Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω
Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 101 Μάιος 2016
Ν Φ Τ ΕΑ ΕΣ Ω ΤΙ Ν ΒΑ Λ
Το Φεστιβάλ Λόφου Στρέφη έχει πρόβλημα
Αφενός οι αιτήσεις για συμμετοχές είναι ελάχιστες (2 άτομα). Προφανώς, λόγω έλλειψης μικροφωνικής, στο χώρο. Ο σοβαρότερος, όμως, λόγος είναι ότι ο Σύλλογος "Γειτονιά", δυστυχώς, περιήλθε, σε οικονομική δυσχέρεια. Έκλεισαν τα γραφεία του, ενώ βγήκαν, στην επιφάνεια, και διοικητικά προβλήματα. Τυπικά, απέμειναν, μόνο, 3 μέλη στο Δ.Σ., με αδυναμία να προκαλέσουν Γενική συνέλευση. Κρίμα! Ένας δραστήριος Σύλλογος ακολούθησε την οικονομική, και όχι μόνο, κατιούσα, που προκάλεσε η κρίση. Ας ελπίσουμε να μην συμβεί και στο δικό μας ιστορικό Σωματείο. Έγινε προσπάθεια να βρεθεί κάποια άκρη, πάνω στα ζητήματα κλεισίματος χώρου, εξέδρας, ρεύματος, αφισών και, γενικά, υποχρεώσεων, που αναλάμβανε ο Σύλλογος, κάθε χρόνο, αλλά δεν κατέστη δυνατόν. Τελευταία προσπάθεια, μια συνεργασία με τον ΟΠΑΝΔΑ (Πνευματικό κέντρο Δήμου Αθηναίων). Αν δεν ευδοκιμήσει και αυτή η προσπάθεια, δυστυχώς, το Φεστιβάλ Λόφου Στρέφη θα ΜΑΤΑΙΩΘΕΙ και, στην ουσία, θα τερματίσει στο περσινό 19ο.
Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77
Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης
ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664
Σελίδα
2
Στις 20 Μάη, θα συνέλθει το Δ.Σ., για την κατάρτιση του τελικού προγράμματος, τουλάχιστον, για το Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας, ενώ θετικό είναι το γεγονός ότι το Δεύτερο πρόγραμμα της ΕΡΤ θα είναι χορηγός επικοινωνίας των (ή του) Φεστιβάλ, με 20 ηχητικά σποτ. Αναμένεται και η αιγίδα των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού. Π.Κ.
80 χρόνια από τον Μάη του ’36 Υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες, βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή, που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή, που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα, που θα οδηγήσουν το χέρι του, στο χαρτί, για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία, ίσως, είναι επίπονη και κοπιαστική, πνευματικά, για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό, που άναψε τη σπίθα, για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή, για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε. Πώς «γεννήθηκε» ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου Ρέκβιεμ, που συγκλονίζει με την αλήθεια των στίχων του. Αφορμή, για να γραφτεί το ποίημα, ήταν οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, που επικρατούσαν, στη χώρα μας, τον Μάη του 1936. Τον Μάιο εκείνης της χρονιάς, πρωθυπουργός, διορισμένος από το βασιλιά Γεώργιο, ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς, που είχε πάρει τη θέση του αποβιώσαντος Κωνσταντίνου Δεμερτζή. Σε λίγους μήνες, θα επέβαλλε δικτατορικό καθεστώς, στην Ελλάδα, και έδειξε τις προθέσεις του, με την πρώτη ευκαιρία. Στις 29 Απριλίου, οι καπνεργάτες κάνουν απεργία και ζητούν την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στις αρχές Μαΐου, πραγματοποιείται πορεία, στην Θεσσαλονίκη. Οι αστυνομικές αρχές απαγορεύουν, στους εργάτες, να πλησιάσουν το κτίριο διοίκησης της πόλης. Τότε, ξεσπούν επεισόδια. Οι αστυνομικοί δείχνουν απίστευτη αγριότητα και βιαιότητα, με τους διαδηλωτές να απαντούν ανάλογα. Ο Μάης του ΄36 Κορυφαίο γεγονός, ο «Μάης της Θεσσαλονίκης», όπως, με χρυσά γράμματα, γράφτηκε, στις δέλτους της ιστορίας, η εργατική εξέγερση του 1936, με τους 11 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες. Ο Μάης του 1936, αδικαίωτος και ανερεύνητος, έχει περάσει στη σφαίρα του επαναστατικού μύθου, έγινε αγιογραφία του λαϊκού κινήματος και τραγούδι στα χείλη του λαού μας, μέσα από την ποιητική μνήμη του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου και τη μουσική έμπνευση του Μίκη Θεοδωράκη. Η μεγάλη λαϊκή εξέγερση, που ακολούθησε τη σφαγή των απεργών, και η κατάλυση, επί δύο ημέρες, των αρχών της πόλης, χρησιμοποιήθηκε, μεθοδικά, για τη δυσφήμηση του λαϊκού κινήματος, από την άκρα Δεξιά και τον Ιωάννη Μεταξά, που οδήγησαν, στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Ένα άλλο συγκλονιστικό γεγονός, που σημάδεψε, Μάιο μήνα, την Θεσσαλονίκη και δέθηκε, με την ιστοριογραφία της, είναι η δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, στις 8 Μαΐου 1948, που παραμένει, ακόμη, ένα ιστορικό μυστήριο. Η στυγερή εκείνη δολοφονία του απεσταλμένου του αμερικανικού δικτύου CBS, στην κορύφωση του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, προκάλεσε πολλά ερωτήματα, που παραμένουν, ακόμη,
Σελίδα
3
αναπάντητα αλλά και δημιούργησε το πλαίσιο, για να στηθεί, από νοσηρούς εγκεφάλους, μία απίστευτη σκευωρία, σε βάρος του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου και της Αριστεράς. Ποιος είχε συμφέρον να δολοφονήσει τον Τζορτζ Πολκ, ειδικά στην Θεσσαλονίκη, λίγο πριν μεταβεί, στο βουνό, για να πάρει συνέντευξη, από τον Μάρκο Βαφειάδη; Ένα αναπάντητο, εδώ και 63 χρόνια, μυστήριο. Η δολοφονία Γρηγόρη Λαμπράκη Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, μια άλλη δολοφονία, πάλι Μάιο και πάλι στην Θεσσαλονίκη, συνταράσσει, όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά ολόκληρη την φιλειρηνική
ανθρωπότητα: Πρόκειται για τη δολοφονία, από το παρακράτος, στις 22 Μαΐου 1963, του μαραθωνοδρόμου βουλευτή της αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη. Η φοβερή αυτή πολιτική υπόθεση παραμένει, ακόμη, ανεξιχνίαστη. Δύο από τους φυσικούς αυτουργούς, πλήρωσαν, όσο πλήρωσαν και όπως πλήρωσαν. Οι υπόλοιποι έμειναν στο απυρόβλητο. Και τους ηθικούς αυτουργούς, ούτε που τους πλησίασε κανείς. Ποιοι ήταν αυτοί; Οι ξένοι; Το παλάτι; Η CIA; Οι σκοτεινοί μηχανισμοί, που, άλλοτε οργάνωναν τον ΙΔΕΑ, άλλοτε έστηναν προβοκάτσιες τύπου ΑΣΠΙΔΑ ή Γοργοπόταμου και ετοίμαζαν το ακόμη πιο χοντρό τους παιχνίδι, τη δικτατορία; Η παροιμιώδης έκρηξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, «ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο», ακούγεται, ακόμη και μετά το θάνατό του, μαστιγώνοντας όσους ευθύνονται, που οι ηθικοί αυτουργοί παρέμειναν, στο σκοτάδι. Η δολοφονία Τσαρουχά Ένας ακόμη βουλευτής της Αριστεράς, ο Γιώργης Τσαρουχάς, θα δολοφονηθεί, πέντε χρόνια αργότερα, στις 9 Μαΐου 1968, στη διάρκεια της δικτατορίας, κάτω από φριχτά βασανιστήρια, από όργανα της χούντας, στο άντρο της ΚΥΠ, εντός του Γ΄ Σώματος Στρατού. Ήταν ο τελευταίος νεκρός στη λίστα, σε αυτό το μαρτυρολόγιο της Θεσσαλονίκης. Μερικούς μήνες πριν, τον Σεπτέμβριο του 1967, είχε προηγηθεί, πάλι, στην Θεσσαλονίκη, η δολοφονία από τους εκτελεστές της δικτατορίας, του νεολαίου αγωνιστή τού αριστερού και του αντιδικτατορικού κινήματος, Γιάννη Χαλκίδη. Μερικοί, μόνο, από τους δολοφόνους και των δύο, τιμωρήθηκαν, με ελαφριές ποινές μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Οι περισσότεροι γλίτωσαν και κυκλοφορούν, ανάμεσά μας, με τις ερινύες να τους καταδιώκουν, ακόμη… Επιμέλεια: Π.Κ.
Σελίδα
4
Η «Κασσιανή», στο Θέατρο «Αγορά» Το Βυζαντινό Δράμα Θεάτρου Σκιών του καραγκιοζοπαίχτη Βασίλαρου, «Κασσιανή», παρουσιάστηκε, την Τρίτη και την Τετάρτη, 19 και 20 Απριλίου, στις 21.30, στο θέατρο «Αγορά», στην Πάτρα, με τη συνοδεία βυζαντινής μουσικής, από το Θέατρο Σκιών Μακρή, σε διασκευήπροσαρμογή κειμένου του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και σε φιγούρες Κώστα Μακρή. Το «Πατρινό Θέατρο Σκιών» κατάφερε να φτάσει σε ανώτατα επίπεδα συγγραφικής και ερμηνευτικής έκφρασης. Ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους του, ο Βασίλαρος, πέρα από το παραδοσιακό δραματολόγιο, αναδείχτηκε, ακόμα περισσότερο, με τα «έντεχνα» έργα του. Μια από τις σημαντικότερες, αν όχι η σημαντικότερη, δημιουργία του είναι η αριστουργηματική «Κασσιανή», που έχει σταχυολογηθεί, ως μύθος, από τη βυζαντινή μας παράδοση. Με έργα, όπως η «Κασσιανή», έργα άγνωστα στο ευρύ κοινό του «Καραγκιόζη», το παραδοσιακό ρεπερτόριο παραδίδει τη σκυτάλη σε μια εξίσου εμπνευσμένη, αλλά ωριμότερη, καλλιτεχνική έκφραση, μέσα από την οποία το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών αγγίζει το μύθο, το ήθος, τη διάνοια, τη λέξη, το μέλος και την όψη της τραγωδίας. Πρόκειται για ένα έργο, με ολοκληρωμένο «σενάριο», καλά σμιλευμένους και τραγικούς χαρακτήρες, πλούσιες ιδέες (σχετικές με τη θρησκευτική ζωή), άρτια γλωσσική διατύπωση (μέσω της τότε καθαρεύουσας), βυζαντινό μέλος και όψη: Η μορφή των ανέκφραστων, αλλά αριστουργηματικών, φιγούρων δίνει την πρωτοκαθεδρία στο ζωοποιό λόγο, ο οποίος τις εμψυχώνει, όπως ακριβώς ο αρχαίος λόγος έδινε ζωή στις ανέκφραστες μάσκες της αρχαίας τραγωδίας. Ένα έργο, που φέρνει στη σκηνή τις ανθρώπινες πράξεις, σύμφωνα με το Ορθόδοξο κοσμοείδωλο του Βυζαντίου και τη θεανθρώπινη χριστιανική φιλοσοφία, για τη σωτηρία της ψυχής και τη μετά θάνατον ζωή. Ένα έργο, ορθολογικά δομημένο και διαμορφωμένο, με αρχή, μέση και τέλος. Ένα έργο, με κάθαρση, όπως αρμόζει στις γνήσιες τραγωδίες. Σαφώς, κάποια πράγματα έπρεπε να προσαρμοστούν στις ημέρες μας, κάτι που γίνεται, με απόλυτο σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο. Η καθαρεύουσα δίνει τη θέση της στη δημοτική, κρατώντας όμως το πνεύμα και το νόημα του λόγου. Το μέγεθος μικραίνει, για να μην κουράζει, καθώς οι ρυθμοί της εποχής έχουν αλλάξει. Ο στόμφος, ενδεχομένως, να περιορίζεται, αλλά παραμένει, για να αποδώσει την τραγικότητα των ηρώων. Και ο Καραγκιόζης περνά σε δεύτερο, αλλά καίριο και σταθερά κομβικό ρόλο, δίνοντας τη στωική αλλά και εύθυμη νότα της θέσης του, ενώ θυμίζει αφενός τον αρχαίο Διογένη και αφετέρου τους μίμους του Βυζαντίου, στους οποίους άμεσα παραπέμπει, ως γελωτοποιός Δένδερης. Το Θέατρο Σκιών Μακρή ήταν το μόνο που θα μπορούσε, πανελλαδικώς, να εγγυηθεί τη μεταφορά ενός τέτοιου έργου στο πανί, με το δέοντα σεβασμό στους παλιούς μάστορες και τις απαραίτητες προσαρμογές στις ανάγκες του σήμερα. Έχοντας υψηλή επίγνωση της τολμηρής αλλά και ιερής επιλογής του, αναβιώνει στον μπερντέ την «Κασσιανή», λίγο πριν τις άγιες μέρες του Πάσχα.
Σελίδα
5
Εσπερίδα για το Πατρινό Θέατρο Σκιών. Βραβεύτηκε ο λαϊκός ζωγράφοςβοηθός σκηνής Ανδρέας Κυριαζόπουλος Με επιτυχία, η εσπερίδα για το Πατρινό Θέατρο Σκιών. Βραβεύτηκε ο λαϊκός ζωγράφοςβοηθός σκηνής, Ανδρέας Κυριαζόπουλος Πραγματοποιήθηκε, με επιτυχία, την Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016, στο «Περί Σκιών», στην Πάτρα, η εσπερίδα, με θέμα "Το Πατρινό Θέατρο Σκιών: Ιστορικές διαστάσεις και σύγχρονες προοπτικές". Η ενημερωτική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών, ενώ βραβεύτηκε, για το πλούσιο έργο του, ο πατρινός λαϊκός ζωγράφος και βοηθός σκηνής, Ανδρέας Κυριαζόπουλος. Στην εσπερίδα, η οποία είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μίλησε ο Διονύσης Μαμάσης, αναδεικνύοντας τις πολιτιστικές δράσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, που έχουν υλοποιηθεί τα δύο χρόνια, από τη λειτουργία του «Περί Σκιών», στα πλαίσια της θεατρικής αγωγής και τη συνέχιση και διατήρηση της λαϊκής τέχνης. Στη συνέχεια, ο Γιάννης Μυλωνάς, συλλέκτηςblogger, παρουσίασε το πλούσιο έργο του πατρινού λαϊκού ζωγράφου και βοηθού σκηνής, Ανδρέα Κυριαζόπουλου. Ένας αυθεντικός Πατρινός καλλιτέχνης, γεννημένος, το 1941, ο οποίος ζωγράφιζε και συνεχίζει να ζωγραφίζει ρεκλάμες, φιγούρες και σκηνικά για το Θέατρο Σκιών. Ο Κυριαζόπουλος συνεργάστηκε, με όλους τους γνωστούς, για την εποχή,
καραγκιοζοπαίχτες (Βασίλαρο, Παναγιωτάρα, Αντώναρο, Ορέστη, Μητσάκη, Γιάνναρο κ.ά.). Ο καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Πατρινός τον βράβευσε για την πολυετή συμβολή του και προσφορά στο λαϊκό Θέατρο Σκιών. Τέλος, ο Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, καραγκιοζοπαίχτης, Δρ. παιδαγωγικής, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, στην ομιλία του, αναφέρθηκε στις ιδιαίτερες ιστορικές διαστάσεις του πατρινού Θεάτρου Σκιών, από το 1890 μέχρι σήμερα, με έμφαση στις καινοτομίες των Πατρινών καραγκιοζοπαιχτών, μέσα από τις οποίες αποδεικνύεται η ανωτερότητα και σταθερή πρωτοκαθεδρία του πατρινού Καραγκιόζη, στη χώρα μας. Το εκλεκτό κοινό παρακολουθούσε, με αμείωτο ενδιαφέρον, ενώ διακρίθηκε, για την ποιότητά του.
Σελίδα
6
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΙΜΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ Στις 20 Απρίλη, συνεδρίασε η Επιτροπή απονομής τιμητικών συντάξεων του Υπουργείου Πολιτισμού, για να εξετάσει απονομή τιμητικών συντάξεων για το έτος 2016. Στον «Λαϊκό πολιτισμό», υπήρχαν 8 αιτήματα, για να απονεμηθούν μόνο 2 (αναλογικά) τιμητικές συντάξεις. Για το Λαϊκό Θέατρο (Σκιών) υπήρχε ένα αίτημα από την Σούλα Καυκοπούλου. Εγκρίθηκε η απονομή για δύο καλλιτέχνες της Δημοτικής Μουσικής: Σοφία Κολλητήρη και Γιάννη Ζέρβα. Στην επιτροπή, συμμετέχει ο Πρόεδρος του Σωματείου Πάνος Καπετανίδης, που παρά τη θετική εισήγησή του, δεν κατάφερε να πείσει τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής, για την απονομή τιμητικής σύνταξης, στην Σούλα Καυκοπούλου. Κατάφερε, όμως, να μην απορριφθεί το αίτημά της, αλλά να μεταφερθεί, για τρίτη (και τελευταία) φορά, στο επόμενο έτος 2017. Η εισήγηση του Πάνου Καπετανίδη έχει, ως εξής: Η Χρυσούλα Καυκοπούλου ήταν, επί πολλές δεκαετίες, βοηθός του Πατρινού καραγκιοζοπαίχτη Ορέστη-Ανέστη Βακάλογλου (1922-1998). Σύμφωνα με τις προφορικές διηγήσεις της ίδιας (από το βιβλίο του Άρη Μηλιώνη, «Σκιές στο φως των κεριών», στο κεφάλαιο για τον καραγκιοζοπαίχτη Ορέστη), μπορούμε να σταχυολογήσουμε τα εξής: "Εμένα με λένε Σούλα Καυκοπούλου, το πατρικό Μαλαισιάδη. Ο πιο υπέροχος άνθρωπος και καλλιτέχνης, τίμιος και σωστός, είναι ο κύριος Ορέστης. Όλους τους εκτιμάω, αλλά αυτός είναι ο καλύτερος. Τώρα, θα λέτε, πώς μια γυναίκα στη δεκαετία του '60, όπου όλοι οι καραγκιοζοπαίχτες είναι άνδρες, έκανε αυτή τη δουλειά; 35 χρόνια βοηθός έμεινα με τον Ορέστη! Μου άρεσε η δουλειά αυτή του βοηθού. Και μπορώ να σας πω, ότι αν είχα λίγο θάρρος, μπορούσα να παίξω κιόλας, γιατί όλες αυτές τις περίπου 300 παραστάσεις, τις ξέρω όλες απέξω. Μερικές φορές τώρα ο κύριος Ορέστης, την ώρα που παίζει, με κοιτάει στα μάτια-σαν τόσα χρόνια που είναι, μεγάλωσε, σταματάει το μυαλό τουκαι με μια κίνηση, με μια ματιά, με τα χέρια και καταλαβαίνει τι πρέπει να πει. Συνεργαζόμαστε μέχρι τελευταία στιγμή". Από την άλλη, ο ίδιος ο Ορέστης (στο βιβλίο του Βασίλη Χριστόπουλου, «Ορέστης, ο πατρινός καραγκιοζοπαίχτης Ανέστης Βακάλογλου», αφηγείται, μεταξύ των άλλων, για τη βοηθό του: "Από το '65 και μετά, έχω μαζί μου τη Σούλα, μόνιμη βοηθό. Τα καλοκαίρια έπαιρνα μαζί μου και τη γυναίκα μου, αλλά το χειμώνα έμενε σπίτι. Με τη Σούλα, τα καταφέρναμε μια χαρά. Παίρναμε κανένα παιδάκι, από το μέρος που παίζαμε και μας βοηθούσε στο ντελάλημα και σε
άλλες δεύτερες δουλειές. Σε κάθε παράσταση, η Σούλα ήταν ο στυλοβάτης της παράστασης. Η θέση του βοηθού είναι κρίσιμη για τον καραγκιοζοπαίχτη. Μια στραβή κίνηση του βοηθού μπορεί να τινάξει την παράσταση στον αέρα. Όποιος είδε τη Σούλα μέσα στη σκηνή να με βοηθάει σε δύσκολες και πολυπρόσωπες παραστάσεις, την παραδέχτηκε. Έκανε δουλειά τριών βοηθών μαζί. (...) Όμως εκτός από βοηθός, η Σούλα ήταν και ικανότατη ταχυδακτυλουργός και φακίρης. Πριν από κάθε παράσταση, έκανε τα δικά της νούμερα. Είχε ένα γυμνασμένο κορμί και μια ισχυρή θέληση. Έκανε πράγματα που άφηναν τους θεατές άφωνους. Ξάπλωνε πάνω σε καρφιά σαν Ινδός φακίρης, έκανε νούμερα με φωτιές και κοφτερά μαχαίρια, γνώριζε τρυκ που ξεγελούσαν το ανθρώπινο μάτι και τι δεν έκανε. Και Καραγκιόζη παίζει καλό και αν ήθελε, μπορούσε να είναι η πρώτη γυναίκα καραγκιοζοπαίχτης. Αλλά φοβάται να βγει στο επάγγελμα. Ίσως κάποτε αποφασίσει να παίξει". Με όλα τα παραπάνω, πάντως, εισηγούμαι στην Επιτροπή, ΘΕΤΙΚΑ, για τη χορήγηση ΤΙΜΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ, στην αιτούσα κυρία Χρυσούλα Θ. Καυκοπούλου, ως λαϊκή καλλιτέχνης-καραγκιοζοπαίκτης, με διακεκριμένη υπηρεσία. Εδώ, να σημειώσουμε ότι, μετά την έγκριση από την επιτροπή απονομής, το αίτημα του καλλιτέχνη πηγαίνει, από το Υπουργείο Πολιτισμού, στο Υπουργείο Οικονομικών. Εκεί, ελέγχονται τα οικονομικά και ασφαλιστικά στοιχεία του αιτούντος. Μια από τις σημαντικές προϋποθέσεις είναι, ο αιτούμενος να έχει ένα χρόνο (συνολικά) ασφαλιστικές ημέρες, πάνω στο επάγγελμα, από το οποίο έχει εγκριθεί η απονομή τιμητικής σύνταξης (προκειμένου, για την κα Σούλα Καυκοπούλου, του Καραγκιοζοπαίχτη), προϋπόθεση, που, όμως, δεν καλύπτει. Π.Κ.
