ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΒΟΪΟΥ 2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΥ. Όρος Βοίο. Ψηλά βουνά, δάση απέραντα, όπου µπερδεύει το πεύκο µε το έλατο κι ο γάβρος µε την οξιά. Βαθιές χαράδρες που διακλαδίζονται σαν πελώριο ψαροκόκαλο και που στα βάθη του κυλούν ορµητικά ποτάµια, λαγκαδιές που βουίζουν µυστικά µέσα στην άχνα της απεραντοσύνης, χωριά γαντζωµένα σε απότοµες πλαγιές µε τις φολιδωτές σκεπές από τη σταχτιά πλάκα του βουνού, που θαρρείς αγγίζουνε τον ουρανό, συνθέτουν το κάδρο του Βοΐου. Σε τούτο τον τόπο, όπου το κάθε τοπίο είναι µια ψυχική διάθεση στο φως, στο χρώµα, στους ήχους και την ιστορία των ανθρώπων της πέτρας, σκαρφαλώνουν τα µαστοροχώρια. (Αργύρης Παφίλης). Το Βόιο χρειάζεται καιρός για να το χωρέσει ο νους, χρειάζεται καιρός για να µάθεις τη ζωή και την ιστορία που κρύβει στους κόρφους του.
Το όρος Βόϊο, από το οποίο πήρε την ονοµασία της ολόκληρη η επαρχία, αποτελείται στην ουσία από τέσσερα επιµέρους βουνά ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Δεν πρόκειται για ένα οµοιογενές όρος, αλλά για µία οροσειρά µε διεύθυνση Βορρά – Νότου, όπως και η υπόλοιπη Πίνδος. Το µήκος του φθάνει τα 45 χιλιόµετρα και το πλάτος του τα 25. Πρόκειται για ένα από τα πιο δασωµένα βουνά της Ελλάδας, µε δασοκάλυψη που πλησιάζει το 80% και κορυφές που υψώνονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες χαρακτήριζαν µε αυτό το όνοµα ολόκληρη την Πίνδο. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του βουνού είναι το πλήθος και το ιδιαίτερο σχήµα των κορυφών του, κάτι που οφείλεται στους εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηµατισµούς. Η διάταξη των πετρωµάτων είναι από τα δυτικά προς τα ανατολικά, µε αποτέλεσµα οι δυτικές πλαγιές να είναι ιδιαίτερα απόκρηµνες, ενώ οι ανατολικές περισσότερο οµαλές και δασωµένες.
Περιλαµβάνει τον κύριο κορµό, που ξεκινά κατά µήκος της λεκάνης που σχηµατίζεται µεταξύ του Νεστορίου και του χωριού Πεύκος της Καστοριάς, διασχίζει το Νοµό Κοζάνης και καταλήγει στα Γρεβενά. Το µεγαλύτερο µέρος του Βοΐου βρίσκεται στο Νοµό
Μαγικές εικόνες από το ΌΌρος Βόιο
