Ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 114 ιούλιος αύγουστος 2017

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 114 Ιούλιος - Αύγουστος 2017

Ο Καραγκιόζης έχει βρει το σπίτι του: Στην καρδιά των Ελλήνων!

Ξεκινάμε από αυτό το τεύχος, ανά μήνα, μια σειρά δημοσιεύσεων από τα «υλικά»

του 2ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη»,

που πραγματοποιήθηκε, με μεγάλη επιτυχία, στις 18 Ιούνη 2017.

Την έναρξη του Συνεδρίου την έκανε ο Δήμαρχος Νέας Ιωνίας κύριος Ηρακλής Γκότσης και ακολούθησαν οι ομιλητές με τα αντίστοιχα θέματα: Πάνος Καπετανίδης, Καραγκιοζοπαίχτης-Ηθοποιός-Πρόεδρος Πανελ. Σωματείου Θεάτρου Σκιών, “Το 2ο Συνέδριο-Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη” (Εισηγητική ομιλία). Φακιολά Μαρία, εκπρόσωπος του Υπουργείου Πολιτισμού-Αθλητισμού, “Χαιρετισμός εκ μέρους του Υπουργείου”. Ελένη Μελίδη, Διευθύντρια του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης-Αρχαιολόγοςιστορικός, “Από τον Μπερντέ στην Προθήκη: Η μετεξέλιξη ενός Εργαλείου Ψυχαγωγίας σε Μουσειακό Έκθεμα”. Κώστας Καζάκος, Σκηνοθέτης-Ηθοποιός-Καλ/κός Δ/ντής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, “Ο ρόλος του Καραγκιόζη στο λαϊκό μας πολιτισμό”. Εύα Μελά, Πρόεδρος Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, “Γιατί Καραγκιόζης Σήμερα;”. Ίλια Μέγα, εκφώνησε την ομιλία του Πρόεδρου Ομίλου UNESCO Πειραιώς και Νήσων Γιάννη Μαρωνίτη: “Ανάδειξη της τέχνης ως πολιτιστική & άυλη κληρονομιά”. Γιάννης Ιωαννίδης, Δρ. Πολιτ/κής Διαχ/σης-Δ/ντης Πολ/σμου Ο.Τ.Α., “Προφορικός Πολιτισμός και Θέατρο Σκιών”. Στάθης Μαρκόπουλος, Μαριονετίστας-Εκπρόσωπος UNIMA-ΕΛΛΑΣ, «Οι λαϊκές κουκλοθεατρικές παραδόσεις και η σημερινή τους δυναμική”. Πωλ Σκλάβος, Σκηνοθέτης-Κινηματογραφιστής, “Σινεμά και Καραγκιόζης”. Μιχάλης Χατζάκης, Καραγκιοζοπαίχτης-Δρ. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, “Η ποιητική

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Α. Αλιμπέρτης

ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

διάσταση του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών”. Γιάννης Χατζής, ΚαραγκιοζοπαίχτηςΕρευνητής Θεάτρου Σκιών, “Δικαίωμα στο όνειρο”. Κώστας Γεωργουσόπουλος, Συγγραφέας-Κριτικός, “Καραγκιόζης και θέατρο- Οι ρίζες”. Μένια Σπαθάρη, Κόρη Ευγένιου Σπαθάρη-Διευθύντρια μουσείων Δήμου Αμαρουσίου, “Το όνειρο του

Καραγκιόζη”. Ελένη Παπαγεωργίου, Ποιήτρια-Ζωγράφος, “Ο Καραγκιόζης στην Παράδοσή μας”. Σωτηρία Παπανδρέα, Νηπιαγωγός, “Ο Καραγκιόζης μέσα από τα Μάτια των Παιδιών”. Δημήτρης Φιλελές, Δάσκαλος-Δ/ντής 2ου Δημ. Σχολείου Ταύρου, “Η παιδαγωγική λειτουργία του Καραγκιόζη στο Δημοτικό Σχολείο”. Κούζης Αναστάσιος (Κούζαρος), Καραγκιοζοπαίχτης-Φιλόλογος, “Ο Καραγκιόζης στη Νέα Ιωνία, 1933 - 1972”. Άγγελος Αλιμπέρτης, Καραγκιοζοπαίχτης-Αγιογράφος-Καλ/κός Διευθυντής Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών του Π.Σ.Θ.Σ., “Ο Καραγκιόζης μας και οι Ήρωες της Ρωμιοσύνης”. Θωμάς Αγραφιώτης, Καραγκιοζοπαίχτης-Διδάκτωρ Παιδαγωγικής ΑΠΘ-Ερευνητής Θεάτρου Σκιών, “Δέκα χρόνια Εφημερίδας «Ο Καραγκιόζης μας»”. Κωνσταντίνος Κουτσουμπλής, Καραγκιοζοπαίχτης-Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, “Ελληνικό Θέατρο Σκιών, Διάσωση ή Διάδοση; Ένα Σπίτι για τον Καραγκιόζη, Εφικτό ή Ουτοπία;”. Σωκράτης Κοτσορές, Καραγκιοζοπαίχτης-Β΄ Αντιπρόεδρος Π.Σ.Θ.Σ., “Οι ληστρικές παραστάσεις στο Θέατρο Σκιών”. Δημήτρης Φανάρας, Ερευνητής, “Καραγκιόζης και δημόσια προϊόντα”. Κώστας Ψυχραιμίας, Συγγραφέας, “Παυσίλυπα θεατρίσματα του 19ου αιώνα”. Αναστασία Μανδάλα, Φιλόλογος-Αρχαιολόγος Mphil, “Το Θέατρο Σκιών στην Χίο”. Τάκης Μαζαράκης, Ερευνητής του Θεάτρου Σκιών, “Η Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου και το έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι»”. Παρεμβάσεις έγιναν από τον Ταμία του Σωματείου-καραγκιοζοπαίχτη Αργύρη Αθανασίου, τον Αντιπρόεδρο του Σωματείου μας-καραγκιοζοπαίχτη Τάκη Κωστιδάκη, τον Ιάσονα Μελισσηνό (καραγκιοζοπαίχτη-ερευνητή) και την Ιωάννα Παπαγεωργίου (Δρ. τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών).

Μέσα από τα τεύχη του περιοδικού μας, θα δημοσιεύσουμε τις ομιλίες των ΣΥΝΕΔΡΩΝ, κάνοντας αρχή σήμερα, από την εισηγητική ομιλία του Προέδρου του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, Πάνου Καπετανίδη. Θα ακολουθήσουν οι ομιλίες, αρχικά όσων τις είχαν καταθέσει σε ηλεκτρονική μορφή και αργότερα των υπόλοιπων, όταν γίνει η απομαγνητοφώνηση.

Πάνος Καπετανίδης ΣΥΝΕΔΡΙΟ ή ΗΜΕΡΙΔΑ;

Πριν τριάντα χρόνια, πραγματοποιήθηκε, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Καραγκιόζη. Ένα Συνέδριο, που στόχο είχε τον τρόπο και το μέσο για τη διατήρηση και ανάπτυξη της μοναδικής στο είδος της παραδοσιακής λαϊκής τέχνης. Της τέχνης του Θεάτρου Σκιών. Τότε, ήταν ακόμα στη ζωή πολλοί από τους μεγάλους μαστόρους-φορείς της παράδοσης, που σήμερα λείπουν από κοντά μας. Μάλιστα, κάποιοι από αυτούς πλαισίωναν και το τότε Δ.Σ., όπως ο Σταμάτης Γενεράλης και ο Λεωνίδας ο Μαρής. Αρχικά, είχα σκεφτεί να το ονομάζαμε: «ΗΜΕΡΙΔΑ». Το λέω στον Γενεράλη και μου λέει:

Σελίδα

3

«Θα βγάλουμε εφημερίδα;». Το λέω στον Γιάνναρο, μου λέει: «Θέλω και εγώ μια ΜΕΡΙΔΑ!»… Ίσως, μόνο ο Βάγγος κατάλαβε τι εννοούσα. Έτσι και προς αποφυγή παρεξηγήσεων, αποφασίσαμε να το ονομάσουμε «ΣΥΝΕΔΡΙΟ». Σε αυτό, το πρώτο μας Συνέδριο, επεξεργαστήκαμε την ιδέα πώς θα διατηρηθεί και θα αναπτυχθεί η παραδοσιακή Τέχνη του Θεάτρου Σκιών. Όλοι, ανεξαιρέτως, οι Σύνεδροι και ιδιαίτερα οι γνώστες του θέματος, οι καραγκιοζοπαίχτες και οι ερευνητές του Θεάτρου Σκιών, είχαν πει ότι: «Ο χώρος που γεννιούνται οι καραγκιοζοπαίχτες, είναι το κλασικό “μαντράκι”. Αυτό με τον κισσό και το αγιόκλημα». Τα «μαντράκια», όμως, λιγοστέψανε. Τη θέση τους κατέλαβε το τσιμέντο και η άσφαλτος. Έτσι λοιπόν, ο

Καραγκιόζης άφησε το φυσικό του χώρο. Το τελευταίο «μαντράκι», που έκλεισε, ήταν του Μάνθου του Αθηναίου, μαζί με το θάνατό του. Ποιος άλλος τρόπος υπάρχει; Και ενώ βλέπουμε ότι η Μουσική έχει το Μέγαρό της, επίσης απόκτησε Μέγαρο και η Όπερα (το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», ένας πολύ όμορφος χώρος), το Θέατρο από το 1930 έχει το Εθνικό Θέατρο… Τι έχει μείνει; «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη» μας. Η Εθνική Σκηνή Θεάτρου Σκιών.