Σελίδα
7
«ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΑΡΟ…» Του Άρη Σταθόπουλου Χαρακτηριστικό του Έλληνα είναι η τάση να δημιουργεί πατέντες. Αυτή η τάση δίνει στη φυλή μας, κατά κάποιον τρόπο, μια ιδιαιτερότητα. Μας αποκαλούν, ενίοτε, «ανθρώπους της τελευταίας στιγμής» και αυτοαποκαλούμαστε, ομοίως, «άνθρωποι της τελευταίας στιγμής». Τελευταία στιγμή, πάντα, καταφέρνουμε να τα διορθώνουμε όλα και μερικές φορές, να τα κουκουλώνουμε. Τελευταία στιγμή, να σωθεί η παρτίδα. Η πατέντα, λοιπόν, πάντα, καλός σύμβουλος, είτε στη μαστοριά, είτε στο πνεύμα. Μην ξεχνάμε πως είμαστε μακρινοί απόγονοι του πολυμήχανου Οδυσσέα. Παραλληλίζοντας αυτήν την κατάσταση στην τέχνη, ποια λέξη μεταφράζει την πατέντα, στο δικό της χώρο; Μήπως ο αυτοσχεδιασμός, λέξη-εργαλείο, στην κατοχή του καραγκιοζοπαίχτη; Κάπως έτσι, κάνει το σενάριο να ανθίζει, σε κάθε παράσταση. Η λαϊκή αυτή τέχνη φλερτάρει, ανά πάσα στιγμή, με την πατέντα. Παραδείγματος χάρη, ο τρόπος, που φτιάχνεται η σκηνή (μπερντές). Έτσι, ο καραγκιοζοπαίχτης γίνεται, κατά συνθήκη, ξυλουργός, σιδεράς, σχεδιαστής, με παράμετρο, πάντοτε, τη λειτουργικότητα του μπερντέ. Ο καραγκιοζοπαίχτης ένα έργο δεν το παίζει, ποτέ, με τα ίδια λόγια. Υπάρχει το «στόρυ», ως ραχοκοκαλιά, αφήνοντας τη φαντασία του ελεύθερη να αυτοσχεδιάζει, ανάλογα με την περίσταση, σχηματοποιώντας το χιούμορ, όπου, μερικές φορές, τσιμπάει, σαν τα αγκαθωτά πτερύγια του ψαριού. Άλλες φορές, με τρόπο γαργαλιστικό, μας ωθεί, σε γέλιο μικρού παιδιού. Με το πέρασμα των χρόνων, αυτή η τόσο βαθιά ελληνική τέχνη επιβίωσε και εξελίχθηκε, προφορικά. Ο κάθε μάστορας ξέρει τα λόγια του έργου, (σπανίως, υπάρχουν σημειώσεις). Τα μάθαινε τα λόγια, ενώ εκτελούσε χρέη βοηθού. Μπολιαζόταν, μέσα του, μέχρι να ωριμάσουν. Σαν ερχόταν η στιγμή να αναλάβει τα ηνία της παράστασης, πήγαζαν τα λόγια αυτά, σαν λεκτικός χείμαρρος, δροσίζοντας τις διψασμένες καρδιές των θεατών. Βασική αρετή αυτής της τέχνης είναι ο αυτοσχεδιασμός. Συνέπεια, πιστεύω, πρώτα, του ταλέντου του παίχτη και σε δεύτερη μοίρα, η έλλειψη πρόβας γίνεται βίωμα και συνήθεια. Εδώ, μιλάμε για μια μορφή θεάτρου, στην οποία, σπανίως, γίνονται πρόβες, για την παράσταση. «Δεν έχει πρόβα ο Καραγκιόζης. Ανάβεις τα φώτα, χτυπάς το καμπανάκι και παίζεις». Αυτά είναι λόγια του μεγάλου Πατρινού καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρου, ο οποίος πέθανε, τον Δεκέμβριο του 2012. Ήδη, ήταν ένας ζωντανός μύθος, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, στο πανελλήνιο κοινό, που ήταν σχετικό με τη συγκεκριμένη τέχνη. Τα παραπάνω λόγια μού τα είπε, προσωπικά, κατά τη γνωριμία μας, κάπου στα 2002. Τώρα, καθώς το ξανασκέφτομαι, το έχω εμπεδώσει. Η κάθε παράσταση, με το ίδιο στόρυ, μοιάζει
Σελίδα
8
με την προηγούμενη και με την επόμενη, κρατώντας μια αυτονομία, κάθε φορά, έτσι ώστε να είναι ανεπανάληπτη. Κάθε παράσταση, με το ίδιο στόρυ, κατά τη γνώμη μου, είναι αποτέλεσμα της προηγούμενης, καθώς και μια πρόβα, για την επόμενη, με αρωγό τον αυτοσχεδιασμό. Η γνωριμία μου, με τον Γιάνναρο, έγινε κάπως τυχαία, μέσω του φίλου μου και κουμπάρου μου, Βασίλη Οικονομόπουλου. Εγώ ήμουν 34 χρονών και η σχέση μου, με το Θέατρο Σκιών, μέχρι τότε, ήταν η παιδική ανάμνηση των παραστάσεων, που έβλεπα στο Θέατρο «Ρεκόρ», στην περιοχή «Τσολιά». Εκεί, έπαιζε ο Γιάνναρος, κατά κόσμον, Γιάννης Μουρελάτος. Οι καραγκιοζοπαίχτες της παλιάς σχολής συνηθίζουν, σύμφωνα με το μικρό τους όνομα, να προσθέτουν την κατάληξη –άρος, ώστε αυτό να προσδιορίζει μεγαλείο: Γιάννης-Γιάνναρος, ΑντώνηςΑντώναρος, Βασίλης-Βασίλαρος και ούτω καθεξής. Η στιγμή, που τα πρωτοείπαμε, σίγουρα, κάτι μου θύμιζε από εκείνες τις μαγικές εικόνες, που έχουν χαραχτεί, στη μνήμη μου, σαν ανεξίτηλη ζωγραφιά μιας άλλης εποχής. Ήταν Ιανουάριος. Ο Γιάνναρος είχε μια παράσταση ενόψει της κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίτας των ηλεκτρολόγων, σε κάποιο κτήριο, στην πλατεία Όλγας. Ο Βασίλης και εγώ τον βοηθήσαμε να μεταφέρει τα πράγματα και να στήσει τη σκηνή. Ο Γιάνναρος περίμενε ότι ο Βασίλης θα τον βοηθούσε, πίσω από τον μπερντέ. Ο Βασίλης έλεγε πως είχε κάνει βοηθός, για ένα φεγγάρι, σε καραγκιοζοπαίχτη. Παρόλα αυτά, ο Βασίλης, για κάποιον λόγο, δεν μπήκε στον μπερντέ. Στη συνέχεια, ο Γιάνναρος αναφέρεται σε εμένα και αποκρίνομαι: «Εγώ δεν ξέρω! Δεν θα μπορέσω να σε βοηθήσω». Μετά λέει: «Μπορώ και μόνος μου». Λίγο πριν αρχίσει η παράσταση, εμφανίστηκε, στο χώρο, ο τότε περιφερειάρχης, (βεβαίως, τον ήξερε τον Γιάνναρο), του απηύθυνε το λόγο, με φιλική διάθεση, και ο Γιάνναρος απάντησε: «Κύριε Κατσικόπουλε, εγώ τα λέω όλα, πίσω από το πανί». Μου έκανε εντύπωση η απάντησή του, σαν να του έλεγε: «Εγώ τις αλήθειες τις λέω διά στόματος Καραγκιόζη και τις λέω σταράτα». Παρακολουθήσαμε την παράσταση, ως θεατές. Ενθουσιάστηκα, με το θέαμα. Ήταν η παρθενική μου ζωντανή θέαση Θεάτρου Σκιών, σε ενήλικη κατάσταση. Το βράδυ μάς βρήκε, στην ταβέρνα «Βαγένι», στην περιοχή «Τσολιά», στα παλιά του λημέρια και ήταν δική μου επιλογή. Ευχαριστήθηκα, με το γεγονός πως είχε ιδιαίτερο κέφι, γιατί η ατμόσφαιρα της ταβέρνας τον πλαισίωνε, έτσι απλά, σαν να ήταν, σε φυσικό του χώρο. Την ταβέρνα, βέβαια, την ήξερε, μα είχε πολύ καιρό να πάει. Σύντομα, ήρθε το κρασάκι και το βραστό. Με τα τσουγκρίσματα, η κουβέντα άναψε και κυμαινόταν σε ειδικά και σε γενικά θέματα. Ο Βασίλης του πρότεινε την πραγματοποίηση σειράς παραστάσεων, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Σκάλα Λακωνίας, στις αρχές του καλοκαιριού. Μετά από σχετικά σύντομη κουβέντα, ο Γιάνναρος συμφώνησε, οπότε έμεναν να οργανωθούν τα πρακτικά θέματα. Από τη στιγμή εκείνη, ο Γιάνναρος, εγώ και ο Βασίλης γίναμε μια παρέα. Εγώ ανέλαβα την υποχρέωση να μεταφέρω, με το αυτοκίνητο, τον καλλιτέχνη, στην Λακωνία. Ήταν άνθρωπος συμπαθητικός και σε κέρδιζε, από την πρώτη στιγμή. Απλός, λαϊκός και σοφός. Είχε τη σοφία, που αποκτιέται, μετά από ατέλειωτες διαδρομές, ανά την Ελλάδα (και όχι μόνο) για περιοδείες. Μετά από ατέλειωτες ώρες, πίσω από τον μπερντέ, κρατώντας τον ξυπόλυτο, με βαθιά συγκίνηση, στο λόγο και στην κίνηση, και με το κοινό να ανασαίνει στους ρυθμούς και στις εντάσεις των διαδραματιζόμενων, κάποιες από τις εκμυστηρεύσεις του, προς εμένα, θα προσπαθήσω να τις παραθέσω, με όλο το σεβασμό, που ένιωθα και νιώθω, προς τον άνθρωπο και καλλιτέχνη Γιάνναρο. Θυμάμαι ότι μου έλεγε: «Σχολείο πήγα, μέχρι την Τρίτη Δημοτικού. Έχω μάθει την ιστορία,
Σελίδα
9
μέσα από τον Καραγκιόζη. Όλες οι μάχες του 1821 έχουν ξαναγίνει, πολλές φορές, πίσω από το πανί. Όλες οι συνεργασίες, οι συνωμοσίες, οι προδοσίες έχουν παρουσιαστεί, πίσω από το πανί. Γεωγραφία έμαθα από τις περιοδείες. Χρόνια τώρα, σε κάθε νομό, πολλές πόλεις, πολλά χωριά έχω γυρίσει. Μέσα από το Θέατρο Σκιών, γνώρισα τον κόσμο. Εκτός της Ελλάδας, έχω ταξιδέψει, στην Αμερική, στην Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Αυστραλία, παρέα, με τον ξυπόλυτο, έχω δει πολιτείες και ανθρώπους, σε διαφορετικές καταστάσεις». Όσο θα ήταν, στο εξωτερικό, σίγουρα, ο νόστος θα κυρίευε τον Γιάνναρο, καθώς θα έλειπε, για πολύ καιρό. Στο μυαλό μου, έρχονται διηγήσεις του, από τα ταξίδια αυτά. Θυμάμαι τα λόγια του: «Ο Τσαρούχης μού είχε πει πως ο καλλιτέχνης, για να μην χάνει την έμπνευσή του, αφήνεται στον έρωτα. Καλό είναι να είναι, πάντα, ερωτευμένος, έστω και πλατωνικά». Τη στιγμή της γνωριμίας μας, ήταν εβδομήντα, περίπου, χρονών. Κοντός, με άσπρα μαλλιά και άσπρο πλούσιο μουστάκι, τυπικό των, τότε, λαϊκών ανθρώπων. Έξυπνα, σπιρτόζα, μάτια και φωνή ψιλή, μα σμιλευμένη από την εξάσκησή του, σε αυτήν την τέχνη, λόγω λαρυγγοφωνίας, μιας τεχνικής, που καθορίζει τη χαρακτηριστική φωνή της κάθε φιγούρας. Εδώ, ο καραγκιοζοπαίχτης μιλάει, με το λάρυγγα, με σκοπό να αποδοθεί η ατμόσφαιρα αυτού του θεάτρου, με φιγούρες καρικατούρες. Ο Γιάνναρος ήταν, κατεξοχήν, καραγκιοζοπαίχτης, με λαρυγγοφωνές. Αργότερα, έμαθα, από τον Κώστα Μακρή, (μαθητή του Γιάνναρου), ότι οι καραγκιοζοπαίχτες χωρίζονται: σε αυτούς, που παίζουν, με λαρυγγοφωνές, και σε αυτούς, που παίζουν, με πιο εγκεφαλικές φωνές. Μετά από την περιοδεία μας, στην Σκάλα Λακωνίας, είχαμε αναπτύξει κάποια οικειότητα. Κατά τα λεγόμενά του: «Σημαντικό, σε συνεργάτες, είναι να ταιριάζουν τα χνώτα τους και τα δικά μας ταιριάζουν». Η συνεργασία του, με τον Βασίλη, σταμάτησε, μετά από την Λακωνία. Ο Βασίλης άλλαζε κεφάλαιο, στη ζωή του. Ήταν αναγκασμένος να μείνει, μόνιμα, στην Αθήνα. Εγώ συνέχιζα να τον επισκέπτομαι, στο στέκι του, ένα παλιό σπίτι, με κεραμίδια, το οποίο ήταν το πατρικό σπίτι του Πατρινού τραγουδιστή Φώτη Πολυμέρη.
Σελίδα
10
Το στέκι αυτό, τότε, ήταν ένα μικρό θεατράκι, με μπερντέ, στο οποίο έβαζε είκοσι, περίπου, καρέκλες, για να παρακολουθούν παραστάσεις ορισμένοι Πατρινοί καραγκιοζόφιλοι, ορκισμένοι λάτρεις του Γιάνναρου. Μαζεύονταν, κάποιες βραδιές, μετά από προκαθορισμένο ραντεβού, μάζευαν, ρεφενέ, ένα ποσό, για το Μάστορα, και παρακολουθούσαν, σε αρκετά καλτ ατμόσφαιρα, παραστάσεις. Ωραίες βραδιές! Σε μια από τις πολλές επισκέψεις μου, θέλοντας να πάρω τη σκυτάλη από τον Βασίλη, του πρότεινα τη διοργάνωση παραστάσεων, για σχολεία, στην Πάτρα. Η απάντησή του: «Έχω να παίξω, σε σχολείο, είκοσι χρόνια». Πήρα, σβάρνα, τα σχολεία και άρχισα να κλείνω παραστάσεις, στη σειρά. Ενθουσιάστηκε! Με λίγα λόγια, αρχίσαμε μια μακρόχρονη συνεργασία, από την οποία αποκόμισα πολλές εμπειρίες, όσον αφορά το Θέατρο Σκιών. Ενώ άρχισα να κλείνω παραστάσεις, έμπαινα, συγχρόνως, στον μπερντέ, ως βοηθός, κατά την παρουσίασή τους. Αρχικά, δουλεύαμε, στην περιοχή της Πάτρας. Αργότερα, αρχίσαμε τα ταξίδια. Είχε μια ιδιοτροπία, στο θέμα της ώρας, που θα ξεκινούσαμε, για ένα ταξίδι και κυρίως κοντινό. Ήθελε να φεύγουμε πολλές ώρες, πριν από την έναρξη της παράστασης. Για παράδειγμα, οι παραστάσεις, το καλοκαίρι, στις πλατείες, αρχίζουν, περίπου, στις 21.00. Ο Γιάνναρος, αν ήταν δυνατόν, θα ήθελε να είμαστε, από το μεσημέρι, στο τάδε χωριό ή στην τάδε κωμόπολη. Αυτήν την ιδιοτροπία του μπόρεσα να την εξηγήσω, λαμβάνοντας υπόψη τη συνήθεια, που επικρατούσε, ειδικότερα τα πιο παλιά χρόνια, στο σινάφι των καραγκιοζοπαιχτών. Κάθε καραγκιοζοπαίχτης θα πάει στο μέρος, όπου θα λάβει χώρα η παράσταση, με
σκοπό να έχει μια γεύση, από ανθρώπους και καταστάσεις της τοπικής κοινωνίας, οπότε, το βράδυ, στην παράσταση, να πετάξει, με τη μορφή του αυτοσχεδιασμού, τις διαφορές, που έχει ο Γιώργος, για παράδειγμα, με τον Μιχάλη, όπως άκουσε, το απόγευμα, στο καφενείο, ενώ έχει γνωριστεί, με αυτούς τους ανθρώπους, βγάζοντας γέλιο, πάντα, με λεπτό τρόπο και χωρίς το πείραγμα να προσβάλλει κανέναν. Αυτή είναι η μαγεία του Θεάτρου Σκιών, φύσει διαδραστικό θέαμα, στο οποίο επικοινωνεί ο καραγκιοζοπαίχτης, με το κοινό, βγάζοντας γέλιο και δίνοντας τη δυνατότητα, σε κάθε θεατή, να γίνει, για λίγο, ελάχιστα (έστω) κεντρικό πρόσωπο της παράστασης, με λίγα λόγια, δηλαδή, να παίξει. Το «για λίγο» είναι, βεβαίως, σχετικό. Ο Γιάνναρος, μερικές φορές, όταν το κλίμα ήταν πρόσφορο, κολλούσε με ένα πρόσωπο και τα πειράγματά του, προς αυτό, ήταν πιο συχνά, σε μια παράσταση…
Προσοχή στη φωνή Παγκόσμια ημέρα φωνής
Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι, στον κόσμο, (μόνο 7,5 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες), κάθε χρόνο, έχουν προβλήματα, με τη φωνή τους! Την προσοχή όλων και ιδιαίτερα αυτών, που είναι υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούν, πολύ, τη φωνή τους, εφιστούν οι Ωτορινολαρυγγολόγοι, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φωνής, στις 16 Απριλίου. «Η φωνή είναι μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού και, μέσω αυτής, κάνουμε το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής μας επικοινωνίας, με τα άτομα του κοντινού και μη περιβάλλοντός μας», αναφέρει ο διαπρεπής Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Μηνάς Ν. Αρτόπουλος, Διευθυντής του Τμήματος Χειρουργικής Τραχήλου-Θυρεοειδούς της ΩΡΛ κλινικής του «ΜΗΤΕΡΑ» και προσθέτει: «Γι’ αυτό, χρειάζεται προσοχή, καθώς και η φωνή, πολλές φορές, ασθενεί. Μάλιστα, οι πιθανότητες, για να αποκτήσει κάποιος πρόβλημα φωνής, κατά τη διάρκεια της ζωής του, είναι 30%». Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η φωνή χαρακτηρίζεται από το ύψος, την ένταση και τη χροιά. • Το ύψος της φωνής καθορίζεται, από τη συχνότητα των ταλαντώσεων των φωνητικών χορδών. Η συχνότητα έχει άμεση εξάρτηση, από το μήκος, το πάχος και την ένταση των χορδών. • Η ένταση της φωνής εξαρτάται, από την πίεση της εκπνοής, κατά τη στιγμή της ομιλίας. • Η χροιά της φωνής προσδιορίζεται από το βασικό τόνο, που δίνεται από τη φωνητική μηχανή, σε συνδυασμό
με την αρμονία. «Η φωνασθένεια προσβάλλει, κυρίως, άτομα, που είναι υποχρεωμένα να χρησιμοποιούν, πολύ, τη φωνή τους και που δεν κάνουν σωστή χρήση της, όπως καραγκιοζοπαίκτες τραγουδιστές, εκπαιδευτικούς, εκφωνητές, δικηγόρους κλπ.», εξηγεί ο κ. Αρτόπουλος. Αποφύγετε την ομιλία, σε θορυβώδη περιβάλλοντα. Αποφύγετε τις κραυγές, τις στριγκλιές, το δυνατό γέλιο, καθώς και τις συνεχείς απόπειρες καθαρισμού του λαιμού. Καταστείλετε το βήχα σας και προσπαθήστε να πταρνισθείτε «μαλακά» και όχι θορυβώδη. Μην ψιθυρίζετε. Το ψιθύρισμα είναι χειρότερο από την ομιλία. Αρχίστε την κάθε πρόταση ομιλίας, με εκπνοή. Κάντε μία παύση, στη μέση της πρότασης, και αναπνεύστε, πάλι. Διατηρείστε ένα απαλό και σωστό τρόπο ομιλίας, με σωστή άρθρωση. Ομιλείτε, με τη σωστή ταχύτητα ομιλίας. Δώστε ευλυγισία, στη φωνή σας. Μην ομιλείτε για πολλή ώρα, αποφύγετε τις παρατεταμένες τηλεφωνικές συνομιλίες, δώστε χρόνο, στη φωνή σας, να ξεκουραστεί, κατά τη διάρκεια της ομιλίας σας. Αποφύγετε να μιλάτε ή να τραγουδάτε, συνέχεια, κοντά στα όρια της φωνητικής σας κλίμακας. Δώστε χρόνο, στη φωνή σας, να ξεκουραστεί, μετά. Χρησιμοποιήστε, σωστά, την κοιλιακή ή διαφραγματική αναπνοή. Αποφεύγετε το κάπνισμα. Διατηρείστε τη σωστή ενυδάτωση του σώματος, πίνοντας 7-9 ποτήρια νερό, την ημέρα. Αποφύγετε την εισπνοή μολυσμένου αέρα. Δώστε χρόνο, στη φωνή σας, να ξεκουραστεί.