Καστοριάς. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι αποτελείται από δύο οµώνυµες κορυφές ίσου ύψους, τον ‘‘Προφήτη Ηλία Ζουπανίου’’ (υψόµ. 1808µ.) και το ‘‘Παλιοκρηµίνι’’ (υψόµ. 1807µ.). Την τρίτη υψηλότερη κορυφή αποτελεί το ‘‘Πετρίτσι’’ (υψόµ. 1768µ.) και την τέταρτη ο ‘‘Πύργος Κοτύλης’’ (υψόµ. 1761µ.). Ολόκληρη η κορυφογραµµή του κυρίως κορµού αποτελεί το υψηλότερο τµήµα του όρους µε πλήθος κορυφών πάνω από τα 1700 µέτρα. Τα υπόλοιπα τµήµατα του βουνού συνθέτουν τα παράξενα ‘‘Όντρια’’, ο ‘‘Τάλιαρος’’ και η ιδιόµορφη λοφοσειρά Πολυκάστανου – Αυγερινού – Τσοτυλίου. Από το Βόιο πηγάζει ο µεγαλύτερος ποταµός της Ελλάδας, ο Αλιάκµονας, καθώς και οι κύριοι παραπόταµοί του, ο Βενέτικος και η Πραµόριτσα. Από τη δυτική πλευρά του βουνού ξεκινά ένας ακόµα ιστορικός και πανέµορφος ποταµός, ο Σαραντάπορος, βασικός παραπόταµος του Αώου. Δορυφορική εικόνα κορυφών Προφήτη ΗλίαΠαλιοκρημινίου
Τα νερά που αναβλύζουν από τις πηγές ανάµεσα στους βράχους σχηµατίζουν φυσικές λεκάνες νερού και καταρράκτες που λαξεύουν τις πέτρες. Στα πλούσια οικοσυστήµατα του Βοΐου, που περιλαµβάνουν πολλά µικτά δάση, κυριαρχεί η βελανιδιά, η καστανιά, η οξιά, το πεύκο, το έλατο, ενώ υπάρχουν επίσης και ρόµπολα. Κατά δεύτερο λόγο
υπάρχουν καρυδιές, κέδρα, λεπτοκαρυές, και αµυγδαλιές. Η χαµηλή βλάστηση του βουνού διαθέτει πλούσιο τσάι, σαλέπι, πρασσάκο και πολλές τριανταφυλλιές. Στον Προφήτη Ηλία Ζουπανίου
Στο Βόιο απαντάται κάθε είδος άγριας πανίδας που µπορεί να συναντήσει κανείς στη Βόρεια Ελλάδα, όπως ελάφια, ζαρκάδια, λύκους, αγριόχοιρους, αρκούδες, αετούς, γεράκια, µπούφους, σκίουρους, αλεπούδες, αγριόγατες, τσακάλια, αλλά και ψάρια.
Υπάρχουν µαρτυρίες για άγνωστα βάραθρα και σπήλαια σε όλο το µήκος του βουνού.
Βόρεια του Πενταλόφου υπάρχει σπήλαιο µε δύο στοές. Πηγή µε ιαµατικά νερά λίγο έξω από τον Πεντάλοφο έχει ευεργετικά αποτελέσµατα σε όσους έχουν ρευµατοαρθριτικές παθήσεις, αλλά και γενικότερα το ευνοϊκό κλίµα της περιοχής δηµιουργεί σοβαρές προσδοκίες για τη θεραπεία δύσκολων ασθενειών που σχετίζονται µε το αναπνευστικό σύστηµα
Στον ορεινό όγκο του Βοΐου, υπάρχει πλήθος από αρχαίες και νεότερες διαδροµές ιστορικά καταγεγραµµένες. Από αυτές, άλλες διαµορφώθηκαν σε δρόµους, άλλες σε
πεζοπορικά και ορειβατικά µονοπάτια, ενώ άλλες χάθηκαν µαζί µε τους οικισµούς που συνέδεαν.
Οι επιβλητικές κορυφές, τα ορµητικά ποτάµια και τα απέραντα δάση που αλλάζουν χρώµατα µε την εναλλαγή των εποχών κάνουν το Βόιο παράδεισο για ορεινές διαδροµές σε δρόµους και ορειβατικά µονοπάτια.Το Βόϊο είναι µία από τις πιο αξιόλογες οικολογικά και πολιτιστικά γεωγραφικές ενότητες της Δυτικής Μακεδονίας, αποτελώντας συνέχεια της περιοχής του Γράµµου και των ορεινών οικισµών των Γρεβενών.
