή χαιρετίζω εκ μέρους του Υπουργείου Πολιτισμού το συνέδριό σας για το Ελληνικό Θέατρο Σκιών, το οποίο είναι μια σημαντικότατη και αξιοθαύμαστη τέχνη που συνδυάζει μια σειρά και υψηλού επιπέδου διαφορετικές τέχνες και τεχνικές, με τεράστιες απαιτήσεις από τον καλλιτέχνη που την υπηρετεί. Η τέχνη του Θεάτρου Σκιών μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή ως τέχνη που φέρει τη σφραγίδα των πολλών και επομένως της ιδιαίτερης ευφυΐας

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης

Εξώφυλλο: Νίκος Τζιβελέκης

ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

που υπερβαίνει κατά πολύ το ατομικό μέτρο. Όπως εναργώς και αναλυτικά περιγράφει στο βιβλίο του ο Γιάννης Κιουρτσάκης, το Θέατρο Σκιών, ως λαϊκή τέχνη, είναι συλλογική δημιουργία και αυτό σημαίνει ότι τα νοήματα είναι σμιλεμένα από χιλιάδες άτομα, σε διάφορες εποχές. Αυτό καθιστά την τέχνη αυτή -παρόλες

τις αντιξοότητες- ανθεκτική στο χρόνο. Από την άλλη, ακριβώς αυτή η σημαντική της διάσταση επιτρέπει να πούμε χωρίς βολή ότι λίγο-πολύ είναι η τέχνη που έχει επηρεάσει όλη τη σύγχρονη ελληνική πολιτιστική δημιουργία. Ο κεντρικός ήρωας, ο Καραγκιόζης, είναι μια βαθιά πολιτική φιγούρα, η οποία δεν αποτελεί αποτύπωση της λαϊκής δυσαρέσκειας μόνο στο απτό πολιτικό επίπεδο. Η αμφισβήτηση σε κάθε μορφής αρχή (κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, ηθική, λογική) είναι καταλυτική και αναγεννητική, καθώς διευρύνει με την εφήμερη διάλυσή τους τα όρια της αντίληψής μας για ό,τι δομεί τον κόσμο, υπενθυμίζοντας ότι οι φαινομενικά ακατάλυτες αρχές του είναι πολύ πιο πεπερασμένες απ’ ό,τι ο ίδιος αυτός κόσμος θα ήθελε να φαίνεται. Ένα σημαντικότατο στοιχείο, ωστόσο, αυτής της τέχνης, είναι η πιστή αποδομητική του ματιά ενάντια σε κάθε ιεράρχηση. Στο Θέατρο Σκιών, δεν διαχωρίζεται αυτός που γελάει ή χλευάζει από αυτόν που χλευάζεται. Και αυτό είναι ένα σημαντικότατο στοιχείο ήθους από την ιδιαίτερη φύση της κοινωνικής του λειτουργικότητας, καθώς, μέσα από αυτή τη διαδικασία, παράγει γέλιο που ενώνει και δεν διαχωρίζει και αυτή ακριβώς η ενοποιητική ματιά είναι που λειτουργεί αναγεννητικά. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι τόσο το καρναβάλι, όσο και ο Καραγκιόζης είναι τα μέσα από τα οποία εκφράζονται οι βαθύτερες δυνάμεις της τάξης του κόσμου. Και οι δυνάμεις αυτές εκφράζουν αυτό που υπερβαίνει και τον Καραγκιόζη, και τους καραγκιοζοπαίχτες: την μέσα από τη λαϊκή συνείδηση βαθύτερη, καθολικότερη και επιτακτικότερη ανάγκη για δικαιοσύνη και ισοτιμία ενάντια στον παραλογισμό και το άδικο της εκάστοτε εξουσίας, την προσπάθεια αποδοχής και διαχείρισης των ανθρώπινων αδυναμιών και της ποικιλομορφίας των ανθρώπινων χαρακτήρων, τον κριτικό σχολιασμό των κοινωνικοπολιτικών γεγονότων και καταστάσεων, και τη δημιουργική αφομοίωση των ποικίλων εντυπώσεων που πηγάζουν από τα συλλογικά βιώματα. Το Θέατρο Σκιών αποτελεί μια λαϊκή χοάνη που εντός της μετασχηματίζεται η συλλογική εμπειρία, ενόσω περνά από το μακρύ χέρι και το μεγάλο στόμα του ατίθασου «Καμπούρη». Ο Καραγκιόζης συμβολίζει το αθάνατο στοιχείο τού συνεχώς αγωνιζόμενου ανθρώπου να σπάσει τα όρια και τα δεσμά του, να διαρρήξει τους διχοτομικούς του περιορισμούς και τους περιορισμούς της μοίρας του και να αλλάξει τα δεδομένα του για να κερδίσει τη ζωή, καταδεικνύοντας τις ατέλειες του συστήματος που παράγει και τις δικές του αδυναμίες και εκδηλώνοντας το πνεύμα της ανυπακοής και της αμφισβήτησης ως απαραίτητο εργαλείο για την ανανέωση και την αλλαγή, εντάσσοντας και τον εαυτό του στις επιπτώσεις της. Προς τούτο ο Καραγκιόζης ως ήρωας υπερβαίνει αδιαμαρτύρητα και το δικό του εαυτό: είναι ταυτόχρονα η φιγούρα και το πρόσωπο πίσω από τη φιγούρα. Φέρει μια βαθιά λαϊκή γνώση, η οποία αντιλαμβάνεται την πάλη των αντιθέτων μέσα στους εγγενείς περιορισμούς του συστήματος που την παράγει, αποζητώντας να καταδείξει ότι πίσω από τις φαινομενικά ανεξίτηλες δομές της αδικίας, της φτώχειας και της εξουσίας υπάρχει μια ακόμη πιο ισχυρή: αυτή του αποδομητικού γέλιου και της «ιερής» ανυπακοής. Εκ μέρους της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λυδίας Κονιόρδου, αλλά και της αρμόδιας Δ/νσης για το λαϊκό θέατρο, της Δ/νσης Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος & Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, χαιρετίζω την έναρξη του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Θεάτρου Σκιών και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες σας. Μαρία Φακιολά Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Δρ.

Σελίδα

3

Ομιλία Γιάννη Χατζή, Καραγκιοζοπαίχτη-Ερευνητή Θεάτρου Σκιών

“Δικαίωμα στο όνειρο” «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη». Να ένα διεκδικητικό αίτημα που αφήνει πολλά ερωτήματα που ζητάνε απαντήσεις, δίπλα σε απαντήσεις που αφήνουν πολλά ερωτήματα. Και το πρώτο ερώτημα είναι αν η λέξη «σπίτι» παραπέμπει σε συμβολισμό ή πρόκειται για κυριολεξία. Πιστεύω ότι μάλλον πρόκειται για τη δεύτερη περίπτωση, οπότε συγκεκριμένα ο κόσμος του Καραγκιόζη, μέσω του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, αναζητά τον τρόπο και το φορέα που θα διαθέσει ένα χώρο, ένα οίκημα, για να στεγαστούν στο δικό τους πια χώρο, τα γραφεία του συλλόγου και οι δραστηριότητές του. Ένα χώρο που θα μπορούν να δίνονται παραστάσεις, να λειτουργεί έκθεση των εικαστικών της τέχνης μας, να γίνονται διαλέξεις και να λειτουργούν τα διάφορα επί μέρους τμήματα του Σωματείου. Πράγματι, αν μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο, θα ήταν ιδανικό, πολύ ωραίο, μα προπάντων πολύ χρήσιμο. Θα «μας έλυνε τα χέρια», κατά μία λαϊκή έκφραση. Παρόλο που ένας δικός μας χώρος είναι ένα καλοπροαί:ρετο και καλοδεχούμενο όνειρο, φοβάμαι ότι βρίσκεται και θα παραμείνει στο χώρο της ουτοπίας. Το ίδιο αυτό καθ’ εαυτό το αίτημα έχει να κάνει και βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση με την οικονομική κατάσταση των καραγκιοζοπαιχτών και με τις συνθήκες της δουλειάς τους. Ο Καραγκιόζης είναι μια τέχνη λαϊκή, που από τα πρώιμα χρόνια της ανάπτυξής του, από το λαό εκπορεύτηκε και σε αυτόν απευθύνθηκε. Όλες οι αναφορές, πλην ελαχίστων και μετρημένων στα δάχτυλα περιπτώσεων, είτε γίνονται από μαστόρους της τέχνης μας είτε από λογοτέχνες ή δημοσιογράφους, μιλάνε και χαρακτηρίζουν την επαγγελματική πορεία των καραγκιοζοπαιχτών σαν βιοπάλη. Και έτσι είναι. Γράφει ο Βασίλαρος, «… φτώχεια εφέτος, όποιος ανοίγει τα βιβλία μου όλο φτώχεια θα δει γραμμένη, άρα η ζωή μου είναι μηδέν. Ζήτω η καλλιτεχνία» και φυσικά δεν φτάνει το «ζήτω η καλλιτεχνία» του Βασίλαρου, για να ορθοποδήσει οικονομικά ο Καραγκιόζης και να μπορέσει στην πορεία των χρόνων να βάλει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του. Με μια κασέλα στον ώμο, ανάμεσα σε χρόνια και πεπρωμένα, όργωσαν κυριολεκτικά οι καραγκιοζοπαίχτες τις γειτονιές και τα χωριά σε ένα οδοιπορικό μιας ζωής, υψώνοντας έτσι τη λαϊκή μας παράδοση. Πήραν τους πόθους και τα μεράκια του λαού μας και τα έκαναν γέλιο, τα έκαναν δάκρυ, τα έκαναν τέχνη και για αυτό όχι λίγες φορές διώχτηκαν. Γιατί ο Καραγκιόζης δεν συνάδει με τις «άπονες εξουσίες». Το τραγικό χιούμορ του Καραγκιόζη, αναμφίβολα, σφραγίζει την οδυνηρή μα και συνάμα ταξική αυτογνωσία του λαού μας. Με το που ανάβουν τα φώτα του μπερντέ, η παράγκα από τη μια και το Σαράι από την άλλη καταμαρτυρούν του λόγου το αληθές. Πολλοί από εσάς παίζουν Θέατρο Σκιών και γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι ο Καραγκιόζης είναι πρόσωπο συμβολικό και διαχρονικό, που έχει βιώσει στο πετσί του το χτες και ζει την αγωνία του σήμερα, απηχώντας, με όλες τις υπερβολές και τα λάθη του ακόμη, τη λαϊκή διάθεση, όπως αυτή διαμορφώνεται κάτω από την επιρροή των κοινωνικών μετασχηματισμών στους χώρους δουλειάς και στις ανθρωπομαζώξεις της δημόσιας κοινωνικής ζωής. Σαν όλους, σαν ένας από εμάς, ο Καραγκιόζης πάντα θα φοβάται αυτά που γίνονται για αυτόν, χωρίς αυτόν. Όλα αυτά τα επισημαίνω, γιατί το πρόβλημα του Καραγκιόζη ήταν και είναι μέρος του προβλήματος του λαού μας. Ο ίδιος πάλεψε με την ανυποληψία και καταξιώθηκε στη λαϊκή συνείδηση από τη μια, αλλά από την άλλη έγινε βελόνα στο μάτι της κατεστημένης κουλτούρας και εξουσίας. Όλοι θα έχετε ακούσει το τι απάντησε ο Γιώργος Παπανδρέου (παππούς) σε αντιπροσωπεία του Σωματείου που τον είχε επισκεφθεί για να του θέσει τα συνταξιοδοτικά προβλήματα του κλάδου. «Καλά για τη σύνταξη, παπούτσια πότε θα του βάλετε;», τους ρώτησε. Βλέπετε, η συμβολική ξιπολησιά του Καραγκιόζη έτσουζε. Το αριστοφανικό και τραγικό συνάμα,