Σελίδα
11
Ο
ι δέκα τίτλοι παραστάσεων από επιθυμητά (σύμφωνα με άλλες γνώμες), το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών, ενώ κάποιοι δημιουργοί-καραγκιοζοπαίχτες που ακολουθούν, χαρακτηρίζονται αναφέρονται, ως ελάχιστος φόρος τιμής της ως αντιπροσωπευτικοί για το υπάρχον προσφοράς τους, στο θέαμα. δραματολόγιό του, χωρίς, βεβαίως, να αποτελούν 10. «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το ένα θεσμοθετημένο κανόνα. Πρόκειται για καταραμένο φίδι» μια πρόταση ή, καλύτερα, για μια προσπάθεια Δεν θα μπορούσε να λείπει, από τη λίστα να προσδιοριστούν κάποιοι όροι, για μια νέα μας, το γνωστότερο και παλιότερο, ίσως, έργο ουσιαστική ταξινόμηση των παραστάσεων του της ηπειρώτικης νεοελληνικής παράδοσης, που «Καραγκιόζη». Η οφείλει πολλά, λένε, προσπάθεια αυτή δεν στον Λιάκο Πρεβεζάνο είναι ούτε η πρώτη, και τον Μίμαρο. ΕΝΑΣ ούτε η τελευταία. Ένα έργο, το οποίο, Φιλοδοξεί, ωστόσο, ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΣ σαφώς, δεν προέκυψε, να δώσει το έναυσμα από το πουθενά. Οι ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ για έναν καρποφόρο δρακοντοκτονίες «διάλογο», πάνω στην ΔΡΑΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΤΟΝ της ανατολικής αποκρυστάλλωση του παράδοσης (και όχι, ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ βασικού ρεπερτορίου, μονάχα, του Αγίου όπως γίνεται, για του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Γεωργίου) έφτασαν, παράδειγμα, με πολύ σύντομα, και στη παρόμοιες εργασίες Δύση, ενώ ο Μέγας γύρω από τον κινηματογράφο και τα διάφορα Αλέξανδρος, ποιητική αδεία, πολιτογραφήθηκε κινηματογραφικά θεματικά είδη. Χριστιανός και έγινε μεταχριστιανικός ήρωας, Από την άλλη πλευρά, οι αναφερόμενες καθότι διαχρονικός. Όσο για τον Φερχάτ της προτάσεις ακολουθούν τους βασικούς κανόνες, οθωμανικής παράδοσης, αυτός ναι μεν πηγάζει που πρέπει να διέπουν μια τέτοια απόπειρα, είτε από την ανωτέρω μυθολογική παράδοση, αλλά αυτή νοείται επίσημα, είτε αντιμετωπίζεται σαν δεν αποτελεί αυτόνομη και πρωταρχική πηγή ένα παιχνίδι. Υπάρχει ένα είδος κατάταξης, το εμπνεύσεως παρόμοιων παραστάσεων. οποίο προσεγγίζεται από προσωπικά κριτήρια, που 9. «Ο Καπετάν Γκρης» θα μπορούσαν, όμως, να είναι πιο γενικευμένα. Σε Μια παράσταση μήτρα, όπως θα έλεγε και κάθε περίπτωση, πάντως, όλες οι προτάσεις είναι ο Τζούλιο Καΐμη, για τις ηρωικές παραστάσεις. τεκμηριωμένες και επιχειρούν να μην αφήσουν, Πρόκειται για ένα από τα παλιότερα ηρωικά έργα, εκτός, κανένα βασικό θεματικό είδος και καμία αποτελώντας μια από τις αντιπροσωπευτικότερες βασική τάση του ρεπερτορίου, τουλάχιστον μήτρες κάποιων ηρωικών παραστάσεων, ως το από τις παλιότερες. Κάθε πρόταση μπορεί να πρώτο ηρωικό δράμα, το οποίο αποδίδεται στον συνοδεύεται και από άλλα έργα, που ίσως και να Μίμαρο και στο χώρο της Πελοποννήσου, (μαζί είναι με τον, παλαιότατο επίσης, «Χριστιανομάχο», πιο από την παράδοση, που άκμασε στο χώρο της Ηπείρου). Ο φουστανελοφόρος Καπετάν Γκρης, ονόματι Κωνσταντίνος, ως εκπρόσωπος, κυρίως, των ανώνυμων ηρώων του βουνού, δεν αφήνει, σε χλωρό κλαρί, τον Πασά, για τις ανομίες του. Ένα έργο πρωτόλειο μεν, που αποτελεί ιδανική βάση πολλών επώνυμων ηρωικών παραστάσεων. 8. «Ο Καραγκιόζης Φούρναρης» Οι κωμωδίες του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών αντλούσαν την έμπνευσή τους, είτε από τον αντίστοιχο οθωμανικό μπερντέ, είτε από τους
Σελίδα
12
νεοέλληνες δημιουργούς καραγκιοζοπαίχτες. Οι πρώτες βασίστηκαν (κατά κύριο λόγο) στην κλασική παρέλαση των τύπων. Οι δεύτερες δεν στερούνταν μεν της παρουσίας των τύπων, αλλά στηρίζονταν, κυρίως, στη θεατρική τους δομή και τη σύγκρουσή τους με την εξουσία. Έτσι, ο φούρνος του Καραγκιόζη μετατρέπεται σε μια αρένα έντονης κοινωνικής διαμαρτυρίας και ο Πασάς αποδεικνύεται πιο επικίνδυνος, ακόμα και από την κωμική λαιμαργία του πεινασμένου Καραγκιόζη. Ο τελευταίος, ως εξυπνότερος, θα νικήσει, όπως γίνεται και στον «Προφήτη», το «Δια της βίας Γιατρό» και άλλες κωμωδίες παρόμοιων θεατρικών καταβολών. 7. «Η Ορφανή της Χίου» Η τέχνη του Καραγκιόζη άντλησε υλικό, με τρόπο θαυμαστό, από το χώρο της λογοτεχνίας (ή και της λεγόμενης παραλογοτεχνίας), πλάθοντας νέα έργα, τα οποία όμως διέφεραν από το πρωτότυπο, διότι εντάσσονταν μέσα στο κλίμα του μπερντέ. Ίσως η πιο αντιπροσωπευτική περίπτωση να ήταν η «Ορφανή της Χίου» του Πιτζιπίου, από τον οποίο εμπνεύστηκε ο πολυγραφότατος Μάρκος Ξάνθος. Η «Ορφανή» του Ξάνθου ξεχωρίζει και πρωτοτυπεί, καθώς δεν μένει, μόνο, στο μελόδραμα, αλλά δίνει πιο μεγάλη έμφαση στο φανταστικό στοιχείο (με τη νεκρανάσταση), ενώ ο Νικηταράς μπολιάζει το σενάριο και με το αναγκαίο επικό στοιχείο. Όσο για τον Καραγκιόζη, αυτός βάζει και βγάζει το γέλιο, όπως συμβαίνει, πάντα, σε τέτοιου είδους παραστάσεις. Εξάλλου, έκαστος στο είδος του! 6. «Ο Διάβολος Κουμπάρος» Ο Διάβολος, ως φιγούρα και ήρωας του μπερντέ, τονίζει αφενός το θρησκευτικό-λαογραφικό στοιχείο της θεματολογίας των παραστάσεων του Καραγκιόζη και αποδεικνύει αφετέρου την άμεση εξάρτηση, από το κουκλοθέατρο, τις λαϊκές φυλλάδες και τη λαϊκή θρησκευτικότητα του κοινού και των συντελεστών της παράστασης. Είτε δίνοντας έμφαση στο μελόδραμα, όπως έκανε ο «Άσωτος Οικογενειάρχης» του Μουρελάτου, είτε δίνοντας έμφαση στο φανταστικό στοιχείο και τη σύγκρουση με τον άρχοντα του σκότους, ο «Διάβολος Κουμπάρος» μπορεί να θεωρηθεί, ως το δυνάμει αντιπροσωπευτικότερο δράμα, με δαίμονες, στον μπερντέ. 5. «Το Στοιχειωμένο Δέντρο» Η κωμική οθωμανική παράδοση έχει δώσει πολλά σπουδαία έργα στον νεοελληνικό Καραγκιόζη, με τις απαιτούμενες μετατροπές, ιδίως ως προς την παρέλαση των τύπων και όχι μόνο. Ίσως, η πιο χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας παράστασης, κωμικής αλλά και λαογραφικής, να είναι «Το Στοιχειωμένο Δέντρο», του οποίου οι οθωμανικές καταβολές είναι κάτι παραπάνω από σαφείς. Οι νεοελληνικές προσθήκες εντάσσουν (στο έργο) το σταυρό, το Διάβολο, ακόμα (πιο πρόσφατα) και τις οικολογικές διαστάσεις, πέρα από τις παλιότερες λαογραφικές-θρησκευτικές. Επίσης, οι τύποι και οι μεταμορφώσεις τους ποικίλουν, με το δίδυμο Καραγκιόζη-Χατζηαβάτη, όμως, να μετατρέπεται (σταθερά) σε γάιδαρο και κατσίκι, αντίστοιχα, δηλαδή σε ένα δίδυμο σουρεαλιστικότατης αποκορύφωσης. 4. «Κασσιανή» Το Έντεχνο Θέατρο Σκιών έδωσε πολύ δυνατές παραστάσεις, τη δύναμη των οποίων, συχνά, δεν υποψιαζόμαστε, ίσως επειδή τα έντεχνα έργα παίζονται, κύρια, από τους δημιουργούς τους και δεν γνωρίζουν τη διάδοση των, συχνότερα παιζόμενων, παραδοσιακών παραστάσεων. Τα έντεχνα έργα, όμως, βασίζονται, πολύ περισσότερο, στο λόγο και έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν σε υψηλότερα δραματικά επίπεδα, μέσα από τις έντονες συγκρούσεις, μεταξύ των ηρώων, αλλά και από τα συνήθη μελοδραματικά στοιχεία, που όταν δεν υπερβάλλουν, γίνονται πηγή για τραγική συναισθηματική φόρτιση. Μάστορας του είδους, ο Βασίλαρος έχει δώσει πολλά τέτοια έργα, υψηλής θεατρικής-γλωσσικής
Σελίδα
13
ποιότητας, με την «Κασσιανή» να αποτελεί, ίσως, το πιο συναρπαστικό βυζαντινό θρησκευτικό δράμα, εμπνευσμένο από τη σχετική χριστιανική παράδοση. 3. «Οι Βάτραχοι» Πρόκειται για το σπουδαιότερο, ίσως, έργο του Ευγένιου Σπαθάρη, με θεματολογία παρμένη από την αρχαία Ελλάδα και μέσα από τη γόνιμη συνεργασία του με τον Παυριανό. Οι δύο παραπάνω δημιουργοί, αλλά και οι υπόλοιποι συντελεστές της παράστασης (Λέκκας, Δημητράτος και, φυσικά, Χατζιδάκις και Θεοδωράκης) αποτελούν τρανταχτή εγγύηση της ποιότητας και της διαχρονικότητας του έργου. Πρόκειται για μια ιδανική επιλογή από τα σωζόμενα έργα του Αριστοφάνη, με τον Καραγκιόζη να ταιριάζει, απόλυτο, στο ρόλο του δούλου Ξανθία, ενώ τα τραγούδια των δύο δημιουργών δένουν, πολύ αρμονικά, με τα κείμενα: «Πάνω κόσμε, τρέμε! Έρχεται ο Αισχυλάκης! Θα πέσει συναυλία, που θα πάει σύννεφο». 2. «Αθανάσιος Διάκος» Ο «Διάκος» είναι ένα από τα δημοφιλέστερα ηρωικά δράματα του Θεάτρου Σκιών, πάνω στον οποίο δομήθηκε, μαζί με τον «Κατσαντώνη», ολόκληρη η ηρωική παράδοση του Καραγκιόζη. Άρτιος δραματουργικά, γεμάτος από εντυπωσιακές μάχες και ποτισμένος με το τελικό δράμα του μαρτυρίου και τη σωτήρια κάθαρση, κατά την οποία ο Διάκος ανεβαίνει στους ουρανούς, για να εξαγιάσει όχι μονάχα τον εαυτό του, με τη θυσία του, αλλά και την ίδια την Επανάσταση του 1821. Με το «Διάκο», ως (το ένα εκ των δύο) σημείο αναφοράς των ηρωικών παραστάσεων, η τέχνη του Καραγκιόζη φτάνει στη δραματουργική απογείωσή της, μέσα από τη δύναμη του θεατρικού λόγου, υπερτονίζοντας όμως το οπτικό στοιχείο, με τα ειδικά εφέ, το σούβλισμα και την αποθέωση, στο τέλος του έργου. 1. «Κατσαντώνης» Κατά πολλούς, ίσως το κορυφαίο έργο του νεοελληνικού μπερντέ, μαζί με τον πιο πρόσφατο «Διάκο», όχι μόνο επειδή αντλείται από την ηπειρώτικη παράδοση, ούτε επειδή μνημονεύεται από τον Καΐμη, ως ένα από τα πιο παλιά της σχετικής λίστας του, αλλά διότι είναι το έργο, με το οποίο ο Αλή Πασάς και οι υπόλοιποι Τούρκοι του μπερντέ επιβάλλονται στη δραματουργία του Καραγκιόζη. Σε κάθε περίπτωση, όλα τα στοιχεία, που χαρακτήρισαν τον Διάκο, χαρακτηρίζουν και τον «Κατσαντώνη», με το λόγο, όμως, να φαίνεται πως υπερτερεί, δραματουργικά, και με τις εκδοχές του έργου να ποικίλλουν, από τον Ντίνο Θεοδωρόπουλο ως τον Μόλλα, για να φτάσει στο σημείο, στις μέρες μας, ο «Κατσαντώνης» να ταυτίζεται, με τα «ηρωικά», ως τίτλοςσταθμός και ως σημείο αναφοράς.
Σελίδα
14
ΜΙΚΡΗ ΜΝΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΘΑΛΑΣΣΗ (Στα δεκάξι χρόνια από το θάνατο του Στέλιου Ανεμοδουρά)
Του Γιάννη Χατζή
Τότε!... Ήταν τα χρόνια του μουρουνέλαιου, τα χρόνια του «αγιούτο» και του «κομάν», τότε… που φτιάχναμε μόνοι μας τα παιχνίδια κι αχολογούσαν τα σοκάκια από τις φωνές μας σαν παίζαμε «τσιλίκ τσομάκ» και τρέχαμε με τα αυτοσχέδια πατίνια μας, καθώς από τις τσέπες μας χύνονταν οι γκαζιές. Τα κουϊνάκια, τα κουρσούμια και τα τζιτζιλόνια. Ο Ταρζάν, ο Κουταλιανός, ο Καρπόζηλος κι ο πολύς Τζιμ Λόντος σκίαζαν τα παιδικά μας όνειρα, όταν κάναμε «κατακόρυφη αναστροφή». Παιδικές φιλοδοξίες, που άνθιζαν στους προσφυγομαχαλάδες, ανάμεσα στα βασιλικά και τα βαλτονέρια, τους ήχους μιας φυσαρμόνικας και τα τραγούδια του Τσιτσάνη. Κι ήταν δυο τσιγάρα δρόμος από την Κατοχή! Οι «μεγάλοι» ήρωες είχαν κάνει το χρέος τους και τώρα σε μια μεταεμφυλιακή Ελλάδα «πλήρωναν» το τίμημα! Η ώρα των «μικρών ηρώων» είχε έρθει… μόνο που ήταν χάρτινοι… μόνο, που δεν το ξέραμε ακόμα.
Λες και ήταν χτες
Το σαββατιάτικο βράδυ της 6 Μαΐου του 2000, άφησε την τελευταία του πνοή στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, μετά από καρδιακό επεισόδιο, ο Στέλιος Ανεμοδουράς, ο άνθρωπος, που έδωσε ζωή στον Γιώργο Θαλάσση, τον θρυλικό «Μικρό Ήρωα». Η είδηση ήρθε σ’ όλους εμάς, τους μεσήλικες του τώρα και τα παιδιά του τότε, σαν κεραυνός. Δεν ήταν μόνο σαν να χάναμε έναν δικό μας άνθρωπο, ήταν σαν ξαφνικά να περνούσε από τα μάτια μας σ’ επανάληψη όλη η παιδική μας ηλικία, η από καιρό χαμένη. Πρόσωπα και στιγμές ενός απώτερου παρελθόντος ξαναζωντάνευαν. Ο ψιλικατζής ο Ιορδάνης με τα μεταχειρισμένα τευχάκια. Δίναμε δύο «Μικρούς Ήρωες» και παίρναμε έναν. Ο γείτονας ο Πάνος που μιμούνταν τον Σπίθα, μετανάστευσε οικογενειακά από τότε ακόμα στη Βραζιλία. Ο δάσκαλος μας που ας μάλωνε σαν έβλεπε τα τεύχη μέσα στις τσάντες. Ο φακός μου, με την πλακέ μπαταρία, που αντικαθιστούσε τα φώτα κάτω από τα σκεπάσματα, στα λεπτά της μυστικής ανάγνωσης… βλέπεις τότε πέφταμε νωρίς, δεν είχαμε ούτε τηλεόραση, ούτε ράδιο. Εγώ… δεν ξέρω… σαν έμαθα το θάνατο του Ανεμοδουρά, μου σφηνώθηκε μια εικόνα στο μυαλό. Ήταν λέει ο μακαρίτης νεκρός και τριγύρω του τιμητική φρουρά ο Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα, ο Σπίθας, ο Διαβολάκος, το Ζουζούνι, η Νίκη το κορίτσι φάντασμα και κοίτα να δεις.... μέχρι κι ο Σεϊτάν Αλαμάν, η Φρόυλαϊν Χ και η Κόμπρα ζητούσαν να σταθούν δίπλα στον πνευματικό τους πατέρα, τον Στέλιο Ανεμοδουρά. Μικροί ήρωες… σε μεγάλα κατορθώματα Από τον περασμένο ακόμα αιώνα εντοπίζονται απόπειρες ειδικών εκδόσεων για παιδιά. Αρχίζουν να εμφανίζονται νουβέλες και μυθιστορήματα σε συνέχειες με ήρωες μικρά παιδιά και εφήβους (Ο μικρός τυμπανιστής, 1876- Αγλαΐα η μικρά, 1878). Το παιδί ξεφεύγει δειλά από τη λαϊκή προφορική παιδική παράδοση (παραμύθια, παραδόσεις, ευτράπελες διηγήσεις, θρύλοι κ.λ.π) και σε μια πορεία θα οδηγηθεί στο έντεχνο παιδικό ανάγνωσμα κι ιδιαίτερα το περιπετειώδες, που θα ενισχύει με τον μοναδικό γλαφυρό του τρόπο τις διαθέσεις και δεσμούς των μικρών αναγνωστών για τους ανήλικους αλλά ηρωικούς πρωταγωνιστές του. Η τάση αυτή σταδιακά θα αυξάνει όσο θα προχωράει η αστικοποίηση της χώρας, για να κορυφωθεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την πλατιά διάδοση των παραλογοτεχνικών τευχών. Μέχρι τότε η διάφοροι γαβριάδες, ο Μόγλης, το Παιδί των Δασών, ο Ολιβερ Τουίστ, οι μικροί ήρωες του Στήβενσον και του Βερν θα δίνουν το δικό τους δυναμικό παρών.