Μονοπατια - Διαδροµές Διάσχιση Όρους Δόντι (‘‘Γκραντίσκα’’)
Αγ. Αχίλλειος – Κορυφή Γκραντίσκας – Κάτω Πεντάλοφος Απόσταση : 3 km Μέγιστη Διάρκεια : 1h & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Α
Το πεζοπορικό µονοπάτι ξεκινά από την κεντρική πλατεία του Πενταλόφου, σε υψόµετρο 1.055 µέτρων. Πρώτο σταθµό αποτελεί η εκκλησία του Αγ. Αχιλλείου. Συνεχίζοντας στο δρόµο που οδηγεί στον οικισµό του Βυθού, ακολουθεί µικρή ανάβαση προς την κορυφή
της Γκραντίσκας µε µέγιστο υψόµετρο τα 1.110 µέτρα, διανύοντας τµήµα του Ευρωπαϊκού µονοπατιού Ε6. Η περιοχή έχει χαρακτηρισθεί επίσης ως αξιόλογος αρχαιολογικός χώρος. Η θέα προς τον Πεντάλοφο, το Βυθό, την τεχνητή λίµνη του ποταµού ‘‘Πραµόριτσα’’, την υψηλή κορυφή του Προφήτη Ηλία και την ευρύτερη κοιλάδα του Βοΐου είναι ανυπέρβλητη. Ο συνδυασµός των χρωµάτων, γαλάζιο, πράσινο, κεραµιδί, ωχρό, πλίθινο και σταχτί αλλάζει σταδιακά µε την ένταση του ηλίου. Έπειτα η διαδροµή ακολουθεί τη νότια κορυφογραµµή, εισέρχεται στα πέτρινα σοκάκια του χωριού, πέφτει στο υψόµετρο των 950 µέτρων και ανηφορίζει πάλι πίσω στη Λότζια.
Διάσχιση Όρους Σκοπού (‘‘Καραούλι’’) ‘‘Σταυρός’’ – Κορυφή Καραουλιού – Καστανόδασος ‘‘Λόγγου’’ Απόσταση : 3 km Μέγιστη Διάρκεια : 1h & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Β Το πεζοπορικό µονοπάτι ξεκινά από τoν ‘‘Μάρµαρο’’, την πλατεία του Βυθού, σε υψόµετρο 1.035 µέτρων και ανηφορίζει προς την εκκλησία των ‘‘Εισοδίων της Θεοτόκου’’. Έχοντας διασχίσει τµήµα του επάνω Βυθού, πρώτο σταθµό αποτελεί η τοποθεσία ‘‘Σταυρός’’, µε εκπληκτική θέα προς το χωριό, την κορυφή του Προφήτη Ηλία και την ευρύτερη περιοχή του Βοΐου. Η ανάβαση συνεχίζεται και το µονοπάτι φθάνει στην εντυπωσιακή κορυφή του Καραουλιού σε υψόµετρο 1.195 µέτρα, διασχίζοντας ένα µικτό δάσος βελανιδιάς. Ιδιαίτερης οµορφιάς είναι οι απόκρηµνες πλαγιές του βουνού συνθέτοντας ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, µε τον όµορφο ουρανό του Βυθού να συµπληρώνει το τοπίο. Έπειτα η διαδροµή κατηφορίζει και εισέρχεται στο πυκνό Καστανόδασος του ‘‘Λόγγου’’. Τέλος, ακολουθώντας το παλιό καλντερίµι, το µονοπάτι καταλήγει πάλι πίσω στην πλατεία. Υπάρχει δυνατότητα να ακολουθηθεί και αντίστροφη πορεία. Το Καραούλι έχει συµπεριληφθεί στο πρόγραµµα καταγραφής ιδιαίτερων τοπίων του Ε.Μ.Π.