Σελίδα

4

«πεινάω, πεινάω….πεινάωωω», όπως το φωνάζει μπροστά στο Σαράι, αποτελεί το πιο συνοπτικό μα και το πιο μεστό διεκδικητικό αίτημα του νεοέλληνα. Μην ξεχνάτε εκείνο το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» των φοιτητών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ε, λοιπόν αυτό το «πεινάω» τους φοβίζει, γιατί περιέχει τους σπόρους της αντίστασης και της διεκδίκησης. Ένας Καραγκιόζης φολκλόρ, κατηχητικού χαρακτήρα, κομμένος και ραμμένος για παιδιά, είναι ό,τι τους βολεύει. Μα και για ποια παιδιά μιλάμε; Το ξέρετε πολύ καλά από την τριβή σας με τα Δημοτικά Σχολεία, ότι το θέαμα το περιορίζουν πια κύρια και μόνο στις τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη! Από ποιον το ζητάμε; Από αυτόν που μας δημιούργησε το πρόβλημα; Αυτόν που δημοσιονομικά γονάτισε την τέχνη μας και έφερε στο αδιέξοδο και την αβεβαιότητα ιδιαίτερα τα νέα παιδιά που τώρα ξεκινάνε την επαγγελματική τους καριέρα; Δεν χρειάζεται να αναφερθώ στα δημοσιονομικά και ασφαλιστικά εμπόδια που μπαίνουν στο δρόμο μας, αυτά τα βιώνουμε καθημερινά. Όμως να ένα καλό ερώτημα σχετικό με το θέμα μας. Μπορεί ένας νέος καραγκιοζοπαίχτης να επιβιώσει μόνο με τον Καραγκιόζη; Μπορεί να βάλει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του; Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη! Από ποιον το ζητάμε; Μήπως από σπόνσορες, που συναγωνίζονται για το ποιος θα οικειοποιηθεί καλύτερα τον πλούτο της χώρας, ξεζουμίζοντάς την, σε άμεση και ανοιχτή γραμμή με την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία; Μήπως από τις τράπεζες, που η πολιτική τους έχει φέρει στην έσχατη απελπισία και ένδεια τα μεσαία και κατώτερα λαϊκά στρώματα; Αυτοί, στη μεγαθυμία τους και για επικοινωνιακούς λόγους, σπονσοράρουν, δίνουν καμιά υποτροφία, στήνουν κανένα πολιτιστικό ίδρυμα πότε-πότε και ενώ τα κάνουν όλα αυτά, βγάζουν στο σφυρί τα σπίτια και τις ζωές μας. Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη! Από ποιον λοιπόν; Από όλους αυτούς που δεν θέλουν τον Καραγκιόζη απέναντι τους, αλλά δίπλα τους; Και τι Καραγκιόζη θα παίζαμε από μια τέτοια κολεγιά, στεγασμένοι σε ένα σπίτι, με τη διαρκή αίρεση της έξωσης, έτσι και δεν γινόμασταν κάποιες φορές αρεστοί; Ας είμαστε ρεαλιστές, δεν μπορούμε να δημιουργούμε αυταπάτες για το ρόλο όλων αυτών, ούτε ψευδαισθήσεις για το πόσο θα συντρέξουν τον Καραγκιόζη και όπως λέει ο λαός μας, «αν δεν έχεις νύχια να ξυθείς, μην περιμένεις άλλους να σε ξύσουν». Όμως, ας περάσουμε σε ένα άλλο πολύ σοβαρό ζήτημα, για το οποίο πολύς λόγος γίνεται, μέσα από διάφορες τοποθετήσεις ένθεν και ένθεν του Ελλησπόντου. Αναφέρομαι στο ζήτημα της αναγνώρισης του Καραγκιόζη σαν άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Βρήκαμε τάχα το κεραμίδι που λέμε στον τόπο μας και ζητάμε και την ομπρέλα της Unesco από πάνω μας. Καταγγέλλουμε, συνάμα, την αδιαφορία και ολιγωρία του Υπουργείου Πολιτισμού. Εδώ την κηδεία του Ευγένιου Σπαθάρη δεν θέλησε να κάνει δημοσία δαπάνη. Καταρχήν, ο Καραγκιόζης δεν χρειάζεται καμιά αναγνώριση από αυτό το μόρφωμα του ΟΗΕ, που λέγεται Unesco. Είναι αναγνωρισμένος στη συνείδηση και πρακτική του λαού μας, κάτι που το κατέκτησε με το σπαθί του, κάτι για το οποίο μπορεί να καμαρώνει. Και ενώ τα πολιτισμένα κράτη του ΟΗΕ βομβαρδίζουν την Συρία, μακελεύουν τους λαούς του κόσμου και ξοδεύουν δισεκατομμύρια για εξοπλισμούς, η Unesco πουλάει κάρτες για κάνα συσσίτιο στα βομβόπληκτα ορφανά της Συρίας και κάνα εμβόλιο στα εξασθενημένα από την ανέχεια και την έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης παιδάκια της Αφρικής και για λόγους επικοινωνιακούς στέλνει διάσημες και όμορφες πρέσβειρες να φωτογραφηθούν με τους πρόσφυγες των πολέμων. Από αυτούς τους υποκριτές ζητάμε

Σελίδα

5

αναγνώριση; Τέτοιο σπίτι ονειρευόμαστε για τον Καραγκιόζη μας; Τώρα, σαν σύμβολο, ο Καραγκιόζης είναι πρόσωπο διαχρονικό, που πρόσφερε πολλά στο λαό μας και δεν του πρέπει η ευτέλεια ενός πολιτισμού προκάτ, κομμένου και ραμμένου στα χνάρια της μικροπολιτικής και της ιδιοτέλειας. Ο Καραγκιόζης που μας ενδιαφέρει, ο δικός μας Καραγκιόζης, είναι ένας άνθρωπος με πολύ παρελθόν και ακόμα περισσότερο μέλλον. Είναι ένας ξυπόλυτος φίλος, τόσο παλιός και τόσο επίκαιρος, όσο τα μπαλώματα της κοινωνίας μας. Αν ο πολιτισμός και η τέχνη είναι μια μορφή κοινωνικής συνείδησης, αυτός απαντάται στο σύνολο των δραστηριοτήτων μας, έχει παιδευτικό χαρακτήρα και διαμορφώνει την ποιότητα της ζωής μας. Έτσι, είναι αυτονόητη η παιδευτική ικανότητα του Καραγκιόζη, που οροθετείται ως προς το περιεχόμενό του από το λαϊκό του χαρακτήρα. Με την έννοια αυτή, στον 21ο αιώνα, ο Καραγκιόζης δεν μπορεί να είναι ένα θέαμα μόνο για παιδιά, ούτε να ασφυκτιά στα στενά όρια του μαχαλά και των κατοίκων του, πρέπει να πάρει πιο οικουμενικές διαστάσεις και να εκφράσει τη ζωή με τα προβλήματά της και τελικά να αναδειχτεί σαν ένα θέατρο επικαιρότητας, που πολλά έχει να πει και να προσφέρει. Πρέπει να γίνει ένα βήμα παραπάνω. Είμαι της γνώμης ότι ακόμη και αυτές οι κλασικές παραστάσεις μπορούν και πρέπει να έχουν μια νέα ερμηνεία, περιεχόμενο και παρουσίαση. Γνώση και ικανότητα για αυτό υπάρχει στους νέους καραγκιοζοπαίχτες, τόλμη χρειάζεται. Το μεγάλο πολιτιστικό ανάστημα του Καραγκιόζη, η προσαρμοστικότητά του και η πείρα των καραγκιοζοπαιχτών πρέπει να κάνουν την παράδοση δύναμη για ένα ζωντανό και επίκαιρο θέαμα στο νέο αιώνα και όχι εμπόδιο στην εξέλιξή του. Να χρησιμοποιήσουμε τα οικεία λαϊκά χαρακτηριστικά της τέχνης μας, για να αναδείξουμε τη ζωντάνια της, για μια τέχνη με λόγο, ήθος, ύφος και εικόνα, χρήσιμα στις μέρες μας. Το λαϊκό Θέατρο Σκιών έχει όλα τα φόντα για να εκφράσει, θεατρικά, τη νεοελληνική πραγματικότητα και να αναδειχτεί σε ένα θέατρο μάχιμης επικαιρότητας. Ακόμη, δεν μπορούμε να εκστασιαζόμαστε μπροστά στις όποιες

Σελίδα

6

συνάφειες με το αρχαίο ελληνικό θέατρο, με έναν αρχαιοελληνισμό, που αγγίζει τα όρια της προγονοπληξίας, ούτε και ενός λανθάνοντος πατριωτισμού, που μπερδεύεται επικίνδυνα με τον εθνικισμό. Και όλα αυτά σε βάρος των πολιτιστικών διαδρομών του λαού μας και της πολιτιστικής του συνέχειας. Τάσεις που από την εποχή του Όθωνα παίχτηκαν πολλές φορές επιζήμια και δεν μπορεί να είναι ένας τρόπος αντίληψης του σύγχρονου στοχασμού στο Θέατρο Σκιών. Ο Καραγκιόζης δεν μας είναι πολύτιμος γιατί αφομοίωσε στοιχεία του αρχαίου δράματος, ούτε για τους όποιους αλυτρωτικούς συνειρμούς του, που παραπέμπουν στον Καπετάν Απέθαντο και την Εσμέ την Τουρκοπούλα, αλλά γιατί προσπαθεί να εκφράσει θεατρικά και με λαϊκό τρόπο, σε μια διαρκή ζύμωση, σύνθεση και ανάλυση τη νεοελληνική πραγματικότητα, στην εξέλιξή της. Ο Καραγκιόζης με λόγο επίκαιρο, πολύ συχνά πέρα από την εποχή του, με λόγο εναντίωσης και ρήξης, ελευθερίας και αμφισβήτησης, στις νέες συνθήκες δεν μπορεί να παίξει ένα ρόλο ανούσιο. Ούτε να στολιστεί και να επαναπαυθεί στα «αρχαία του τα λούσα» που λέει και το τραγούδι. Τα μπαλώματά του στα δύσκολα χρόνια που έρχονται, θα αποκτούν μεγαλύτερο βήμα, λόγο και επικαιρότητα. Όλα σε νυχτιές «γεμάτες όνειρα, σπαρμένες μάγια», όπως λέει και ο ποιητής. Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη! Συμβολικά ή κυριολεκτικά, νομοτελειακά, αυτό θα το χτίσουμε εμείς. Σήμερα, στην Ελλάδα, μια νέα γενιά καραγκιοζοπαιχτών, νέων παιδιών, προσπαθεί να διορθώσει τα σφάλματα του παρελθόντος, να απαντήσει με την ποιότητα της δουλειάς της στις συκοφαντίες, να πει όχι στην εμπορευματοποίηση της τέχνης και στον πολιτισμό της κονσέρβας και να αποδώσει τον Καραγκιόζη εκεί που πάντα ανήκε, στο λαό. Σε αυτούς είναι αφιερωμένη, με μεγάλο σεβασμό, στις προσπάθειες και τα όνειρά τους, η σημερινή ομιλία μου. Η συνταγή για τον όποιο νεωτερισμό και κάθε πρωτοποριακή επιλογή, όσο και αν φαίνεται παράξενο, είναι πολύ παλιά. Η ασυμβίβαστη φωνή του Καραγκιόζη θα απηχεί το νέο εξελισσόμενο πρόσωπο της χώρας μας, σκάβοντας μνήμες, γεμίζοντας ψυχούλες, κάνοντας την καλοκαιριάτικη νύχτα, μαζί

με μας, να γείρει το κεφάλι βρίσκοντας το μπερντέ για προσκεφάλι, βλέποντας το δικό μας όνειρο, έτσι όπως το ύφαιναν γενιές περίσσιες και μαστόροι της τέχνης μας καμπόσοι, σε μια σκυταλοδρομία παραδοσιακού και έντεχνου. Ναι! Θα στήσουμε το δικό μας πανηγύρι, εκεί που πάλλουν η καρδιά και η ανάγκη αυτής της χώρας. Θα καλέσουμε την πλατεία να αποποιηθεί το ρόλο του θεατή και να σύρει στον μπερντέ με τον Καραγκιόζη και την «τρελοπαρέα» του των σκιών, το δικό τους συρτό, κυκλωτικό, χορό στο δρόμο του μέλλοντος, στο δρόμο των αστεριών. Έτσι, θα χτίσουμε ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη με στέρεα θεμέλια, χωρίς ανάρια κεραμίδια που μας κάνουν να βρεχόμαστε πιο στρωτά. Σε αυτήν την τάση, σε αυτούς τους νέους δημιουργούς επαφίεται η επιβίωση, η ελπίδα και η λειτουργικότητα του ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Ο Καραγκιόζης, η Ρωμιοσύνη, όλοι μας έχουμε δικαίωμα στο όνειρο! Γιάννης Χατζής, Σαλονίκη, 1 Ιουνίου 2017

ΓΙΑ ΤΟΝ

ΑΝΤΩΝΑΡΟ Έκθεση με φιγούρες και σκηνικά του θρυλικού καραγκιοζοπαίχτη Αντώναρου, στο κτίριο Τατάνη στην Αμαλιάδα, από τις 3 μέχρι τις 28 Ιουλίου! Στα εγκαίνια,έδωσε παράσταση ο εγγονός του Αντώναρου και άξιος καραγκιοζοπαίχτης, Χρήστος Πλέσσας! Μακάρι, κάποιος, να έχει καλύψει με βίντεο και φωτογραφίες την εκδήλωση, μια και τα μέσα ενημέρωσης αδιαφόρησαν εντελώς. Φωτογραφία από την τιμητική παράσταση, αφιερωμένη στον Αντώναρο, που παρουσίασε ο γιος του και μεγάλος