Από τη «Διάπλαση των παίδων» στη «Ζωή του παιδιού»
Τις εξελίξεις στο κόσμο των παιδικών αναγνωσμάτων θα οριοθετήσει στο τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα η «Διάπλαση των
Σελίδα
15
παίδων». Από το 1877, με αρχισυντάκτη τον Αριστοτέλη Κουρτίδη στην αρχή και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο αργότερα, για πολλές δεκαετίες, θα συντροφεύει τις παιδικές αποδράσεις στον κόσμο του ονείρου. Στις σελίδες της «Διάπλασης» οι «μικροί ήρωες» δίνουν και παίρνουν. Το 1892 «Ο μικρός λόρδος», 1894 «Ο μικρός κόμης», το 1896 «Οι μικροί Ροβινσώνες του βράχου», το 1905 «Τρεις μικροί ακόλουθοι του Αρτανιάν», 1906 και «Ο μικρός παραμάγειρας», 1909 «Η μικρή μαύρη βασιλοπούλα», 1913 «Ο μικρός τζόκεϋ», 1915 «Ο μικρός μετανάστης», 1916 «Ο μικρός Έρικ Δαλινί», 1921 «ο Μικρός εθελοντής», 1923 «Η μικρή βασίλισσα», 1931 «Η μικρή άγνωστη», 1936 «Η μικρή Ρωσίδα της Αγίας Ελένης», 1937 «Οι τρεις μικροί σωματοφύλακες», 1940 «Η μικρή πριγκίπισσα». Το 1949 ο Βασίλης Κωστόπουλος θα δώσει το «Τρία αγόρια γυρίζουν τον κόσμο» και ο Μιχάλης Πριονιστής το «Τρία ελληνόπουλα κάνουν το γύρο της γης». Στα ίδια χνάρια εμφανίζονται τα περιοδικά «Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός», «Παιδική ζωή», «Εφημεριδούλα μας», «Το σπίτι του παιδιού», «Παιδικό Εξέλσιορ», «Παιδικός Κόσμος» «Θησαυρός των Παίδων», «Ελληνόπουλο», «Χαρά των παιδιών», «Περιοδικό μας» «Σινεάκ», «Ζωή του Παιδιού» κλπ.. Στο χώρο των κόμικς, από τον Μεσοπόλεμο, αρχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους σε διάφορα παιδικά περιοδικά παιδιά-ήρωες, διεκδικώντας με τη σειρά τους το ενδιαφέρον του κοινού και τα καταφέρνουν. Συνήθως είναι τύποι κωμικοί και χαριτωμένοι. Ας τους ξαναθυμηθούμε. • «Ο Φασαρής και ο Φούρκας» σε σχέδιο και σενάριο του Γ. Ν. Θώμη. • «Οι περιπέτειες του Λελέ» του Αντώνη Βώτη. Ερυθρός Σταυρός 1936. • «Μπιμπίκος» του Ντόρη Παπαγεωργίου που δημοσιεύονταν στη τελευταία σελίδα του «Ελληνόπουλου και που αρχικά ήταν κλεψίτυπος από τα προπολεμικά τεύχη της ιταλικής «Coriere dei ricoli». Τον Μπιμπίκο εικονογράφησαν ακόμη με τη σειρά τους οι Κ. Παπαδόπουλος, Μ. Παπαγεωργίου (1945-46), Α. Βώττης, Μποστ (1949), Β. Ζήσης (1951). • «Οι πονηριές του Τσουλούφη» (Σινεάκ 1946) του Νίκου Τσεκούρα. • «Τα τυχερά του τυχεράκια» (Σινεάκ 1947) του Νίκου Τσεκούρα). • «Ο Μπατζάκας και το Μπατζακάκι» του Βύρωνα Απτόσογλου (1948 στο Τραστ του γέλιου και 1956 στη Μάσκα). • «Ιστορίες της Μπιζού» του Β. Χριστοδούλου και Γ. Παπαγεωργίου (Χαρά των παίδων, 1948). Και άλλα, για να κλείσουμε, με «Τα κατορθώματα του Λευτέρη Ξεφτέρη», στη «Ζωή του παιδιού». Μικροί ήρωες οι περισσότεροι σε... μεγάλα κατορθώματα που συχνά κατέληγαν σε γκάφες, κάπου μεταξύ της αυλής του σπιτιού τους και την αλάνα της γειτονιάς.
Τότε που αντιγράφαμε τους μεγάλους
Οι «δυναμικοί «Μικροί Ήρωες» των τευχών (εμείς τα λέγαμε βιβλιαράκια), είναι προϊόντα του μεταεμφυλιακού «παράδεισου». Τότε που στα «ταρζανικά» παιχνίδια μας βρίσκαμε κάλυκες από όπλα, τότε που στις αυλές τα γερμανικά κράνη χρησίμευαν για γλάστρες, τότε που οι μαυροφορεμένες γυναίκες, τραγικές φιγούρες μιας χιλιοπαιγμένης τραγωδίας, μετρούσαν το μπόι τους με τις πόρτες του Γεντί Κουλέ και τα κυπαρίσσια της Βαγγελίστρας. Τότε που ασθενικοί κι αμέριμνοι παίζοντας «Κομάν», αντιγράφαμε τους μεγάλους που «παίζαν» πόλεμο στα βουνά. Τότε που το στομάχι μας κρατιόταν από τη γραβιέρα, το μουρουνέλαιο και τη γάλα σκόνη της Ούντρας και η καρδιά μας από την παλικαριά του «Μικρού Ήρωα». Πράγματι, ήταν μια παράξενη εποχή! Πολύ «μεγάλη», για να αντέξει κανείς τα χαΐρια της, πολύ «μικρή», για να χωρέσει τα αναπεταρίσματα μας, τα μοσχοαναθρεμένα από έναν κάποιο Γιώργο Θαλάσση και τα κατασκευάσματα του Χόλυγουντ.
Τα «βιβλιαράκια»
Τεύχη για παιδιά προϋπήρχαν του «Μικρού Ήρωα», αυτός όμως είναι, κακά τα ψέματα, που πυροδότησε την εκδοτική έκρηξη της δεκαετίας του 50 κι όχι μόνο, καθιερώνοντας τον ήρωα-παιδί κι εγκαινιάζοντας ένα πρωτοφανέρωτο παιδικό αλισβερίσι ανταλλαγής μεταχειρισμένων τευχών. Σε διάφορα στέκια (ψιλικατζίδικα, περίπτερα κλπ.), κάθε τεύχος ανταλλάσσονταν με δυο άλλα. Τα μαζεύαμε… θυμάστε… τα δανείζαμε, δανειζόμασταν, τα παίρναμε στο σχολείο μαζί με τη σάκα, κοιμόμασταν μαζί τους. Σε σχήμα συνήθως 12 Χ17 και 32 σελίδες, μ’ έγχρωμο εξώφυλλο ενδεικτικό της δράσης του κειμένου. Τα τεύχη κόστιζαν, το 1952, δύο δρχ.. Τα εικονογραφούσαν μεγάλοι λαϊκοί ζωγράφοι της εποχής, όπως οι Απτόσογλου, Νείρος, Γλιάτας, Κουκάκης, Γρηγόρης, Μποστ, Ανδρεόπουλος, Βώττης, Βενετούλιας, Αβαγιαννός κ.λ.π. Στο εκδοτικό πόστο ο Αστήρ και η Άγκυρα των Παπαδημητρίου, η Ατλαντίς του Πεχλιβανίδη, ο Ανεμοδουράς και άλλοι. Συνήθως η σειρά των τευχών έπαιρνε τον τίτλο της από το όνομα ή το παρατσούκλι
Σελίδα
16
του ήρωα.
…με το ψευδώνυμο Θάνος Αστρίτης
Το 1952, στα περίπτερα και τους πάγκους των εφημερίδων, κοντά στον «Γκαούρ-Ταρζάν» και το αντίθετο (εκδίδονταν από τον Ιούλιο του 1950 με συγγραφέα τον Νίκο Ρούτσο), εμφανίζεται το πρώτο τεύχος του «Μικρού Ήρωα». Συγγραφέας με το ψευδώνυμο Θάνος Αστρίτης ο Στέλιος Ανεμοδουράς ενώ την εικονογράφηση επιμελείται ο Βύρων Απτόσογλου (εκτός από τα εξώφυλλα των τευχών 263-278 και την εσωτερική εικονογράφηση των τευχών 253-262 που εικονογράφησε ο Θ. Ανδρεόπουλος). Μέχρι και φιγούρες Καραγκιόζη θα βρούμε στο πίσω εξώφυλλό του (τεύχη 640-700). Έτσι, «δια χειρός» Ανεμοδουρά, η Κατοχή ξαναμπαίνει στο σπίτι μας. Στα χρόνια, που θα ακολουθήσουν, ο «Μικρός Ήρωας» θα ζήσει 16 περίπου χρόνια, μέχρι την απαγόρευση του από τη Χούντα το 1967, Θα μετρήσει 798 τεύχη με 25.536 σελίδες και θα πραγματοποιεί τρεις εκδόσεις την εβδομάδα (Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο). Θα γίνει κόμικς, ραδιοφωνική εκπομπή, επιθεωρησιακό σκετς, θεατρικό έργο, τραγούδι και… λίγο έλειψε σινεμά και TV, για ν’ αναδειχτεί τελικά σαν «το μεγαλύτερο παραλογοτεχνικό έπος της Αντίστασης κατά των Ναζί και του φασισμού», όπως πολύ χαρακτηριστικά θα σχολιάσει ο Απόστολος Μαγγανάρης.
Το «Παιδί Φάντασμα» και η παρέα του
Το όλο κλίμα μέσα στο οποίο γεννήθηκε κι αναπτύχθηκε ο «Μικρός Ήρωας» είχαν προλειάνει το «Έλληνες και ξένοι κατάσκοποι στην Ελλάδα» του Γιάννη Ι. Ιωαννίδη στο ΘΗΣΑΥΡΟ, Η «Μις Γκοστ» στη ΜΑΣΚΑ και ΠΑΜΕΜ κι ο αλητάμπουρας «Πιτσιρίκος» της ΜΑΣΚΑΣ προπολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου, που κατά διαστήματα έγραφαν οι Ζ. Θάνος, Η. Μπακόπουλος, Γ. Μαρμαρίδης, ενώ αξιώθηκε κι αυτοτελή έκδοση από τον Κ. Φιλιππίδη το 1953. «Μικρός Ήρωας», κατά κόσμον Γιώργος Θαλάσσης, το «Παιδί Φάντασμα». Γενναίος, μεγαλόκαρδος, ωραίος και… πολύξερος. Σύντροφος του, χωρίς καμιά ερωτική υποψία, η Κατερίνα, κάτι μεταξύ αγγέλου και Μπουμπουλίνας. Όμορφη, ηρωική… και κρυφός έρωτας των «τρυφερών» μας χρόνων. Από κοντά κι ο Σπίθας (Νίκος Κατσανίκας), αχόρταγος, αντιηρωικός και με λίγες στροφές στο μυαλό. Ουραγοί στον πατριωτικό αγώνα της «αγίας κι ομοουσίου» τριάδας και «κολλητοί» στην παρέα κατά καιρούς οι Διαβολάκος, Ζουζούνι, Σαΐτας, Μπόμπιρας, Νίκη το Κορίτσι Φάντασμα, Ελλάς η Γαλάζια Θύελλα κλπ.. Αντίπαλοι τους ο φοβερός και τρομερός Σεϊτάν Αλαμάν, η Αλόμα, ο Χαμαιλέων, η Φρόυλαϊν Χ, ο Ξανθός Δήμιος, Κόμπρα η κόρη του Χίτλερ, Χάμλερ ο γερμανός Ταρζάν, ο Κόρακας, ο Φου-Γιάμα και… καλύτερα να σταματήσουμε εδώ. Ο Στέλιος Ανεμοδουράς εξομολογείται: «…σκέφτηκα να βάλω εφήβους, που θ’ αντιστέκονταν στους Ναζί και τους Φασίστες. Λέω λοιπόν, θα βάλω ένα παιδί που θα έχει προσόντα πολλά για να μπορεί να κάνει και κανένα κατόρθωμα, θα βάλω δίπλα του ένα κορίτσι, που είναι κλασικό να υπάρχει κι ένα κορίτσι και πρέπει να μην λείψει και το κωμικό στοιχείο, το οποίο αφού το παίδεψα αρκετά, είπα τι πιο κωμικό μπορεί να υπάρξει από ένα παιδί που είναι ελαφρώς καθυστερημένο και πεινάλας. Πεινάλας στην Κατοχή που δεν είχαμε να φάμε…». Ο «Μικρός Ήρωας», η Κατερίνα κι η καραγκιοζίστικη φιγούρα του Σπίθα, κάτω από τις διαταγές του αγγλικού στρατηγείου κατατροπώνουν τους κάθε μορφής κατακτητές σε μύριες δυο συγκρούσεις. Στην ουσία έχουμε μια διαστρέβλωση της Εθνικής μας Αντίστασης και τον εξωραϊσμό του ρόλου των Άγγλων στις βολικές εκδοχές εκείνης της περιόδου, σ’ αντίθεση με τον «Πιτσιρίκο» που στις μετακατοχικές εκδοχές του ξεπηδά από τη φιγούρα του κατοχικού σαλταδόρου και των παιδιών της σχάρας της Ομόνοιας, δίνοντας έτσι μια κάποια αληθοφάνεια.
Της επιτυχίας «μύρια έπονται»
Από το 1968 γίνονται διάφορες προσπάθειες επανέκδοσης του «Μικρού Ήρωα» σε νέο σχήμα, σε εικονογράφηση πάλι του Β. Απτόσογλου. Εκδίδεται σε δεκαπενθήμερη έκδοση και σε σχήμα 12 Χ 17 και 68 σελίδες, το «Εικονογραφημένος Μικρός Ήρωας». Σε κάθε τεύχος εκτός από ένα εικονογραφημένο επεισόδιο του παιδιού φάντασμα υπάρχουν κι άλλα επεισόδια. Κυκλοφόρησαν 72 τεύχη. Το 1976 εκδίδεται από τον
Σελίδα
17
Ανεμοδουρά ο «Μικρός Ήρωας» Εβδομαδιαίο Εικονογραφημένο Περιοδικό, σε σχήμα 14,5 Χ21,5 και σελίδες από 52 έως και 68, συνολικά θα κυκλοφορήσουν 24 τεύχη. Κυκλοφόρησε ακόμα από τους ίδιους συντελεστές και τις εκδόσεις του «Μικρού Ήρωα», ένα τεύχος με την επωνυμία «Το γέλιο του Παιδιού» και περιεχόμενο χιουμοριστικό. «Εύθυμες ιστορίες, ανέκδοτα, αστεία, γελοιογραφίες, ξεκαρδιστικοί τύποι», όπως διαφημίζει στο εξώφυλλο. Η τελευταία επανέκδοση ήταν με τη μορφή μικρών τόμων των οκτώ τευχών, το 1985. Ακόμη ο «Μικρός Ήρωας» εμφανίστηκε και σαν «Καθημερινό Ραδιοφωνικό Περιοδικό» πριν λίγα χρόνια, κάθε Δευτέρα και Παρασκευή, από τον 9,84 FM STEREO, μ’ αφηγητή τον Χρ. Πάρλα, Γιώργο Θαλάσση τον Α. Ανδρεόπουλο, Κατερίνα την Τατιάνα Λύγαρη και Σπίθα τον Δ. Πιατά. Πιο μπροστά το «Ελεύθερο Θέατρο» στο Άλσος Παγκρατίου, παρουσίασε σκετς με τους τρεις μικρούς ήρωες, στην επιθεώρηση «Το τραμ το τελευταίο». Στο ρόλο του Παιδιού Φάντασμα ο Νίκος Λύρας, Κατερίνα η Υβόνη Μαλτέζου, Σπίθας ο Γ. Σαμπάνης, τη μουσική και το τραγούδι του σκετς έγραψε ο Λουκιανός Κυλαηδόνης. Τον Μάρτιο του 1996 και για μια μόνο βραδιά, ανεβαίνει από τον Η. Λάγιο και το περιοδικό ΑΝΤΙ θεατρική μονόπρακτη παράσταση σε σκηνοθεσία Κ. Καπλανίδη. Τους γνωστούς ρόλους ερμηνεύουν οι: Γερ. Μιχελής, Όλια Λαζαρίδου, Δ. Πιατάς. Κατά καιρούς, μηνύματα φτάσανε και για κάποιο τηλεοπτικό σήριαλ με πρωτοβουλία του Γ. Δημαρά και καστ τους Γιώργο Νινιό, Λίλα Καφαντάρη και πάντα τον… Δ. Πιατά στο ρόλο του Σπίθα. Πολλές φήμες και....μια αφίσα, υπήρξαν και για μια κινηματογραφική παραγωγή κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους από την «Σπάισι Τουνς» των Τάκη Βερέμη και Αλέκου Παπαδάτου σε συνεργασία με τον Ανεμοδουρά το 1997. Όλα αυτά όμως δεν θα ευδοκιμήσουν και θα μείνουν στη σφαίρα των απλών επιθυμιών και κάποιων σχεδιασμών, χωρίς τελικό αποτέλεσμα… ακόμα. Πάντως, για το φαινόμενο του «Μικρού Ήρωα» θα εκπονηθούν πολλές μελέτες, εκπομπές και δημοσιεύματα. Δεκάδες επώνυμοι κι ανώνυμοι θα καταθέσουν παιδικές εμπειρίες και απόψεις. Έτσι ενδεικτικά από την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη} στις 28-2-85 έχουμε το «Ο Μικρός Ήρωας και η παρέα του» αργότερα «Από το Γιώργο Θαλάσση στους ψηφιακούς θρύλους», στις 22-11-91 «Μεγαλώνουμε και εμείς όπως και οι ήρωές μας» και στις 8-2-99 ένα δικό μου πόνημα «Οι μικροί ήρωες των μικρών μας
Σελίδα
18
χρόνων». Ειδική έκδοση αφιέρωμα επιμελήθηκε το περιοδικό ΑΝΤΙ (τεύχος 577, Μάιος - Ιούνιος 1995) μαζί με δυο ανέκδοτα τεύχη του «Μικρού ήρωα». Το 799 γραμμένο από τους Σ. Δημητρίου, Ξ. Μπρουτζάκη, Α. Πανσέληνο, Η. Λάγιο και το 800 από τον Στέλιο Ανεμοδουρά. Ένας διαφορετικός «Μικρός Ήρωας» ξεκινά στις σελίδες του ΓΙΑΤΙ το 1984 από τον Κρίτωνα Σαλπιγκτή για να καταλήξει το 1991 «Πουρός Ήρωας» από τις εκδόσεις Νεφέλη, με την εικονογράφηση του Γιώργου Ακοκαλίδη. Ένας δεύτερος τόμος θα δει τις προθήκες των βιβλιοπωλείων από τον ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ το 1995. Ο Γιώργος Θαλάσσης, μεσήλικας πια, «πουρός» όπως όλοι μας τώρα, κατά κάποια χιουμοριστική αντίληψη, είναι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος, πολύ μικρότερος απ’ ότι η φαντασία μας τον ήθελε, παρ’ όλο ότι διατηρεί ακόμα πολλές από τις ικανότητες του και άλλες τόσες από τις ανικανότητες μας. Το 1988 ο Κρίτωνας Σαλπικτής στη σειρά εκπομπών του στον fm102 «Ο πατέρας και το τέρας της μητέρας», παρωδώντας θ’ αναστήσει ραδιοφωνικά τον «Μικρό Ήρωα». Όμως, η εκδοχή αυτή για τα «στερνά» της ηρωικής παρέας, θα βρει την αντίθεση του Σ. Ανεμοδουρά, που διεκδικώντας την αποκλειστική πατρότητα των ηρώων του, απείλησε με δικαστική δίωξη τον Κρίτωνα Σαλπικτή, που με τη σειρά του υπεραμύνθηκε το δικαίωμα στην παρωδία. Στην TV, στις 12-7-90, ξεκινά στην ΕΤ 1 η το «Παράτολμοι άνδρες και ραγισμένες καρδιές», σειρά πέντε ημίωρων επεισοδίων με την επιμέλεια του Νίκου Πλατή και σκηνοθεσία Διον. Γρηγοράτου. Στη σειρά ο «Μικρός Ήρωας» κρατά το δικό του μεγάλο μερίδιο στην παρουσίαση των παραλογοτεχνικών τευχών. Το «Παρασκήνιο» της ΝΕΤ μας δίνει ακόμη τη «Μεταπολεμική παιδική παραλογοτεχνία», όπου οι Ανεμοδουράς και Απτόσογλου μιλούν για το «Παιδί Φάντασμα» και την εποχή της χάρτινης δόξας του. Στην Αθήνα, το 2004, θα κυκλοφορήσει «Ο Μικρός Ήρως. Το λεξικό» του Γιώργου Βλάχου, από τις εκδόσεις Περιοδικός τύπος Α.Ε». Πρόκειται για ένα δίτομο έργο, όπου ο πρώτος τόμος λεξικογραφεί «πρόσωπα και πράγματα» που εμφανίζονται στις σελίδες του Μικρού ήρωα, ενώ ο δεύτερος περιέχει όλα τα εξώφυλλα και τις περιλήψεις από το 1ο τεύχος έως το 798ο.