Σε αυτόν, λοιπόν, τον ονειρεμένο χώρο, που φανταζόμαστε να υπάρξει, θα μπορεί να γίνει το φυτώριο των νέων καραγκιοζοπαιχτών. Αυτός ο χώρος μπορεί να φιλοξενήσει και το υλικό, του οποίου μέρος του έχουμε εκθέσει σε αυτόν το χώρο, που δεν είναι μόνο οι φιγούρες, τα σκηνικά και τα εργαλεία του Θεάτρου Σκιών, τα οποία έχουμε στην κυριότητά μας πολλά από τα οποία είναι ακόμα και προ 100 χρόνων, αλλά υπάρχει και ένα πολύ άγνωστο υλικό από βιβλία των μελών του Σωματείου, φωτογραφίες, έγγραφα από το 1925 μέχρι σήμερα. Επίσης, υπάρχουν βιβλία και έγγραφα του Ταμείου Αλληλοβοήθειας (η προ του ΙΚΑ ασφαλιστική κάλυψη των καραγκιοζοπαιχτών). Έτσι, το 2ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ, σήμερα, είναι γεγονός. Σαν συνέχεια, του πριν από τριάντα χρόνια προηγούμενου συνεδρίου, θα ασχοληθεί κυρίως με το θέμα του Σπιτιού του Καραγκιόζη. Δηλαδή, όπως σας είπα, της «Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών» και το μοναδικό τρόπο, για να επιτευχθεί η διατήρηση και ανάπτυξη του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Τριάντα χρόνια, λοιπόν, πέρασαν και από τότε, πολλά θετικά, που θα μπορούσαν να γίνουν, δεν έγιναν, αλλά και πολλά, αρκετά από τα οποία αρνητικά, δυστυχώς, έγιναν. Μερικά στοιχεία από τις δράσεις του Σωματείου μας, υπάρχουν μέσα στο ντοσιέ του Συνεδρίου,

Σελίδα

4

το οποίο έχετε ήδη παραλάβει. ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Το όνειρο, λοιπόν, της Εθνικής Σκηνής δεν έγινε. Ούτε με χρήματα του Ελληνικού κράτους, ούτε με τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα μου πείτε, εσείς γιατί δεν πήρατε μέρος, στα διάφορα προγράμματα «στήριξης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Μια φορά, το 1993, ασχοληθήκαμε και με αυτά, υπό τύπου ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ, με την εκπαίδευση 18 νέων πάνω στην τέχνη και την τεχνική, σίγουροι, όμως, ότι με σεμινάρια δεν μαθαίνεται η τέχνη. Και για αυτά τα σεμινάρια, μέχρι να καταφέρουμε να φτάσουμε στην εκτέλεσή τους, είδαμε και πάθαμε. Γνωστός ο κυκεώνας της γραφειοκρατίας και οι παγίδες, που κρυβόντουσαν, πίσω από κάθε ενέργεια. Αργότερα, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλα έγιναν πιο πολύπλοκα. Με ενταξιακά κείμενα, δυσνόητα για απλοϊκούς ανθρώπους, έτσι ώστε να κινδυνεύει ο φορέας, που θα αναλάμβανε την εκτέλεσή τους να μην πληρωθεί ή να χρησιμοποιήσει διάφορα γραφεία επιτήδειων και καιροσκόπων, που ζητούσαν να πάρουν τη «μερίδα του λέοντος», από τα χρήματα της επιδότησης. Θα έπρεπε κάποιος να μας καθοδηγήσει, να μας υποδείξει το πώς και το τι. Γιατί εμείς κινιόμασταν με γνώμονα το γενικό κέρδος και όχι το ατομικό και φυσικά μη διατεθειμένοι να αφήσουμε τις εργασίες μας, για να ασχολούμαστε με κάτι, που απεχθανόμαστε. Τη γραφειοκρατία. Το όνειρο, λοιπόν, της «Εθνικής Σκηνής», όσο πήγαινε και απομακρυνόταν. Η λειτουργία μιας μόνιμης σκηνής, που θα έπαιζαν όλοι οι καραγκιοζοπαίχτες, εναλλάξ, ασχολούμενοι μόνο με το καλλιτεχνικό μέρος, όπου γύρω τους θα μαθήτευαν ως βοηθοί, νέοι, που φιλοδοξούσαν να γίνουν οι αυριανοί, σωστοί τεχνίτες, έμεινε ανολοκλήρωτο. Παράλληλα, έσβηναν, βιολογικά, οι περισσότεροι άξιοι φορείς της παράδοσης. Οι παλιοί καραγκιοζοπαίχτες. Το επάγγελμα ωστόσο, ξέφυγε από τη νοοτροπία της «λούμπεν λαϊκότητας», που του προσέδιδαν ή το ήθελαν να βαδίζει κάποιοι «καραγκιοζολόγοι». Στο Σωματείο μας, άρχισε να μπαίνει νέο αίμα. Νέα παιδιά, με γραμματικές γνώσεις, μεράκι και πολλή θέληση. Πού, όμως, να μάθουν και με το σωστό τρόπο, αυτήν την παραδοσιακή τέχνη; Τα μαντράκια έσβησαν. Τα λίγα μόνιμα-χειμερινά θέατρα φυλλοροούν ή κατεβάζουν την παράσταση, σε χαμηλή «ηλικιακή στάθμη», για βιοποριστικούς λόγους. Στα σχολεία, παρόλο που το Θέατρο Σκιών μπήκε στα σχολικά βιβλία, οι νέοι δάσκαλοι, που δεν γνώρισαν τον πραγματικό,

Σελίδα

5

λαϊκό-σατιρικό, Καραγκιόζη, δεν έχουν και πολλά να πουν στα σχολιαρόπαιδα. Κατέβασαν, μάλιστα και εκεί, τις ηλικίες παρακολούθησης. Ο Καραγκιόζης έγινε το θέαμα για τις μικρές ηλικίες του σχολείου. Νηπιαγωγείο, Α’, Β’ τάξη, άντε και η Γ’ τάξη του Δημοτικού. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Εδώ, θα θέλαμε αρωγό το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Γιατί είναι «Θέμα Παιδείας» η ενίσχυση της μοναδικής στο είδος της παραδοσιακής Λαϊκής τέχνης. Θα μπορούσε, λοιπόν, να εξαιρέσει, π.χ., το Θέατρο Σκιών από τις 5 πολιτιστικές επισκέψεις, μια και οι παραστάσεις Καραγκιόζη στα σχολεία δεν καταλαμβάνουν ολόκληρο το σχολικό ωράριο, αφού παίζονται μέσα στο σχολείο και εφόσον το διδακτικό προσωπικό συμφωνήσει. Η διάρκεια της παράστασης είναι περίπου μιάμιση ώρα και το κόστος πολύ χαμηλό, σε σχέση με οποιαδήποτε εκπαιδευτική επίσκεψη, που απαιτεί μετακίνηση των μαθητών. Επίσης, θα μπορούσε να γίνει μία παραίνεση από το Υπουργείο Παιδείας προς το εκπαιδευτικό προσωπικό, να πραγματοποιείται στην κάθε σχολική μονάδα μια παράσταση Θεάτρου Σκιών, για όλες τις τάξεις του Δημοτικού, αλλά και στα Γυμνάσια και γιατί όχι και στα Λύκεια της χώρας. Αντί, όμως, για βοήθεια και συμπάθεια από μέρους του Υπουργείου Παιδείας, είχαμε αυτήν τη φορά και αρνητική απάντηση της σημερινής ηγεσίας στο πρόσφατο αίτημά μας, να τεθεί το Συνέδριο και το 6ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, με το αιτιολογικό ότι το Σωματείο μας «δεν πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για χορηγία της αιγίδας του». (Πολλά θαυμαστικά!!!!!!!!) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ευτυχώς, η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού μάς έδωσε, αν και αργοπορημένα, την «ΑΙΓΙΔΑ» του, τόσο για το υπό διεξαγωγή Συνέδριο, όσο και για το 6ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη, που αρχίζει αύριο και τελειώνει το Σάββατο, (πράγμα ανέξοδο άλλωστε). Όμως, τόσο αργοπορημένα, ώστε να μην προλάβουμε να το αναγράψουμε στο διαφημιστικό υλικό που είχε ήδη εκδοθεί. Αλλά ας αναφερθώ σε ορισμένα ιστορικά γεγονότα.

23 Υπουργοί Πολιτισμού, πέρασαν από το 1985, που ανέλαβα για πρώτη φορά Πρόεδρος του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, μέχρι σήμερα. Το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού κωφεύει, για να μην πω αδιαφορεί, στις διαρκείς οχλήσεις του Σωματείου μας, για να κάνει κάτι, ώστε να μην φτάσει η τέχνη στο σημείο ΜΗΔΕΝ, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Υπάρχει διαχρονική-ιστορική ευθύνη. Για να μας ξεφορτωθεί το ΥΠ.ΠΟ., μας έδωσε, κατά καιρούς, μικρές επιχορηγήσεις.

1,5 εκατομμύριο δραχμές, επί Υπουργίας Μελίνας

Σελίδα

6

Μερκούρη.

1,5 εκατομμύρια δραχμές, επί Υπουργίας Ντόρας Μπακογιάννη και 3 εκατομμύρια δραχμές επί Υπουργίας Θάνου Μικρούτσικου. Τότε, μάλιστα, αγοράσαμε και τις φιγούρες των αείμνηστων Σπύρου και Θέμη Καράμπαλη, από την οικογένειά τους, που αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής μας. Και ερχόμαστε στα χρόνια της κρίσης. Σε αυτήν την περίοδο, ζούμε τα παρακάτω τραγελαφικά:

Τραγελαφικό πρώτο: Έντεκα χρόνια μετά από την τελευταία επιχορήγηση, στις 6 Φλεβάρη του 2004, ύστερα από πολλές ενοχλήσεις, αποσπάσαμε την υπόσχεση για επιχορήγηση του Σωματείου μας από το Υπουργείο Πολιτισμού, με το ποσό των 6.000 €, επί Υπουργίας Ευάγγελου Βενιζέλου (Αρ. Απόφασης 172/Α της 6-2-2004). Όμως: Δεν είχε χρήματα ο «ειδικός Λογαριασμός». Γίνανε εκλογές και η νέα κυβέρνηση της Ν.Δ. ανακάλεσε την απόφαση (Υπουργός Πολιτισμού τότε ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο μετέπειτα πρωθυπουργός). Τραγελαφικό δεύτερο: Στις 5 Ιούνη 2007, σε ραντεβού, που κλείσαμε με πολύ κόπο, με τον τότε Υπουργό Γιώργο Βουλγαράκη, αποσπάσαμε την υπόσχεση για επιχορήγηση με το «ιλιγγιώδες ποσό» των… 1.500 €, για άμεση αντιμετώπιση του κρίσιμου και τότε οικονομικού προβλήματος, που αντιμετώπιζε το Σωματείο μας. Πάλι ο «ειδικός λογαριασμός» δεν είχε χρήματα(!!!). Τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους, γίνανε πρόωρες εκλογές και η Ν.Δ. ξαναέγινε κυβέρνηση. Αλλά, ω του θαύματος! Ο καινούριος Υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης ΑΝΑΚΑΛΕΣΕ την απόφαση του προηγούμενου Υπουργού, του ίδιου του κόμματός του!!! (Η απόφαση έφτασε στα γραφεία μας στις 21 Δεκέμβρη του 2008, με τραγελαφικότερο το αιτιολογικό της απόφασης: «Ανακαλείται η απόφαση επιχορήγησης…, διότι εξέλιπαν οι λόγοι, για τους οποίους εκδόθηκε»… Έτσι, το ιστορικό μας Σωματείο, για να μην χρεοκοπήσει και να μπορέσει να ανταπεξέλθει στο ρόλο του, έκοψε το τηλέφωνο των γραφείων του, περιόρισε τις πολιτιστικές του δράσεις και αύξησε τη μηνιαία συνδρομή από 1,50€ σε 7€ το μήνα, ποσό δυσβάσταχτο για τους βιοπαλαιστές-μέλη του. Αυτό, συν τη δαπάνη, που ήταν απαραίτητη για τη μετάβαση των επαρχιωτών στις Γενικές Συνελεύσεις, αποδυνάμωσαν το Σωματείο από μέλη. Τα 150 και πλέον μέλη του έτους 1987, μειώθηκαν, μέχρι σήμερα, ακόμα και λόγω θανάτων και λόγω της κρίσης, σε 65 μέλη. Για να ευθυμήσουμε και λίγο, θα αναφέρω, όμως, και μια ακόμα ιστορική τραγελαφικότητα.