Από την τιμητική εκδήλωση του Σωματείου για τον Αντώναρο στην Αμαλιάδα, 1993

καραγκιοζοπαίχτης Φώτης Πλέσσας, την Δευτέρα 3 Ιουλίου, στον κήπο της Οικίας Τατάνη, στην Αμαλιάδα, με το έργο: «Ο Καραγκιόζης Μάγειρας», με γνήσια σκηνικά, παλιές φιγούρες, καθώς και τα τραγούδια του Αντώναρου! Είναι τόσο κρίμα, που από αυτήν την ιστορική στιγμή, υπαρχει μόνο αυτή η φωτογραφία (αριστερά) και τίποτα παραπάνω…

Σελίδα

7

Και της Παναγιάς τα μάτια! Για μία παράσταση! Του Πάνου Καπετανίδη Τι περιμένουν να πιάσουν ή τι περιμένουν να σταματήσουν οι φωστήρες του Υπουργείου Οικονομικών και (από 1/1/17 από ό,τι έμαθα) ζητούν και της Παναγίας τα μάτια (συγνώμη από τους θρησκευόμενους), για να κάνει ένας βιοπαλαιστής (καραγκιοζοπαίχτης, εν προκειμένω) μία παράσταση Καραγκιόζη σε ένα Δήμο! Αντί ο καλλιτέχνης να ζητάει από τον κάθε Δήμο «πιστοποιητικό φερεγγυότητας», γιατί έχει αποδειχθεί ότι είναι και βραδυπορούντες στις πληρωμές τους και μπαταξήδες (έχω προσωπικά παραδείγματα) διαβάστε παρακάτω τι ζητούν να σας σηκωθεί η τρίχα. Παραβλέπω το γεγονός ότι το Δημόσιο λογιστικό, θεωρεί το καλλιτεχνικό έργο ως «ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ» και τον καλλιτέχνη «ΕΡΓΟΛΑΒΟ»!!! Μεταξύ των «δικαιολογητικών», μάλιστα, ζητούν και αντίγραφο «ποινικού μητρώου», κάτι που αγγίζει και τα λεγόμενα Ευαίσθητα Προσωπικά Δεδομένα. Και ενώ βλέπουμε στην τηλεόραση να βάζουν «μωσαϊκό» σε συλληφθέντες για εγκλήματα, που έχουν ομολογήσει, μάλιστα, το αδίκημά τους ή ακόμα να μην λένε το ονοματεπώνυμο ήδη καταδικασμένων για τρομοκρατία (Ηριάννα), του καραγκιοζοπαίχτη ή του όποιου επαγγελματία ζητούν να γυροφέρνει το ποινικό του μητρώο ανάμεσα σε γραφεία Δήμων και ΚΕΠ. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Ζητώ από τον Ελεγκτή Δημόσιας Διοίκησης, το Συνήγορο του Πολίτη αλλά και την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων να παρέμβουν και να σταματήσουν αυτές τις αυθαιρεσίες. Ως Πρόεδρος, δε, του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, θα φροντίσω οι ενέργειες αυτές να γίνουν επισήμως και αρμοδίως. Επιπροσθέτως, να τονίσω και ένα σχετικό, πολύ σοβαρό, γεγονός: Στα σχολεία, μπαίνει και βγαίνει (μετά την κατάργηση της «άδειας») κάθε καρυδιάς καρύδι. Εκτός από τους επαγγελματίες, μπαίνουν άσχετοι, ανεπάγγελτοι και ποιος ξέρει τι άλλο ικανό να βλάψει τις ευαίσθητες ηλικίες της σχολικής και προσχολικής ηλικίας και κανείς δεν γυρεύει κανένα πιστοποιητικό. Αρκεί να αποφασίσει ο Σύλλογος Διδασκόντων.

Ακολουθεί η λίστα με τα «δικαιολογητικά»: >> Οι προσφέροντες πρέπει να προσκομίσουν τα εξής δικαιολογητικά επί ποινή αποκλεισμού: (1) Οικονομική προσφορά, η οποία θα είναι συνταγμένη με την ίδια αρίθμηση και σειρά όπως στον ενδεικτικό προϋπολογισμό.

(2) Υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/1986 που να δηλώνεται ότι: Έλαβαν γνώση των όρων της παρούσας μελέτης, τους οποίους και αποδέχονται πλήρως, ότι οι παραστάσεις θα εκτελεστούν σύμφωνα με την παρούσα μελέτη και ότι οι προσφερόμενες τιμές θα παραμείνουν σταθερές μέχρι τη λήξη της σύμβασης.

(3) Πιστοποιητικό τελευταίου εξαμήνου, αρμόδιας αρχής για την εγγραφή τους σε ένα εμπορικό ή επαγγελματικό μητρώο που τηρείται στο κράτος-μέλος εγκατάστασής του από όπου προκύπτει και το ειδικό επάγγελμά τους ή βεβαίωση έναρξης επιτηδεύματος για τα φυσικά πρόσωπα με τις αντίστοιχες μεταβολές του. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να προκύπτει και να εμφαίνεται το ειδικό επάγγελμα, το οποίο είναι σχετικό με το αντικείμενο της σύμβασης

Σελίδα

8

(καραγκιοζοπαίχτης, καλλιτεχνικές δραστηριότητες κλπ.) και να προσκομίζονται τα απαραίτητα έγγραφα που το πιστοποιούν.

(4) Υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/1986, στην οποία ο προσφέρων θα δηλώνει όλους τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, στους οποίους οφείλει να καταβάλλει εισφορές για το απασχολούμενο από αυτόν προσωπικό, τόσο για κύρια όσο και για επικουρική ασφάλιση.

(5) Πιστοποιητικά αρμόδιας αρχής (όλων των οργανισμών ασφάλισης που δηλώνει στην υπεύθυνη δήλωση της προηγούμενης παραγράφου), από τα οποία προκύπτει ότι ο προσφέρων είναι ενήμερος ως προς τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (κύριας και επικουρικής). Από τα περιεχόμενα των πιστοποιητικών χρειάζεται να προκύπτει σαφώς η διάρκεια ισχύος τους, έτσι ώστε να είναι ξεκάθαρο ότι τα πιστοποιητικά αυτά να είναι σε ισχύ τουλάχιστον ως την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών.

(6) Πιστοποιητικό αρμόδιας αρχής από το οποίο να προκύπτει ότι ο προσφέρων είναι ενήμερος ως προς τις υποχρεώσεις καταβολής φόρων. Το παραπάνω πιστοποιητικό χρειάζεται να είναι σε ισχύ τουλάχιστον ως την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών.

(7) Απόσπασμα ποινικού μητρώου ή, ελλείψει αυτού, ισοδύναμου εγγράφου που εκδίδεται από αρμόδια δικαστική ή διοικητική αρχή του κράτους-μέλους ή της χώρας καταγωγής ή της χώρας όπου είναι εγκατεστημένος ο εν λόγω οικονομικός φορέας, από το οποίο προκύπτει ότι δεν προκύπτουν λόγοι αποκλεισμού σύμφωνα με τη παρ.1 του άρθρου 73 του Ν.4412/2016. Το απόσπασμα αυτό πρέπει να έχει εκδοθεί το πολύ έξι (6) μήνες πριν από την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών. Η υποχρέωση προσκόμισης του ως άνω αποσπάσματος αφορά ιδίως: α) στις περιπτώσεις εταιρειών περιορισμένης ευθύνης (Ε.Π.Ε.), προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε. και Ε.Ε.) και IKE ιδιωτικών κεφαλαιουχικών εταιρειών τους διαχειριστές, β) στις περιπτώσεις ανωνύμων εταιρειών (Α.Ε.), το Διευθύνοντα Σύμβουλο, καθώς και όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, γ) Σε κάθε άλλη περίπτωση οι νόμιμοι εκπρόσωποι αυτού, δ) Σε περίπτωση αλλοδαπών νομικών προσώπων, η ανωτέρω υποχρέωση αφορά στα φυσικά πρόσωπα, που έχουν τις αντίστοιχες ιδιότητες, κατά τη νομοθεσία που διέπονται. Εάν από το υποβληθέν ποινικό μητρώο δεν προκύπτει το είδος του αδικήματος για το οποίο καταδικάστηκε, θα πρέπει να επισυνάπτονται και οι αντίστοιχες καταδικαστικές αποφάσεις.

(8) Αποδεικτικά έγγραφα νομιμοποίησης του προσφέροντος ή του υποψηφίου νομικού προσώπου. Εδώ προσκομίζονται τα κατά περίπτωση νομιμοποιητικά έγγραφα σύστασης και νόμιμης εκπροσώπησης (όπως π.χ. καταστατικά, πιστοποιητικά μεταβολών, αντίστοιχα ΦΕΚ, συγκρότηση Δ.Σ. σε σώμα, σε περίπτωση Α.Ε. κλπ., ανάλογα με τη νομική μορφή του διαγωνιζομένου ή τα οικεία κατά περίπτωση έγγραφα κατά το δίκαιο του κράτους της εγκατάστασης του προσφέροντος). Από τα ανωτέρω έγγραφα πρέπει να προκύπτουν η νόμιμη σύσταση του νομικού προσώπου, όλες οι σχετικές τροποποιήσεις των καταστατικών, το/τα πρόσωπο/α που δεσμεύει/ουν νόμιμα την εταιρία κατά την ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού (νόμιμος εκπρόσωπος, δικαίωμα υπογραφής κλπ.). Εάν από τα ανωτέρω καταστατικά και τα λοιπά στοιχεία δεν προκύπτουν ευθέως τα πρόσωπα που εκπροσωπούν την εταιρεία και τη δεσμεύουν µε την υπογραφή τους, πρέπει να προσκομίζονται τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη νόμιμη εκπροσώπηση της εταιρείας στην εν λόγω απευθείας ανάθεση. <<...

Σελίδα

9

Αναμνηστική πλακέτα του αφιερώματος στον

Αντώνη Γιοβάνο

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Άγγελος Αλιμπέρτης και το μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου Νίκος Αλεφράγκης παρέδωσαν την τιμητική πλακέτα από το αφιέρωμα στον Μίμη Μόλλα, στο 6ο Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών Νέας Ιωνίας, στον ανιψιό του Μίμη Μόλλα, κ. Αντώνη Γιοβάνο. Ο κ. Γιοβάνος ευχαρίστησε το Σωματείο για την πλακέτα, λέγοντας ότι είναι ιδιαίτερη τιμή και χαρά του. Λυπήθηκε, όμως, που δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, επειδή ήταν εκτός

Αθηνών. Σε κουβέντα που είχαμε μαζί του, μιλήσαμε για τον Καραγκιόζη του σήμερα, για τον Μίμη και τον Αντώνη Μόλλα. Αξίζει να παρατεθεί ένα απόσπασμα της κουβέντας μας: - Κύριε Αντώνη, ο Μίμης Μόλλας εκτός από ταλαντούχος καραγκιοζοπαίχτης ήταν και μοναδικός στη ζωγραφική του. Αυτό οφείλεται στο ταλέντο του; - Όχι μόνο, αλλά και στο μεράκι και στο ότι ήταν γνώστης πολλών πραγμάτων. Ας πούμε: Ποιος ξέρει για το σαρίκι του Βεληγκέκα ή των Τούρκων; Ήταν το σάβανο σε περίπτωση που σκοτώνονταν. Το μαύρο περιβραχιόνιο, που έχει ζωγραφίσει στο μανίκι του Σταύρακα; Πενθεί όσα κουτσαβάκια έχει σκοτώσει το μαχαίρι του. Και άλλα πολλά μπορούσες να μάθεις κοντά στον Μίμη Μόλλα.

- Μπορείτε να μας πείτε κάτι από τον Αντώνη Μόλλα; - Θα σας πω ένα που, ίσως, δεν είναι γραμμένο στο βιβλίο της μητέρας μου, της Αρετής Γιοβάνου-Μόλλα. Κάποτε, ένα παιδάκι, ο Γιωργάκης, πήγε στον παππού μου, Αντώνη Μόλλα. Εκείνος νόμιζε ότι ήθελε να τον κεράσει κάποιο λουκούμι… Όχι, όχι, δεν θέλω λουκούμι, κύριε Αντώνη… Αλλά τι θες; Θέλω να μου δώσεις τη φωνή του Καραγκιόζη! Τότε, ο παππούς μου ζήτησε από τη γιαγιά μου ένα κομμάτι χαρτί, το έκανε χωνί και άρχισε μέσα στο χωνί να μιλάει τον Καραγκιόζη. Την τύλιξε και την έδωσε στον Γιωργάκη!