Μικροί ήρωες με «μεγάλη» καρδιά
Την εκδοτική επιτυχία και τη δημοτικότητα του «Μικρού Ήρωα» θ’ ακολουθήσουν επανωτές εκδόσεις τευχών, όπου διάφορα ηρωικά παιδιά
ανάμεσα σε χρόνια και πεπρωμένα, δίνουν το δικό τους δυναμικό και περιπετειώδες παρών, για την τιμή και τη λευτεριά… και την αίσια οικονομική μακροημέρευση των συγγραφέων, που τις περισσότερες φορές ήταν και οι εκδότες. Μια περιήγηση στον χάρτινο κόσμο των μικρών ηρώων, το λιγότερο είναι εντυπωσιακή σ’ αριθμό, εικόνα και περιεχόμενο. • «Ταγκόρ» 1954. Ανεμοδουράς - Απτόσογλου. Ένα ελληνόπουλο στην Ινδία. • «Μικρός Εξερευνητής» 1955. Δημητράτος-Τσεκούρας. • «Ιπτάμενο Βέλος» 1956. Μαρμαρίδης- Απτόσογλου. • «Γκρέκο ο ήρωας των γηπέδων» 1957 ΑνεμοδουράςΜαρμαρίδης. • «Αόρατος-Το παιδί Θύελλα» 1956, του Γ. Γιάνναρου. Αγώνες στην Κατοχή. • «Κεραυνός- Το παιδί που έσωσε τον κόσμο» 1956. Στρατίκης - Απτόσογλου. • «Ο Μικρός Μπουρλουτιέρης» 1957. Π. Πετρίτης, εικόνες Β. Απτόσογλου. • «Μικρός Φαντομάς» 1959 ΑΓΚΥΡΑ. Ν. Ρούτσος- Γ. Κουκάκης. • «Μικρός Ταρζάν» Πότης Στρατίκης - Απτόσογλου. • «Μικρός Ζορρό», Κείμενα - εικόνες Β. Απτόσογλου. • «Μικρός Ιππότης» Ανεμοδουράς - Απτόσογλου, Εφηβος
έλληνας ξιφομάχος. • «Λάσσο» 1960. Ρούτσος - Μαρμαρίδης - Απτόσογλου. Ηρωισμοί μικρού Ρέιντζερ. • «Μικρός Σερίφης» 1962. Κ. Φωτεινός με εικόνες Θ. Ανδρεόπουλου. • «Μικρός Κάου Μπόυ» 1963. Στρατίκης - Μαρμαρίδης - Ανδρεόπουλος. • «Έξη ελληνόπουλα στην Αφρική» 1964. Γ. Κουκάκης. • «Το Ατρόμητο Ελληνόπουλο». Β. Λαμπρόπουλου. • «Ο αετός των γηπέδων» 1964. Ανεμοδουράς - Μαρμαρίδης. • «Διγενής» 1976. Κείμενα- εικόνες Αρης Λευκός (Αρχέλαος). Κυπριακός αγώνας. • «Μικρός Κάου-Μπόυ» 1972 (υπερτεύχος). Ανδρεόπουλος, Μαρμαρίδης κλπ.. • «Μικρός Αρχηγός» 1973. Ανδρεόπουλος, Μαρμαρίδης κλπ.. Φυσικά, θα πρέπει να αναφερθούν ο Υπερέλληνας ο εγγονός του Υπεράνθρωπου (1950), ο πιτσιρίκος βοηθός του Τζων Γκρηκ (1959), ο μικρός κοσμοναύτης Μίκυ βοηθός του Τζόε Σέρινταν, ο μικρός μόνο στο μπόι Ποκοπίκο, ο Κόρακ κι ο Ακίμ, γιοι του Ταρζάν, ο Καλ γιος του Μεγαλέξανδρου, ο Ρόμπιν στον Φαντομά, ο Αλέξης Δαφνομήλης και οι άλλοι μικροί ήρωες της «Ζωής του Παιδιού». Τέλος τα «Ήμουν και εγώ εκεί» διαφημιστικά τεύχη του απορρυπαντικού ROL, που θέλουν το παιδί-ήρωα τους σε ταξίδια ανάμεσα στους αιώνες και τους διάφορους πολιτισμούς. Όλη αυτή η εκδοτική κίνηση θα έχει διπλό αντίκρισμα κι αποδοχή μέχρι σήμερα. Αποδέκτες της τα παιδιά κι οι μεσήλικες, με διαφορετική οπτική γωνία ο καθένας. Από τη μια το βίωμα της περιπέτειας μέσα από τις ημέρες και τα έργα των μικρών συνομήλικων ηρώων κι η ταύτιση μ’ αυτούς και από την άλλη, για τους μεγαλύτερους, μια τάση δραπέτευσης στα χρόνια της αθωότητας, μια νοσταλγία κι ένα μνημόσυνο για τα «μικρά» μας χρόνια, που πολύ καιρό τώρα μας κούνησαν το μαντήλι, λέγοντας μας το στερνό τους αντίο. «…που είσαι τώρα που σ’ έχω χάσει
Μικρέ μου Ήρωα Γιώργο Θαλάσση…»
Ο Στέλιος Ανεμοδουράς γεννήθηκε στις 22 Μαΐου 1917, στην Αθήνα, και είχε μανιάτικη καταγωγή. Τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στον Πειραιά. Στο γυμνάσιο εκδίδει το λογοτεχνικό περιοδικό ‘Αργώ» μαζί με τον Γιάννη Ι. Ιωαννίδη. Τελειώνει το πανεπιστήμιο και μπαίνει στον κόσμο της δημοσιογραφίας. Στην περίοδο της Κατοχής ανέπτυξε κάποια αντιστασιακή δράση μ’ αποτέλεσμα να
Σελίδα
19
καταζητείται από τους Γερμανούς. Μετά την Κατοχή δουλεύει σε πολλές εφημερίδες. Μπλέκεται με τον κόσμο της ΜΑΣΚΑΣ του Απ. Μαγγανάρη, τον οποίο θεωρεί και δάσκαλο. Θ’ αναδειχτεί σ’ έναν μεγάλο «μάστορα» στον κόσμο της παραλογοτεχνίας τευχών. Εκεί πια θα σταδιοδρομήσει. Ξεκίνησε τις επιτυχίες με τον Υπεράνθρωπο το 1950 που για δύο χρόνια κράτησε το ενδιαφέρον του παιδόκοσμου, για να συνεχίσει το 1952 με τον «Μικρό Ήρωα», την μεγάλη του επιτυχία, που αξιώθηκε τέσσερις εκδόσεις (η τελευταία ήταν το 1985). Κοντά στις τόσες διακρίσεις (ίδρυμα Μπότση), τιμήθηκε με το μετάλλιο της πόλης των Αθηνών στις 5-111997. Σε μια κατάμεστη αίθουσα στο δημαρχείο της Αθήνας, ο δήμαρχος κος Αβραμόπουλος στην προσφώνηση του τόνισε «Εξέφρασε σε μια δύσκολη περίοδο, μετά από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, την ελπίδα για την ανόρθωση της πατρίδας μας, σ’ έναν κόσμο που το δίκαιο θα θριάμβευε πάνω στο άγνωστο». Ο Στέλιος Ανεμοδουράς θάφτηκε στο Α Νεκροταφείο Αθηνών στις 9-5-2000, όμως ο Γιώργος Θαλάσσης, το θρυλικό Παιδί Φάντασμα θα ζει όσο θα υπάρχουμε εμείς, οι μικροί αναγνώστες του εκείνης της εποχής. Γιατί το Παιδί Φάντασμα είχε ταυτιστεί μαζί μας, γιατί οι περιπέτειες του ήταν και δικές μας περιπέτειες. Γιατί ο «Μικρός Ήρωας» ήταν ίσως ο τρόπος να φτάσουμε, έστω και μέσα από τα παιχνίδια μας, έστω και μέσα από τα «βιβλιαράκια» τα κατορθώματα των μεγάλων, που συντρόφευαν τότε τα παιδικά μας όνειρα, για να σημαδέψουν τη ζήση μας στις επόμενες δεκαετίες. Κι ο Εμφύλιος μόλις είχε τελειώσει κι η Κατοχή ήταν μόνο δυο τσιγάρα δρόμος πίσω!
Κάτι σαν τέλος
Αν νομίζουμε ότι η παραλογοτεχνική παραγωγή χάρτινων «Μικρών Ηρώων» έχει τέλος, μικρό είναι το μάτι μας. Γιάννης Χατζής Σαλονίκη, δημοσιεύτηκε, στο περιοδικό «ΓΙΑΤΙ», το 2000
Το πορτρέτο του Ομήρου
Και όμως, δεν πρόκειται για φωτογραφία, αλλά για ζωγραφικό πορτρέτο του ποιητή των ποιητών, Ομήρου, από τον ταλαντούχο Κορεάτη ζωγράφο Joongwon Jeong, ο οποίος βασίστηκε, εξολοκλήρου, σε αρχαίες προτομές του ποιητή ! Αυτό θα πει υπερρεαλιστική ζωγραφική ! Σαν να πήγε ο ίδιος, πίσω στο χρόνο και τον φωτογράφισε!
Σελίδα
20
ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ Από το περιοδικό “Θέατρο” τόμος 10
Όπου μιλιέται η Ελληνική γλώσσα ο Καραγκιόζης είναι λέξη πασίγνωστη, δε σηκώνει καμιά παρερμηνεία. Τέτοιο περιεχόμενο ξεκαθαρισμένο δεν είναι και τόσο κοινό. Στη γλώσσα μας καθένας ακούει, λίγο - πολύ, ό,τι θέλει, και είναι παραδεχτή κάποια ρευστότητα και αστάθεια εκφραστική αρκετά όμοια με αστάθεια και ρευστότητα νομισματική. Απεναντίας, η στερεή θεατρική τέχνη του Καραγκιόζη έπλασε πρόσωπα και σύμβολα πού ενοποιούν και ορίζουν κάποιον τομέα του νεοελληνικού πολιτισμού, κοντά σ' άλλα ιστορικά και ποιητικά σύμβολα: Διγενή, Ερωτόκριτο κ.ά.. Η αντοχή του Καραγκιόζη δεν ξεπερνά βέβαια τα 100 χρόνια. Όμως τα τελευταία τούτα μεταπολεμικά χρόνια τον ανταγωνίζεται πια το μεγάλο διεθνές Κεφάλαιο πού εκμεταλλεύεται τα μέσα ψυχαγωγίας του Δυτικού κόσμου. Έχει στερηθεί και τη διέξοδο της σάτιρας του αντίπαλου πού είναι η φυσική άμυνα, επειδή ο ίδιος πανίσχυρος αντίπαλος αλλάζει τα γούστα και αφελληνίζει το ελληνικό κοινό. Τελικά, δηλαδή ο θάνατος του Καραγκιόζη είναι βίαιος θάνατος. Δεν έσβησε η πνοή του, κωμική και ηρωική• πνίγεται. Η διαφήμιση, τα βελουδένια καθίσματα, η "πρόοδο" πού συμβολίζουν σε κάθε συνοικία, είναι συντελεστές πιο αποφασιστικοί από το ίδιο το θέαμα πού προσφέρουν. Και δεν ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μόνο πώς λίγοι έχουν την ευκαιρία πια να διασκεδάσουν, μα πιο λίγοι ακόμα θα ομολογήσουν πώς διασκεδάζουν με τον "Καραγκιόζη φούρναρη"— ας πούμε — όσο και με το "Χοντρό και το Λιγνό". Χωρίς την προκατάληψη αυτή και τις απίθανες οικονομικές διαφορές, Θα μπορούσε κι ο Καραγκιόζης να συνυπάρξει μέσα σε τόση ποικιλία θεαμάτων πού έχουμε: από Αριστοφάνη μέχρι Ανούιγ, από "Γουέστ Σάιντ Στόρυ" σε "Μπαλάντα του Στρατιώτη", για να μην πιάσουμε και μετράμε τις αναρίθμητες αναξιότητες. Εδώ παρεμβάλλεται κ' η απορία μήπως είναι προτιμότερο να λείψει ο Καραγκιόζης, κοντά σ' άλλα διάφορα δικά μας τραγούδια, χορούς κλπ. παρά να διασύρεται σε σαλόνια και σε παραστάσεις έκτακτες για παιδιά και για φιλότεχνους, έξω από το αδρό λαϊκό περιβάλλον που τον έθρεψε. Η απάντηση στο ερώτημα εξαρτάται απ' το τι χάνει και τι διατηρεί Καραγκιόζης από την τέχνη του, με τούς ελιγμούς αυτούς κι αν θα διατηρήσει αρκετά στοιχεία της, ώστε κερδίζοντας καιρό να εξασφαλίσει και συνέχεια. Όμως και χωρίς την επιφύλαξη αυτή μπορεί κανείς, ευθύς εξ αρχής, να υποστηρίξει άτι και κάθε πειραματισμός επιτρέπεται για να μην ταφεί κάποιος ζωντανός, Και κατά τη γνώμη μου, ο Καραγκιόζης ως τώρα είναι ζωντανός. Πολλοί πού εκτιμούν και ξέρουν τον Καραγκιόζη - δε λέω "φίλοι" του, γιατί πια η λέξη γελοιογραφήθηκε : "Φίλοι της Επαρχίας" "Φίλοι της Αγορανομίας" - στο στάδιο τούτο της τέχνης επισημαίνουν πτώση π.χ. στην τέχνη των Σπαθάρηδων, αντίστροφα με τις κοσμικές τους επιτυχίες.
«Δεν έσβησε, μα πνίγεται βίαια, η κωμική και ηρωική πνοή του»
Σελίδα
21
Παραβλέπουν όμως, μού φαίνεται, από βάσιμη αλλά γενικευμένη επιφύλαξη, τη δυνατότητα πού διατηρούνε οι Σπαθάρηδες και για μεγάλες στιγμές. 'Εξ άλλου μερικές επιτυχίες πού εξασφάλισαν με την εργατικότητα τους, έχουν και γενικότερη σημασία: Στα 1958, έπαιξαν στο Βέλγιο, στα 1959 στο Παρίσι και στα 1961 στη Ρώμη. Δε θα ξεχάσω σ' ένα Συνέδριο Μουσειολόγων στο Βυζαντινό Μουσείο, σ' ένα διάλειμμα κάποιας επίσημης κινηματογραφικής προβολής με ντοκιμαντέρ, πώς διαλύθηκε ξαφνικά η απερίγραπτη πλήξη, γέμισε η αίθουσα περιέργεια και απόλαυση μόλις πήδησε ο Καραγκιόζης στο φωτισμένο πανί — κάποιος τολμηρός τον είχε εισαγάγει - και καλησπέρισε πέρα για πέρα το πράγματι σεβαστό κοινό. Βέβαια, το ξένο κοινό εύκολα γοητεύεται με "γραφικότητες". Επειδή Όμως η σοβαρή διανόηση εδώ δεν τις διακρίνει πολλές φορές ούτε αυτές, δέχεται ωστόσο τα ξένα κριτήρια τυφλά, η διπλή τούτη παρεξήγηση πού θυμίζει καταστάσεις του ίδιου του Καραγκιόζη, δεν αποκλείεται να βγει και σε καλό. Ας έρθουμε πια και στα ουσιαστικά θεατρικά στοιχεία της τέχνης του Καραγκιόζη πού συνιστούν την άξια του, κατά την κρίση μου, και πρώτα - πρώτα τη στερεή και πολλαπλή σύνδεση του με ορισμένο κοινό, σε ορισμένη εποχή. Όσα πλάθει: Πρόσωπα, κέφια, κόλπα και παθήματα, είναι γνώριμα κοντινά του κοινού αυτού. Όπως ο χώρος όπου παρουσιάζονται. Όπως και τα γκαρσόνια και τα ποτά. Δεν υπάρχει καμιά επέμβαση πλάγια, ξένη - ας την πούμε καθαρευουσιάνικη - στη σύλληψη και στην απόδοση για κάτι "ωραίο" κι ακόμα πιο "ωραίο". Απ' το είδος εκείνο του "ωραίου" πού νοθεύει τόσες προσπάθειες εδώ, από τα "κομψά" σύνολα πού παίζουν χορικά της Τραγωδίας ως τις φουστανέλες στις "ελληνικές" ταινίες, σχεδόν χωρίς εξαίρεση. Απεναντίας, η αμεσότητα, η συνοχή του αυτή, βγάζει θέαμα ουσιαστικό, γνήσιο είτε την συνειδητοποιεί ο δημιουργός είτε Όχι. 'Αντιζυγιάζει και την καλλιτεχνική αυθαιρεσία, φυσική σε κάθε δημιουργία, φτάνει σε συνάρτηση έξοχη με την πραγματικότητα. Επίσης, έξοχα ισορροπεί στην τέχνη του Καραγκιόζη το ρεαλιστικό και το φανταστικό στοιχείο : Είναι όλα, καθώς είπαμε γνώριμα, Όμως υπάρχει και το θ α ϋ μ α. Χωνεμένο μάλιστα και πειστικό καθώς σε κάθε τέχνη σοβαρή. Τέτοια επινόηση πειστική καθημερινής χρήσης μα κι από μηχανής θριαμβευτική, είναι το ποτιστήρι του Καραγκιόζη, όπλο μοναδικό και πάντα νικηφόρο μπρος σε Τούρκους και δράκους και σε κάθε δύσκολη στιγμή. Άλλωστε, η αρχική αναγωγή σε φιγούρες χάρτινες - σχήματα συμβατικά, εξασφαλίζει μεγάλη άνεση για ν' αναπτυχθούν τα επεισόδια και τα παραμύθια χωρίς να χάσει την κυριαρχία του ο τεχνίτης ούτε στιγμή και χωρίς να του ξεφύγει στιγμή ο κύριος στόχος : η διασκέδαση του κοινού. Πονηριές, παλικαριές, πείνες, ελπίδες, εκεί καταλήγουν στον Κόσμο των Σκιών, δε διχάζεται ο θεατής, δεν παρασύρεται από παραισθήσεις, συμμετέχει ανεπιφύλαχτα σ' όλα με το γέλιο. Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι βέβαια μειωμένο, καθώς συμβαίνει σ' όλα τα κλασικά έργα : ξέρουμε πώς ο Προμηθέας 0ά κατακεραυνωθεί στο τέλος, ξέρουμε πώς θα καρφώσει τον Όφι ο Μεγαλέξανδρος. ΤΙ ενδιάμεση όμως γοητεία, του λόγου, της κίνησης, ανανεώνεται με τούς ίδιους τούς νόμους της τέχνης, αν και σε διαφορετικό επίπεδο. Τα τεχνικά μέσα του Καραγκιόζη, όπως είπαμε, και τα θέματα του είναι απλά. Η πλοκή όμως δεν είναι απλοϊκή" συχνά η σάτιρα είναι λεπτή και σύνθετη. Βρίσκει δ Καραγκιόζης στο δρόμο ένα πορτοφόλι άδειο. Από υπόθεση σε υπόθεση "...αν δεν ήταν άδειο..." βγαίνει Στη σκεπή της καλύβας του ως υποψήφιος δήμαρχος, βγάζει λόγο, υπόσχεται θέσεις : "... θα σας έχω βάρδιες όξω από το ταχυδρομείο με τη γλώσσα κρεμασμένη να σαλιώνουν οι βιαστικοί τα γραμματόσημα...", "... και θα σας διορίσω σε σταυροδρόμια να διώχνετε από τα σύρματα τα χελιδόνια...". Και στη στιγμή κατεβαίνει τρεχάτος, γίνεται πλήθος, ζητωκραυγάζει "εσένα θέλουμε", "αυτά θέλουμε", ψυχολογία δηλαδή και ηθοποιία με απαιτήσεις. Η πανάρχαιη, ασιατική καταγωγή του Καραγκιόζη φαίνεται κι από κάποια ώριμη θυμοσοφία, σχεδόν αντικειμενική, έτσι όπως διαγράφει τύπους ανθρώπων. Το Κακό, το Καλό δεν είναι πρόχειρα και μονοκόμματα τοποθετημένο. Τις περισσότερες φορές ο Βεζύρης, η Ανωτάτη Αρχή, από την απόλυτη πεποίθηση στην απόλυτη του ισχύ, καταντά μωρόπιστος, έχει μεταπτώσεις και τον ξεγελά εύκολα ο Καραγκιόζης και ο κόλακας Χατζηαβάτης. Η βάναυση πάλι δύναμη των τραμπούκων του Σαραγιού: Ντερβέν-Αγά, Πεπόνια κλπ. είναι στερεότυπη, δεν αλλάζει ποτέ. Κι’ επειδή συμβαδίζει πάντα η αδικία με την εξουσία, πού είναι και πάντα ξένη εξουσία, οι επιτυχίες του Καραγκιόζη κ' οι πανουργίες του για επιβίωση ταυτίζονται με το δίκιο του καταπιεσμένου. Κι όταν πετά στον ουρανό κάποια» ηρωική, πάντα ελληνική ψυχή, σχεδιασμένη σα
Σελίδα
22
μέλισσα κι ανάβουν βεγγαλικά κ' η μουσική παίζει "μαύρ' είν' η νύχτα στα βουνά.." τέτοιες σκηνές αποτελούν κάθαρση κ' έχουν περιεχόμενο πιο ουσιαστικό από τη φτηνή έξαρση των "πατριωτικών ασμάτων". 'Εξ άλλου στο μπερντέ του Καραγκιόζη βρίσκονται λύσεις, σε δυσκολίες πού δεν είναι άσχετες με δυσκολίες του θεάτρου: όσα βλέπουμε κι όσα πρέπει να φανταστούμε, όσα μόνο ακούγονται, καυγάδες, φαγοπότια κ.ά.πρόδρομοι των ραδιοφωνικών εκπομπών, οι σπάνιες σιωπές και διακοπές Στη μετάδοση, ευκολύνουνε πολλά και λένε πολλά. Έτσι και κάθε αφαίρεση Στη σκηνογραφία η στο άγραφτο κείμενο όπως την επιβάλει μία μετακίνηση, μία μεταβολή χρονική, δικαιώνεται οργανικά και δεν παραξενεύει καθόλου, γίνεται πρόσθετο εκφραστικό μέσον και η αφαίρεση. Από ανάγκη επίσης οργανική για πιο έντονη ερμηνεία, χωρίς διάθεση για χοντρές υπερβολές βλέπουμε και διάφορες ιδιομορφίες στις φιγούρες του Καραγκιόζη πολύ εύγλωττες: το δεξί χέρι του παρά φύσει μακρύ, με περισσότερες κλειδώσεις, τονίζει αμέσως την αναπότρεπτη, σα να πούμε, αρπαχτική του ικανότητα. Το χοντρό κεφάλι του Μορφονιού τονίζει την κουτή σιγουριά του πλουσιόπαιδου. Τελικά, τέτοια βοηθήματα εξωτερικά πηγάζουν από ανάγκες παρόμοιες μ' εκείνες πού δώσανε κοθόρνους και προσωπεία στο αρχαίο δράμα. Και η κίνηση στο μπερντέ είναι μεγάλη τέχνη: σκύβει το κεφάλι να συλλογιστεί ο Καραγκιόζης και το σώμα του ανεβοκατεβαίνει ρυθμικά, σαν έμβολο καμιάς μηχανής, δείχνει τη συλλογή. Πετά πέτρα, τη ζυγίζει, βγάζει από το πόδι του αγκάθι κ' η χειρονομία είναι αργή ανάλυση και σωστή Όσο ένα ralonii κινηματογραφικό και συνάμα γελοιογραφία. Ο Μπάρμπα Γιώργος κορδώνεται και το κόρδωμά του συνοψίζει σελίδες ολόκληρες της νεοελληνικής ιστορίας. Οι Εβραίοι γνωρίζονται από την πρώτη στιγμή. O Ντερβέν-Αγάς, ο Ταχήρ, πέφτουν κάθετα Στη σκηνή για τρομοκράτηση, ποτέ ομαλά. Τα διάφορα οπτικά τούτα ευρήματα - μάλιστα σε παραστάσεις με απλό θέμα : "Γάμος του Καραγκιόζη", "Θηρίο" κλπ. ίσως αποτελούν τον πιο σοβαρό κίνδυνο να εκφυλιστεί σε θέαμα ο Καραγκιόζης, για κοινό αποξενωμένο και χωρίς τις απαιτήσεις του Λόγου πού είναι ως τώρα βασικές. Κ' οι φωνές αποτελούν έναν πλούτο - τυποποιημένες, στα κύρια πρόσωπα, δυνατές, καθαρές-γνωρίζονται, όσο ένα όργανο μουσικό σε μία σύνθεση, όσο μία λαϊκή μελωδία' δε γίνεται ποτέ σύγχυση. Και στα δευτερεύοντα πρόσωπα η ποικιλία είναι μεγάλη: οι τσιριχτές γυναικείες, οι βραχνές, οι επίσημες, οι κλαψιάρικες, πολλές ιδιωματικές: Ζακυθινά, Αρβανίτικα, μάγκικα, Ποντιακά, όλα τα "λαθεμένα", πού τα προλαβαίνει όλα ο μοναδικός καλλιτέχνης. Οι βοηθοί, όταν υπάρχουν, περιορίζονται στα ενσωματωμένα τραγούδια και για τις παραπανίσιες φιγούρες όταν χρειάζονται να βασταχτούν πολλές ταυτόχρονα στο πανί. Ίσως, οι παρατηρήσεις αυτές για την τέχνη του Καραγκιόζη προκαλέσουν σε μερικούς αναγνώστες δυσπιστία και απορία. Όπως του ιδιοκτήτη πού είχε μια αγελάδα γέρικη κι όταν την έδωσε σ' ένα μεταπράτη να την πουλήσει στο παζάρι και τον άκουσε, θύμωσε: "...είχα εγώ τέτοιο ζωντανό και δεν το 'ξερα..." Μπορεί όμως να υποστηρίζει κανείς, κατά την ίδια λογική αντιστραμμένη, ότι αν βρεθεί κατάλληλος εισηγητής η διαφημιστής, αν καμιά φορά σε κανένα Φεστιβάλ αξιωθούμε να ιδούμε και λίγο Καραγκιόζη, με εισιτήριο 20 ως 200 δραχμές, τότε ίσως θα προσέξουμε καλύτερα την αξία του. Η Έλλη Παπαδημητρίου (1906-1993) γεννήθηκε στην Σμύρνη και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου σπούδασε γεωπονία. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή: «Απόκριση», 1946, με ποιήματα, από την Μέση Ανατολή, κατά τον πόλεμο, το θεατρικό : «Ανατολή», 1952, από την Μικρασιατική Καταστροφή και το: «Ποιητική Γνώση», που κυκλοφόρησε, το 1952, σε περιορισμένη έκδοση. Το 1961 εκδόθηκε το «8 τετράδια ποιήματα», το 1963 «Το βουνό», το 1964 το «Ελληνική Βοήθεια προς Αμερική» και το 1964, επίσης, το «Ακούμε τη φωνή σου, Πατρίδα», σειρά, από μαρτυρίες, σε συνεργασία, με 17 αφηγητές. Επιμέλεια: Π. Κ.