‘‘ΒΥΘΟΣ – ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ’’ ‘‘Σκοτωµένο Νερό’’ - Φυλάκιο Σκάλες - Προφήτης Ηλίας Απόσταση : 13,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 6h & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Β
Η ορειβατική διαδροµή ξεκινά από το Βυθό και καταλήγει στον Προφήτη Ηλία, την υψηλότερη κορυφή του Βοΐου (1808m), διερχόµενη για 1,5 km στο τελικό της τµήµα από το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6 και τις δύο σιδερένιες σκάλες. Στο µεγαλύτερο µέρος της διέρχεται από εκπληκτικά φυλλοβόλα δάση βελανιδιάς, καστανιάς και οξιάς, ακολουθώντας κατά µήκος την κορυφογραµµή της Μαύρης Ράχης (Μαυριάχα). Η θέα από τον Προφήτη Ηλία προς τις απόκρηµνες πλαγιές του Βοΐου, την υπόλοιπη Πίνδο, τον Όλυµπο, τη Λίµνη της Καστοριάς, τα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας και τις πελώριες αλβανικές οροσειρές είναι µοναδική. Ένα µαγεµένο πανόραµα µε καταπράσινες πλαγιές και χιονισµένες βουνοκορφές. Στα πλαίσια της διαδροµής εντάσσονται και οι εντυπωσιακοί Καταρράκτες του Σκοτωµένου Νερού, οι οποίοι αποτελούνται από την Κάτω Βάθρα, ύψους 25 µέτρων και την Άνω Βάθρα, ύψους 30 µέτρων. Ιδανικότερη εποχή για επίσκεψη στο Σκοτωµένο Νερό είναι η περίοδος Νοεµβρίου – Μαΐου. Μέχρι τώρα οι Καταρράκτες θεωρούνταν άγνωστοι και απροσπέλαστοι. Υπάρχει δυνατότητα επιστροφής από την ίδια διαδροµή, µιας και η κάθοδος είναι κατά πολύ συντοµότερη και ευκολότερη, είτε από συντοµότερα µονοπάτια που οδηγούν στον αυχένα Πενταλόφου (1h & 30’), στη Νέα Κοτύλη (3h & 30’, χωρίς επίσκεψη στο Παλιοκρηµίνι) ή στο Μοναστήρι της Αγ. Τριάδας (2h & 30’). Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις στις οποίες δεν θα γίνει επιστροφή στο Βυθό, θα πρέπει να έχει εξασφαλισθεί αυτοκίνητο που θα µεταφέρει την ορειβατική οµάδα. Υπάρχει καλό σήµα κινητού τηλεφώνου σε όλη σχεδόν την περιοχή. Οι ντόπιοι ονόµασαν την περιοχή ‘‘Σκοτωµένο Νερό’’ γιατί είναι τόσο άγρια τα βράχια που το νερό πέφτοντας από τόσο µεγάλο ύψος διαλύεται σε κοµµάτια και ‘‘σκοτώνεται’’.
Το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία γιορτάζει στις 20 του Ιούλη, όταν οι κάτοικοι του Βυθού και του Π ε ν τ α λ ό φ ο υ οργανώνουν οµαδική ανάβαση, λειτουργία και γιορτή στο βουνό. Παλιότερα, η συγκεκριµένη διαδροµή από το Βυθό γίνονταν µε άλογα.
‘‘Το ταξίδι του ποταµού Πραµόριτσα’’ Αγ. Σωτήρα – Πέτρινο Γεφύρι Σβόλιανης Απόσταση : 1,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 45’ Βαθµός Δυσκολίας : Α Παλιό καλντερίµι και πλακόστρωτο µονοπάτι από την Κοινότητα Πενταλόφου. Η απόσταση µπορεί να µειωθεί στο µισό εάν η διαδροµή ξεκινήσει από την Εθνική Οδό κάτω ακριβώς από το χωριό. Μόλις 15’ πριν το γεφύρι αφήνοντας για λίγο το µονοπάτι βγαίνουµε στη δεξιά ράχη. Η θέα του γεφυριού και του ποταµού από ψηλά είναι εντυπωσιακή.
Η αρµονία ανθρώπινου κτίσµατος και φύσης
Πεντάλοφος – Προφήτης Ηλίας – Παλιοκρηµίνι – Νέα Κοτύλη (Ε6) Απόσταση : 23,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 7 & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Β Καλά σηµατοδοτηµένο µονοπάτι από το Δασαρχείο, αλλά µην εµπιστεύεστε τους χρόνους που δίνει. Η διαδροµή ξεκινά 6 χλµ. µετά τον Πεντάλοφο, ακλουθώντας την Εθνική Οδό µε πορεία το Επταχώρι, από τη θέση ‘‘εικονοστάσι’’, από όπου µπορεί να φθάσει κανείς στην κορυφή του Προφήτη Ηλία µόλις σε 1h & 30’. Οι πιο τολµηροί µπορούν να ξεκινήσουν από την κεντρική πλατεία του χωριού, ακολουθώντας το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6 ‘‘Πεντάλοφος – Ζούζουλη’’, όµως στρίβοντας δεξιά µόλις φθάσουν κάτω από την κορυφή του Προφήτη Ηλία. Η επιλογή αυτή θα αυξήσει την απόσταση κατά 5 χλµ. Η διαδροµή µπορεί να µειωθεί και να µετατραπεί σε διάσχιση εάν δεν γίνει ανάβαση στον Προφήτη Ηλία, αλλά ακολουθηθεί η κυρίως πορεία του Ε6 που τον παρακάµπτει από δεξιά. Είναι ευχάριστη λόγω των µικρών υψοµετρικών διαφορών, πολύ πλούσια σε βλάστηση και γεµάτη εναλλαγές τοπίων.