- Για τον Καραγκιόζη του σήμερα τι έχετε να πείτε; - Δεν πρέπει να είναι μόνο παιδικό θέαμα. Πρέπει να κερδηθεί και ο μεγάλος, κάτι που έκανε ο παππούς μου, ο Αντώνης ο Μόλλας. Να γίνει το θέαμα ποιοτικό. Και εσείς που φτιάχνετε φιγούρες, να τις φτιάχνετε όμορφες, να τις φτιάχνετε ωραίες! Ευχαριστώ τον κ. Θωμά Αγραφιώτη, που σε μηδενικό χρόνο κατάφερε να φροντίσει για την πλακέτα, ώστε να βρίσκεται εγκαίρως στα χέρια μας πριν από το φεστιβάλ. Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Π.Σ.Θ.Σ. Άγγελος Αλιμπέρτης

Σελίδα

10

Tου Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Κάθε βράδυ, νέο έργο: Έργο Πρώτο (1/7)

Ο Ηρόδοτος είχε γράψει, πάλι, ιστορία, εκείνη την πολύ βροχερή βραδιά. Είχε καθυστερήσει, για μια ακόμη φορά, στο προγραμματισμένο ραντεβού του μικρού γραφείου, επί της κεντρικής πλατείας, όπου και φέτος θα στηνόταν η καθιερωμένη εαρινή εκδήλωση της παραδοσιακής τοπικής χορωδίας, συνοδεία λαϊκής παράστασης παραδοσιακού Θεάτρου Σκιών, του κλασικού μικροθεάτρου, που χρόνια τώρα κυριαρχούσε στην τοπική κοινωνία. Μια αγαπημένη εκδήλωση μικρών και μεγάλων, που την ανέμεναν, κάθε χρόνο, με μεγάλη ανυπομονησία.

Και όμως! Αυτή η τόσο αγαπημένη εκδήλωση είχε ένα αντίστοιχα μεγάλο παρασκήνιο, που τα τελευταία χρόνια έτεινε να γίνει εξαιρετικά βαθύ και υπερβολικά νοσηρό. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τελικά, πόσο βρώμικες ήταν οι σκιές που σκιάζαν το σκιώδες θέαμα, με το οποίο συνοδεύονταν οι ορχηστρικές αποδόσεις. Το ορχηστρικό κομμάτι είχε ένα ασήμαντο, σχετικό παρασκήνιο, διότι καθοδηγούνταν από ένα και μόνο άτομο, το οποίο έλεγχε εύκολα τα μέλη της χορωδίας, μην έχοντας κάποιον, επί της ουσίας, επικίνδυνο αντίπαλο.

Το βρώμικο κλίμα εστιαζόταν αλλού και εν προκειμένω, σε έναν άτυπο ανταγωνισμό που είχε αρχίσει να ξεσπάει ανάμεσα στη μαέστρο της ορχήστρας, με τον υπεύθυνο σκιοπαίχτη των παραστάσεων. Ο μικρός αυτός, αρχικός ανταγωνισμός αποκτούσε, αργά αλλά σταθερά, μεγάλες διαστάσεις και για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, ήταν βέβαιο ότι, με μαθηματική ακρίβεια, θα οδηγούσε στην κατά μέτωπο σύγκρουση. Με γεωμετρική πρόοδο, λοιπόν, η αντιθετική τους πορεία κορυφώθηκε και οδήγησε σε ένα προβλέψιμο ατύχημα, μετωπικό και ακαριαίο.

Το καλλιτεχνικό διαζύγιο της Αφροδίτης με τον επί χρόνια μόνιμο συνεργάτη της και φέρελπι σκιοπαίχτη, ονόματι Τηλέμαχο, εξελίχθηκε σε ένα θυελλώδη χρονικό ενός προαναγγελθέντος καλλιτεχνικού θανάτου. Η κόντρα τους οδήγησε τον Τηλέμαχο σε ένα είδος καλλιτεχνικής, αλλά και φυσικής, αυτοεξορίας του στο εξωτερικό, καθώς δεν μπόρεσε να αντέξει στον επικοινωνιακό πόλεμο, που είχε ξεσπάσει εναντίον του. Έναν άνισο πόλεμο, που ενορχήστρωνε η Αφροδίτη, χάρη στην άριστη σχέση της με τα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και χάρη στα διαπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία τη στήριξαν, μέσω του επικοινωνιακού παιχνιδιού.

Αν και έφταιγε περισσότερο

Σελίδα

11

η Αφροδίτη, για το «διαζύγιό» της με τον Τηλέμαχο, ο τελευταίος βρέθηκε να διαπομπεύεται και να εκβιάζεται, ούτε λίγο, ούτε πολύ, να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του και να φύγει για το εξωτερικό, προς άγνωστη κατεύθυνση, χωρίς κανένας να μάθει νέα του και μετατρεπόμενος σε ένα είδος φαντάσματος, που δεν άφησε ίχνη στο διάβα του. Η εξαφάνιση αυτή ικανοποίησε, ηθικά, την Αφροδίτη, με την έννοια της εκδικήσεως, αν και στα βάθη της ψυχής της, ο Τηλέμαχος παρέμεινε ένα είδος, καλλιτεχνικού και μη, απωθημένου.

Τη θέση του Τηλέμαχου είχε πάρει ο Τζημάρας, ένας μάλλον εκ του προχείρου αντικαταστάτης, καθώς (στην περίπτωση αυτή) ίσχυε, για την Αφροδίτη, το μη χείρον βέλτιστον. Λαϊκιστής πιότερο, παρά λαϊκός καλλιτέχνης, ακατέργαστος, υπερβολικά (και δυσανάλογα με την αξία του) φιλόδοξος, χρόνια απών από την πόλη, επέστρεψε, κατόπιν διαταγής της Αφροδίτης, η οποία κυριολεκτικά τον επιστράτευσε, για να βρει τον αντικαταστάτη που έψαχνε, μετά τη φυγή του Τηλέμαχου.

Ο Τζημάρας, άτομο της πιάτσας, με διάσπαρτες ρίζες, τοπικές και μικρασιάτικες, αλλά και αθιγγάνικες, αν και κάποιοι τον απέρριπταν, με κατηγορηματικό τρόπο, ως αθίγγανο, είχε ζήσει για πολλά χρόνια, σε μια άλλη επαρχιακή πόλη, η οποία τον προίκισε, επιπρόσθετα, με τα δικά της ελαττώματα, με αποτέλεσμα να γίνει πιο χοντροκομμένος, σε όσους τον γνώριζαν καλά, ακόμα και από τον Μπαρμπαγιώργο. Ήταν ένας μάλλον επιφανειακός και αθυρόστομος, μα κατά βάθος ευθυνόφοβος, άνθρωπος, που έτρεμε ακόμα και τον ίσκιο του, παρά τις πομπώδεις δηλώσεις του περί ανδρείας. Επιπλέον, ήταν ένα λούμπεν στοιχείο, αρεστό στον τοπικό υπόκοσμο, πιο κοντά όμως σε ένα βαποράκι, παρά σε πραγματικό νονό.

Κάπως έτσι, ο υπερπροβεβλημένος, από το πουθενά, Τζημάρας θα έδινε το παρών στο προαναφερθέν ραντεβού, μαζί με τον Ηρόδοτο και την Αφροδίτη, ως το τρίτο μέλος μιας επιτροπής, στην οποία είχε μπει, στην κυριολεξία, από το παράθυρο. Οι τρεις τους θεωρούνταν σύμμαχοι και αποτελούσαν την πλειοψηφία της, συνολικά, πενταμελούς επιτροπής. Τα άλλα δύο μέλη θεωρούνταν μια νεόκοπη και φρέσκια, φαινομενικά, αλλά καθαρά τεχνητή, στην πραγματικότητα, μειοψηφία: Ο Λαλάκης και η Μισέλ. Ανόμοιο ζευγάρι, επίσης, κάτι που πολύ εύγλωττα, προδιδόταν ακόμα και από τα ονόματά τους, όπως συνέβαινε με την περίπτωση της αρχαίας Αφροδίτης και του χοντροκομμένου Τζημάρα. Δύο ανόμοια και αταίριαστα ζευγάρια, συγκολλημένα για συμφεροντολογικούς σκοπούς.

Ο Λαλάκης ήταν νέο μέλος αυτής της επιτροπής και φιλοδοξούσε να εκμεταλλευτεί τις φιλονικίες της Αφροδίτης, για να προωθήσει το νέο αντίπαλο δέος των σκιών, το οποίο δεν ήταν άλλο από τις μαριονέτες. Έχοντας γαλουχηθεί στην Ιταλία, όπου είχε εργαστεί επί πολλά χρόνια, ο Λαλάκης προσπαθούσε να επιβληθεί στο

Σελίδα

12

μικροθέατρο με τον Πασχάλη (Πασχαλάκη) και τον Φασουλή, έχοντας φαινομενικό σεβασμό απέναντι στον Καραγκιόζη των σκιών, αλλά με ενδόμυχη φιλοδοξία να μπορέσει να τον υποσκελίσει, ως φιγούρα, υπέρ της κούκλας, της γαντόκουκλας και ιδίως της μαριονέτας. Τα νήματα της τελευταίας είχαν αρχίσει, πια, να ζώνουν τη φιγούρα του ξυπόλυτου από τον καμπούρη, να του κόβουν την αναπνοή και να τον καταργούν, εκμεταλλευόμενα τη διχόνοια των σκιοπαιχτών και υποσχόμενα αναβίωση παλιότερων μικροθεάτρων.

Κοντά στον Λαλάκη, η Μισέλ, η οποία, ως νέα δύναμη, επιδίωκε την αντικατάσταση της Αφροδίτης από τον εαυτό της, παράλληλα με την αντικατάσταση της φιγούρας από τη μαριονέτα. Το ένα πήγαινε μαζί με το άλλο και ο κουκλοπαίχτης είχε γίνει, πλέον, υποχείριο της ίδιας, όπως ακριβώς η μαριονέτα γίνεται δικό του υποχείριο, κινώντας τα νήματα του εκάστοτε ανδρείκελου. Η ίδια ήθελε να κρατήσει τα πραγματικά νήματα της εξουσίας, για να κινεί τον ίδιο τον κουκλοπαίχτη, σε ένα παιχνίδι, στο οποίο η εξουσία διαμεσολαβείται από διάφορους χειριστές, μέχρι να φτάσουμε από το άψυχο αντικείμενο στο πρώτο «κινούν», που κινεί τα πάντα, κατά την αριστοτελική θεώρηση, ως «ακίνητο».

Η εξουσία διέπει όλον τον πλανήτη και όλες του τις διαστάσεις, τις μικρότερες, αλλά και τις μεγαλύτερες δυνατές, από τα πιο μικροσκοπικά όντα, μέχρι και τις μεγαλύτερες δυνάμεις, που συνδέουν διαπλανητικά και διαγαλαξιακά τη Γη με ολόκληρο το σύμπαν. Μέσα στο μικρόκοσμο της πενταμελής επιτροπής, αυτή η εξουσία άπλωνε τα διαπλεκόμενά της δίχτυα, τηρουμένων των αναλογιών, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ποιος ελέγχει ποιον; Ποιος κινεί τα νήματα; Ποιος είναι ο ισχυρός και ποιος είναι ο ανίσχυρος; Ποιος παίζει το έργο; Ποιος είναι ο υποβολέας; Ποιος γράφει και ποιος σκηνοθετεί; Δυο γυναίκες ετοιμάζονταν να χτυπηθούν ανελέητα και να κοντραριστούν, η μία εναντίον της άλλης, η παλιά κατά της καινούριας, μέσω δύο τεχνών και δύο καλλιτεχνών, οι οποίοι ήταν τα αρσενικά υποχείρια των κρυφών θηλυκών δυνάμεων. Οι ίδιοι, όμως, οι αρσενικοί ήταν και οι κρυφές δυνάμεις, οι οποίες εμψύχωναν τα άψυχα ουδέτερα αντικείμενα, που έπαιρναν ζωή, σαν να είχαν σάρκα και οστά!

Αυτά τα άψυχα ουδέτερα αντικείμενα, με τη σειρά τους, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, καθοδηγούσαν τις ψυχές των μικρών θεατών και παλιότερα και των μεγάλων, μπορώντας ακόμα και να καθοδηγήσουν τις συνειδήσεις ή να ρίξουν τις κυβερνήσεις. Τόσο μεγάλη δύναμη είχαν τα άψυχα αντικείμενα, που ως άλλοι θεοί, περνούσαν τη μεγάλη δύναμη του ανιμισμού από τη θεολογία στην τέχνη

και ως άλλοι μικροί θεοί είχαν τη δύναμη να καθοδηγήσουν, μανουβράρουν, ένα ολόκληρο κοινό, για να το κάνουν ό,τι θέλουν. Η κούκλα το κοινό, ο κουκλοπαίχτης την κούκλα, οι δύο γυναίκες τους κουκλοπαίχτες-σκιοπαίχτες τους και ποιος ξέρει ποια άλλη ύποπτη διαπλοκή ήταν δυνατό να κρύβεται πίσω από μια τόσο καλά σφιχτοδεμένη και αλληλένδετη σχέση σκιών και νημάτων, σε ένα σκιώδη λαβύρινθο, στον οποίο η άκρη του νήματος ίσως και να μην βρισκόταν ποτέ, καθώς η πολυδαίδαλη επικοινωνία υπερίσχυε της Αριάδνης και του Θησέα, υπέρ του Μινώταυρου και της παμφάγας εξουσίας. Εξάλλου, η εξουσία ήθελε πάντοτε το θολό τοπίο, για να εξυπηρετεί τη διαπλοκή της.