Σελίδα

7

Όπως ήδη προείπα, από τα πρώτα, παλιά και πάγια αιτήματα, του Σωματείου μας, προς το Υπουργείο Πολιτισμού, ήταν και είναι η παραχώρηση ενός χώρου, για γραφεία και στέγαση του ιστορικού αρχείου μας, που αποτελείται από φιγούρες, σκηνικά και εργαλεία 120 χρόνων, υπό τύπου μουσείου.

1980. Ο τότε Υπουργός Πολιτισμού Ανδρέας Ανδριανόπουλος υπέγραψε, επιτέλους, παραχώρηση, προς το Σωματείο μας, οικήματος στο Μοναστηράκι, το οποίο όμως… είχε ήδη… κατεδαφιστεί!!!!! Η τελευταία επιχορήγηση για την ενίσχυση των δραστηριοτήτων του Σωματείου, με το ποσό των 10.000 €, ήταν το 2009, με υπουργό Πολιτισμού τον Αντώνη Σαμαρά. Με αυτά τα χρήματα περάσαμε, μέχρι τώρα. Την Πέμπτη που μας πέρασε (15 Ιουνίου), πήραμε και την απάντηση, της σημερινής ηγεσίας, του Υπουργείου Πολιτισμού στα πάγια αιτήματά μας: «Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΣ & ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ, κατά πάγια τακτική της εισηγείται θετικά σε αιτήματα οικονομικής ενίσχυσης δράσεων, όταν αυτές σχετίζονται με το ετήσιο πρόγραμμα δράσης και εν γένει τον μακρόπνοο σχεδιασμό της Υπηρεσίας μας ή όταν αποτελούν διακεκριμένη συμβολή στη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξη της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας». «Ως εκ τούτου, η Υπηρεσία μας δεν εισηγείται θετικά στην οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπιση π.χ. λειτουργικών και άλλων συναφών εξόδων. Δεδομένου, όμως, ότι γνωρίζουμε την ιστορία και δράση του σωματείου σας, με το οποίο έχουμε συνεργαστεί κατά το παρελθόν με πολύ καλά αποτελέσματα, κρίνουμε σκόπιμο να υποβάλλετε προς την Υπηρεσία μας αναλυτικό φάκελο με τις προγραμματιζόμενες δράσεις σας, προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα οικονομικής ενίσχυσης για τις δράσεις αυτές μέσα από το Πρόγραμμα Δράσης του επομένου έτους (2018)».

UNESCO Το 2010, μπροστά στα έκπληκτα μάτια, της τότε ηγεσίας, του Υπουργείου Πολιτισμού, αναγνωρίζεται από την UNESCO ότι το Τούρκικο Θέατρο Σκιών αποτελεί άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας! Ο σάλος, τότε, από τον πνευματικό κόσμο, ανάγκασε τον τότε Υπουργό Παύλο Γερουλάνο να υποσχεθεί ταχεία προσπάθεια για αναγνώριση, και για την Ελλάδα, του ελληνικού Καραγκιόζη ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Παραμένει η υπόσχεση… Για το θέμα αυτό, σας διαβάζω την απάντηση από τη σημερινή ηγεσία που, όπως σας είπα, λάβαμε από τότε, μόλις προχθές, Πέμπτη 15 Ιούνη 2017: «Το στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Θεάτρου Σκιών είναι ήδη εγγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με

Σελίδα

8

την υπ’ αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΝΠΑΑΠΚ/ ΤΑΠΚΔΘ/68656/38642/402/110/3-3-2016 Υπουργική Απόφαση. Η απόφαση, ωστόσο, για υποβολή φακέλου εκ μέρους της χώρας μας για την εγγραφή στοιχείων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε έναν από τους τρεις καταλόγους που προβλέπει η Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO λαμβάνεται από την Εθνική Επιτροπή έπειτα από συνεκτίμηση πολλών παραγόντων». (!!!!) Στα θέματα στέγασης και υποτυπώδους λειτουργίας της Εθνικής μας σκηνής: Στο τελευταίο διάστημα της κρίσης, πάψαμε να διεκδικούμε, ως Σωματείο, οικονομική ενίσχυση για τα τρέχοντα (κυρίως το ενοίκιο) και επικεντρωθήκαμε στη διεκδίκηση χώρου από το ΥΠ.ΠΟ., για να στεγάσουμε τα γραφεία και το υλικό μας και παράλληλα, αν υπήρχε και χώρος, για να στήσουμε ένα θερινό θεατράκι για την Εθνική μας Σκηνή. Με επίκεντρο τους χώρους στην Πλάκα, που το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στο Υπουργείο, που μας αφορά.

2013: Με υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού τον κ. Πάνο Παναγιωτόπουλο, προτείναμε έναν τέτοιο χώρο, σε παράρτημα του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης (Ραγκαβά 5), που είναι ένας από τους δρόμους, που τέμνει την Πλατεία Λυσικράτους, όπου υπήρξε το ιστορικό τελευταίο θέατρο του αείμνηστου Γιώργου Χαρίδημου. Το χώρο αυτό, τον οποίο θεωρήσαμε κατάλληλο, αφού διαθέτει μια τεράστια αυλή, για τη δημιουργία υποτυπώδους θερινού θεάτρου, ενώ σε ένα από τα μικρά κτίσματα που είναι εντός, θα μπορούσε να στεγαστεί και το γραφείο μας και τα διάφορα εργαλεία της σκηνής για το χειμώνα. Για το χώρο αυτό, λάβαμε την κατηγορηματική άρνηση του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης, διά στόματος, της Διευθύντριάς του, της κυρίας Ελένης Μελίδη, που έχουμε την τιμή να παραβρίσκεται σήμερα μαζί μας και περιμένουμε, εναγωνίως, τις πιθανές προτάσεις, που θα μας κάνει. Παλιότερα, είχαμε ζητήσει και ένα οίκημα στην ίδια οδό Ραγκαβά 13, όπου ήταν και πρώην οικία του αείμνηστου καραγκιοζοπαίχτη Διονύση Λέντερη. Σήμερα, έχει γίνει Παιδικός Σταθμός. Και σε αυτό το αίτημα, δεν πήραμε ποτέ απάντηση. Παράλληλα, υποδείξαμε και έναν ακόμη χώρο, στην οδό Θόλου & Πανός 19Α, στην Πλάκα, που έχει, όμως, παραχωρηθεί στην

Σελίδα

9

Επιτροπή Πτυχιούχων Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Δεν γνωρίζω αν λειτουργεί κάτι ή αν πηγαίνει κανείς εκεί. Η αντιμετώπιση από τα «Ιδρύματα» Πριν δυο χρόνια, είχαμε σκεφτεί να κάνουμε ένα εβδομαδιαίο αφιέρωμα στα ηρωικά έργα, με αφορμή τον εορτασμό της Εθνικής Παλιγγενεσίας, μαζί και με σχετική έκθεση με φιγούρες, ρεκλάμες και σκηνικά παραστάσεων του ’21. Απευθυνθήκαμε στο Ίδρυμα Κακογιάννη, ώστε να κάνουμε από κοινού και σε συνδιοργάνωση τις εκδηλώσεις αυτές, ΔΩΡΕΑΝ για το Αθηναϊκό κοινό. Η απάντηση, που λάβαμε, ήταν ότι μας παραχωρούν αίθουσα για τις παραστάσεις, έναντι, όμως, του ποσού των 150€, ανά ημέρα, ενώ δεν μας παραχωρούσαν χώρο για την έκθεση που προτείναμε. Αυτό, σε λίγες μόνο γραμμές, είναι το περιπετειώδες οδοιπορικό όσων ακόμα έχουμε το κουράγιο να επιμένουμε, να προσπαθούμε και να διεκδικούμε. Τονίσαμε στον αρμόδιο φορέα μας, το Υπουργείο Πολιτισμού, ότι το περίσσευμα του κουράγιου και της ανιδιοτελούς προσφοράς όσων έχουμε απομείνει, στένεψε επικίνδυνα. Οφείλω, όμως, να αναφερθώ και στα ενδο-καλλιτεχνικά (ενδο-οικογενειακά) μας προβλήματα, που πρέπει να ξεπεραστούν. Προβλήματα, που υπάρχουν και στις καλύτερες οικογένειες. Να ενωθούμε όλοι για τον κοινό σκοπό, αφήνοντας, πίσω, τα ανθρώπινα ελαττώματα, τις γκρίνιες και τις αντιζηλίες, για να εξυγιάνουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Αριθμητικά, όπως σας είπα, ως Σωματείο, δεν έχουμε τη δύναμη να κλείσουμε δρόμους, για να διεκδικήσουμε. Δεν έχουμε τις θέσεις να κατεβάζουμε διακόπτες. Ζητάμε από εσάς, που δείξατε ότι είστε κοντά μας, με το να χαλαλίσετε, για χάρη μας, αυτήν τη θερμή, αν και βροχερή, Κυριακή του Ιούνη, για να μας συμπαραστασταθείτε. Ακόμα και με την απλή κίνηση να γίνετε μέλη του Σωματείου μας. Θέλουμε να ακούσουμε τις προτάσεις σας. Να μας φέρετε σε επικοινωνία, αν είναι δυνατόν, με τις τυχόν χρήσιμες, για μας, γνωριμίες σας, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν με τον άλφα ή βήτα τρόπο. Να βοηθήσετε να ανοίξουν κάποιοι τα αυτιά τους. Να χτυπήσουν κάποιες ευαίσθητες χορδές! Να ξαναζωντανέψει η νοσταλγία! Να αφυπνιστούν οι άνθρωποι του «δίνω» και όχι του «παίρνω». Προτείνω, επίσημα, να συσταθεί από τους παρευρισκόμενους μια Επιτροπή ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ της Ε θ ν ι κ ή ς Σκηνής Θεάτρου Σκιών.

Καλώ τους σύνεδρους, αλλά και τους καλεσμένους μας, να το δηλώσουν στις ομιλίες τους ή στη γραμματεία του Συνεδρίου. Για να αποκτήσει ο Ελληνικός Καραγκιόζης ένα πραγματικό ΔΙΚΟ του σπίτι.