Ολόκληρη η διαδροµή προσφέρει µοναδικές εικόνες διασχίζοντας το απόκρηµνο φρύδι.
Τα µικτά δάση των Κορυφών του Βοΐου
Πεντάλοφος – Γεφύρι Πενταλόφου - Σπλήνα – Προφ. Ηλίας Διλόφου – Δίλοφο Απόσταση : 5,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 3h Βαθµός Δυσκολίας : Β Καλά σηµατοδοτηµένο και οργανωµένο µονοπάτι από την Κοινότητα Πενταλόφου. Στην αρχή της διαδροµής υπάρχει το πανέµορφο σπήλαιο του Πενταλόφου στην τοποθεσία ‘‘Ζαµπάτιστα’’. Η διαδροµή από τον Προφήτη Ηλία Διλόφου µπορεί να φθάσει µέχρι και τον Αγ. Μηνά, µια ξεχωριστή τοποθεσία όπου σµίγουν δύο ποταµοί, αλλά συνίσταται για έµπειρους πεζοπόρους γιατί είναι δύσκολη και χρονοβόρα, ειδικά στην επιστροφή. Με όχηµα βουνού που θα περιµένει στον Αγ. Μηνά η οµάδα µπορεί να καταλήξει στο πέτρινο γεφύρι του Δασυλλίου, διασχίζοντας µία από τις ωραιότερες διαδροµές του Βοΐου.
Τερατόµορφοι βράχοι στον Προφήτη Ηλία Διλόφου
‘‘Το ταξίδι του ποταµού Πραµόριτσα’’ Πεντάλοφος – Πέτρινο Γεφύρι ‘‘Ντέρι’’ Απόσταση : 3,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 1h & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Α Πλακόστρωτο µονοπάτι από την Κοινότητα Πενταλόφου. Το γεφύρι γίνεται επισκέψιµο σε 5’ και από το µονοπάτι που ξεκινά από την Εθνική Οδό, 7 χλµ. πριν τον Πεντάλοφο. Η περιοχή στην οποία βρίσκεται το γεφύρι µε τους µικρούς καταρράκτες είναι από τις οµορφότερες του Βοΐου.
Ειδικά το χειµώνα και την άνοιξη το τοπίο γίνεται µαγικό.
Ολόκληρη η διαδροµή ακολουθεί τη ροή του ποταµού Πραµόριτσα, προσφέροντας εικόνες µοναδικής οµορφιάς.
Βυθός – Ι.Μ. Αγ. Τριάδας Απόσταση : 4,5 km Μέγιστη Διάρκεια : 2h & 30’ Βαθµός Δυσκολίας : Β Καλά σηµατοδοτηµένο µονοπάτι από το Δασαρχείο. Πρόκειται για την παλιά πορεία των Βυθινών προς το Μοναστήρι. Η διαδροµή ξεκινά 2 χλµ. από την πλατεία του χωριού, ακολουθώντας το δρόµο που οδηγεί σήµερα στη Μονή. Παρόλα αυτά, ακόµη και ο ασφαλτοστρωµένος δρόµος προσφέρεται για πεζοπορία, χαρίζοντας εκπληκτική θέα προς την Τεχνιτή Λίµνη του Βυθού και τη γύρω περιοχή. Έπειτα το µονοπάτι εισέρχεται δεξιά
στο καστανόδασος του ‘‘Μπάµπιακου’’ και κατηφορίζει µέχρι τον πανέµορφο καταρράκτη του Πολύκαρπου. Διαδροµές µε Ποδήλατο Στην περιοχή του Πενταλόφου έχουν ορισθεί ως ποδηλατόδροµοι οι διαδροµές Αγ. Παρασκευή – Γρηγόρη Καλύβα – Μπριάστα – Μπαγιάτη Λάκκος – Δηµοβάλι – Μαριάντζα – Διασταύρωση προς ρέµα Καψάλια – Εθνική Οδός, µήκους 17 χλµ. που βρίσκεται µεταξύ Πενταλόφου και Προφήτη Ηλία. Βυθός – Αυγερινός, µήκους 12 χλµ.