Ανάμεσα σε αυτά τα τεχνητώς συγκολληθέντα ζευγάρια, στεκόταν στη μέση ο Ηρόδοτος, ως ο μεσολαβητής και κυρίως ως το πρόσωπο, που θα έκρινε την πλειοψηφία. Τα δύο ζευγάρια χάρισαν, το καθένα, από ένα ζευγάρι ψήφων στην τέχνη τους και το προσωρινό αποτέλεσμα δύοδύο θα το οριστικοποιούσε ο Ηρόδοτος, ψηφίζοντας υπέρ του Θεάτρου Σκιών ή του

Σελίδα

13

κουκλοθεάτρου και χρίζοντας νικητή το ένα από τα δύο, με ψήφους τρία-δύο ή δύοτρία. Τι θα αποφάσιζε ο δίκαιος, κατά τα άλλα, Ηρόδοτος και η άσπιλη και αμόλυντή συνείδησή του, που τον είχε κατατάξει στη χορεία των συνεργατών του ως το «καλό» παιδί, όπως τον αποκαλούσαν; Θα ψήφιζε υπέρ του παραδοσιακού Θεάτρου Σκιών και του καθεστώτος, όπως έλεγαν ορισμένοι, της Αφροδίτης ή θα της έπαιρνε το μήλο, ως άλλος Πάρις, για να το δώσει στην ανερχόμενη Μισέλ, εξ Εσπερίας (ήταν μισή γαλλίδα), για να επικρατήσει το κατηγορούμενο ως ξενόφερτο και κατά των τοπικών παραδόσεων κουκλοθέατρο;

Τα δύο ζευγάρια στεκόντουσαν αμίλητα το ένα απέναντι στο άλλο, μέσα στο μικρό δωμάτιο. Φαινομενική ησυχία, πριν από την καταιγίδα, ψεύτικες ευγένειες, παιχνίδι με τα μάτια, εσωτερικά απωθημένα, που δεν είχαν εκδηλωθεί ακόμα λεκτικά, εσωτερικές κατάρες ίσως, διότι ο χώρος του θεάτρου δεν είχε απαλλαγεί ακόμα από τη δύναμη της εξωτερικής και της εσωτερικής ενέργειας, που δρα εκ του μακρόθεν, εναντίον όλων των εχθρών, για να τους χαλάσει το έργο με έναν τρόπο ανεξήγητο…

Ανεξήγητο, φυσικά, για τους πολλούς, διότι οι καλλιτέχνες, κρυφά και ανομολόγητα, ήξεραν την αλήθεια. Θέλανε κάτι πάρα πολύ, συνήθως κακό εναντίον των άλλων, για να καταστραφεί το έργο των αντιπάλων και να αναδειχτεί έτσι το δικό τους. Σαν να έμπηγαν το κουκλάκι με δυοτρία καρφιά, για να πονέσει ο αντίπαλος, για να χαλάσει ο καιρός, για να κοπεί η ηλεκτροδότηση την ώρα του έργου, για να σπάσει η φιγούρα, σε κάποιο κρίσιμο σημείο, ή για να κοπεί το νήμα και να πέσει η κούκλα, για να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα, για να περάσω τον άλλο, χωρίς να κουραστώ να τον φτάσω, φτάνει να πέσει ο ίδιος χάμω.

Δεν επρόκειτο, λοιπόν, για καλλιτεχνική πάλη. Περισσότερο, ήταν μια ενεργειακή πάλη, θεολογικού ή μεταφυσικού χαρακτήρα, ώστε η μία ομάδα να καταστρέψει την αντίπαλη, ώστε το ένα ζευγάρι να μπορέσει να καταβροχθίσει το

Σελίδα

14

άλλο, ώστε η σκιά να χαθεί ή η μαριονέτα να γίνει δύο κομμάτια, ώστε η Μισέλ και ο Λαλάκης να πάρουν τη δουλειά, μέσα από τα χέρια της Αφροδίτης και του Τζημάρα. Όλα αυτά προδίδονταν, για όσους ήξεραν καλά, από τις ματιές μεταξύ τους, πίσω από τις ψεύτικες ευγένειες και τις φλυαρίες ανωτερότητας, κατά την πρώτη επαφή. Και όσο αργούσε ο Ηρόδοτος, αυτή η ενεργειακή πάλη αποκτούσε ακόμα πιο μεγάλες διαστάσεις, αθέατες φυσικά, αλλά φανερές μέσα από τα οικτρά αποτελέσματά τους…

Πόνος στο στομάχι, ημικρανίες, ζαλάδες, καούρες, τάσεις ακόμα και για εμετό, διαμαρτυρίες για κακή διάθεση, πράγματα δηλαδή με τα οποία οι κούκλες και οι φιγούρες άφηναν, πλέον, την καλλιτεχνική και θεατρική τους διάσταση, για να επιστρέψουν στην παλιά ανιμιστική και θρησκειολογική λογική τους, ως μέσα για τη μεταφορά του κακού και ως αποθήκες των διαβολικών δυνάμεων, για την επαφή τους με τον κόσμο. Και ο Ηρόδοτος, ακόμα, να φανεί, για να δώσει την τελική ψήφο και να λυτρώσει τους μεν, να καταρρακώσει τους δε, αλλά να τους απαλλάξει και τους δύο από αυτήν την τόσο μεγάλη και βασανιστική αγωνία, που τους διακατείχε εδώ και τόσες ημέρες, από τότε δηλαδή που εμφανίστηκε το αντίπαλο δέος των σκιών, στο πρόσωπο του Λαλάκη και της Μισέλ, κάτι που η Αφροδίτη θεώρησε, ίσως, ως την έμμεση τιμωρία της για την εκπαραθύρωση του Τηλέμαχου υπέρ του Τζημάρα. Και ενώ η αγωνία θα κορυφωνόταν σε ανεξάντλητα ύψη, εμφανίστηκε, ξαφνικά, η γραμματέας του Ηρόδοτου. Με ένα βλέμμα παγωμένο και άσπρο, από την πόρτα και μετά από λίγες στιγμές σιωπής, ψέλλισε: «Ο Ηρόδοτος είναι νεκρός»… Συνεχίζεται…

“Τ η γ λ ώ σ σ α μ ο υ έ δ ω σ α ν ελληνική” Οδυσσέας Ελύτης

ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΟΡΘΟΦΩΝΙΑ του Πάνου Καπετανίδη

Στοιχεία από άρθρο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΡΑΒΑΡΙΩΤΗ, Δάσκαλου φωνητικής Μουσικής

2)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣ

Για τον προφορικό λόγο χρειάζεται ήχος, φωνή. Από τη φωνή, λοιπόν, αρχίζει η παραγωγή του προφορικού λόγου. Εξετάζει την αβίαστη και ομαλή παραγωγή του ήχου και επειδή το θεμέλιο και η δύναμη του ήχου είναι η αναπνοή, πρώτο πράγμα που εξετάζεται και καλλιεργείται, είναι η αναπνοή. Χωρίς αναπνοή δεν είναι δυνατόν να μιλήσουμε. Η αναπνοή έχει δυο χρόνους, την εισπνοή και την εκπνοή. Η φωνή παράγεται μόνο κατά την εκπνοή. Ο αέρας που εισπνέουμε, περνά διαδοχικά από τη ρινική ή τη στοματική κοιλότητα, αναλόγως από πού θα εισπνεύσουμε ή και από τις δύο, προχωράει στο φάρυγγα, μπαίνει στο λάρυγγα, από εκεί στην τραχεία, μετά στους βρόγχους και τελικά φτάνει στις αναπνευστικές κυψελίδες, όπου γίνεται η πρόσληψη Ο2 και η αποβολή CΟ2. Κατά την εκπνοή, το εκπνεόμενο ρεύμα περνώντας από την ίδια οδό και φτάνοντας στο λάρυγγα, συναντά τις φωνητικές χορδές. Υπάρχουν δυο ζευγάρια από φωνητικές χορδές. Οι πάνω και οι κάτω. Από αυτές, οι κάτω είναι εκείνες που έχουν σημασία και χρησιμεύουν για την παραγωγή της φωνής. Ανάμεσα στις κάτω φωνητικές χορδές υπάρχει μια σχισμή, η φωνητική σχισμή. Από αυτήν περνά ο αέρας που αναπνέουμε. Κατά την εκπνοή, εφόσον δοθεί εντολή από τον εγκέφαλο για παραγωγή φωνής, η σχισμή αυτή κλείνει και καθώς φτάνει εκεί ο εκπνεόμενος αέρας, την ανοίγει και έτσι οι φωνητικές χορδές αρχίζουν να πάλλονται. Η συνεχής παλμική κίνηση των χορδών έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή του ήχου, της φωνής. Η παλμική αυτή κίνηση, στην πραγματικότητα, είναι σμιξίματα και χωρίσματα των χορδών που ο ρυθμός τους εξαρτάται από το ύψος και την ένταση του ήχου, που θέλουμε να παράγουμε. Αυτός ο ήχος, η φωνή, βγαίνει προς τα έξω κατά κύματα ή πιο απλά κατά μικρά κομμάτια. Πριν βγει στον εξωτερικό αέρα, κάθε ένα από αυτά τα κομμάτια του ήχου περνά από το τριπλούν ανθρώπινο αντηχείο, που αποτελείται από την κοιλότητα του φάρυγγα, τη ρινική κοιλότητα και τη στοματική κοιλότητα και μέσω της αντήχησης στα τοιχώματα των κοιλοτήτων αυτών, ο ήχος πλουτίζεται και δυναμώνει ανάλογα με την ποιότητα αυτών των οργάνων, που εξαρτάται από την κατασκευή τους (μέγεθος, σχήμα, υγιεινή κατάσταση) και που φυσικά ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Στη στοματική κοιλότητα, ανάλογα με τη θέση που παίρνουν η γλώσσα, τα δόντια και τα χείλια (φθογγοπλαστικά όργανα), η φωνή μετατρέπεται σε φθόγγους, από τους οποίους σχηματίζονται οι λέξεις και από αυτές ο έναρθρος λόγος. ΦΩΝΗΤΙΚΕΣ ΧΟΡΔΕΣ Αν θέλουμε να καταλάβουμε περισσότερο τη διαδικασία της

Σελίδα

15

παραγωγής της ανθρώπινης φωνής, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, σαν παράδειγμα, τη διαδικασία παραγωγής μιας νότας από ένα μουσικό όργανο, π.χ. ένα βιολί. Το βιολί παραμένει βουβό και αδρανές ως τη στιγμή που το δοξάρι έρχεται σε επαφή με τις χορδές και τις κρούει. Από την κρούση αυτή παράγεται η νότα. Αυτή η νότα, διερχόμενη από το αντηχείο, δηλαδή το κούφιο μέρος του βιολιού, αποκτά τόνο. Υπάρχουν, δηλαδή, τρεις ξεχωριστοί παράγοντες για την παραγωγή της νότας: Ο διεγέρτης, δηλαδή η ενέργεια που παράγεται από την κίνηση του χεριού. Ο δονητής, το μέρος του οργάνου, που δέχεται αυτήν την ενέργεια, δηλαδή οι χορδές. Και το αντηχείο, το μέρος που διέρχεται η νότα και αποκτά τα χαρακτηριστικά της. Στην ανθρώπινη, τώρα, φωνή, διεγέρτης είναι ο εκπνεόμενος αέρας, δονητής οι φωνητικές χορδές και αντηχείο η κοιλότητα του φάρυγγα, η κοιλότητα της μύτης και η στοματική κοιλότητα. Άρα στην προφορά της γλώσσας, υπάρχουν 4 θέσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η αναπνοή, η νότα, ο τόνος, ο φθόγγος. Κάθε μία από αυτές πρέπει να αναπτυχθεί σύμφωνα με τα δικά της προσόντα αλλά και με τρόπο, που να σχετίζεται με τις υπόλοιπες, μέσα στην πορεία των ασκήσεων.