Σελίδα

10

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ Ευχαριστούμε θερμά: Τον Δήμαρχο, κ. Ηρακλή Γκότση, καθώς και το Δημοτικό Συμβούλιο Νέας Ιωνίας και τον Οργανισμό Πολιτισμού, Άθλησης & Νεολαίας (ΟΠΑΝ) του Δήμου Νέας Ιωνίας, που αγκάλιασαν και στήριξαν τόσο το Συνέδριο, όσο και το 6ο Φεστιβάλ. Το Υπουργείο Πολιτισμού, που έθεσε υπό την Αιγίδα του και τις δύο δράσεις μας, καθώς και τους χορηγούς επικοινωνίας: Την ΕΡΤ, το 2ο Πρόγραμμα ραδιοφωνίας και το ραδιοσταθμό «Επικοινωνία FM». Όσους βοήθησαν στο στήσιμο της έκθεσης: Τον Πρόεδρο Πάνο Καπετανίδη, τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Ε.Σ.Θ.Σ., Άγγελο Αλιμπέρτη, τον Γιώργο Φωτιάδη, τον Λευτέρη Παπαελευθερίου, τον Λευτέρη Δημητριάδη, τον Μιχάλη Καντήλωρο, τον Αργύρη Αθανασίου, τον Γιάννη Αθανασίου, τον Μιχάλη Ταυλάτο, τον Αλέξανδρο Αλιμπέρτη, την Τίνα Κωστιδάκη. Ιδιαίτερα, ευχαριστούμε τον Βασίλη και την Κική Καπετανίδου που είχαν και τη γραμματειακή υποστήριξη του Συνεδρίου και τον Μάριο Γιαννούλη, που είχε, όλες τις ημέρες, την ευθύνη φύλαξης και ξενάγησης της έκθεσης. Επίσης, τα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. και του Κ.Σ.. Ευχαριστούμε, θερμά, τους καραγκιοζοπαίχτες, νέους και παλιότερους, που συμμετείχαν, στο 6ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη, ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΩΣ: Τον Άγγελο Αλιμπέρτη, τον Κωνσταντίνο Κουτσουμπλή, τον Θωμά Αγραφιώτη, τον Πάνο Καπετανίδη, τον Κωνσταντίνο Σπυρόπουλο και τους νεότερους

Λευτέρη Παπαελευθερίου και Μιχάλη Καντήλωρο. Τέλος, ευχαριστούμε τον νεοϊωνιώτη Τάκη Κωστιδάκη, Αντιπρόεδρο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών και επίτιμο Πρόεδρο του Ιωνικού Συνδέσμου που, σαν τοπικός παράγοντας, τράβηξε το μεγαλύτερο βάρος δουλειάς μαζί με τη σύζυγό του Τίνα και κατέβαλε άοκνες προσπάθειες, ακόμα και σε ζητήματα λεπτομερειών, για την επιτυχία τόσο του Συνεδρίου, όσο και του 6ου Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας. Τέλος, θερμά ευχαριστήρια στους ομιλητές και συνέδρουςπαρευρισκόμενους που, με χαρά, βρέθηκαν κοντά μας, αφήνοντας τη θερμή (αν και βροχερή) Κυριακή του Συνεδρίου, που κράτησε σχεδόν έξι ώρες. Πιστεύουμε ότι δεν ξεχάσαμε κανέναν ή καμία. Ζητούμε συγνώμη αν, χωρίς να το θέλουμε, έγινε αυτό. Γιατί η ιστορία γράφεται από τους παρόντες!!! Το ραντεβού για το 7ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη Νέας Ιωνίας το δίνουμε για του χρόνου, αφού πρώτα όλοι μας έχουμε υγεία και κουράγιο. Στο επόμενο διάστημα, θα προσπαθήσουμε να απομαγνητοφωνήσουμε τις ομιλίες και τις προτάσεις που δεν παραδόθηκαν γραμμένες, ώστε κάποια στιγμή να εκδοθεί όλο το υλικό σε ηλεκτρονική μορφή και αν βρεθεί χορηγός και σε έντυπη μορφή, ενώ τα επιμέρους συμπεράσματα θα τα κάνουμε γνωστά στους αρμόδιους φορείς.

Σελίδα

11

Σελίδα

12

ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ

7 (Σταχυολογώντας και συνειρμολογώντας μέσα από ένα κουβάρι αναμνήσεων) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Τα δέκα χρόνια εφημερίδας «Ο Καραγκιόζης μας» συνδυάζονται,

φέτος, και με μια άλλη επετειακή και ιδιαίτερα σημαντική εκδήλωση. Πρόκειται για το 2ο

Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Καραγκιόζη,

τριάντα ακριβώς χρόνια μετά το πρώτο του 1987, που διεξήχθη, φέτος, στην Νέα Ιωνία, μια μέρα πριν από την έναρξη του 6ο Φεστιβάλ Καραγκιόζης Νέας Ιωνίας. Ένα φεστιβάλ αφιερωμένο στη μνήμη του καραγκιοζοπαίχτη Μίμη Μόλλα (1917-1987), τριάντα χρόνια (και πάλι) μετά το θάνατό του και εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Ευλογημένη και ίσως προφητική η συνύπαρξη τόσων πολλών και μεγάλων επετείων για το Σωματείο, αλλά και για έναν καραγκιοζοπαίχτη, ο οποίος το τίμησε, στην πράξη, αλλά και το εξύμνησε και στο βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης μας». Ένα βιβλίο με τίτλο όμοιο με τον τίτλο της εφημερίδας-περιοδικού του Σωματείου, για να καταλήξουμε εκεί που ξεκινήσαμε. Ήταν, λοιπόν, λογικό να υπάρχει και μια ιδιαίτερη αναφορά στα δέκα χρόνια της ψηφιακής εφημερίδας, μέσα στην πληθώρα των ανακοινώσεων του Συνεδρίου της 18ης Ιούνη. Τονίστηκαν, λοιπόν, πολλά πράγματα, ευκαιρίας δοθείσης. Και για να πιάσουμε το νήμα από την προηγούμενη φορά, τονίστηκε η ιδιαίτερη αξία της παντολογίας του Καραγκιόζη, έτσι ώστε ο ξυπόλυτος ήρωας να δίνει το

παρών σε όλα τα θεματικά είδη, που μπορούν να απασχολήσουν ένα ψηφιακό έντυπο. Ωστόσο, το ζητούμενο, όπως αναφέραμε και ξανά, δεν είναι, απλώς και μόνο, η σχέση του Καραγκιόζη με όλα τα επιμέρους θεματικά είδη, αλλά η δυνατότητά του να είναι πρώτος, ως ο κύριος και ο βασικός πρωταγωνιστής, σε όλες τις σχετικές αναφορές. Όχι στα πλαίσια ενός «ισότιμου» πολυθεματικού διαλόγου, αλλά ως το κύριο θέμα

Σελίδα

13

και επαναφοράς του προφορικού πολιτισμού, ως τρόπο αντίδρασης απέναντι στην παντοκρατορία του γραπτού, ψηφιακού ιδίως, πολιτισμού. Αν ο Καραγκιόζης καταφέρει, στα όρια της παντολογίας του, να αρπαχτεί από κάποια πτυχή της και να γίνει μόδα, αυτή η ευκαιρία να μην αφεθεί να πάει χαμένη, αλλά να μπορέσει να φέρει τον Καραγκιόζη στην πρώτη γραμμή της (θετικής, κατά κύρια προτίμηση) επικαιρότητας και να διατηρηθεί σε αυτήν, με κάθε θυσία. Έτσι κι αλλιώς, μέσω της εφημερίδας, ο Καραγκιόζης, που πολλοί νομίζουν ότι έχει πεθάνει, τους διαψεύδει και επιβεβαιώνει, κάθε μήνα, ότι ΖΕΙ και δίνει το Ο συντάκτης και διορθωτής του περιοδικού, παρών, μέσα σε έναν κυκεώνα και Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης κατακλυσμό από πληροφορίες και μέσα στο χάος της σύγχρονης εποχής της πληροφορίας. Και αυτό μέσα ή (στη χειρότερη των περιπτώσεων) ως ένα από τα από μια εφημερίδα, που ως παντολογία, δεν κυριότερα θέματα ως προς την προσέγγιση κάθε είναι κανενός ιδιοκτησία, αλλά ανήκει σε όλους, πτυχής του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού μας. συνεπώς φτιάχνεται από όλους, από άλλους Σε κάθε περίπτωση, η εφημερίδα δεν λιγότερο και από άλλους περισσότερο. Οι δε συνιστά αυτοσκοπό, αλλά το μέσο για την επιτυχία της παραπάνω προσπάθειας. Η εφημερίδα ενστάσεις, που κατά καιρούς ακούγονται, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένα δείγμα υγείας ενός είναι το βήμα για κάθε είδους εκφραστική ζωντανού οργανισμού, ο οποίος είναι πολύ λογικό δραστηριότητα, με σκοπό την προβολή του θεάματος και την ενημέρωση για διάφορα θέματα να εμφανίσει και συμπτώματα δυσλειτουργίας, ακριβώς επειδή είναι ζωντανός. Το θέμα είναι, σχετικά με αυτό. Αν τώρα, μέσα από αυτό το απλώς, αυτές οι δυσλειτουργίες να ισορροπούν, βήμα, δοθεί η δυνατότητα στο να επιβληθούν ο όπως ακριβώς και ο ανθρώπινος οργανισμός Καραγκιόζης και η τέχνη του ως ξαφνική μόδα, ισορροπεί μετά από ένα πρόβλημα υγείας. τότε το θέμα αλλάζει. Γίνεται ακόμα και πιο Πέρα από όλα αυτά όμως, όλα τα ανωτέρω σοβαρό, ως προς τη μακροπρόθεσμη εξέλιξή του. είναι δυνατό να γίνουν πραγματικότητα, αν Αναλυτικότερα, είναι ευχής έργον, μέσα λάβουμε υπόψη μας δύο ρήσεις: Η πρώτη, από την εφημερίδα ή κάθε άλλο τρόπο διάδοσης, παροιμία ξενικής προέλευσης, άλλοι λένε η τέχνη του Καραγκιόζη να γίνει μόδα και όλοι αραβικής και άλλοι αγγλικής (ίσως και τα δύο), να αναγκαστούν, ακριβώς και μόνο λόγω της μόδας, να ασχολούνται μαζί του, με θετικό κυρίως αναφέρει ότι «τα σκυλιά γαβγίζουν, το καραβάνι προχωρεί». Η δεύτερη, πιο φιλοσοφημένη πάνω παρονομαστή, ως προς τις γενικές τάσεις αυτής στην τέχνη μας, όπως την πρωτάκουσα στην της αναζήτησης. Όμως, η μόδα είναι συνήθως Θεσσαλονίκη, στις αρχές της τρίτης χιλιετίας, λέει κάτι πρόσκαιρο, οπότε είναι πιθανό να έχει και ότι την τέχνη του Καραγκιόζη δεν πρέπει να την ημερομηνία λήξεως. Εδώ ακριβώς είναι και το προσεγγίσεις ως κατακτητής, γιατί θα τη χάσεις, θέμα ή καλύτερα το ζητούμενο. Να «αρπάξουμε αλλά να της γονατίσεις, ως προσκυνητής, για να από τα μαλλιά» αυτήν την τόσο ξεχωριστή γίνει κτήμα σου! ευκαιρία και το πρόσκαιρο να γίνει καθεστώς. Οι Συνεχίζεται… εποχές είναι αρκετά ευνοϊκές, λόγω της αναβίωσης

Σελίδα

14

“Τ η γ λ ώ σ σ α μ ο υ έ δ ω σ α ν ελληνική” Οδυσσέας Ελύτης

ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΟΡΘΟΦΩΝΙΑ του Πάνου Καπετανίδη

Στοιχεία από άρθρο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΡΑΒΑΡΙΩΤΗ, Δάσκαλου φωνητικής Μουσικής

2) Αρχίζοντας από το “Α” (άλφα)