Σελίδα
23
Καραγκιοζο-σταυρόλεξο
ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 0 0
Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου;
Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank, Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294
IBAN: GR0802600620000170200632294 Σελίδα
24
Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 101 “ΠΙΚΡΟ ΨΩΜΙ”
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Στην ταινία: “Πικρό Ψωμί”, παίζει Καραγκιόζη ο... Σπαθάρης 4. Πολλοί κριτικοί χαρακτήρισαν το έργο: “Πικρό Ψωμί”, ως... ταινία 5. Η ταινία: “Πικρό Ψωμί” ήταν παραγωγή της κινηματογραφικής εταιρείας: “... Φιλμ” 6. Παντελής...: Υποδύεται έναν αυστηρό εργολάβο οικοδομών, στην ταινία: “Πικρό Ψωμί” 8. Ελένη...: Υποδύεται τη μάνα, στην ταινία: “Πικρό Ψωμί” 9. Αλέκος...: Υποδύεται το μικρότερο γιο, στην ταινία: “Πικρό Ψωμί” 10. Ίντα...: Σεναριογράφος και πρωταγωνίστρια, στο: “Πικρό Ψωμί”
ΚΑΘΕΤΑ
2. Γρηγόρης...: Σκηνοθέτης της ταινίας: “Πικρό Ψωμί” 3. Στην ταινία: “Πικρό Ψωμί”, παρουσιάζονται αποσπάσματα, από την παράσταση Θεάτρου Σκιών: “Ο Καραγκιόζης...” 7. Παναγιώτης...: Παραγωγός της ταινίας: “Πικρό Ψωμί”
Σελίδα
25
ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»
Σαν σήμερα
Πριν από 5 χρόνια: Μάιος 2011 Τρίτη 3 Μαΐου 2011:
«Καλό ταξίδι, καλέ μας άνθρωπε!
Λίγο πριν από τις τελευταίες διορθώσεις της εφημερίδας μας, την αποστολή και τη δημοσίευσή της, ακούστηκε το θλιβερό γεγονός, της απώλειας ενός μεγάλου μας κωμικού. Του Θανάση Βέγγου. Δεν λέω ηθοποιού, γιατί όλοι είχαμε καταλάβει ότι ο Θανάσης Βέγγος δεν “ποιούσε ήθος”, αλλά ήταν το ίδιο το ήθος. Ήταν ο άνθρωπος, που κάθε Έλληνας θα ήθελε να τον έχει φίλο, πατέρα, αδερφό, παππού. Ήταν ο δικός μας άνθρωπος. Για μας τους Καραγκιοζοπαίχτες, ήταν κάτι παραπάνω, αφού ενσάρκωνε το χαρακτήρα του ήρωα των ονείρων μας. Του Καραγκιόζη. Έτσι, ο Θανάσης ανέβηκε στον παράδεισο, για να πίνει, πια, το καφεδάκι του, μαζί με τον άλλο δικό μας άνθρωπο, τον Ευγένιο, λίγες μέρες πριν από τη συμπλήρωση δύο χρόνων, από τότε, που μίσεψε, μακριά μας». http://www.karagkiozis.com/47_MAHS_2011.pdf
Σελίδα 10
Γίνε μέλος του Σωματείου, με ένα “κλικ”! Κ ά νο ν τ α ς η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ή α ί τ η σ η σ τ ο : http://www.karagkiozis.com/somateio/
Σελίδα
26
ΤΑ ΕΚΑΤΟ ΤΕΥΧΗ
ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΤΟΥ Π. Σ. Θ. Σ.
«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη
Δ) Μάιος 2013 (τεύχος 69)- Απρίλιος 2016 (τεύχος 100) ΤΕΥΧΟΣ: 69 (με νέο λογότυπο του Αλέξανδρου Αλιμπέρτη) ΜΗΝΑΣ: Μάιος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ντροπή!!!» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ντροπή!!! Στη Δημοτική Αρχή Πατρέων, να γκρεμίσει τον μπερντέ του Καραγκιόζη ως αυθαίρετο, ανήμερα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου Σκιών! (2-3) *** 2 Χ 5 μέρες Φεστιβάλ Καραγκιόζη (4) *** «O “Καραγκιόζης” στον ελληνικό κινηματογράφο: Θ) Πικρό Ψωμί (1951) του Γρηγόρη Γρηγορίου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (5-11) *** Νέο λογότυπο Συμμετοχές-Ψηφοφορία (12) *** «Ο καραγκιοζοπαίχτης Γιάννης Πρωτοψάλτης, από τα Καβάσιλα Ηλείας». «Πρόλογος» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (13) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Δ) «Εξορία» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-17) *** Αφίσα Εργατικής Πρωτομαγιάς-Ευχετήρια πασχαλινή κάρτα (18) ΣΧΟΛΙΟ: «Το γνωστό, μέχρι σήμερα, δωρικό λογότυπο, που είχε φιλοτεχνήσει ο άξιος συνάδελφός μας και λαϊκός ζωγράφος, Γιάννης Νταγιάκος, (…) περνάει στην ιστορία» (σελ. 12).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 70 ΜΗΝΑΣ: Ιούνιος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «2 Φεστιβάλ, 5 μέρες» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 2 Φεστιβάλ, 5 μέρες (2) *** Το φετινό 2o Φεστιβάλ Καραγκιόζη Νέας Ιωνίας: Αφιέρωμα στην οικογένεια Καράμπαλη (3-4) *** 17ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη: Αφιέρωμα στον Ντίνο Θεοδωρόπουλο (5-7) ***
Σελίδα
27
«O “Καραγκιόζης” στον ελληνικό κινηματογράφο: Ι) Τα Δελφινάκια του Αμβρακικού (1993) του Ντίνου Δημόπουλου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (8-12) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Ε) «Απεργία» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (13-15) *** Απόσπασμα από ανέκδοτη βιογραφία του Γιώργου Αλιμπέρτη (Ιούνιος 1934- Μάρτιος 2004) (16-17) ΣΧΟΛΙΟ: «Η ζωή στο θέατρο του Αντώνη Μόλλα, παρά το ότι υπήρχε αρκετή δουλειά για εμένα, περνούσε ευχάριστα. Εμείς, οι βοηθοί, ζούσαμε πραγματικά τον Καραγκιόζη, αλλά ήταν και ο καλλιτέχνης, που σε ενέπνεε. Ο Μπαρμπαντώνης με έβλεπε, με συμπάθεια, που ήμουνα δραστήριος και με παρότρυνε να γίνω καραγκιοζοπαίχτης. Δεν του κακοφαινόταν, που μαθήτευα και ως κουρέας. (…) Ο Μπαρμπαντώνης ήτανε άφθαστος, στα πατριωτικά έργα, ήξερε και καλή Ιστορία. Πραγματικό θέατρο της εποχής εκείνης. Πολλή δουλειά. Πάρα πολλή δουλειά! Κουραζόμουν, αλλά μου άρεσε! (Από το οικογενειακό αρχείο του Άγγελου και του Αλέξανδρου Αλιμπέρτη)» (Γιώργος Αλιμπέρτης, σελ. 16-17).
***
ΜΗΝΑΣ: Ιούλιος-Αύγουστος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Οι Αφίσες των δύο Φεστιβάλ» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 24 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ολοκληρώθηκαν, με απόλυτη επιτυχία, τα δύο Φεστιβάλ (2-3) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Στ) «Στη λίμνη των Στεναγμών» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (4-6) *** Αλλαγή στο Υπουργείο Πολιτισμού (7-8) *** «O “Καραγκιόζης” στον ελληνικό κινηματογράφο: Πού το πάει ο Καραγκιόζης (2013) του Λευτέρη Ξανθόπουλου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (9-20) *** Θέατρα Σκιών του Καλοκαιριού 1: Ο «Καραγκιόζης» του Τάσου Κώνστα πάει… Φλοίσβο (20) *** Ένα συγκινητικό e-mail (21) *** «O “Καραγκιόζης” στον ελληνικό κινηματογράφο: Ια) Η Ελληνίδα και ο Έρωτας (1962) του Νέστορα Μάτσα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (22-23) *** Θέατρα Σκιών του Καλοκαιριού 2: Λαϊκές
Σελίδα
28
ΤΕΥΧΟΣ: 71
βραδιές με τον Καραγκιόζη στο Δήμο ΚερατσινίουΔραπετσώνας. Παίζει ο Πάνος Καπετανίδης (24) ΣΧΟΛΙΟ: «Πολύς κόσμος δεν το περίμενε αυτό. Δεν περίμενε δηλαδή να υπάρχει ένα τέτοιο ρεύμα από τη νέα γενιά στην τέχνη του Καραγκιόζη» (Λευτέρης Ξανθόπουλος, σελ. 20).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 72 ΜΗΝΑΣ: Σεπτέμβριος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Σχολικό Αναγνωστικό» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 25 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Εργαστήριο-Εντευκτήριο. Έναρξη: Σάββατο 5 Οκτώβρη 2013 (2) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Ζ) «Στο Νησί των Κατεργαραίων» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3-5) *** «Ο Αλή Πασάς και η Κυρά-Φροσύνη I» του Στράτου Πασχαλίδη (6-10) *** «Παρουσίαση Βιβλίου: “Ένας Αλήτης Άγγελος” του Λευτέρη Χαψιάδη» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (1112) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο (13) *** Ο Σεπτέμβρης, με ιστορία (14-17) *** Άνοιξε και φέτος το «Λουτράκι» (18) *** «Σπαθάρεια 2013» (19-25) ΣΧΟΛΙΑ: «Οι περιπέτειες του Λέλου, όμως, πέρα από την περιπλάνηση στα μονοπάτια του καλού ελληνικού τραγουδιού, είχαν να κάνουν και με τον ευρύτερο ελληνικό λαϊκό πολιτισμό και φυσικά και με την τέχνη του Καραγκιόζη. Ο Λευτέρης Χαψιάδης αφιερώνει ένα κομμάτι της διήγησής του και στον ξυπόλυτο λαϊκό μας ήρωα» (Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, σελ. 12). «Οι ανεγκέφαλοι του Δήμου το παρέδωσαν πέρσι σε άσχετο και ευτυχώς, φέτος, επανήλθαν ο Τάσος και ο Χάρης, οι οποίοι, σε συνεργασία, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό και πάλι στο κοινό του Λουτρακίου» (σελ. 18).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 73 ΜΗΝΑΣ: Οκτώβριος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καραγκιόζης» του Κωνσταντίνου Κουγιουμτζή ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 25 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Εργαστήριο-Εντευκτήριο: Έναρξη: Σάββατο 5 Οκτώβρη 2013 (2) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Η) «Αμέρικα-Αμέρικα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3-6) ***
Σελίδα
29
«Ο Αλή Πασάς και η Κυρά-Φροσύνη II» του Στράτου Πασχαλίδη (7-13) *** «Η κοινωνική ιστορία του Θεάτρου Σκιών» του Κωνσταντίνου Τσιαγά (14-15) *** «Φιγούρες και Κούκλες» του Τάσου Κώνστα (15) *** «Υπερρεαλιστική Πρεμιέρα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (16-17) *** Γενική Συνέλευση του Σωματείου: Σάββατο 23 Νοέμβρη 2013 (18) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Σεπτεμβρίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (18-19) *** «Ο τύπος “των ήλων”» του Πάνου Καπετανίδη (20) *** Ο Οκτώβρης, με ιστορία (21-25) ΣΧΟΛΙΟ: «Η τακτική Γενική Συνέλευση του Σωματείου θα γίνει, το Σάββατο 23 Νοέμβρη 2013 και ώρα 10 π. μ., στα γραφεία του Σωματείου. Εκτός των τακτικών θεμάτων, θα γίνει εκλογή Καλλιτεχνικού Συμβουλίου και Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών, καθώς και συμπληρωματική εκλογή μιας θέσης Διοικητικού Συμβουλίου» (σελ. 18).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 74 ΜΗΝΑΣ: Νοέμβριος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ημερολόγιο Νοεμβρίου» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 22 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Γενική Συνέλευση του Σωματείου: Σάββατο 23 Νοέμβρη 2013 (2) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Θ) «Ο Καραγκιόζης Φτωχοπρόδρομος» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3-5) *** «Ο Αλή Πασάς και η Κυρά-Φροσύνη III» του Στράτου Πασχαλίδη (6-12) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας I» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (13-18) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Οκτωβρίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (19-20) ***
Σελίδα
30
Ο Νοέμβρης και με ιστορία (21-22) ΣΧΟΛΙΟ: «Η τακτική Γενική Συνέλευση του Σωματείου μας, καθώς και οι αρχαιρεσίες, για την ανάδειξη Καλλιτεχνικού Συμβουλίου και Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών, καθώς και συμπληρωματική εκλογή μιας θέσης Διοικητικού Συμβουλίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του καταστατικού, θα γίνουν, το Σάββατο 23 Νοέμβρη και ώρα 10:00 π. μ.. Η ψηφοφορία θα διαρκέσει από 13:00 μέχρι 14:00. Για τη συμμετοχή τους στις παραπάνω αρχαιρεσίες, θα πρέπει όσοι προσέλθουν να είναι μέλη του Σωματείου δύο μήνες πριν την ημερομηνία της Γ.Σ. και να είναι ταμειακά εντάξει. Ταμειακά εντάξει τα μέλη μπορούν να γίνουν και την ίδια μέρα της Γ.Σ..» (σελ. 2). Για τη θέση του νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή, κατατέθηκε μόνο μία υποψηφιότητα. Έτσι λοιπόν, εκλέχτηκε ο Ηλίας Καρελλάς, όπως ήταν αναμενόμενο.
***
ΤΕΥΧΟΣ: 75 ΜΗΝΑΣ: Δεκέμβριος 2013 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ημερολόγιο Δεκεμβρίου» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 22 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Αποφάσεις Γενικής Συνέλευσης (2) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Ι) «Ο Ήρως Κατσαντώνης» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3-5) *** «Ο Αλή Πασάς και η Κυρά-Φροσύνη IV» του Στράτου Πασχαλίδη (6-7) *** Πέθανε ο κορυφαίος εικαστικός Τίτος Πετράκης (8) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας II» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (9-15) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Νοεμβρίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (16-17) *** Ο Δεκέμβρης και με ιστορία (18-19) *** Άνθρωποι, που μας λείπουν (19) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (20-22) ΣΧΟΛΙΟ: «Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου εκλέχτηκε ο Αντώνης Παντιώρας, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον αποχωρήσαντα, στο εξωτερικό, ταμία, Πέτρο Γιωργανιό. Νέος Καλλιτεχνικός Διευθυντής (…) εκλέχτηκε ο Ηλίας Καρελλάς. Για το νέο Καλλιτεχνικό Συμβούλιο, (…) εκλέχτηκαν οι: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, Αργύρης Αθανασίου, Νίκος Αλεφραγκής, Πάνος Καπετανίδης, Δημήτρης Κωστιδάκης και Στράτος Πασχαλίδης» (σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 76 ΜΗΝΑΣ: Ιανουάριος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Χριστουγεννιάτικη Κάρτα» του Γιάννη Χατζή ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 19
Σελίδα
31
Μέσα στο προσεχές χρονικό διάστημα, αποφασίστηκε, ομόφωνα, η ακύρωση της προαναφερόμενης πρότασης, από το Δ. Σ. του Σωματείου. Τελικά, η εν λόγω δράση πραγματοποιήθηκε, μετά από ένα χρόνο, στην Νέα Ιωνία.
***
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Κοινή συνεδρίαση- Η κοπή της πίτας (2) *** Έκθεση (3) *** «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Ια) «Διαδοχή μέσω Λαμίας» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3-5) *** Ο φτωχός γίνεται φτωχότερος (6-7) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας III» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (8-13) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Δεκεμβρίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (14-15) *** Ο Γενάρης και με ιστορία (16) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (17-19) ΣΧΟΛΙΟ: «Έκθεση με φιγούρες, σκηνικά, ρεκλάμες και άλλα εργαλεία του Θεάτρου Σκιών, θα πραγματοποιηθεί, από 31 Μάρτη με αρχές 6 Απρίλη 2014, στην Αθήνα, στον εκθεσιακό χώρο του Ομίλου UNESCO Πειραιώς και νήσων (Πειραιώς 73). Η έκθεση θα είναι αφιερωμένη στον εορτασμό της 28ης Μαρτίου και στην Παγκόσμια μέρα Θεάτρου Σκιών» (σελ. 3).