ΦΘΟΓΓΟΙ Οι φθόγγοι είναι τα ελάχιστα μόρια του προφορικού λόγου. Οι φθόγγοι του ελληνικού προφορικού λόγου είναι 27: α.ε.ι.α.ου. β.γ.δ.ζ.θ.κ.λ.μ.ν.ς.π.ρ.σ.τ.φ.χ.ψ.γκ.μπ.ντ.τσ.τζ. Το στόμα είναι ο χώρος, όπου η φωνή μετασχηματίζεται, κατά διαφόρους τρόπους, σε φθόγγους. Η διάφορη εσωτερική διαμόρφωση του στόματος κάθε φορά, η μεταβολή στο μέγεθος και το σχήμα της κοιλότητάς του, η περιορισμένη ή ενεργητικότερη συμμετοχή άλλων οργάνων, που τα ονομάζουμε φθογγοπλαστικά, όπως είναι η γλώσσα, ο μαλακός ουρανίσκος, τα δόντια και τα χείλια, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τις ηχητικές εκείνες παραλλαγές, που χαρακτηρίζουν και τυποποιούν τους φθόγγους του προφορικού μας λόγου. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να εξετάσουμε το ρόλο, που παίζει, στην άρθρωση, η κινητικότητα του στόματος. Το στόμα πρέπει να ανοίγει κατά τη φώνηση και το σχηματισμό των φθόγγων (περίπου όρθιο οβάλ), αλλά να ανοιγοκλείνει, όσο γίνεται λιγότερο, βέβαια, πάντοτε στο μέτρο που το επιτρέπει η άρθρωση των φθόγγων, κάθε φορά. Ιδιαίτερα, τα σαγόνια πρέπει να μένουν, όσο γίνεται, πιο ακίνητα και να διατηρούν τη βασική τους απόσταση. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι, που το επιβάλλουν αυτό. Το σαγόνι έχει κάποιο βάρος και η κίνησή του, εκτός του ότι απαιτεί μια αρκετά έντονη ενέργεια, γίνεται αφορμή κάποιας καθυστέρησης, που δεν φτάνει, βέβαια, στο να κομματιάζει το λόγο, όμως εμποδίζει την άμεση διευθέτηση των οργάνων, την ακαριαία τοποθέτησή τους στις νέες θέσεις, για τη μόρφωση του φθόγγου, που ακολουθεί. Καθώς ξέρουμε, αξίωμα της καλής άρθρωσης είναι η άμεση και ακριβής μόρφωση των φθόγγων, στη σειρά του προφορικού λόγου. Αν τα σαγόνια κρατούν από μέσα την κανονική απόσταση, τότε το πέρασμα, από τον ένα στον άλλο φθόγγο, γίνεται ευκολότερο, επειδή τα μαλακά όργανα, όπως είναι τα χείλια και η γλώσσα, μπορούν αστραπιαία να κινηθούν προς τις νέες θέσεις. Υπάρχει ακόμα κίνδυνος να παρεμβληθεί ανάμεσα στους δύο ήχους, δηλαδή σε αυτόν που προηγείται και σε αυτόν που λέμε ή σε αυτόν που λέμε και σε αυτόν που ακολουθεί, αέρας ή άλλοι παρασιτικοί ήχοι, που επηρεάζουν την ευχέρεια και την αισθητική της προφοράς. Άλλος λόγος που επιβάλλει να ανοιγοκλείνουμε, όσο γίνεται λιγότερο, κατά την εκφώνηση, τα σαγόνια, είναι το ότι με τον τρόπο αυτό διατηρούμε, χωρίς ταλαντεύσεις, την τοποθέτηση του ήχου, δεν έχουμε συνεχή μεταβολή του ανθρώπινου αντηχείου και πετυχαίνουμε ομοιογένεια, ενώ διευκολύνεται η παλμική ώθηση του ήχου, στο σημείο κρούσης, στη μάσκα και ο λόγος κερδίζει σε ηχηρότητα και χρώμα. Οι φθόγγοι χωρίζονται στα φωνήεντα και στα σύμφωνα. Τα φωνήεντα είναι ήχοι καθαροί, χωρίς καμιά απόκλιση προς άλλον φθόγγο (όχι μεικτή, όπως σε άλλες γλώσσες, που έχουμε, π.χ., α προς ε ή ο προς ου), κρατούν αμιγές το χρώμα τους.

Σελίδα

16

Ας μην ξεχνάμε ότι η ελληνική λαλιά δεν έχει ρευστούς, ούτε συγκεχυμένους φθόγγους. Τα φωνήεντα μπορούν, ακόμα και μόνα τους, να σχηματίσουν ελάχιστη λεκτική αξία (συλλαβή). Τα φωνήεντα είναι που ρυθμίζουν τη χρονική αγωγή του προφορικού λόγου. Αυτά δίνουν το μέτρο, το χρώμα και την πλαστικότητα, στον προφορικό λόγο. Σαν φθόγγοι, καθαροί ήχοι, που είναι, τραγουδιούνται, τονίζονται, διαγράφουν μελωδικές καμπύλες, πλαταίνουν, πλάθονται και σχεδιάζουν το λόγο με μορφή αισθητική. Απαραίτητες προϋποθέσεις της καλής μόρφωσης των φωνηέντων είναι: α) Ύστερα από ένα μαλακό μπάσιμο του ήχου και αφού κυκλοφορήσει σε όλες τις κοιλότητες του ανθρώπινου αντηχείου και εκμεταλλευτεί καλά και την αντήχηση της ρινικής κοιλότητας, πρέπει να συγκεντρωθεί και να εκφωνηθεί ολοκάθαρα από το στόμα, χωρίς ούτε το παραμικρό μέρος του ήχου να περνάει από τη μύτη και να χρωματίζει έρρινα το φθόγγο. β) Σαν ήχοι καθαροί που είναι, τα φωνήεντα πρέπει να μορφώνονται στο στόμα μπροστά και να χτυπούν στη μάσκα, όπως το απαιτεί ο σχηματισμός της φωνής και η τοποθέτησή της. Κοντά σε αυτά, μπαίνοντας ο κάθε φθόγγος, πρέπει να παίρνει, αμέσως, όλη την πληρότητά του και να την κρατάει ενιαία, ως το τέλος. Τα σύμφωνα, μόνα τους, δεν είναι ποτέ αυτοδύναμα. Για να αποκτήσουν λεκτική υπόσταση, πρέπει οπωσδήποτε να συνταιριαστούν με φωνήεν και συνταιριάζονται με ποικίλες παραλλαγές˙ γι’ αυτό, άλλωστε, ονομάζονται και σύμφωνα. Τα σύμφωνα σαν θόρυβοι που είναι, αποτελούν, κατά έναν τρόπο, διακοπή ή αλλοίωση της ηχητικής καθαρότητας του λόγου˙ γι’ αυτό, πρέπει η αναλογία τους, στη σύνθεση του προφορικού λόγου, να περιοριστεί στο απαραίτητο. Σε όσο χρειάζεται, για να αποτελέσουν το σκαρί, μέσα στο οποίο θα απλωθεί, κυματιστά και πλαστικά, το καθ’ αυτό μελωδικό στοιχείο του προφορικού λόγου, το φωνήεν. Ο σκελετός αυτός είναι μέρος κυρίαρχο και σημαντικό στο λόγο και πρέπει να διαγράφεται, με ακρίβεια, κατά την άρθρωση και να δίνει τη φυσιογνωμία της γλώσσας. Η καθαρότητα του προφορικού λόγου στηρίζεται στην καθαρή και ορθή προφορά των συμφώνων. Βασική προϋπόθεση για την τεχνική άρθρωση των συμφώνων είναι να μορφώνονται στο στόμα εμπρός και να μην τραβιούνται προς τα πίσω. Ο ήχος τους να ωθείται προς τη μάσκα ακριβώς όπως και η φωνή, να μην φυλακίζεται στο βάθος του στόματος. Ιδιαίτερα, πρέπει να προσεχθεί ο σχηματισμός των φθόγγων που η φυσική τοποθέτησή τους είναι, μάλλον, προς το βάθος. Δηλαδή των φθόγγων που, για να μορφωθούν, χρειάζεται να ενεργήσουν τα όργανα του βάθους, όπως η ράχη της γλώσσας, ο μαλακός ουρανίσκος με τη σταφυλή (γ, χ, κ, γκ). Η καθ’ αυτή περιοχή της τεχνικής άρθρωσης είναι από εκεί που αρχίζει ο σκληρός ουρανίσκος και εμπρός. Για να υπάρξει σωστή άρθρωση στο συνταίριασμα δύο ή περισσότερων φθόγγων, χρειάζεται, απαραίτητα, να αρθρώνονται, με τη σειρά τους, κανονικά, οι φθόγγοι. Πρέπει, όμως, η μετάβαση από τον ένα φθόγγο στον άλλο, να γίνεται χωρίς διακοπή και χωρίς μετατόπιση στην τοποθέτηση της φωνής. Για το σχηματισμό των συμφώνων, τα φθογγοπλαστικά όργανα παίρνουν πιο ενεργητικό μέρος,

Σελίδα

17

έτσι ώστε άλλοτε αλλοιώνοντας τον αρχικό ήχο και άλλοτε με μόνο το ρεύμα εκπνοής, κατάλληλα χρησιμοποιούμενο, να μας δίνουν τους φθόγγους των συμφώνων, που τους χωρίζουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα ηχηρά και τα άηχα. Ηχηρά είναι εκείνα, που για τη μόρφωσή τους τα φθογγοπλαστικά όργανα χρησιμοποιούν ήχο. Άηχα είναι εκείνα, που για τη μόρφωσή τους χρησιμοποιείται μόνο η εκπνοή. Ηχηρά: β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ, μπ, γκ, ντ, τζ. Άηχα: φ, χ, θ, σ, π, τ, κ, ψ, τσ, ξ. Επίσης, χωρίζονται σε άλλες δύο κατηγορίες, ως προς τη διάρκειά τους. Σε διαρκή, δηλαδή σε αυτά που ο φθόγγος έχει διάρκεια, δηλαδή παρατείνεται και σε στιγμιαία, δηλαδή σε αυτά που ο φθόγγος δεν έχει διάρκεια και δεν μπορεί να παραταθεί. Διαρκή: β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ, χ. Στιγμιαία: κ, ξ, π, τ, ψ, μπ, γκ, ντ, τσ, τζ. Ακόμα, χωρίζονται και ως προς τον τρόπο που μορφώνονται, στα μορφωμένα σε στένωμα (β, γ, δ, ζ, θ, σ, φ, χ), που είναι αυτά που δημιουργούνται από ένα είδος αλλοίωσης, που παθαίνει ο ήχος, όταν τα φθογγοπλαστικά όργανα φτιάξουν κάπου στο στόμα ένα στένωμα, από το οποίο ο ήχος, περνώντας, συμπιέζεται κάπως και προστρίβεται στο περιορισμένο άνοιγμά του, οπότε παίρνει το ειδικό εκείνο χρώμα που χαρακτηρίζει το φθόγγο. Έτσι, π.χ., γίνεται το β. Το στένωμα, στην περίπτωση αυτή, σχηματίζεται στο στόμα, μπροστά, ανάμεσα στο κάτω χείλι και στα πάνω δόντια. Εκεί, έρχεται και προστρίβεται το ηχητικό ρεύμα και παίρνει το χαρακτηριστικό χρώμα που έχει ο φθόγγος β β β β β β . Το β β β β β β είναι ένας φθόγγος διαρκής. Αν στο ίδιο στένωμα, αντί να έρθει ο ήχος, έρθει με την ίδια ένταση απλώς το ρεύμα της εκπνοής, χωρίς να έχει μετατραπεί πριν στο λάρυγγα σε ήχο, τότε θα έχουμε ένα ακουστικό φαινόμενο, που δεν θα έχει την ηχηρότητα του ββββββ, αλλά ένα δικό του φυσητό άκουσμα που είναι ο φθόγγος φφφφφφ. Το φφφφφφ είναι ένας φθόγγος άηχος και διαρκής. Όλοι οι φθόγγοι που μορφώνονται σε στένωμα, είναι διαρκείς και ζευγαρωτά ηχηροί άηχοι. Κάθε ηχηρός φθόγγος με εξαίρεση τους υγρούς (λ, μ, ν, ρ) έχει τον αντίστοιχό του άηχο. Τα ζεύγη αυτά είναι: β φ, γ χ, δ θ, ζ σ. Αν εκεί που τα φθογγοπλαστικά ορφανά σχηματίζουν ένα στένωμα, έρθουν και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κλείσουν το στένωμα εντελώς έτσι που να φυλακίσουν πίσω του το ηχητικό ρεύμα, δηλαδή αν σχηματίσουν ένα φράγμα και μετά λύσουν μονομιάς τη θέση αυτή, αφήνοντας διέξοδο στο φυλακισμένο ρεύμα, θα έχουμε ένα ακαριαίο ακουστικό φαινόμενο, που θα είναι κάποιος στιγμιαίος φθόγγος. Έτσι, π.χ., γίνεται το π. Αν, με κλειστά χείλια, γεμίσουμε ενεργητικά το στόμα με το ρεύμα της εκπνοής και μονομιάς λύσουμε το φράγμα των χειλιών, ο αέρας που ελευθερώνεται μας δίνει ένα φθόγγο κάπως κούφιο, βουβό και στιγμιαίο, δηλαδή το π. Στο ίδιο φράγμα τον χειλιών, αν αντί αέρα στείλουμε ήχο να γεμίσει ενεργητικά το στόμα και προχωρήσουμε στο απότομο λύσιμο των χειλιών, ο αέρας που ελευθερώνεται, ξαφνικά, μας δίνει ένα συμπαγή, σκληρό και στιγμιαίο, αλλά ηχηρό φθόγγο, το μπ. Έτσι, έχουμε ακόμα μια κατηγορία φθόγγων, ως προς τον τρόπο που μορφώνονται σε φράγμα (κ, ξ, π, τ, ψ, μπ, γκ, ντ, τσ, τζ). Όλοι οι φθόγγοι που μορφώνονται σε φράγμα, είναι στιγμιαίοι και ζευγαρωτά άηχοι-ηχηροί. Κάθε άηχος φθόγγος έχει τον αντίστοιχό του ηχηρό, τα ζεύγη αυτά είναι: κ γκ, τ ντ, π μπ. Στην ροή του ελληνικού προφορικού λόγου, έχει και το ψ και το ξ το αντίστοιχό τους ηχηρό, μόνο που οι φθόγγοι αυτοί δεν είναι αυτοδύναμοι, όπως το τζ, δεν αρχίζει δηλαδή λέξη από αυτούς, και δεν συναντιούνται παρά μόνο στο συνταίριασμα του τελικού ν των λέξεων: μην, σαν, πριν, αν, όταν, δεν, καθώς και με τα άρθρα: τον, την, των, στων, στον, στην, με το αρχικό ξ ή ψ της επόμενης λέξης. Έτσι, έχουμε: ν ψ μ π ζ, ν ξ γ κ ζ. Ο φθόγγος τσ είναι νεότερος και συναντιέται μόνο στη δημοτική. Υπακούοντας και αυτός στον κανόνα του ζευγαρώματος άηχο-ηχηρό. Έχει το αντίστοιχό του ηχηρό το τζ, δηλαδή τσ τζ. Ως προς τον τρόπο που μορφώνονται οι φθόγγοι, έχουμε ακόμα μια κατηγορία φθόγγων, που θα τους ονομάσουμε ιδιόμορφους, γιατί δεν ανήκουν σε καμιά από τις δύο κύριες κατηγορίες, που