Ορθοφωνία είναι το μάθημα που ασχολείται με τη σωστή άρθρωση, σε όλα τα είδη του προφορικού λόγου. Μια μεγάλη γκάμα επαγγελματιών, που εκτίθενται δημόσια με τον προφορικό λόγο, όπως οι καραγκιοζοπαίχτες, ηθοποιοί, οι εκφωνητές, οι πολιτικοί, οι παρουσιαστές κ.ά., πιστεύω ότι είναι αναγκαίο να ενδιαφερθούν, ώστε να αποκτήσουν καλή άρθρωση, καθώς και ευχάριστο και αβίαστο λόγο. Ομοίως, μια άλλη κατηγορία επαγγελματιών, όπως καθηγητές, δάσκαλοι, τηλεφωνητές, πωλητές κ.ά., στο βαθμό που κουράζεται, εύκολα, ο λαιμός τους ή που προσβάλλονται, συχνά, από φαρυγγίτιδα, λόγω κακής χρήσης της φωνής. Όσον αφορά τους καραγκιοζοπαίχτες, τώρα, πιστεύω ότι χρειάζονται την ορθοφωνία, περισσότερο από όλες τις προαναφερθείσες κατηγορίες επαγγελμάτων, αφού κάθε καραγκιοζοπαίχτης είναι από μόνος του ένας ολόκληρος θίασος. Έχω παρατηρήσει, ακούγοντας, επί χρόνια, πολλούς καραγκιοζοπαίχτες, πως δεν έχουν εντοπίσει ότι τα προβλήματα στον τρόπο που παρασταίνουν, σχετίζονται με την άρθρωσή τους και προσπαθούν να τα λύσουν με λάθος τρόπους. Και ενώ, εμπειρικά, μαθαίνουμε να βγάζουμε διάφορους τόνους και ήχους, δεν μαθαίνουμε, όμως, πώς να τους προφέρουμε σωστά. Ο φυσιολογικός τρόπος, που μιλάμε, με τον τρόπο που παρασταίνουν, συναντιούνται σε ένα σημείο: Στην άρθρωση. Αν δεν μπορεί κάποιος να προφέρει, σωστά, μια λέξη κατά την ομιλία, θα δυσκολευτεί πολύ περισσότερο. Το μάθημα της ορθοφωνίας διδάσκεται, κυρίως, σε θεατρικές σχολές. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι περισσότεροι καραγκιοζοπαίχτες (μιλάω για την εποχή μας- για τους παλιούς ήταν αλλιώς) να υστερούν, ως προς τη σωστή άρθρωση. Επί της ουσίας, τώρα. Η σωστή άρθρωση αποτελεί συνισταμένη αρκετών παράμετρων. Να διευκρινίσουμε καταρχήν ότι, όταν ομιλούμε, μιλούν τα φωνήεντα. Τα σύμφωνα τα προφέρουμε. Ο τρόπος, όμως, που τα προφέρουμε, επηρεάζει και την εκφορά των φωνηέντων, που ακολουθούν. Αφού λοιπόν, ο λόγος, γενικά, είναι μια συνεχής εναλλαγή συμφώνων και φωνηέντων, η σωστή προφορά των συμφώνων γίνεται αναγκαία προϋπόθεση, για να εκφέρει κάποιος ΣΩΣΤΑ. Αλλά ας ξεκινήσουμε, πρώτα, από τα φωνήεντα. Το πιο εύκολο φωνήεν είναι το «α», το οποίο προκύπτει, αν απλώς βγάλουμε μια κραυγή, έχοντας χαλαρό και ανοιχτό το στόμα μας. Αν την ώρα που εκφέρουμε το «α», κλείσουμε το στόμα μας, τότε γίνεται «μ».

Σελίδα

15

Η λέξη «μαμά», η πρώτη που λέει ένα μωρό, με αυτόν τον τρόπο προκύπτει. Τα μωρά βγάζουν, αυθόρμητα, μια κραυγή, ανοιγοκλείνοντας το στόμα τους. Τα υπόλοιπα φωνήεντα αρχίζουμε να τα αρθρώνουμε, στο βαθμό που μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το στόμα, τη γλώσσα και το σαγόνι μας. Επειδή, όμως, τα μαθαίνουμε αργότερα και ίσως κάπως ατελώς (ανάλογα πώς μιλάνε τα πρόσωπα, που μας περιβάλλουν), τις περισσότερες φορές κουράζουμε το λαιμό μας περισσότερο σε αυτά, από ό,τι στο «α» (με πιο δύσκολο από όλα το «ου»). Δηλαδή, επειδή δεν έχουν μάθει το στόμα και η γλώσσα να παίρνουν το σωστό σχήμα, για να αρθρωθεί κάποιο φωνήεν, αναγκαζόμαστε να το φωνάζουμε δυνατότερα, για να ακουστεί. Είναι, για να δώσω ένα παράδειγμα, σαν να μην έχουμε καλό σήμα στο ραδιόφωνο και να ανεβάζουμε την ένταση του ήχου, για να ακούσουμε. Ασφαλώς, ο ήχος θα ακουστεί πιο δυνατά, αλλά όχι και πιο καθαρά, αφού θα ενισχυθούν και τα παράσιτα. Το σωστό θα ήταν ο λαιμός μας να λέει «α», το οποίο θα μετατρέπεται σε «ε», «ο», «ι» ή «ου», με τις κινήσεις της γλώσσας, των χειλιών και του σαγονιού. Συνήθως, αντ’ αυτού, οι περισσότεροι πιέζουν το λαιμό τους, αυξάνοντας την ένταση, ανάλογα με το φωνήεν. Οι επαγγελματίες του λόγου, θα έχουν παρατηρήσει ότι είναι δυσκολότερο να εκφέρει κανείς το «η» ή το «ου» σε κάποιο ψηλό σημείο, από ό,τι το «α». Ακόμη, κάποιοι επαγγελματίες του λόγου, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν κάποιο ψηλό «ου», για παράδειγμα, το μετατρέπουν ασυναίσθητα σε «ο», που είναι ευκολότερο, εις βάρος βέβαια της ποιότητας της ερμηνείας τους. Αλλά και το «ο», σε μερικά ψηλά σημεία, υπάρχει η τάση να μετατραπεί σε «α». Όταν λέω ότι βάζουμε μεγαλύτερη δύναμη στο λαιμό μας, εννοώ ότι σπρώχνουμε περισσότερο αέρα, για να καταφέρουμε να ακουστεί η φωνή μας. Αυτό είναι το μεγάλο μας σφάλμα. Στον παραπανίσιο αέρα, που περνάει από το λαιμό μας, οφείλονται όλα τα προβλήματα. Έτσι, καταπονείται ο λαιμός, παράγεται σκληρός και φωναχτός ήχος και θολώνει η καθαρότητα της φωνής, αφού ένα μέρος του αέρα, που εκπνέουμε, δεν γίνεται φωνή, αλλά δημιουργεί έναν παράπλευρο ήχο-ένα φύσημα. Επίσης, ο λαιμός γίνεται περισσότερο δύσκαμπτος και μειώνονται τα όρια της φωνής μας και στα πρίμα και στα μπάσα. Η λύση είναι: 1) Ο έλεγχος της εκπνοής μας, ώστε να μην βγαίνει αέρας, που δεν γίνεται φωνή.

2) Η άρθρωση με τις κινήσεις της γλώσσας, των χειλιών και του σαγονιού, έτσι ώστε να σχηματίζονται καθαρά όλα τα φωνήεντα και τέλος, 3) η τοποθέτησή τους με τέτοιον τρόπο, ώστε να ενισχύεται η έντασή τους από το φυσικό ηχείο, δηλαδή από το στόμα μας. Υ.Γ.: Σε όσους δεν ξέρουν τι είναι η τοποθέτηση, είναι δύσκολο να το εξηγήσω με δυο λόγια. Μερικές φορές, η υπεραπλούστευση οδηγεί σε λάθος εντυπώσεις και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα, από όσα προσπαθεί να λύσει. Τα σύμφωνα Η ρίζα των προβλημάτων είναι, πάνω-κάτω, η ίδια: δηλαδή ο εκπνεόμενος αέρας ή πιο σωστά ο αέρας, που διαφεύγει κατά την προφορά των συμφώνων. Αν βάλουμε το χέρι μας πολύ κοντά στο στόμα μας, ενώ μιλάμε, θα νιώσουμε φυσηματάκια, που θα παρατηρήσουμε ότι σε μερικά σύμφωνα είναι πιο έντονα. Κυρίως στα «π», «β», «φ», αλλά, ανάλογα με τον τρόπο ομιλίας, και στα «σ», «ξ», «τ» ή «ζ». Οι περισσότεροι θα έχετε παρατηρήσει ένα διχτάκι τοποθετημένο μπροστά στα μικρόφωνα ηχογράφησης. Αυτό λέγεται ποπ (πήρε το όνομά του από το γράμμα «π», που δημιουργεί και το μεγαλύτερο φύσημα) και βρίσκεται εκεί, για να κόβει τα φυσήματα εκφωνητών και γενικά επαγγελματιών του λόγου. (Παλαιότερα, οι δάσκαλοι ορθοφωνίας έβαζαν τους μαθητές να διαβάζουν ένα κείμενο, έχοντας μπροστά, στο στόμα τους, τη φλόγα ενός κεριού. Έπρεπε η φλόγα να μην κουνηθεί, όσο θα διάβαζαν). Όταν εκφέρει κανείς ένα σύμφωνο, η ένταση που έβαλε, κατά την εκπνοή, παραμένει και για το