Διαδροµές µε Αυτοκίνητο 4x4 ή Μηχανή Βυθός – Δασική οδός για Σκοτωµένο Νερό – Ι.Μ. Αγ. Τριάδας - Νιρικήτα Βυθός – Πηγές Πραµόριτσας - Γαγαµήτα – Ποτίστρες – Κορυφές Προφήτη Ηλία Πεντάλοφος - Ρουµάνι – Τάλιαρος Δίλοφο – Προφήτης Ηλίας Διλόφου – Δασύλλιο Επάνω Δίλοφο – Επάνω Πεντάλοφος
Διαδροµές µε αυτοκίνητο Ι.Χ. Πεντάλοφος – Αγ. Σωτήρα - Δίλοφο – Δασύλλιο Πεντάλοφος - Επταχώρι Πεντάλοφος – Βυθός – Ι.Μ. Αγ. Τριάδας – Αυγερινός
Xάρτες Περιοχής Πενταλόφου Βυθός-Προφήτης Ηλίας.
Διάσχιση Όρους Δόντι (‘‘Γκραντίσκα’’)
Διάσχιση Όρους Σκοπού (‘‘Καραούλι’’)
Φαγητό-Διαµονή Αγορές Παραδοσιακών Προϊόντων Το Φθινόπωρο µην ξεχάσετε να προµηθευτείτε τα γλυκά κάστανα του Βοΐου και καρύδια από τοπικούς παραγωγούς, πρόκειται για απολύτως βιολογικά προϊόντα. Αναζητήστε γαλακτοκοµικά προϊόντα από τους τοπικούς κτηνοτρόφους. Μην ξεχάσετε τις ξακουστές ‘‘Λουκανίτσες’’ από το κρεοπωλείο του
Τοπικές Γεύσεις – Ειδικές Συνταγές “Ζουπάνι” “Το κουτούκι του Μηνά” (Ψητό Αρνί, κρεατικά της ώρας) (Κεµπάπ, κοκορέτσι, µπάτζιος) “Κυρά Βασιλική” ‘‘Τάκης’’ (Πίτες, µαγειρευτά, κρεατικά της ώρας) (Κοκορέτσι, κεµπάπ, ψητό αρνί) Κεντρικό Καφενείο Πενταλόφου Καφενείο – Ψησταριά Βυθού (Τοπικές συνταγές, κρεατικά της ώρας) (Μπάτζιος µε αβγά, ψητό αρνί, κεµπάπ) Ξενώνες
Κοινοτικός Ξενώνας Ξενώνας “Δηµήτρης” Δωµάτια 3, Χωρητικότητα 10 άτοµα Δωµάτια 6, Χωρητικότητα 15 άτοµα τηλ. 2468041501 τηλ.&φαξ 2468041296, 6976840850 “Κάτω µαχαλάς” ‘‘Παραδοσιακός Ξενώνας Βυθού’’ Δωµάτια 4, Χωρητικότητα 8 - 10 άτοµα Δωµάτια 4, Χωρητικότητα 10 άτοµα τηλ. 6944593331 Ξενοδοχείο ‘‘Πίνδος’’ Δωµάτια 11 τηλ. 2468041057, 41058 Ταξιδεύοντας στον Πεντάλοφο Από Κοζάνη µέσω Νεάπολης – Τσοτυλίου (92χλµ.) Από Καστοριά µέσω Νεάπολης – Τσοτυλίου (78χλµ.), µέσω Καστανόφυτου – Δαµασκηνιάς (70χλµ.), µέσω Νεστορίου – Επταχωρίου (95χλµ.) Από Γρεβενά µέσω Οροπεδίου – Καλλονής (75χλµ.) Από Ιωάννινα µέσω Κόνιτσας (110 χλµ.)
Πηγή:Οικολογική Κίνηση Κοζάνης