Σελίδα

18

είπαμε ως τώρα. Ούτε σε κείνη των φθόγγων που σχηματίζονται σε στένωμα, ούτε σε κείνη που σχηματίζονται σε φράγμα. Όπως, π.χ., το μ που είναι διαρκής ηχηρός φθόγγος, παίρνει το χρώμα του, καθώς περνάει το ηχητικό ρεύμα από τη μύτη, γι’ αυτό σωστά λογαριάζεται φθόγγος ρινικός, αλλά για τη μόρφωσή του δεν σχηματίζεται πουθενά στένωμα εξόν από το φυσικό στένωμα της ρινικής κοιλότητας, ούτε φράγμα, αφού είναι φθόγγος διαρκής και αφού πάντα υπάρχει ανοιχτός ο δρόμος προς τα ρουθούνια. Το ίδιο ισχύει και για το συγγενικό του φθόγγο, το ν, που και σε αυτόν το χρώμα δίνεται, καθώς περνάει από τα ρουθούνια. Τα φθογγοπλαστικά όργανα ενεργούν και στις δύο περιπτώσεις, απλώς και μόνο, όσο χρειάζεται, για να μετασχηματιστεί ο χώρος του στοματικού και του φαρυγγικού ηχείου, ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε φθόγγου. Ενεργούν, επίσης, για να στείλουν με παλμό το ηχητικό ρεύμα στη μύτη. Το λ είναι συγγενικό, ως προς τη θέση που μορφώνεται, με το ν. Η γλώσσα στενεύει και η άκρη της ακουμπάει στα φατνία των πάνω δοντιών. Ενώ το ρ μορφώνεται, μοναδικά, με αλλεπάλληλη διαδοχή του ήχου και διακοπής που γίνεται με την άκρη της γλώσσας, μπροστά στα φατνία των απάνω δοντιών. Σε καμία, λοιπόν, περίπτωση, δεν μπορεί να γίνει λόγος για το στένωμα ή το φράγμα των φθογγοπλαστικών οργάνων. Οι φθόγγοι μ, ν, λ, ρ (οι λεγόμενοι υγροί φθόγγοι) συμπλέκονται με τους άλλους φθόγγους εύκολα και ιδιαίτερα με τα άλλα σύμφωνα. Γι’ αυτό, το ποσοστό συμμετοχής τους στα συνταιριάσματα δύο, τριών ή τεσσάρων φθόγγων είναι πολύ πιο μεγάλο από το ποσοστό των άλλων ομάδων. Όπως αναφέρουν οι παλιοί γραμματικοί, σύμπλεγμα τριών συμφώνων δεν μπορεί να γίνει, αν τουλάχιστον ο πρώτος ή ο τρίτος φθόγγος δεν είναι υγρός, π.χ., Πέμπτη, άρκτος σκνίπα, ισθμός. Εξαίρεση στον κανόνα κάνουν τα σύνθετα από το εκ, π.χ. έκπτωτος. Στις άλλες κατηγορίες, είδαμε ότι κάθε ηχηρός φθόγγος έχει τον αντίστοιχό του άηχο και το αντίθετο. Οι υγροί φθόγγοι είπαμε ότι είναι ηχηροί διαρκείς, αλλά δεν έχουν τους αντίστοιχους άηχους. Όλα τα σύμφωνα συνταιριάζονται, μεταξύ τους, με τα όμοιά τους ηχηρά, αν είναι ηχηρά ή άηχα. Αν είναι άηχα ή όταν βρεθούν ένα ηχηρό με ένα άηχο πλάι-πλάι, κυριαρχεί το ηχηρό και μετατρέπει σε όμοιό του το άηχο. Αυτό δεν συμβαίνει με τα υγρά, που συνταιριάζονται με όλα, ανεξαιρέτως, τα σύμφωνα, χωρίς να επηρεάζονται ή να επηρεάζουν, εκτός από την περίπτωση που τα έρρινα μ, ν συναντιούνται με τα άηχα στιγμιαία π, τ, κ και μας δίνουν τους ηχηρούς στιγμιαίους φθόγγους μπ, ντ, γκ. Ως προς το μέρος που μορφώνονται τα σύμφωνα, τα χωρίζουμε σε: Χειλικά μ, π, μπ, ψ/ Χειλοδοντικά β, φ/ Γλωσσοδοντικά δ, θ/ Γλωσσικά-Φατνιακά λ, ν, ρ, τ, ντ, τζ, τσ/ Ουρανικά κ, γ, χ, γκ, ξ/ Συριστικά σ, ζ.

(Συνεχίζεται)

Σελίδα

19

Είκοσι μήνες με αναστολή για το... Θεατρικό Μουσείο ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ Από την «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» Όσοι αναρωτιούνται περνώντας από τον κλειστό χώρο της οδού Ακαδημίας 50, κάτω ακριβώς από το Πνευματικό Κέντρο, τι απέγινε το Θεατρικό Μουσείο ας μην νομίζουν ότι μεταφέρθηκε αλλού. Αντιθέτως, συνεχίζει να απαξιώνεται σχεδόν μεθοδικά. Ο πλούτος του από εκθέματα και αρχεία είναι κλειδαμπαρωμένος εδώ και έξι χρόνια στο έλεος κάθε τοξικομανή που ψάχνει ένα ήσυχο μέρος για να κάνει χρήση, ενώ σε κτίριο της οδού Καραμανλάκη παραμένει αναξιοποίητη, σε ένα διαμέρισμα χωρίς ρεύμα, η ιστορική βιβλιοθήκη με τις σπάνιες εκδόσεις, τα χειρόγραφα και τα λευκώματα. Χωρίς να έχουν πληρωθεί τα ενοίκια στον ιδιοκτήτη που ζητάει με το δίκιο του το χώρο και, βέβαια, χωρίς να έχουν πρόσβαση πια οι φοιτητές ή οι μελετητές σε αυτήν. Πώς να μεταφερθεί και με τίνος έξοδα να πάει στην ΕΡΤ, η οποία προσφέρθηκε να φιλοξενήσει σε αποθήκες της τις ιστορικές εκδόσεις. Εν τω μεταξύ, το χρέος του μουσείου αυξάνεται, έφτασε πια στο 1,2 εκατ. ευρώ, με το υπουργείο Πολιτισμού να κάνει τα στραβά μάτια, όπως συνηθίζει. Και να τα χειρότερα: «Εξαιτίας των χρεών, καταδικαστήκαμε σε 20 μήνες με τρία χρόνια αναστολή», λέει ο αντιπρόεδρος του Θεατρικού Μουσείου, ηθοποιός Γιώργος Μιχαλακόπουλος, αναφερόμενος στον εαυτό του και τον πρόεδρο του Θεατρικού Μουσείου Κώστα Γεωργουσόπουλο. Δύο κορυφαίοι θεατράνθρωποι, που ταλαιπωρούνται στην προσπάθειά τους να σώσουν το Θεατρικό Μουσείο-Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου, για το οποίο το κράτος αδιαφορεί. Οι δυο τους εργάζονται αμισθί και επιπλέον τρέχουν στα δικαστήρια πέντε με έξι φορές τον χρόνο (κοντά στα 80 είναι και οι δύο), είτε για τα χρέη του μουσείου στο ΙΚΑ, είτε για άλλες υποχρεώσεις, που δεν μπορούν να καλυφθούν, καθώς το μουσείο δεν χρηματοδοτείται πια. Και ό,τι έπαιρνε τα προηγούμενα χρόνια ήταν από τον τακτικό προϋπολογισμό, όπως μας λέει ο Κ. Γεωργουσόπουλος. Τα είχε πει και πέρυσι τέτοια εποχή στο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, όταν χαρακτηρίστηκαν μνημείο οι συλλογές του μουσείου, θέμα που έφερε προς συζήτηση στο Συμβούλιο τότε η Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πέρυσι το Θεατρικό Μουσείο χρωστούσε 700.000 ευρώ στο ΙΚΑ και 120.000 ευρώ σε ενοίκια για το διαμέρισμα, στο οποίο στεγάζεται η βιβλιοθήκη. «Χρήματα που μας τα χρωστάει το ΥΠΠΟΑ από επιχορηγήσεις, καθώς το μουσείο είναι αποκλειστικά επιχορηγούμενο από το υπουργείο για 40 χρόνια», είχε πει ο πρόεδρός του. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος Το ΥΠΠΟΑ, πάντως, δεν έχει μέχρι στιγμής ομιλητής στο πρόσφατο καταφέρει να βρει λύση, η οποία «πρέπει να είναι 2ο Συνέδριο του Σωματείου μας συνολική», όπως λέει στην «Κ» ο κ. Βαγγέλης Πολίτης, “Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη” διευθυντής του γραφείου της Υπουργού Λυδίας Κονιόρδου.