Σελίδα

16

φωνήεν που ακολουθεί, αφού δεν προλαβαίνει να το «μαζέψει». Όταν αυτή η ένταση είναι μεγαλύτερη, από όση χρειάζεται το φωνήεν, για να βγει (κάτι που συνήθως συμβαίνει), τότε προκύπτουν όλα όσα είπαμε προηγουμένως, αναφερόμενοι στα φωνήεντα. Ακόμη κι αν μάθει κάποιος να εκφέρει τα φωνήεντα σωστά, όταν θα επιχειρήσει, για παράδειγμα, να πει την φράση «Πήγα στα μέρη», στην πρώτη συλλαβή, η οποία είναι και ψηλά στη συγκεκριμένη φράση, αν «χτυπήσει» το «π» τότε το «η» δεν πρόκειται να βγει καλό. Ή θα το φωνάξει ή θα το θαμπώσει ή θα συμβούν και τα δύο μαζί. Ο κανόνας για τα σύμφωνα είναι ότι πρέπει να εκφέρονται με όση ένταση αέρα χρειάζεται το επόμενο φωνήεν, ή και με μικρότερη. Γενικά, η ορθολογική διαχείριση της εκπνοής είναι το κλειδί για την καλή και αβίαστη άρθρωση που, με τη σειρά της, γίνεται μία από τις βασικές προϋποθέσεις της σωστής εκφοράς του λόγου. Για να βγουν καθαρά τα σύμφωνα, εκτός από τον έλεγχο της εκπνοής, απαιτείται να κάνει το στόμα μας τις σωστές κινήσεις για το καθένα. Όπως επίσης και να μπορεί, όσο γρηγορότερα χρειάζεται, να πάρει τη θέση που πρέπει για το επόμενο φωνήεν ή σύμφωνο. Λέγοντας «το στόμα», εννοώ και τη γλώσσα και το σαγόνι. Όταν το στόμα μας είναι ανεκπαίδευτο ή «οκνηρό», τότε δεν προλαβαίνει να κάνει όλες τις κινήσεις που χρειάζεται η σωστή άρθρωση, με αποτέλεσμα να μην ακουγόμαστε καθαρά. Επειδή, όμως, ακούμε τη φωνή μας όταν μιλάμε, αντιλαμβανόμενοι ότι δεν ακουγόμαστε όσο πρέπει, ενστικτωδώς ενισχύουμε την έντασή της (όπως ακριβώς και με τα φωνήεντα), με αποτέλεσμα να αυξάνουμε την ένταση του εκπνεόμενου αέρα. Ο οποίος, ως επακόλουθο, δημιουργεί αυτά τα φυσήματα, όταν βγαίνει από το στόμα, ή δημιουργεί αυτό που λέμε ένρινη προφορά, όταν βγαίνει από τη μύτη. Πιο δύσκολο ως προς την άρθρωση είναι το «ρ». Είναι το τελευταίο που μαθαίνουμε να εκφέρουμε. Αλλά αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι πολλοί δεν κατάφεραν να το εκφέρουν σωστά ποτέ. Είμαι σίγουρος ότι αν κάποιος τους εξηγούσε τι πρέπει να κάνουν, στην κατάλληλη ηλικία, θα το κατάφερναν πολύ εύκολα. Θα δώσω ένα παράδειγμα για το πώς μπορούμε να επέμβουμε, συνειδητά, στον τρόπο που αρθρώνουμε: Αν κάποιος Αθηναίος θέλει να πει το «λ» πιο παχύ (όπως θα το έλεγε ένας Σαλονικιός), τότε πρέπει να βάλει τη γλώσσα του πιο πίσω στο ουρανίσκο και, την ώρα που το λέει, να την ξεδιπλώνει προς τα εμπρός. Στην αντίθετη περίπτωση, για να πει ένας Σαλονικιός το «λ» όπως ένας Αθηναίος, θα πρέπει να βάλει τη γλώσσα του λίγο ψηλότερα από τα πάνω δόντια. Έτσι το «λ» θα βγει πιο λεπτό. Προσπάθησα, όσο γινόταν πιο συνοπτικά, να παρουσιάσω τους σκοπούς της ορθοφωνίας και τα προβλήματα, που επιχειρεί να αντιμετωπίσει. Αυτό, επειδή έχω την αίσθηση ότι ενώ στο θέμα της παράστασης υπάρχει μια αρκετά μεγάλη φιλολογία, με την ορθοφωνία μάλλον δεν έχουμε ασχοληθεί, όσο θα έπρεπε, υποτιμώντας τη σημασία της. Η φωνή είναι ένα μουσικό όργανο, που είναι κομμάτι του εαυτού μας. Κάθε προσπάθεια να

Σελίδα

17

την αλλάξουμε και να τη βελτιώσουμε, σκοντάφτει σε παγιωμένες συνήθειες και σε ενστικτώδεις συμπεριφορές, που έχουμε αποκτήσει στη διάρκεια της ζωής μας. Βέβαια, με τον καιρό, όταν κανείς κατακτά κάτι καινούργιο με κόπο και με συγκέντρωση, αυτό μετατρέπεται σταδιακά σε «σωματική μνήμη», αντικαθιστώντας, προοδευτικά, τις παλιές συνήθειες. Θέλω, όμως, να επισημάνω ότι πρόκειται για μια δύσκολη διαδικασία, που απαιτεί υπομονή και επιμονή. Δίνω έμφαση σε αυτό, επειδή συναντώ, συχνά, νέα παιδιά, κυρίως, που νομίζουν ότι, για να μάθει να παίζει Καραγκιόζη κανείς, δεν απαιτούνται κόπος και μεγάλη προσπάθεια.

O Δημοσθένης, ο μεγαλύτερος ρήτορας της αρχαιότητας, δυσκολευόταν να προφέρει καθαρά το «ρ» και το «λ» και για αυτό, δεν μπορούσε να εκφωνήσει, δημοσίως, τους λόγους του. Μετά από μεγάλη προσπάθεια και επίπονη άσκηση, νίκησε τις δυσκολίες που είχε στην άρθρωση και κατάφερε, τελικά, να θριαμβεύσει, από το βήμα της Εκκλησίας του Δήμου. Λέγεται ότι κατεβαίνοντας στο Φάληρο, έπαιρνε βότσαλα που τα έβαζε στο στόμα του και εκφέροντας τις λέξεις και φράσεις που τον δυσκόλευαν, έκανε εξάσκηση για την βελτίωση του λόγου του. Η Αγωγή του Λόγου αποτελεί εφαρμοσμένη επιστήμη και τα θεωρητικά της δεδομένα είναι πρακτικά αξιοποιήσιμα, μέσω ενός κορμού ασκήσεων. Έχει, ως στόχο, την απάλειψη των φωνητικών ατελειών και τη θεραπεία όλων των ελαττωμάτων, αλλά και τη βελτίωση του προφορικού λόγου και της φωνής. Ξεκινάει από την πηγή της φωνής, την αναπνοή, προσδιορίζοντάς την και δείχνοντας τους τρόπους γύμνασής της. Εξετάζει, με λεπτομέρεια, τη δημιουργία της φωνής και μελετά όλες τις δυνατότητες άσκησής της, τόσο για τη βελτίωση της ίδιας της φωνής, όσο και για τη βελτίωση του προφορικού λόγου, που φορέας του είναι η φωνή. Δίνει, τέλος, στοιχεία σύγχρονης γλωσσολογίας και ελληνικής γραμματικής, για το συντονισμό και την ορθή προφορά των φθόγγων, μέσα στη συλλαβή, στη λέξη, στην πρόταση. Έτσι λοιπόν, σε δύο σημεία πρέπει να εστιασθεί η προσοχή μας: στη θεωρητική ενημέρωση και στην πρακτική εξάσκηση. Το πρώτο αφορά τη γνώση στοιχείων ανατομίας των περιοχών του σώματος, που συμμετέχουν στην παραγωγή της φωνής (πνευμονοθωρακικό σύστημα, φωνητήρια όργανα), το δεύτερο την προετοιμασία των ίδιων περιοχών, μέσα από την άσκηση για την καλλιέργεια του προφορικού λόγου. Ο προφορικός λόγος είναι καταρχήν μία αεροδυναμική-μυοπλαστική ενέργεια, που διαγράφει την εξής τροχιά: το ρεύμα της εκπνοής προσκρούει στις φωνητικές χορδές, που βρίσκονται πίσω από την ασπίδα του θυρεοειδούς χόνδρου, στο λάρυγγα (ή αλλιώς στο μήλο του Αδάμ), τις θέτει σε κραδασμό και δίνει έναν πρωτόλειο ήχο. Ο ίδιος ήχος ενισχύεται στις φαρυγγικές κοιλότητες, εκχέεται στο στόμα και ανάλογα με τις θέσεις, που έχουν πάρει μεταξύ τους τα φθογγοπλαστικά όργανα (χείλια, γλώσσα, δόντια, μαλακός και σκληρός ουρανίσκος), γίνεται φθόγγος-μόριο του προφορικού λόγου. Η δύναμη, ωστόσο, του πνευμονικού αεροκύματος της εκπνοής δραστηριοποιεί, με τις αντίστοιχες εντολές του εγκεφάλου (για την παραγωγή φθόγγων και την ποιότητα ήχων) τα συμπράττοντα όργανα που αποτελούνται από μύες.

Σελίδα

18

ΑΝΑΠΝΟΗ

Η αναπνοή, μαζί με την κυκλοφορία του αίματος, είναι η σημαντικότερη λειτουργία του οργανισμού. Είναι μια ζωτική διαδικασία, που λειτουργεί, όπως όλα τα εσωτερικά όργανα, με την εξής, όμως, διαφορά: από την μία, δεν υποπίπτει στη συνείδηση και από την άλλη είναι υποταγμένη και στη συνείδησή μας και στη θέλησή μας. Μπορούμε με τη δύναμη της θέλησής μας να μεταβάλουμε τη συχνότητά της, να αναπνεύσουμε πιο συχνά και πιο γρήγορα από το κανονικό ή αντίθετα να επιβραδύνουμε τις εισπνοές και τις εκπνοές, κατά βούληση. Επίσης, να τροποποιήσουμε το ρυθμό της και τέλος, μπορούμε, αν θέλουμε, να διακόψουμε, εντελώς, την αναπνευστική λειτουργία, για ένα σημαντικό αριθμό δευτερολέπτων. Η αναπνοή είναι η ζωτική δύναμη που, εκτός από τον ανεφοδιασμό του οργανισμού σε οξυγόνο, ελέγχει την παραγωγή της φωνής, στο συνεχή προφορικό λόγο. Από τον τεχνικό χειρισμό της αναπνοής, εξαρτάται η ποιότητα και η καλλιέργεια των ιδιοτήτων της φωνής (η καθαρότητα, η ένταση, η αντοχή κ.ά.), ως βάσεις του προφορικού λόγου. Η αναπνοή μας είναι μικτή, θωρακική αλλά και διαφραγματική. Κατά τη θωρακική, η είσοδος του αέρα γίνεται με τη διεύρυνση του πλευροκυτίου, που κινείται προς τα έξω και άνω με τη συστολή των αντίστοιχων μυών. Μέσα στο πλευροκυτίο, βρίσκονται δύο ζωτικής σημασίας όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, οι πνεύμονες και η καρδιά. Κατά τη διαφραγματική, η είσοδος του αέρα γίνεται με τη συστολή του θολωτού μυός του διαφράγματος, που ωθείται προς τα κάτω, πιέζοντας προς τα έξω τα κοιλιακά τοιχώματα. Το διάφραγμα είναι ένας μεγάλος θολωτός μυς, που βρίσκεται στη βάση των πλευρών και χωρίζει την κοιλότητα του θώρακα από την κοιλότητα της κοιλιάς. Αυτός είναι ο σπουδαιότερος αναπνευστικός μυς. Το αναπνευστικό κέντρο του εγκεφάλου διεγείρει τους μύες, γύρω από τη θωρακική κοιλότητα, κάνοντάς τους να συσταλθούν και να χαλαρώσουν, έτσι ώστε να μπορέσουμε, αντίστοιχα, να εισπνεύσουμε και να εκπνεύσουμε. Κατά την εισπνοή, το διάφραγμα συστέλλεται και κινείται, προς τα κάτω. Ως αποτέλεσμα, ο θώρακας εκτείνεται, προκαλώντας ελάττωση της πίεσης και ο αέρας εισέρχεται μέσα στους πνεύμονες. Κατά την εκπνοή, ο διαφραγματικός μυς χαλαρώνει και κινείται προς τα επάνω. Ως αποτέλεσμα, ο θώρακας συστέλλεται, η πίεση μέσα στους πνεύμονες αυξάνει και ο αέρας κινείται, έξω από τους πνεύμονες, προκειμένου να εκπνευστεί. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα απαλλαγής από το διοξείδιο του άνθρακα. Η αξία της διαφραγματικής αναπνοής έγκειται στο ότι το κάτω μέρος του θώρακα, λόγω της κατασκευής και του μεγέθους-είναι κάπως μεγαλύτερο από το πάνω, έχει την ικανότητα να διευρύνει, πολύ περισσότερο και πολύ ευκολότερα, από το πάνω μέρος, το οποίο αποτελείται μόνο από οστά πολύ γερά δεμένα μεταξύ

Σελίδα

19

τους, επομένως βαριά και δυσκίνητα. Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε ότι η θωρακική αναπνοή είναι «κοπιωδέστερη», αφού η προς τα έξω και άνω κίνηση του πλευροκυτίουβαριά οστεϊκή δομή, απαιτεί μεγαλύτερο μυοκινητικό έργο, από ό,τι η συστολή του διαφράγματος και η πίεση προς τα έξω των τοιχωμάτων της κοιλιάς. Η διαφορά αυτή γίνεται αντιληπτή, όταν κανείς εθιστεί στη διαφραγματική αναπνοή ή και δοκιμάσει, εκ νέου, τη θωρακική. Η θεμελιώδης, τέλος, διαφορά, ανάμεσα στη διαφραγματική και τη θωρακική αναπνοή, έγκειται στο ότι με την πρώτη εισάγεται στους πνεύμονες μεγαλύτερη ποσότητα αέρα. Και αφού η φωνή είναι αέρας, που έχει μετατραπεί σε ήχο, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι η εξοικονόμηση αέρα, μέσω της διαφραγματικής αναπνοής, συνεπάγεται λιγότερες διακοπές στη ροή του λόγου, καλύτερη στίξη, ποιοτικό αποτέλεσμα αισθητικής της φωνής, όγκο, διαυγή και ωραίο ηχητικό άκουσμα.