ΤΕΥΧΟΣ: 77 ΜΗΝΑΣ: Φεβρουάριος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Το γαϊτανάκι του Καραγκιόζη» του Σωτήρη Χαρίδημου ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη»: Ιβ) «Ο Καραγκιόζης μας, κατά τη νέα χιλιετία» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (2-4) *** «Το Θέατρο Σκιών και η ιστορία γέννησης του Καραγκιόζη» της Μ. Κωνσταντίνου (5) «Στίχοι-θύται: O Καραγκιόζης» του Κωνσταντίνου Ντούμπα (5) *** Στην πορεία, προς την έκθεση! (6) *** Φωτογραφίες, από την κοπή της πίτας, στο Σωματείο. Και ένας γάμος! (7) *** Πάτρα I: 5οι Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών
Σελίδα
32
(8)
*** Πάτρα II: Περί Σκιών (9) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας IV» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (10-16) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Ιανουαρίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (17-18) *** «Το Βυζάντιο, στα λαϊκά θεάματα και αναγνώσματα» του Γιάννη Χατζή (19-32) *** Ο Φλεβάρης και με ιστορία (33) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (34-37) ΣΧΟΛΙΟ: «Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Πατρέων διοργανώνει τους 5ους Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών (αφιερωμένους στη μνήμη του καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρου), που θα πραγματοποιηθούν, από 3 έως 6 Απριλίου, στην Πάτρα. (…) Το Σωματείο μας προσκλήθηκε να συμμετάσχει, με εκπρόσωπό του, στην Κριτική Επιτροπή. Η απόφαση του Δ.Σ. είναι αρνητική, λόγω της πάγιας διαφωνίας του, για το διαγωνιστικό χαρακτήρα, μεταξύ επαγγελματιών» (σελ. 8).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 78 ΜΗΝΑΣ: Μάρτιος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «28 Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 30 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Το Ένα (1) και το Μηδέν (0)» του Πάνου Καπετανίδη (2) *** «Αθανάσιος Διάκος» του Στράτου Πασχαλίδη (3-4) *** Περί Σκιών (5) *** Ματαίωση Έκθεσης στην Αθήνα (6) *** «Μίμαρου Διάλογοι»: Πρόλογος του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Εισαγωγή του Άρη Μηλιώνη (7-12) *** «Ο Καραγκιόζης σαν γελοιογραφία» του Γιώργου Βάντζου (13) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας V» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (14-19) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους ΦλεβάρηΚαραγκιοζοσταυρόλεξο (20-21) *** «Τα τευχάκια» του Γιάννη Χατζή (22) *** Ο Μάρτης και με ιστορία (23-24, 30) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (25-30) ΣΧΟΛΙΟ: «Φως και σκιά θα υπάρχουν για πάντα! Όπως το μηδέν και το ένα. Το ένα και το μηδέν. Ας
Σελίδα
33
γίνουμε όλοι, μικροί μεγάλοι, το ΕΝΑ! Το φως! Κι ας ταξιδέψουμε, στο παρελθόν και το μέλλον!» (Πάνος Καπετανίδης, σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 79 ΜΗΝΑΣ: Απρίλιος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Πασχαλινή Κάρτα» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 31 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Ειρήνηηηη! Ειρήνηηηη!» του Λυκούργου Καλλέργη (2) *** «Το Έντεχνο και το Παραδοσιακό Στοιχείο στο Ελληνικό Θέατρο Σκιών» του Γιάννη Χατζή (3-9) *** Περί Σκιών (10) *** Απαγορεύτηκαν τα θεάματα στα σχολεία; (11) *** Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Μέρας Θεάτρου Σκιών στο 6/θ Δημοτικό Σχολείο Καβάσιλα Ηλείας (12) *** «Με τη λογική του... Καραγκιόζη» του Κωνσταντίνου Τσιαγά (13) *** «Τα παρασκήνια μιας παράστασης Α’» του Ορφέα Καλλιντζή (14-17) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας VI» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (18-23) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Μαρτίου-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (24-25) *** Ο Απρίλης και με ιστορία (26-27) *** «Εισαγωγή στην Αισθητική και την Ιστορία των Κόμικς» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (28-29) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (30-31)
***
ΤΕΥΧΟΣ: 80 ΜΗΝΑΣ: Μάιος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Η Πόλις Εάλω: 29 Μαΐου» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 28 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Πήραν την Πόλη» από παραδοσιακό τραγούδι- «Μάιος» του Όσσο (2) *** 2 Φεστιβάλ, 5 μέρες (3-4) *** Ημερίδα: Παγκόσμιος Λαϊκός Πολιτισμός και Δυτική Αστική Κουλτούρα (4) *** Η σχολική χρονιά, φέτος, θα αρχίζει από τις 5 Σεπτεμβρίου (5) ***
Σελίδα
34
5οι «Αγώνες» Ελληνικού Θεάτρου Σκιών Πάτρας 2014 (6-8) *** «Ο Μίμαρος και η εξέλιξη του νεοελληνικού Καραγκιόζη» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (8-9) *** «Η “τσακαλαρία”» του Γιάννη Χατζή (10) *** «Τα παρασκήνια μιας παράστασης B’» του Ορφέα Καλλιντζή (11-14) *** Ο Μάης και με ιστορία (15-16) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας VII» των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (1720) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο-Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Απριλίου (21-22) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη I» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (23-25) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (26-28) ΣΧΟΛΙΑ: Για τους 5ους Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών είχε, ήδη, τονίσει τα εξής: (τεύχος 77, σελ. 8): «Το Σωματείο μας προσκλήθηκε να συμμετάσχει, με εκπρόσωπό του, στην Κριτική Επιτροπή. Η απόφαση του Δ.Σ. είναι αρνητική, λόγω της πάγιας διαφωνίας του, για το διαγωνιστικό χαρακτήρα, μεταξύ επαγγελματιών». Στην πορεία ωστόσο, υπήρξαν πολλές επιπλέον ενστάσεις και αντιφάσεις (τεύχος 80, σελ. 6-7): «Θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ορισμένες πτυχές των Αγώνων, που θα μπορούσαν, μελλοντικά, να ληφθούν υπόψη, με σκοπό την καλοπροαίρετη κριτική και τη βελτίωσή τους: 1) Αρχικώς, είναι καλό οι Αγώνες, από εδώ και στο εξής, να ρίξουν το κέντρο βάρους τους στους “ερασιτέχνες”, αφήνοντας, εκτός, τους “επαγγελματίες”, οι οποίοι μπορούν να συμμετέχουν, μόνο, με παραστάσεις εκτός διαγωνισμού, κάτι που αποτελεί και πάγια αρχή του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών και κάτι που, παραδόξως, δεν γίνεται κατανοητό και σεβαστό από την Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων. 2) Ως απόρροια της παραπάνω άποψης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο διαχωρισμός που ίσχυσε στους Αγώνες, σε σχέση με τις ηλικίες των διαγωνιζομένων, αδικεί, αναμφίβολα, τους ερασιτέχνες. 3) Την ίδια στιγμή, η ανωτέρω οργανωτική επιτροπή, αρχικώς, αν και επιθυμούσε τη συμμετοχή ενός καραγκιοζοπαίχτη, ως μέλος της Κριτικής Επιτροπής των Αγώνων, αναίρεσε τον ίδιο της τον εαυτό, χειριζόμενη, με ατυχή τρόπο, την όλη διαδικασία και τελικώς αρνούμενη τη συμμετοχή ενός συγκεκριμένου πατρινού καραγκιοζοπαίχτη, του Χρήστου Πατρινού, στην οριστική σύνθεση της συγκεκριμένης Κριτικής Επιτροπής (εκτός του Σωματείου που αποφάσισε να μην συμμετάσχει). 4) Με παρόμοιο ατυχή τρόπο, επίσης, αντιμετωπίστηκε και η πέμπτη τιμητική παράσταση για τον κορυφαίο και μεγαλύτερο εν ζωή ενεργό Έλληνα καραγκιοζοπαίχτη, Θανάση Σπυρόπουλο, ο οποίος επρόκειτο να τιμηθεί στο φεστιβάλ, κάτι που, όμως, τελικά, δεν συνέβη. Οι υπόλοιπες τιμητικές παραστάσεις δόθηκαν (με αλφαβητική σειρά) από τους: Τάσο Γεωργίου, Άθω Δανέλλη, Ηλία Καρελλά και Κώστα Μακρή. 5) Ατυχής, τέλος, ήταν και ο συνολικός τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι πατρινοί καραγκιοζοπαίχτες, κατά την οργάνωση των Αγώνων, κάτι που οδήγησε και σε ανακοινώσεις στον τοπικό τύπο, κατά την παράδοση παρόμοιων δημοσιεύσεων που χαρακτήρισαν παλιότερους Αγώνες και ιδίως τους 1ους και τους 2ους, κατά τα έτη 2002 και 2004, αντιστοίχως. Όλα αυτά τα αναφέρουμε με κάθε καλοπροαίρετη διάθεση και με σκοπό το καλό του Καραγκιόζη και τη βελτίωση των μελλοντικών φεστιβάλ, καθώς, πέρα από όλα τα άλλα, βασικός σκοπός όλων μας πρέπει να είναι η δημιουργία μιας άρτιας ατμόσφαιρας, για την οποία απαιτείται σωστή ενημέρωση και πρόληψη, παρά θεραπεία, εκ των υστέρων και κατόπιν εορτής».
Σελίδα
35
***
ΤΕΥΧΟΣ: 81 ΜΗΝΑΣ: Ιούνιος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ο Καραγκιόζης του Κούζαρου» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 30 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 2ο Φεστιβάλ Ν. Ιωνίας: Κούζαρος (Κούζης) Σπύρος. Το πρόγραμμα (2-3) *** 18ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ Στρέφη: Φρίξος Γαζεπίδης. Το πρόγραμμα (4) *** Βάψαμε το γραφείο του Σωματείου (5) *** Συγκρότηση νέας Επιτροπής για τιμητικές συντάξεις «Καλλιτεχνών-Λογοτεχνών» (6) *** «Έφυγε» ο Σωτήρης Αναγνωστόπουλος (7) *** Οι «Αναμνήσεις» του Βάγγου, έξι χρόνια, μετά το θάνατό του (8-14) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη II» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (15-17) *** «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας VIII»
των Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Άρη Μηλιώνη (18-23) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους Μάη-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (24-25) *** Ο Μάης και με ιστορία (26-27) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (28-30) ΣΧΟΛΙΟ: «Το Σάββατο 26 Απρίλη, βάψαμε το γραφείο του Σωματείου μας. (…) Ευχαριστώ, θερμά, όσους βοήθησαν: τον Στράτο Πασχαλίδη, τον Αντώνη Παντιώρα, τον Νίκο Αλεφραγκή, την Μαρία Κυριαζή και τον Δημήτρη Μπότση». (Πάνος Καπετανίδης, σελ. 5).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 82 ΜΗΝΑΣ: Ιούλιος-Αύγουστος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλοκαιρινός Καραγκιόζης» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 24 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Λοβέρδος: 11 Σεπτεμβρίου, ανοίγουν τα σχολεία-Δεν καταργούνται οι αργίες (2) *** 3ο Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας (3) *** 18ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ λόφου Στρέφη (4-5) *** Δύο Φεστιβάλ Καραγκιόζη, επί πέντε μέρες (6) *** Ο Καραγκιόζης, στο Θέατρο της Αρχαίας Ήλιδας (7)
Σελίδα
36
*** «Αποχαιρετώντας τον Κύπριο καραγκιοζοπαίχτη Τάκη Χατζηττοφή» της Ανθούλας Χοτζάκογλου (8-12) *** «Ο βοηθός» του Γιάννη Χατζή (13) *** «Η Καταγωγή και η Ελληνικότητα του Καραγκιόζη» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-16) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη III» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (17-19) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους ΙούνηΚαραγκιοζοσταυρόλεξο (20-21) *** Ιούλης-Αύγουστος και με ιστορία-Το «Λορδοκόμικ» αργεί (22-24)
***
ΤΕΥΧΟΣ: 83 ΜΗΝΑΣ: Σεπτέμβριος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ο Καραγκιόζης Αμπελουργός» του Κωνσταντίνου Κουτσουμπλή, σε κολλάζ Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 26 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ο πρεσβευτής της Άγκυρας προκαλεί, το Π.Σ.Θ. Σκιών απαντά! (2-9) *** Ερασιτέχνης Καραγκιοζοπαίχτης 13 ετών (10) *** «Το Θέατρο Σκιών του Καραγκιόζη, ως τέκνο του καθ’ ημάς τρόπου I» του Κωνσταντίνου Κουγιουμτζή (11-13) *** «Η Εμφάνιση και η Ενδυμασία του Καραγκιόζη (Από την αρχαιότητα, ως τον 20ό αιώνα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-18) *** 90 χρόνια, από την ίδρυσή του Σωματείου (18) *** «Η Αφίσα του Καραγκιόζη» του Γιάννη Χατζή (19) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη IV» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (20-23) *** Ταξίδια, στο χρόνο (23) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 82-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (24-25) *** «Σπαθάρεια 2014» (26) ΣΧΟΛΙΑ: Προηγήθηκε η δημοσίευση ενός προφητικού κειμένου (Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, τεύχος 82, σελ. 14): «Σε λίγες μέρες, κλείνουν τέσσερα χρόνια, από κείνη τη θερμή μέρα του Ιούλη, κατά την οποία η Ουνέσκο κατοχύρωσε τον Καραγκιόζη (όχι, όμως, και συνολικά το Θέατρο Σκιών) ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας. Τέσσερα χρόνια μετά από αυτήν την απόφαση, που έφερε τον «ξυπόλυτο» ήρωα και πάλι στην επικαιρότητα, πιστεύουμε ότι ήρθε ο καιρός για μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση του όλου θέματος, μέσα από μια άμεση αναφορά στα σαφή ιστορικά δεδομένα, χωρίς ακραίες εθνικιστικές κορώνες, αλλά και χωρίς (εξίσου
Σελίδα
37
ακραίες) διεθνιστικές υπερβολές». Πολύ σύντομα, το ίδιο θέμα ξαναέγινε επίκαιρο (τεύχος 83, σελ. 2-3): «Το ζήτημα της πατρότητας του Καραγκιόζη από τους Τούρκους και η κατοχύρωσή του ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας από την Ουνέσκο, πριν από τέσσερα χρόνια, δεν έχει αντιμετωπιστεί, όπως θα έπρεπε από την ελληνική πολιτική ηγεσία. Ήδη, από το 2009, που άρχισε το ανωτέρω θέμα να βγαίνει στην επιφάνεια, το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών είχε επισημάνει τη σημασία του ζητήματος, είχε ενημερώσει σχετικά την τότε ελληνική πολιτική ηγεσία και είχε προχωρήσει στη δημοσίευση σχετικών άρθρων στη διαδικτυακή εφημερίδα «Ο Καραγκιόζης μας». Όταν πάλι, τον Ιούλιο του 2010, έγινε γνωστή και επισήμως η κατοχύρωση του Καραγκιόζη (όχι όμως και του Θεάτρου Σκιών γενικά) ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας, το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών προχώρησε σε σχετική ανακοίνωση, αλλά χωρίς την κατάλληλη ανταπόκριση από την τότε ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, ο υπουργός του οποίου, κ. Γερουλάνος, φάνηκε αδιάφορος για το συγκεκριμένο θέμα, συνειδητά ανενημέρωτος και κατώτερος των περιστάσεων. Παρόμοια αδιαφορία παρατηρούμε ότι υπάρχει ακόμα και σήμερα στην ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, σχετικά με τις πρόσφατες δηλώσεις του πρεσβευτή της Τουρκίας γύρω από το θέμα της πατρότητας του Καραγκιόζη, έτσι όπως δημοσιεύτηκαν στην κυριακάτικη εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», την Κυριακή 13 Ιουλίου 2014. Φρονούμε ότι το ζήτημα αυτό δεν είναι καθόλου αθώο, όπως (δυστυχώς) ακούγεται από ορισμένες πλευρές, ούτε γράφτηκε «λόγω θέρους», για να γεμίσουν οι εφημερίδες τις στήλες τους. Οι γείτονές μας είναι φανερό ότι αναπτύσσουν μια πολυμέτωπη πολιτική, στοχεύοντας στη δημιουργία «γκρίζων ζωνών», απέναντι σε οποιοδήποτε ευαίσθητο τομέα θεωρούν ευάλωτο, από τις ελληνικές ακτές, μέχρι και τις τέχνες. Την ίδια στιγμή, από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Εθνική Επιτροπή της Ουνέσκο, παρατηρείται έλλειψη ενημέρωσης και δυστοκία κινήσεων. Οφείλουμε, λοιπόν, ως Σωματείο, να αναδείξουμε την ύψιστη σημασία του θέματος και την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών από την ελληνική πολιτική ηγεσία. Οι Τούρκοι διεκδικούν την πατρότητα ενός ήρωα, του Καραγκιόζη, ο οποίος είναι γέννημα-θρέμμα όλων των λαών της πολυεθνικής οθωμανικής και (κατ’ επέκταση) της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η εθνικοποίηση του Καραγκιόζη, μετά τη δημιουργία των εθνικών κρατών (της Ελλάδας μετά το 1830 και της Τουρκίας μετά το 1923), δεν μπορεί να αναιρέσει τον οικουμενικό χαρακτήρα του και την πολυεθνική ταυτότητα που απέκτησε, ως γέννημα των μεγάλων αυτοκρατοριών. Είμαστε, ως Σωματείο, στη διάθεσή σας να σας ενημερώσουμε ακόμα περισσότερο για το ζήτημα αυτό και να οπλίσουμε την ελληνική πλευρά με ατράνταχτα ιστορικά και καλλιτεχνικά επιχειρήματα, με σκοπό τη διαλεύκανση του ζητήματος της πατρότητας του Καραγκιόζη, αλλά και την ενίσχυση της άποψης ότι η τέχνη ενώνει τους λαούς». Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση η απροθυμία ειλικρινούς σύμπνοιας, ως προς το θέμα αυτό, ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας των Ελλήνων καραγκιοζοπαιχτών.