Σελίδα

20

«Υπάρχει γενικότερο πρόβλημα με τους φορείς που έχουν χρέη και έρχονται σε δύσκολη θέση οι πρόεδροί τους. Πρέπει να βρεθεί λύση, μια ρύθμιση ώστε να μην δεσμεύονται οι περιουσίες τους», εξήγησε. Οι συλλογές του Θεατρικού Μουσείου χαρακτηρίστηκαν, επί υπουργίας Αριστείδη Μπαλτά, όμως ο τέως υπουργός Πολιτισμού δεν έκανε τίποτα άλλο για το Θεατρικό Μουσείο. Όπως τώρα η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, που γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα, μια και η ίδια είναι μέλος του Θεατρικού Μουσείου. Μπορεί να εξασφάλισε 1,5 εκατ. ευρώ για να επαναφέρει το θεσμό των θεατρικών επιχορηγήσεων, αλλά για το μουσείο, που συμπλήρωσε 79 χρόνια ζωής, όπως είπε στον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο: «Δεν έχω ευχέρεια». «Είναι ντροπή» όσα συμβαίνουν λέει στην «Κ» ο Γ. Μιχαλακόπουλος. «Κάναμε έφεση, αλλά τι; Είναι ξεφτίλα να πας εθελοντής για να σώσεις ένα εθνικό μουσείο και κέντρο έρευνας χωρίς εισιτήριο, με εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως η βιβλιοθήκη του, και καλείσαι να καλύψεις τα χρέη του κράτους». Όσο για τον Κ. Γεωργουσόπουλο, που διέθεσε «ό,τι είχα και δεν είχα», είναι αποφασισμένος: «Ας πάω φυλακή. Δεν έχω άλλους πόρους, ούτε να πληρώσω δικηγόρους». Και έτσι απαξιώνεται ένας φορέας σημαντικός, ένα μουσείο με εξαιρετικά εκθέματα και συλλογές, μοναδικό στη χώρα μας και το χώρο των Βαλκανίων. Τι απομένει; «Να βγει σε διεθνή δημοπρασία το κοστούμι της Μαρίας Κάλλας που σχεδίασε ο Γιάννης Τσαρούχης για την παράσταση της “Μήδειας”, την οποία σκηνοθέτησε ο Λουίτζι Κερουμπίνι το 1961 στην Επίδαυρο», λέει απαυδισμένος ο Κ. Γεωργουσόπουλος. Πολύτιμες και οι μάσκες και τα κοστούμια που φιλοτεχνήθηκαν για τις Δελφικές Εορτές, που διοργανώθηκαν το 1927 και το 1930 από τον Αγγελο και την Εύα Σικελιανού. Υπάρχουν και τα κοστούμια και τα καμαρίνια της Μαρίκας Κοτοπούλη, της Κυβέλης, του Αλέξη Μινωτή και της Κατίνας Παξινού, της Ελένης Παπαδάκη, της Κατερίνας Ανδρεάδη, του Δημήτρη Χορν, μακέτες σκηνικών και κοστουμιών των Γ. Ανεμογιάννη, Π. Αραβαντινού, Γ. Βακαλό, Σπ. Βασιλείου, Ν. Εγγονόπουλου, Κλ. Κλώνη, Γ. Μόραλη, Βασίλη και Διονύση Φωτόπουλου και τόσων ακόμη. «Ο πρόεδρος και άλλα μέλη του Δ.Σ. βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με δέσμευση της προσωπικής τους περιουσίας και 20 μήνες φυλάκιση ο καθένας για τα χρέη του Μουσείου ελλείψει χρηματοδότησης», έγραψε στο Facebook ο πρόεδρος της Ν.Δ.. Με τον πρόεδρο του Θεατρικού Μουσείου, Κώστα Γεωργουσόπουλο, και το μέλος του Δ.Σ., Σταμάτη Φασουλή, συναντήθηκε χθες, όπως ενημερώνει με ανάρτησή του στο Facebook, ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Έγραψε, συγκεκριμένα, ο πρόεδρος της Ν.Δ.: «Συναντήθηκα χθες με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, πρόεδρο του Θεατρικού Μουσείου και τον Σταμάτη Φασουλή μέλος του Δ.Σ.. Οι δύο σπουδαίοι αυτοί άνθρωποι των τεχνών, που έχουν τιμηθεί με τις ύψιστες διακρίσεις του τόπου μας, εργάζονται χωρίς μισθό σήμερα για το Μουσείο. Ο πρόεδρος και άλλα μέλη του Δ.Σ. βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με δέσμευση της προσωπικής τους περιουσίας και 20 μήνες φυλάκιση ο καθένας για τα χρέη του Μουσείου ελλείψει χρηματοδότησης. »Με άλλα λόγια, προσωπικότητες που προσφέρουν εθελοντικά σε ένα Μουσείο που φημίζεται για την πλούσια αρχειακή κληρονομιά και το ερευνητικό του έργο για το θέατρο και τον πολιτισμό, τιμωρούνται από το κράτος για κάτι που δεν ευθύνονται. »Ο παραλογισμός σε αυτή τη χώρα δεν περιορίζεται σε αυτό το παράδειγμα, το παραδέχεται άλλωστε δημόσια και το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού. Αντί να επιβραβεύουμε προσωπικές και ανιδιοτελείς πρωτοβουλίες ανάδειξης του πολιτισμού, τις τιμωρούμε. Το κράτος δημιουργεί όσα αντικίνητρα χρειάζονται για ανθρώπους με πολύτιμη εμπειρία ετών να απέχουν από τη προσφορά στη κοινωνία. »Ο πολιτισμός της Ελλάδας έχει ανάγκη ανθρώπους που να εκτιμούν την αξία του». Πηγή: http://www.kathimerini.gr/915795/article/epikairothta/ellada/eikosi-mhnes-me-anastolh-gia-to-8eatriko-moyseio

Σελίδα

21

ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ

8 (Σταχυολογώντας και συνειρμολογώντας μέσα από ένα κουβάρι αναμνήσεων) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Παραμονή Χριστουγέννων του 2007, την ίδια εποχή που άρχιζε να παίρνει διαστάσεις η υπόθεση Ζαχόπουλου, τότε γενικού γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού επί Νέας Δημοκρατίας και την ίδια εποχή που ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος έπνεε τα λοίσθια, αλλά και την ίδια εποχή που πρώτο θέμα ήταν το προ της κρίσης ασφαλιστικό, μια δεκαετία πριν, μέσα στην οποία άλλαξαν τόσα πολλά… Παραμονή των Χριστουγέννων του 2007, λοιπόν, όταν έστελνα ευχές, ως μαθητευόμενος στο διαδίκτυο, προς τον Πρόεδρο του Π.Σ.Θ.Σ., Πάνο Καπετανίδη: «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ! ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ! Ευχαριστώ και για τη δημοσίευση της εργασίας μου! Εύχομαι να συνεχιστεί η συνεργασία μας στον τομέα της εφημερίδας. Έχω αρκετές σκέψεις για το επόμενο θέμα. Πριν αρχίσω να γράφω, περιμένω και κάποιες δικές σας ιδέες. Θα πρότεινα πάντως και μια παιδαγωγική προσέγγιση του Καραγκιόζη μέσα από την εφημερίδα με αποδέκτες (μεταξύ των άλλων) και τους εκπαιδευτικούς φορείς. Μια τέτοια προσέγγιση θα είναι πολλαπλώς χρήσιμη. Προς το παρόν, ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ». Η απάντηση του Πάνου Καπετανίδη ήταν, όπως πάντα άμεση: «Θωμά, είναι πολύ ωραία η ιδέα σου για την "παιδαγωγική προσέγγιση του Καραγκιόζη". Αυτό να γίνει και η αρχή για την πραγματοποίηση μιας ημερίδας! Για την ημερίδα μάλιστα θα χρειαστεί πολύ η βοήθειά σου στη βάση προσέγγισης και καλέσματος των αρμόδιων φορέων. Και πάλι ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ». Αναμνήσεις προφητικές για το μέλλον… Η αρχή είχε, ήδη, γίνει: «Χαίρομαι πολύ που σου άρεσε η ιδέα μου! Θα αρχίσω να γράφω κάτι σχετικό και θα σε ενημερώσω πριν τα Θεοφάνεια για να προλάβουμε το τεύχος Ιανουαρίου. ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ».

Σελίδα

22

Με το νέο έτος, δημοσιεύεται (στο δέκατο τεύχος της εφημερίδας: http://www.karagkiozis.com/EFHMERIDA_IANFEBR_10_08.pdf και μάλιστα σε διμηνιαίο τεύχος) το κείμενο, με τον εύγλωττο τίτλο: «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΩΣ ΠΑΙ∆ΙΚΟ ΘΕΑΜΑ». Ακολούθησαν, στα επόμενα τεύχη, μια σειρά από πολλά ακόμα κείμενα, τα οποία παρουσίασαν, με σφαιρικό και ολοκληρωμένο τρόπο, τον παιδαγωγικό χαρακτήρα της τέχνης του νεοελληνικού Καραγκιόζη. Πρόκειται για μια πρωτότυπη, πρωτοποριακή, αλλά Ο συντάκτης και διορθωτής του περιοδικού, και πολύτιμη σειρά κειμένων, διότι Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης η μέχρι πρότινος βιβλιογραφία δεν είχε ασχοληθεί με το θέαμα αυτό ως μέσο αγωγής, υπό το πρίσμα μιας ψυχοπαιδαγωγικής και διδακτικής θεώρησης. Αν η παιδαγωγική βιβλιογραφία, π.χ., γύρω από το κουκλοθέατρο είναι γεμάτη από ξένα και ελληνικά σχετικά εγχειρίδια, η παιδαγωγική βιβλιογραφία γύρω από το Θέατρο Σκιών (και ειδικότερα γύρω από το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών) ήταν ασήμαντη ως προς το μέγεθός της και αποσπασματική ως προς την ποιότητά της. Η εφημερίδα, λοιπόν, του Π.Σ.Θ.Σ. ήρθε να καλύψει ένα κενό στη βιβλιογραφία, μέσα από μια σειρά δημοσιεύσεων γύρω από το Θέατρο Σκιών ως παιδικό θέαμα. Οι δημοσιεύσεις κράτησαν για περισσότερο από δύο χρόνια και ασχολήθηκαν με την ιστορική διάσταση του θέματος, με το Θέατρο Σκιών στη σχολική τάξη και στο σχολείο γενικότερα, με τις ψυχοπαιδαγωγικές προϋποθέσεις της παιδικής ηλικίας σε σχέση με τη σκιά, με την επικοινωνιακή σχέση του καραγκιοζοπαίχτη με το παιδί, με το συναισθηματικό κόσμο του παιδιού και τις παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών και με την ηθική ανάπτυξη του παιδιού, ως θεατή των έργων του Καραγκιόζη. Επιπροσθέτως, μελετήθηκε και παρουσιάστηκε η διδακτική αξιοποίηση του Θεάτρου Σκιών στη θεωρία και την πράξη, η παρουσία του Καραγκιόζη σε όλα τα σύγχρονα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου, όπως επίσης και η θέση του συγκεκριμένου θεάματος στη σχολική ζωή, τις σχολικές εκδηλώσεις και τα σύγχρονα παιδικά πολυθεάματα. Οι ανωτέρω εργασίες παρουσιάστηκαν σε επιστημονικά συνέδρια και επαναδημοσιεύτηκαν σε επιστημονικές μελέτες, με προσθήκες, όπως είναι φυσικό, παραπομπών και υποσημειώσεων, για να παρουσιαστούν και στην επιστημονική παιδαγωγική κοινότητα. Η πρώτη φιλοξενία τους, όμως, η κύησή τους, θα τολμούσα να πω, πραγματοποιήθηκε μέσα από τις ψηφιακές σελίδες της εφημερίδας «Ο Καραγκιόζης μας», πράγμα που για μένα, προσωπικά, αποτελούσε, χαρά και τιμή. Η αρχή, λοιπόν, είχε ήδη γίνει, παράλληλα με άλλες μελέτες, ιστορικού κυρίως χαρακτήρα… Συνεχίζεται…

Σελίδα

23

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 1 4

Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου; Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank,

Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR0802600620000170200632294

Σελίδα

24

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 115

Πεζογραφία και Καραγκιόζης

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 2. “Οι... ενός καλλιτέχνη” πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα του Π.Σ.Θ.Σ.

3. “Το... της ημισκαλιστής φιγούρας” πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Π.Σ.Θ.Σ.

4. “Τα όνειρα ενός...” πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα του Π.Σ.Θ.Σ.

6. Γιάννης...: Συγγραφέας του έργου “Της τέχνης τα φαρμάκια” 7. Πρωταγωνιστής καραγκιοζοπαίχτης του έργου “Στο φως της ασετιλίνης”

ΚΑΘΕΤΑ 1. Βασίλειος...: Συγγραφέας του έργου “Στο φως της ασετιλίνης” 5. Πρωταγωνιστής καραγκιοζοπαίχτης του έργου: “Της τέχνης τα φαρμάκια”

Σελίδα

25

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»

100 τεύχη πριν: Τευχος 15, Σεπτέμβριος 2008, εξώφυλλο

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΒΑΓΓΟ ΚΟΡΦΙΑΤΗ

Τον αγαπηµένο µας Επίτιµο Πρόεδρο που έφυγε από κοντά µας «Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΕΛΕΙΩΣΕ» Αυτή την φράση, γραµµένη σε µια παλιά ρεκλάµα θα διάβαζε όποιος περνούσε από την οδό Κινικίου 29Β, στις 25 Ιούνη, όπου ήταν το σπίτι του αγαπητού µας Βάγγου. Το είχε ζητήσει ο ίδιος.

http://www.karagkiozis.com/EFHMERIDA_SEPTEMBRHS_15_08.pdf

Το δάσος που λαχτάριζες ώσπου να το περάσεις, τώρα να το ξεχάσεις διαβάτη αποσπερνέ! Μιλτιάδης Μαλακάσης

Σελίδα

26

Σελίδα

27

Σελίδα

28

“Ο Ντούμπας έχει κέφια” Σκίτσα του Κώστα Ντούμπα

ΑΚΟΥΣΑΤΕ! ΑΚΟΥΣΑΤΕ! ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ! ΤΡΕΞΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ!!!

ΣΗΚΩ, ΚΑΗΜΕΝΕ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ, ΝΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ!

Σελίδα

29

ΘΑ ΠΑΩ, ΡΕ ΑΓΝΑΙΚΑ! ΦΩΝΑΞΕ ΜΟΥ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΩΤΑ!

ΤΙ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΣΑΣ ΠΑΡΩ; ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΓΑΛΑ

Σελίδα

30

ΒΛΙΒΛΙΑ!!!

ΤΙ ΘΕΣ, ΡΕ ΛΟΥΜΠΟΥΔΙΤ;

ΓΑΛΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΘΕΙΕ!

ΑΓΛΑΪΤΣΑΑΑ! ΨΟΦΗΣΑ, ΑΛΛΑ ΨΩΝΙΣΑ!!!

Σελίδα

31

MΠΡΑΒΟ, ΤΡΥΓΟΝΙ ΜΟΥ!

KΥΡΙΕΣ, ΚΥΡΙΟΙ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ! ΚΑΛΗ ΣΕΖΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ! ΚΑΛΗ ΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ! ΚΑΛΟ ΧΕΙΜΩΝΑ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ!!!

Σελίδα

32

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, ΜΠΕΚΑΤΣΑ ΜΟΥ!

Σελίδα

33

Σελίδα

34