ΧΑΛΑΡΩΣΗ

Η χαλάρωση του σώματός μας είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη κάθε επί μέρους στόχου μας, κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με την αγωγή του λόγου. Λέγοντας χαλάρωση, εννοούμε την πλήρη αποβολή κάθε έντασης από το σώμα μας. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με ειδικές ασκήσεις, που θα ελευθερώσουν τις αρθρώσεις μας και θα βοηθήσουν στην αποβολή της πλεονάζουσας έντασης από τους μύες. Με τις ασκήσεις αυτές, επιδιώκουμε να γίνει το σώμα μας ευκίνητο, «ζωντανό», «υπάκουο» και όχι μαλθακό. Χαλαρωμένο είναι εκείνο το σώμα, που βρίσκεται σε μυϊκή, διανοητική και συγκινησιακή εγρήγορση. Για αυτό λοιπόν, όταν λέμε «χαλαρωμένο σώμα», θα εννοούμε πάντα «ελεύθερο σώμα», γιατί πολλές φορές συγχέεται η χαλάρωση με τη μαλθακότητα και την άρνηση. Οι ασκήσεις χαλάρωσης πρέπει πάντα να γίνονται καθημερινά σε ήρεμο και καθαρό περιβάλλον, πριν από τις ασκήσεις αναπνοής, πρώτα σε όρθια στάση και μετά σε ύπτια πάντα υπό παρακολούθηση, με υπομονή και πλήρη αυτοσυγκέντρωση. Από μια ολόκληρη σειρά ασκήσεων χαλάρωσης, που οι περισσότερες είναι βασισμένεςστη μέθοδο Alexander, επιλέγονται οι παρακάτω ως αντιπροσωπευτικότερες.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ

Πρώτα από όλα, πρέπει να καταλάβουμε το πώς πρέπει να στεκόμαστε στα πόδια μας. Η σωστή στάση και η ομοιόμορφη κατανομή του βάρους μας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου μας. Αν στηρίξουμε όλο το βάρος μας στο μπροστινό μέρος των ποδιών μας, δηλαδή στα δάχτυλα, και έχουμε το λαιμό μας τεντωμένο προς τα μπρος ή από την άλλη μεριά, είμαστε υπερβολικά κορδωμένοι με το βάρος προς τα πίσω, δηλαδή στις φτέρνες, και με το λαιμό μας τεντωμένο προς τα πίσω, είναι αδύνατο να χαλαρώσει το σώμα μας, να αναπνεύσουμε σωστά και επομένως, να παράγουμε σωστή φωνή και να μιλήσουμε σωστά. Πρέπει να σταθούμε όρθιοι, ξυπόλυτοι με ελαφρό ντύσιμο, φόρμα χορού, έχοντας ανοιχτά τα πόδια τόσο, όσο χρειάζεται, για να είμαστε σταθεροί, με τα πέλματα ελαφρά προς τα έξω, μοιράζοντας το

Σελίδα

20

βάρος μας και στα δύο πόδια. Τα χέρια μας, κάτω χαλαρά, με τις παλάμες προς τα μέσα. Οι ώμοι μας κατεβασμένοι, αλλά όχι γερμένοι μπροστά, έτσι που να μας κάνουν να καμπουριάζουμε. Το κεφάλι μας στην κανονική του θέση, με μια ελαφριά τάση προς τα κάτω, τόσο όσο χρειάζεται, για να νιώθουμε το λαιμό μας χαλαρωμένο. Τα χείλη μισάνοιχτα και οι μύες του προσώπου ελεύθεροι. Πρώτα από όλα, πρέπει να ελευθερώσουμε τους ώμους μας και να αποβάλλουμε την ένταση, από το πάνω μέρος της σπονδυλικής στήλης.

ΑΣΚΗΣΗ Α΄: ΩΜΩΝ

Περιστρέφουμε το δεξιό ώμο, με φορά από πίσω προς τα μπρος, 8 φορές. Ολόκληρο το χέρι είναι απολύτως χαλαρωμένο, χωρίς να κάνει καμιά κίνηση. Κινείται μόνον ο ώμος. Κάνουμε την ίδια κίνηση, τώρα όμως έχοντας φορά από μπρος προς τα πίσω, ξανά 8 φορές. Επαναλαμβάνουμε την άσκηση, με τον αριστερό ώμο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

https://www.youtube.com/watch?v=_tmIn7TnaUM Οι ασκήσεις αναπνοής γίνονται, πάντα, μετά τις ασκήσεις χαλάρωσης, αφού είμαστε σίγουροι ότι το σώμα μας είναι απολύτως απελευθερωμένο από την ένταση και ξεκινάμε πάντα από την ύπτια θέση.

ΑΣΚΗΣΗ Α΄

Βρισκόμαστε στην ύπτια θέση. Λυγίζουμε τα γόνατά μας, ανοίγουμε λίγο τα πόδια μας και πατάμε τα πόδια μας στο πάτωμα μαλακά, έτσι που τα γόνατα να είναι κάθετα στο ταβάνι. Φέρνουμε, μαλακά, τα χέρια μας να αγγίξουν το κάτω μέρος του θώρακα, στα κάτω πλευρά και το διάφραγμα, με το έξω μέρος των δακτύλων μας και παίρνουμε μια βαθιά αναπνοή και από το στόμα και από τη μύτη, έχοντας βέβαια ελαφρά ανοιχτό το στόμα μας. Νιώθουμε τους μεσοπλεύριους μύες και το διάφραγμα να κινούνται προς τα έξω και να σπρώχνουν τα δάχτυλά μας. Κρατάμε τον αέρα για μερικά δευτερόλεπτα και μετά τον αφήνουμε όλο μαζί, με έναν ελαφρύ και αθόρυβο αναστεναγμό. Επαναλαμβάνουμε την ίδια άσκηση, δέκα φορές, χωρίς να βιαζόμαστε και χωρίς να ανησυχούμε, αν κινείται και το πάνω μέρος του θώρακα. Μετά από μερικές ασκήσεις, τα πράγματα θα πάνε καλύτερα, εφόσον κάνουμε αυτό που πρέπει και είμαστε απολύτως συγκεντρωμένοι και χαλαροί.

ΑΣΚΗΣΗ Β΄

Βρισκόμαστε, πάντα, στην ύπτια θέση. Εισπνοή, κράτημα του αέρα για 2’’, εκπνοή, μετρώντας (με το νου μας, βέβαια), μέχρι το 10. Είναι πολύ σημαντικό, κατά την εκπνοή, να νιώσουμε τους μεσοπλεύριους μύες και το διάφραγμα να ρυθμίζουν τον εκπνεόμενο αέρα. Επίσης, δεν πρέπει, ποτέ, να ξεχνάμε ότι η εισπνοή πρέπει να γίνεται, απολύτως αθόρυβα.

ΑΣΚΗΣΗ Γ΄

Θέση ύπτια. Τα χέρια, πάντα, ελέγχουν το κάτω μέρος του θώρακα. Εισπνοή, κράτημα για 2’’, εκπνοή, με ένα ελαφρό μακρόσυρτο και ισόπαχο «σσσσσσσσ». Δεν καταβάλουμε καμιά προσπάθεια και δεν πρέπει να νιώθουμε ούτε την παραμικρή ένταση στο λαιμό μας. Επαναλαμβάνουμε την άσκηση 10 φορές, προσπαθώντας, κάθε φορά, το «σσσσσσσσ» να είναι εντονότερο, μακρύτερο και πιο σταθερό.

ΑΣΚΗΣΗ Δ΄

Θέση ύπτια. Εισπνοή, κράτημα για 2’’, εκπνοή με αναστεναγμό και αμέσως εισπνοή, το ίδιο για 10 φορές.

ΑΣΚΗΣΗ Ε΄

Θέση ύπτια. Εισπνοή, κράτημα για 5’’, εκπνοή με «σσσσσσσσ». Μετά από την εκπνοή, μην πάρετε αμέσως αέρα, αλλά περιμένετε, μέχρι το σώμα να έχει απόλυτη ανάγκη να εισπνεύσει, έτσι ώστε εσείς να μην καταβάλετε καμιά προσπάθεια, αλλά οι αναπνευστικοί μύες να αντιδράσουν μόνοι τους, αξιοποιώντας την ίδια τους την ενέργεια, για αυτή τη λειτουργία. Επαναλάβετε την άσκηση αυτή, με το κράτημα, μετά την εκπνοή 10 φορές, με «σσσσσσσσ» και

Σελίδα

21

10 φορές, με αναστεναγμό.

ΑΣΚΗΣΗ ΣΤ΄

Θέση όρθια. Σηκωνόμαστε από την ύπτια θέση μαλακά και παίρνουμε την όρθια θέση, που είχαμε στις ασκήσεις χαλάρωσης, έχοντας πάντα τα χέρια μας, όπως στην ύπτια θέση, για να ελέγχουμε τα κάτω πλευρά και το διάφραγμα και κάνουμε από την αρχή τις ασκήσεις αναπνοής, με τη σειρά που τις κάναμε, στην ύπτια θέση. Τώρα, όμως, προσπαθούμε να γεμίσουμε με αέρα, όχι μόνον το μπροστινό μέρος του θώρακα, αλλά και τα πλαϊνά σημεία, δηλαδή πρέπει να νιώσουμε τα πλευρά μας να κινούνται προς τα έξω και ελαφρά επάνω.

(Συνεχίζεται)

ΑΝΑ-ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΗ, 27.05.2016

«Ένα μουσείο επανέρχεται με νέα ταυτότητα» της Γιώτας Συκκά

Στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης υπάρχει ενθουσιασμός. Το νέο ΜΕΛΤ που ετοιμάζεται στην καρδιά της Αθήνας, στο Μοναστηράκι στις οδούς Άρεως, Βρυσακίου, Κλάδου και Αδριανού, εκεί όπου θα αναβιώσει μια γειτονιά της παλιάς Αθήνας, προχωράει καλά πια. Παρά τις ταλαιπωρίες της προηγούμενης χρονιάς, τους τραπεζικούς περιορισμούς, τις καθυστερήσεις, η αποκατάσταση των 23 κτιρίων ολοκληρώνεται. Αρχές Ιουλίου αναμένεται να παραδοθούν, γιατί μετά θα ξεκινήσει το επίσης μεγάλο έργο της προετοιμασίας των εκθεσιακών χώρων. «Θέλουμε να εδραιώσουμε μια νέα μουσειακή ταυτότητα», λέει η Ελένη Μελίδη, «να γίνει πιο εξωστρεφές». Όσο για τα εγκαίνια του νέου μουσείου, ο στόχος είναι να γιορταστούν σε ενάμιση χρόνο, μαζί με τα εκατοστά του γενέθλια. Το 2018. Όμως, η γειτονιά ήδη αποκτά ένα χρώμα και οι γείτονες περιμένουν πώς και πώς τη λειτουργία του μουσείου που θα ξαναδώσει στην περιοχή κάτι από εκείνη την ευγένεια. Ο περαστικός δεν βλέπει πολλά, δεν του επιτρέπουν άλλωστε τα προστατευτικά που καλύπτουν το έργο. Ωστόσο, διακρίνονται τα έτοιμα κτίρια με τα χαγιάτια και τα διαφορετικά χρώματα στις όψεις, οι φυτεύσεις, η αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου. Μια ευχάριστη πολυχρωμία... Το ρωμαϊκό τείχος, η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Θωμά του 5ου αι. μ.Χ., η πύλη και η κρήνη του αρχοντικού Χωματιανού-Λογοθέτη του 17ου αι., το εκκλησάκι του Αγ. Ελισσαίου που έψελνε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, η οικία Δραγούμη, το πλέγμα από σπίτια, παράσπιτα, αυλές του 19ου και 20ού αι., μαζί και σοκάκια, σχηματίζουν μια πολυφωνική πολιτιστική συνέχεια. Το νέο μουσείο (4.000 τ.μ.) στηρίζεται σε άλλη λογική. Δεν στέκεται στα αντικείμενα αλλά στη βιωματική προσέγγιση των ενοτήτων, μας λέει η διευθύντριά του. «Ξεχνάμε πλέον τα μουσεία που δείχνουν απλώς τις συλλογές τους. Δεν θέλουμε άλλες δαντέλες της γιαγιάς, θέλουμε να μιλήσουμε για τη συνέχεια του

Σελίδα

22

ελληνικού πολιτισμού και την ταυτότητα του νέου Ελληνα», λέει ο Χαράλαμπος Φλώρος που χειρίζεται το ΕΣΠΑ. Υπεύθυνος του έργου σημειώνει πως από το 1.300.000 ευρώ στο τέλος της περασμένης χρονιάς περίσσεψαν και 32 ευρώ! Όμως, για να συνεχίζουν στην επόμενη φάση, απαιτούνται από το νέο ΕΣΠΑ 4,7 εκατ. ευρώ (όσο έχει κοστολογηθεί το έργο) και το 1,3

εκατ. εξ αυτών, θα δοθεί στην αποπληρωμή των κτιρίων. Στα 23 κτίσματα του νέου ΜΕΛΤ θα προβάλλονται χιλιάδες εκθέματα, θα αναπτύσσονται δραστηριότητες, διαδραστικές ψηφιακές εφαρμογές, πολυμέσα και εποπτικό υλικό, ενώ το πωλητήριο, το κυλικείο και το αφιερωμένο στην ελληνική διατροφή εστιατόριο θα συμπληρώνουν την εικόνα ενός σύγχρονου μουσείου. Το Τζαμί Τζισδαράκη στην πλατεία Μοναστηρακίου θα λειτουργεί ως προπομπός του μουσείου που ακολουθεί λίγο πιο πάνω, ενώ οι υπόλοιποι χώροι (Λουτρό Αέρηδων, Κτίριο της οδού Πανός, Μουσείο Λαϊκών Μουσικών Οργάνων-Συλλογή Ανωγειανάκη) θα αξιοποιηθούν για μονοθεματικές εκθέσεις. Το κτίριο της οδού Κυδαθηναίων θα μετατραπεί σε οργανωμένο επισκέψιμο αποθηκευτικό χώρο.

17oς - 20ός αιώνας Το νέο μουσείο θα πιάνει το νήμα της αφήγησης από τον 17ο έως τον 20ό αιώνα. Όρεξη να έχει κανείς να ακούει τον ενθουσιασμό των ανθρώπων του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και Ελληνικών Μουσικών Οργάνων (ένα πια), για όσα θα δει ο επισκέπτης σε ενάμιση χρόνο. Ως τότε, στο επιβλητικό Λουτρό των Αέρηδων λειτουργεί η έκθεση της ζωγράφου Τίνας Καραγεώργη. Το «Καταφύγιο-Sanctuary» θίγει το προσφυγικό ζήτημα, της συνύπαρξης με διαφορετικές πολιτισμικές, εθνικές ή θρησκευτικές καταβολές, ευτυχώς χωρίς κορώνες. Έξυπνα, με λεπτότητα αλλά και χιούμορ, σε ένα χώρο όπου οι άνθρωποι συναντιούνταν σε τελετουργίες της καθημερινότητας που αφορούσαν το σώμα και τη φροντίδα. Άλλωστε, το Λουτρό της οδού Κυρρήστου 8 λειτουργούσε έως το 1965. Στους μικρούς δαιδαλώδεις χώρους του, όπου τα υπόκαυστα κάτω από τα τζάμια μαρτυρούν πώς διοχετευόταν ο ζεστός αέρας στα λουτρά των ανδρών αλλά και των γυναικών, με τις καμάρες, τις «φεγγίδες στην οροφή, παρουσιάζονται τα έργα της ζωγράφου. Όμορφα πανό από χειροποίητο χαρτί με τις λέξεις “ζω” και “ανάσα” στα εβραϊκά, αρμένικα, ποντιακά, σεφαραδίτικα, βλάχικα πάνω τους» να μας τονίζουν ότι άλλοτε τα κατάφερναν όλοι μαζί. Η έκθεση εντάσσεται στον κύκλο «ΜΑΖΙ» με εκδηλώσεις που εστιάζουν στο διαπολιτισμικό διάλογο και ξεκινούν από το πρωί της Κυριακής (29/5) και θα διαρκέσουν ως τις 19 Ιουνίου. Περιλαμβάνουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Να το πάρει το ποτάμι...», πορτογαλικό Πικνίκ Ποίησης με τον Andre Maia, τραγούδια από τη Λατινική Αμερική, συναυλία του συγκροτήματος Hurdy Gurdy Band, αφηγήσεις παραμυθιών με τη Lamia Bedioui, στους χώρους του Λουτρού, αλλά κυρίως στον κήπο του Μουσείου Λαϊκών Μουσικών Οργάνων. Πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.melt.gr

Σελίδα

23

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 1 3

Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου; Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank,

Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR0802600620000170200632294

Σελίδα

24

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 114 Φεστιβάλ Καραγκιόζη Νέας Ιωνίας 2017

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 2. Έπαιξε το έργο: “Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι” 3. Έπαιξε το έργο: “Ο Καραγκιόζης στην Σελήνη” 6. Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Π.Σ.Θ.Σ., ο οποίος έπαιξε την πρώτη ημέρα του Φεστιβάλ 9. Τιμώμενος καραγκιοζοπαίχτης του Φεστιβάλ 10. Ο φετινός αύξοντας αριθμός του Φεστιβάλ

ΚΑΘΕΤΑ 1. Έπαιξε το έργο: “Ο Καραγκιόζης Ερωτευμένος” 4. ‘Έπαιξε το έργο: “Ο Μαύρος της Ανατολής” 5. Παράσταση, με την οποία άνοιξε η τελευταία μέρα του Φεστιβάλ 7. Αλλιώς “Ο Μαύρος της Ανατολής” 8. Η τελευταία μέρα του Φεστιβάλ έκλεισε με το “Μαγεμένο...”

Σελίδα

25

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»

100 τεύχη πριν: Τεύχος 14, Ιούνιος-Ιούλιος 2008

Εξώφυλλο: Διεξάγεται το 12ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη Λόφου Στρέφη. «Το φετινό 12ο Φεστιβάλ είναι αφιερωµένο στο µεγάλο καραγκιοζοπαίκτη ΒΑΓΓΟ». Στα μέσα της διεξαγωγής του Φεστιβάλ (23-27/6/2008), ο τιμώμενος καραγκιοζοπαίχτης αφήνει την τελευταία του πνοή, στις 25 Ιούνη, σε ηλικία 86 ετών.

http://www.karagkiozis.com/EFHMERIDA_IOYNH_08.pdf

!

Σελίδα

26

Σκίτσα του Νίκου Μπαρμπούτη

“Τ ο υ Μ π α ρ μ π ο ύ τ η τα καμώματα” ΒΡΕ ΜΑΤΑΚΙΑ ΜΟΥ, ΒΓΕΣ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ! ΜΟΥΛΙΑΣΕΣ ΠΙΑ...

ΑΣΕ ΜΕ, ΡΕ ΧΑΤΖΑΤΖΑΡΗ! ΒΟΛΕΥΤΗΚΑ ΣΤΗ ΣΑΜΠΡΕΛΑ!

Σελίδα

27

ΟΡΙΣΤΕ! ΒΓΗΚΑ! ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΗΣΕΣ ΝΑ ΠΙΩ ΤΟΝ ESPRESSO ΜΟΥ!

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΜΟΥ, Ο ΠΑΣΑΣ ΜΟΥ ΑΝΕΘΕΣΕ ΝΑ ΚΑΘΑΡΙΣΩ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ, ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΛΠ.. ΘΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙΣ;

ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ, ΡΕ ΧΑΤΖΗΤΑΡΑΜΑ! ΓΙΑ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΜΑΣ, ΔΟΥΛΕΥΩ ΚΑΙ ΤΣΑΜΠΑ!

Σελίδα

28

ΩΡΑΙΑ! ΞΕΚΙΝΑΩ ΕΓΩ Ο ΔΟΛΙΟΣ, ΣΚΟΥΠΙΖΟΝΤΑΣ!

ΚΑΙ ΕΓΩ ΜΑΖΕΨΑ ΕΝΑ ΣΩΡΟ ΚΟΥΤΑΚΙΑ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΩΝ ΣΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΣΑΚΟΥΛΕΣ...

Σελίδα

29

ΣΑΣ ΕΙΔΑ ΑΠΟ ΜΑΚΡΙΑ, ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗ, ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ ΣΟΥ! ΣΑΣ ΣΥΓΧΑΙΡΩ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΑΣ! ΠΑΡΤΕ 100 ΛΙΡΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΠΟ ΣΑΣ.

ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΣΕ ΣΙΧΑΙΝΟΜΑΣΤΕ, ΠΑΤΣΑ ΜΟΥ! ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ! Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΣΕ ΑΠΟΔΙΩΞΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΟΥ!

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ, ΑΡΧΟΝΤΑ ΜΟΥ!

ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ, ΠΑΙΔΙΑ! ΟΧΙ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΜΑΣ. ΓΕΙΑ ΣΑΣ, ΓΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!

Σελίδα

30