***
ΤΕΥΧΟΣ: 84 ΜΗΝΑΣ: Οκτώβριος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ζήτω η 28η Οκτωβρίου! Ποιος είπε το “ΟΧΙ”;» των Πάνου Καπετανίδη και Άγγελου Αλιμπέρτη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 23 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Ποιος είπε το “Όχι”; Ο Μεταξάς;» του Νίκου Μπογιόπουλου (2-7) ***
Σελίδα
38
Πνευματική Ιδιοκτησία (8) *** 90 χρόνια από την ίδρυση του Σωματείου (8-9) *** «Το Θέατρο Σκιών του Καραγκιόζη, ως τέκνο του καθ’ ημάς τρόπου II» του Κωνσταντίνου Κουγιουμτζή (10-12) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας I: Ένας αιωνόβιος καλλιτέχνης (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (13-14) *** «Ο Φωτισμός» του Γιάννη Χατζή (15) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη V» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (16-18) *** Ταξίδια, στο χρόνο (19) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 83Καραγκιοζοσταυρόλεξο (20-21) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (22-23) ΣΧΟΛΙΟ: Για τον εορτασμό των 90 ετών, «καλούμε τα μέλη και τους φίλους μας, να μας προτείνουν (εφικτούς) πρωτότυπους τρόπους» (σελ. 8).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 85 ΜΗΝΑΣ: Νοέμβριος 2014 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Το Πολυτεχνείο Ζει» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 23 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Γενική Συνέλευση του Σωματείου (2) *** Το Πολυτεχνείο Ζει! (3) *** Πληρωμή δικαιώματος εγγραφής, μαζί με την αίτηση (4) *** Φιγούρες & Κούκλες, στην Πλάκα. 15 χρόνια, ο Καραγκιόζης στην Τριπόδων 30 (4-5) *** Αγιασμός-έναρξη, για το εργαστήρι Καραγκιόζη, στο Περί Σκιών (6-7) *** Εικαστικές Τέχνες και Αντίσταση (7) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 84Καραγκιοζοσταυρόλεξο (8-9) *** «Το Θέατρο Σκιών του Καραγκιόζη, ως τέκνο του καθ’ ημάς τρόπου III» του Κωνσταντίνου Κουγιουμτζή Σελίδα
39
(10-12) *** Τα Εξώφυλλα του Περιοδικού «Ο Καραγκιόζης μας», στο Ιταλικό Πανεπιστήμιο (13) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας II: Ο κύκλος του αιωνόβιου καλλιτέχνη (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-16) *** «Η Σκηνή» του Γιάννη Χατζή (17) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη VI» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (18-20) *** Ταξίδια, στο χρόνο (21) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (22-23)
***
ΤΕΥΧΟΣ: 86 ΜΗΝΑΣ: Δεκέμβριος 2014-Ιανουάριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Χριστουγεννιάτικη ευχετήρια Κάρτα» του Νικόλα Τζιβελέκη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 33 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Γενική Συνέλευση και αρχαιρεσίες (2) *** Παλιά χρέη, από συνδρομές (3) *** Η κοπή της πίτας (4) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο (5) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας III: Το μυστικό του αιωνόβιου καλλιτέχνη (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (6-8) *** «Ο Καραγκιοζοπαίχτης» του Πάνου Καπετανίδη (8-11) *** Ταξίδια, στο χρόνο (11) *** «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης του Σπαθάρη VII» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (12-15) ***
Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 85 (15) *** «Φυσικός και τεχνητός διάκοσμος του “μπερντέ”» του Γιάννη Χατζή (16-31) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (32-33) ΣΧΟΛΙΑ: «Το Σάββατο 29 Νοέμβρη 2014, πραγματοποιήθηκε η ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών του Σωματείου και οι αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των μελών του νέου Διοικητικού Συμβουλίου και της νέας Εξελεγκτικής Επιτροπής. Η χαμηλή συμμετοχή των μελών στη Γενική Συνέλευση, παρά τη μικρή αύξηση σε σχέση με αυτήν του 2012, αποδίδεται στην οικονομική κρίση, αφού αφενός για τα μέλη της επαρχίας αποτελεί μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση, αλλά γενικότερα (και για τα μέλη της Αττικής) η αναδουλειά δυσχεραίνει στην εξόφληση των συνδρομών. Την Πέμπτη 4 Δεκέμβρη, συνήλθαν τα μέλη του νεοεκλεγμένου Δ.Σ. του
Σελίδα
40
Σωματείου, βάσει του καταστατικού, για τη συγκρότησή του σε Σώμα. Πρόεδρος εκλέχτηκε και πάλι: ο Πάνος Καπετανίδης, Γενικός Γραμματέας: ο Αργύρης Αθανασίου, Ταμίας: ο Στράτος Πασχαλίδης, Αντιπρόεδρος: ο Δημήτρης Κωστιδάκης και Β΄Αντιπρόεδρος (με αρμοδιότητες σε θέματα επαρχίας): ο Αντώνης Παντιώρας. Στις βασικές αποφάσεις για τον προγραμματισμό δράσεων της νέας περιόδου, από τον Δεκέμβρη 2014 μέχρι τον Νοέμβρη 2015, εντάσσονται: Ο εορτασμός των 90 χρόνων του Σωματείου. Επαφή με Υπουργό Πολιτισμού, Υπουργό Τουρισμού και Δήμαρχο Αθηναίων. Προσπάθεια, ώστε οι παραστάσεις μέσα στα σχολεία να μην εντάσσονται στις “εκπαιδευτικές επισκέψεις”, αφού δεν χρησιμοποιείται όλο το σχολικό ωράριο. Η συνέχιση των προσπαθειών για τη λειτουργία της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών. Η αναγνώριση του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών από την UNESCO, ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας. Η διεθνής επισημοποίηση της 28ης Μαρτίου, ως Παγκόσμιας Μέρας Θεάτρου Σκιών» (σελ. 2). «Το νέο Δ.Σ. του Σωματείου απασχόλησε σοβαρά το χρέος μελών. Όπως έχει τονίσει το περιοδικό μας, κάθε μήνα, ο μοναδικός οικονομικός πόρος για την ύπαρξη του Σωματείου είναι η καταβολή των συνδρομών από τα μέλη του. Με βάση το καταστατικό, το Δ.Σ. οφείλει αυτοδίκαια να διαγράφει όσα μέλη οφείλουν συνδρομές πάνω από δυο χρόνια. Λόγω της κακής οικονομικής συγκυρίας και προς διευκόλυνση των μελών που έχουν τέτοιες οφειλές, το Δ.Σ. αποφάσισε να διευκολύνει αυτά τα μέλη, κεφαλαιοποιώντας το σύνολο των οφειλών τους στο ποσό των 72 ευρώ! Προθεσμία εξόφλησης μέχρι τέλος Φεβρουαρίου 2015, οπότε και θα γίνει εκκαθάριση μητρώου από τα μέλη που οφείλουν συνδρομές άνω των δύο ετών, χωρίς άλλη ειδοποίηση. Τα μέλη που θα διαγραφούν για τον παραπάνω λόγο, θα μπορούν να κάνουν αίτηση επανεγγραφής τους μόνο μετά από δυο χρόνια, ή νωρίτερα εφόσον πληρώσουν το σύνολο της οφειλής τους πριν την κεφαλαιοποίηση. Η ίδια προθεσμία ισχύει και για όσους έχουν εγκριθεί οι αιτήσεις εγγραφής τους» (σελ. 3).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 87 ΜΗΝΑΣ: Φεβρουάριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ημερολόγιο Π. Σ. Θ. Σ.2015» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Η πίτα που... δεν έφαγε ο Σπανός (2) *** Το Ημερολόγιο (3-6) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 86 (6) *** «Μαζί τα φάγαμε, μόνος μου τα πληρώνω» του Νικόλα Τζιβελέκη (7) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας IV: Το σοκ (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (8-10) *** Η Μάντρα» του Γιάννη Χατζή (11) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο (12) *** Ταξίδια, στο χρόνο (13) *** Διαγραφή, για παλιά χρέη, από συνδρομές (13) *** «Ο Καραγκιόζης και η Ορφανή της Χίου: Από τον Ιάκωβο Πιτσιπιό στον Μάρκο Ξάνθο» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-15) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (16-18) ΣΧΟΛΙΟ: «Για τον εορτασμό των 90 χρόνων,
Σελίδα
41
το Σωματείο μας εξέδωσε αναμνηστικό ημερολόγιο με 13 φύλλα, που απεικονίζουν φιγούρες, από το πλούσιο αρχείο του» (σελ. 3).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 88 ΜΗΝΑΣ: Μάρτιος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Εορτολόγιο Μαρτίου» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 32 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Το ζωτικό ψεύδος» του Πάνου Καπετανίδη (2) *** Έκθεση: «Οι σκιές του χτες στο φως του σήμερα» (3-5) *** Έχασε την «αυτοτέλειά» του το Υπουργείο Πολιτισμού (6-7) *** «“Ο Καραγκιόζης και η Ορφανή της Χίου” του Ξάνθου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (8-10) *** «Μια νύχτα στους “Χορτατζήδες”» του Γιάννη Χατζή (11-20) *** Ταξίδια, στο χρόνο (20) *** «Πάμμουσος Παιδαγωγία. Η Παιδαγωγική του Θεάτρου» (21-22) *** Διαγραφές (22) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας V: Πανικός (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (23-26) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο-Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 87 (27-28) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (29-32) ΣΧΟΛΙΟ: «Η Ελλάδα, με τη νέα Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα, άρχισε μια νέα διαπραγμάτευση, με τους πιστωτές» (σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 89 ΜΗΝΑΣ: Απρίλιος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλό Πάσχα!» του Άγγελου Αλιμπέρτη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 36 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Έκθεση: «Οι σκιές του χτες στο φως του σήμερα» (2-12) *** «Φιγούρες και Πανικά» του Γιάννη Χατζή (13) *** Βασίλειος Χριστόπουλος: Συνέντευξη στον Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (14-24) *** Ο Βαγγέλης Μαρίνος γιορτάζει, πλέον, αλλού (25)
Σελίδα
42
*** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας VI: Πανικός (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (26-28) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 88Καραγκιοζοσταυρόλεξο (29-30) *** Ταξίδια, στο χρόνο (31) *** «“Η Ορφανή της Χίου ή Ο Θρίαμβος της Αρετής” του Ιάκωβου Πιτζιπίου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (3233) *** Αίτημα για συνεργασία του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, με το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών (34) *** Με επιτυχία, γιορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών στο «Περί Σκιών» (34) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (35-36) ΣΧΟΛΙΟ: «Από νωρίς που ανακοινώθηκε η πραγματοποίηση της έκθεσης στην Νέα Ιωνία, σε συνεργασία με τον Ιωνικό Σύνδεσμο, ο κόσμος του Καραγκιόζη το δέχτηκε, με μεγάλο ενθουσιασμό. Άλλωστε, μεσολάβησαν εννιά χρόνια από την προηγούμενη έκθεση, στο Κερατσίνι, και η αποτυχημένη απόπειρα πραγματοποίησής της, πέρσι, στην Αθήνα. Οι δηλώσεις συμμετοχής ξεκίνησαν νωρίς και να που έφτασε η μέρα του στησίματος. Οι δημιουργοί, οι περισσότεροι και καραγκιοζοπαίχτες, φέρανε, στις 20 Μάρτη, τα εργαλεία που θέλανε να εκθέσουν, και από νωρίς το απόγευμα, μέχρι αργά το βράδυ, άρχισαν να κρεμούν ο καθένας τις φιγούρες του, αλλά και κάποιοι, από την ανάγκη για προσφορά, για το καλό του Καραγκιόζη, που εκεί στον φιλόξενο εκθεσιακό χώρο των Ιώνων, το Σωματείο θέλησε να γιορτάσει τα 90 χρόνια συνεχούς δράσης του, την επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας, αλλά και τον 7ο γιορτασμό της Παγκόσμιας Μέρας Θεάτρου Σκιών, που το Σωματείο μας, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, αποφάσισε να διαδώσει σε όλο τον κόσμο, αλλά και Πανελλήνια να γιορτάζει. (…) Και η στιγμή των εγκαινίων, την Δευτέρα 23 Μάρτη, έφτασε. Με τον καιρό αντίπαλο, γιατί έβρεχε καταρρακτωδώς, την ώρα που θα ερχότανε ο κόσμος στα εγκαίνια. Αρκετά μεγάλη η ανταπόκριση, όχι η αναμενόμενη. Τα επίσημα πρόσωπα, όπως γίνεται συνήθως, δεν πατάνε εκεί, που δεν έχει “σελέμπριτι”. Ανήμερα την 25η Μαρτίου, το βράδυ, ο συνάδελφος Νίκος Αλεφραγκής μας χάρισε στιγμές από τον παλιό καλό Καραγκιόζη με την “Κρεμάλα του Πατριάρχη”, όπου η ανταπόκριση ήταν μεγάλη. Ο ίδιος ο Νίκος Αλεφραγκής πρόσθεσε και τη δική του “πινελιά” στο έργο (μετά τον απαγχονισμό), με την εύρεση του λειψάνου του Γρηγορίου του 5ου στον Βόσπορο, όπου τον πέταξαν οι Τούρκοι και τον ενταφιασμό του από τον Καραγκιόζη. Από μέρες πριν, είχαν αρχίσει να κλείνουν πρωινές επισκέψεις και αρκετά σχολεία, κάνοντας αρχή από την Πέμπτη 26 Μαρτίου, όπου παρέλασε πάλι, υπό καταρρακτώδη βροχή, ένα ολόκληρο Γυμνάσιο, σε τμήματα των 40-50 παιδιών κάθε φορά. Τα παιδιά, αφού ξεναγήθηκαν στην έκθεση, παρακολούθησαν το νέο ντοκιμαντέρ, διάρκειας 15 λεπτών, που δημιούργησε ο Πρόεδρος του Σωματείου, Πάνος Καπετανίδης, στο οποίο με γλαφυρή αφήγηση, καταπληκτικές εικόνες και βίντεο, ταξίδεψε τους θεατές στη διαδρομή του Θεάτρου Σκιών, από την Ινδία μέχρι την Ελλάδα. Το βίντεο αυτό προβαλλόταν, φυσικά, όλες τις μέρες της έκθεσης, αποσπώντας την προσοχή και τα ευμενή σχόλια των επισκεπτών της. Το Σάββατο 28 Μάρτη, τιμήθηκε, όπως της έπρεπε, η “Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών”, με την παράσταση του Αντώνη Παντιώρα, “Ο Θρίαμβος του Καραγκιόζη”. Ο Αντώνης, με το πολύπλευρο ταλέντο του, απέδειξε ότι μπορεί και ανταποκρίνεται στο σύγχρονο λόγο του Καραγκιόζη» (σελ. 8-10).
*** Σελίδα
43
ΤΕΥΧΟΣ: 90 ΜΗΝΑΣ: Μάιος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Πρωτομαγιάτικο Στεφάνι» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 29 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Έφυγε» ο Γιώργος Μαμάης (2-3) *** Δύο Φεστιβάλ (3) *** «Γιώργος Μαμάης» του Σωκράτη Κοτσορέ (4-5) *** 150 χρόνια του Λαϊκού Θεάτρου Σκιών Χαρίδημος (5) *** «Το Θέατρο Σκιών, στον αγώνα “για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά”» του Γιάννη Χατζή (6-11) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας VII: Ο Βεελζεβούλ ξαναχτυπά (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (12-14) *** Ταξίδια, στο χρόνο (15) *** «Η Ορφανή της Χίου: Κριτική προσέγγιση I» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (16) ***
Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 89Καραγκιοζοσταυρόλεξο (17-18) *** Διεθνές επιστημονικό συνέδριο (19-20) *** «Ανάσταση του Καραγκιόζη» (21) *** «Ο Καραγκιόζης Υπερήρωας ή Ο Καραγκιόζης στην ένατη τέχνη και μία πρόταση για κόμικς με τον Καραγκιόζη» της Ελένης Βλαστάρη (22-29) ΣΧΟΛΙΟ: «Έφυγε ο καλλιτέχνης του Θεάτρου Σκιών, Γιώργος Μαμάης. Η κηδεία του έγινε την Παρασκευή 17 Απριλίου 2015, στις 11 π. μ., στο νεκροταφείο των Αγίων Αναργύρων» (σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 91 ΜΗΝΑΣ: Ιούνιος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Οι Αφίσες των 2 Φεστιβάλ» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 29 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Δύο Φεστιβάλ (2-4) *** Μόλις κυκλοφόρησε: Το νέο βιβλίο του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και του Άρη Μηλιώνη: «Ο Λαϊκός Καλλιτέχνης Γιώργος Τζαμούλιας» (5-6)
Σελίδα
44
*** «Ο Φ.Π.Α. στα θέατρα» του Πάνου Καπετανίδη (7-8) *** Μνήμη Βάγγου (9-12) *** «Τα Εργαλεία» του Γιάννη Χατζή (13-14) *** Διεθνές επιστημονικό συνέδριο (14) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας VIIΙ: Ποιος θα είναι το τρίτο θύμα; (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (15-20) *** Ταξίδια, στο χρόνο (21) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 90-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (22-23) *** «Η Ορφανή της Χίου: Κριτική προσέγγιση II» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (24-27) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (28-29)
***
ΤΕΥΧΟΣ: 92 ΜΗΝΑΣ: Ιούλιος-Αύγουστος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλό Καλοκαίρι!» των Χάρη Μπιλλίνη και Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 19 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Φωτορεπορτάζ των δύο Φεστιβάλ (2-6) *** Σημαντική συνάντηση, με κουκλοπαίχτες (7) *** «Η Ορφανή της Χίου: Συμπεράσματα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (8) *** «Τα Τρυκ» του Γιάννη Χατζή (9) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας IX: Η δικαίωση του Προφήτη (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (10-13) *** Ταξίδια, στο χρόνο (14) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 91Καραγκιοζοσταυρόλεξο (15-16) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (17-19) ΣΧΟΛΙΟ: «Γ) Στο σημείο αυτό όμως, έγκειται και η σημασία της παρούσας έρευνας, καθώς αποδεικνύεται η ελλιπής τεκμηρίωση της θέσης, για το έργο του Ξάνθου, ότι “εκτός από τον τίτλο, η παράσταση δεν έχει τίποτε κοινό με το μυθιστόρημα και ό,τι ελκύει τον καραγκιοζοπαίχτη, αλλά και τη λαϊκή φαντασία, είναι ο μύθος της ορφάνιας που εμπλέκεται και με τον Αγώνα του 1821”. Η παραπάνω θέση του Δημήτρη Τζιόβα,
Σελίδα
45
ωστόσο, δεν μπορεί να περιοριστεί, μονάχα, στον τίτλο και στο μύθο της ορφάνιας, καθώς υπάρχει ένα ακόμα μεγάλο κοινό, ανάμεσα στα δύο έργα: Το πολύ σημαντικό εύρημα της νεκρανάστασης των δύο ηρώων, που αγαπούσε η Ορφανή (Αλέξανδρος στο μυθιστόρημα και Νιόνιος στο Θέατρο Σκιών) και που παραλλάσσεται, στα δύο έργα, ως εξής: ο μεν Αλέξανδρος δεν έχει πεθάνει πραγματικά και αποδεικνύεται, τελικώς, ότι ζει, ο δε Νιόνιος δολοφονείται και επιστρέφει, στον επίγειο κόσμο, ως πνεύμα-φάντασμα» (σελ. 8).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 93 ΜΗΝΑΣ: Σεπτέμβριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλό Φθινόπωρο!» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 21 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Σπαθάρεια 2015» (2) *** Νέος Φ.Π.Α. (3) *** «Κατάρρευση του πολιτισμού, μέσα σε δύο μήνες» της Μ. Θέρμου (3-5) *** «Έρωτας Σκιών» του Κώστα Μακρή. «Πρόλογος» του Ευγένιου Σπαθάρη. «Εισαγωγή» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (6- 8) *** «Ο θάνατος μιας Τέχνης από αγάπη (;)» του Πάνου Καπετανίδη (9-10) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας X: Η Ανάληψη του Ηλία (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (11-14) *** «Κωστιδάκης και Υιός» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (15-16) *** Ταξίδια, στο χρόνο (17) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 92-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (18-19) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (20-21) ΣΧΟΛΙΟ: «Ο καραγκιοζοπαίχτης είναι ποιητής. Είναι καλλιτέχνης του λόγου, έτσι όπως ο ίδιος εμψυχώνει τις δισδιάστατες σκιές στο πανί» (Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, σελ. 6).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 94 ΜΗΝΑΣ: Οκτώβριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 28 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Νέα κυβέρνηση, νέος Υπουργός Πολιτισμού. Κόπηκε, με «Μπαλτά», το συνενωμένο πρώην Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (κλπ.). (2-5) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας XI: Οι τρεις θεωρίες των Διόσκουρων (Αστυνομικό
Σελίδα
46
Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (6-11) *** Ο Καραγκιόζης δίνει ραντεβού, με την Επίτροπο Περιφερειακής Πολιτικής, κα Corina Creţu (12-13) *** «Για το λάβαρο»: Με αφορμή τη γιορτή του προστάτη των καραγκιοζοπαιχτών, Αγίου Φανουρίου (27 Αυγούστου) (14) *** «Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (15-16) *** «Μετανάστευση, Ρατσισμός και Νεοελληνικό Θέατρο Σκιών» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (17-22) *** Ταξίδια, στο χρόνο (23) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 93Καραγκιοζοσταυρόλεξο (24-25) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (26-28) *** Ποίημα του Κωνσταντίνου Ντούμπα (28) ΣΧΟΛΙΟ: «Επί τη ευκαιρία, θέλω να παρατηρήσω ότι αφού πια το λάβαρο δεν πρόκειται να παρελάσει, μήπως θα έπρεπε να αναρτάται σε κάποιον τοίχο, τουλάχιστον στις εορταστικές εκδηλώσεις του σωματείου;» (Μιχάλης Ιερωνυμίδης, σελ. 14).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 95 ΜΗΝΑΣ: Νοέμβριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Γενική Συνέλευση» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 31 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Πρόσκληση σε Τακτική Γενική Συνέλευση (2) *** Διεθνές επιστημονικό συνέδριο (3-5) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας XII: Από τους Διόσκουρους, στον Απόλλωνα (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (6-13) *** Οι Μεγάλοι Έλληνες, για τον Καραγκιόζη: Γιάννης Τσαρούχης (14-19) *** «Σύγχρονες τάσεις γραφής, στη δραματουργία παραστάσεων του νεοελληνικού θεάτρου σκιών, όπως αυτές αποτυπώνονται, στο έργο: “Ο Καραγκιόζης το ’χασε”» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και της Γεωργίας Καρατζά (20-25) *** «Ένα τανκ, στο κρεβάτι μου» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (26)
Σελίδα
47
*** Ταξίδια, στο χρόνο (27) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 94-Καραγκιοζοσταυρόλεξο (28-29) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (30-31) ΣΧΟΛΙΟ: «Το Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου, σας καλεί στην Τακτική Γενική Συνέλευση, που θα γίνει, το Σάββατο 21 Νοέμβρη 2015 και ώρα 10:00 π. μ., στα γραφεία του Σωματείου μας» (σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 96 ΜΗΝΑΣ: Δεκέμβριος 2015 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλά Χριστούγεννα» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 29 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 21 Νοέμβρη: Γενική Συνέλευση (2-3) *** Νέο Διοικητικό Συμβούλιο στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος-Ακροάματος (4) *** «Παρίσι, 13 Νοέμβρη 2015» της Κάτιας Σαββίδου (4) *** «“Καλώς το αφεντικό, απόξω” και πάλι στην Πάτρα» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (5) *** Οι Μεγάλοι Έλληνες, για τον Καραγκιόζη: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (6-12) *** «Το Μυστήριο της Ημισκαλιστής Φιγούρας XIII: Ιδού ο δολοφόνος… (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (13-23) *** Ταξίδια, στο χρόνο (23) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 95Καραγκιοζοσταυρόλεξο (24-25) *** «Λορδοκόμικ» του Άγγελου Αλιμπέρτη (26-29) ΣΧΟΛΙΟ: «Με συμμετοχή αρκετών μελών, πραγματοποιήθηκε η ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών του Π.Σ.Θ. Σκιών, στις 21 Νοέμβρη. Πέρα από τα τυπικά θέματα ημερήσιας διάταξης, έγινε ένας πολύ γόνιμος διάλογος, με προτάσεις, για το μέλλον της τέχνης μας, που είναι συνυφασμένο, με το μέλλον του επαγγελματία καραγκιοζοπαίχτη» (σελ. 2).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 97 ΜΗΝΑΣ: Ιανουάριος 2016 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλή Χρονιά» του Πάνου Καπετανίδη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 33 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Ευχετήρια Κάρτα» του Γιάννη Χατζή-Βασιλόπιτα (2-3) *** Κρατικός Προϋπολογισμός-Πολιτισμός: Aυτοανάπτυξη ή αυτοανάφλεξη!!! (3-4) ***
Σελίδα
48
«Γκάφα Μπαλτά στη Βουλή, για τα Γλυπτά του Παρθενώνα» του Xρήστου Μπόκα (5) *** Συνέδριο: Ελληνικό Θέατρο Σκιών-Άυλη πολιτιστική κληρονομιά (6-7) *** Έφυγε ο Γιώργος Μπαλαμπάνης (8) *** «Με τον Γιώργο τον Μπαλαμπάνη…» του Κωνσταντίνου Λαλιώτη (8-9) *** Χριστουγεννιάτικες παραστάσεις του Κώστα Μακρή (9) *** «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη Καραγκιόζη και ο Παπά-Διαμαντής» του Βασίλειου Χριστόπουλου. «Εισαγωγή» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (10-17) *** «Τα εκατό τεύχη του ηλεκτρονικού περιοδικού του Π. Σ. Θ. Σ. “Ο Καραγκιόζης μας”» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (18-21) *** Οι Μεγάλοι Έλληνες, για τον Καραγκιόζη: Βασίλης Ρώτας (22-25) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 96Καραγκιοζοσταυρόλεξο (26-27) *** Ταξίδια, στο χρόνο (28) *** Το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και το Σχόλιο του Χριστόπουλου (29-33) ΣΧΟΛΙΟ: «Την Παρασκευή 4/12/2015, έγινε η κηδεία, από τον Ιερό Ναό του Άγιου Μηνά, στην Λεύκα Πατρών, του πατρινού καραγκιοζοπαίχτη Γιώργου Μπαλαμπάνη, που έφυγε, από τη ζωή, χτυπημένος από την επάρατη νόσο. (…) Ο Νίκος Φραγκόπουλος (γιος της Σοφίας Θεοδωροπούλου) ήταν από τους ανθρώπους της Πάτρας, που του στάθηκε, στις τελευταίες του στιγμές, φροντίζοντας, τόσο για τις τελευταίες νοσηλείες του, όσο και για τα τυπικά της “τελευταίας πράξης” του Γιώργου. Η κηδεία του έγινε δαπάνει του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, εκφράζοντας, με αυτόν τον τρόπο, τη θλίψη του, για τον πρόωρο χαμό του Γιώργου, και την επιθυμία, τόσο του Δ. Σ. όσο και των μελών του. Επικήδειο λόγο εκφώνησε, για λογαριασμό του Π. Σ. Θ. Σ., το μέλος του Κ. Σ. του Σωματείου και καραγκιοζοπαίχτης, Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης» (σελ. 8).
***
ΤΕΥΧΟΣ: 98 ΜΗΝΑΣ: Φεβρουάριος 2016 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Λεπτομέρεια από τον πίνακα «Αναπόληση» της Άννας Μπενάκη ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 38 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Προσκλήσεις ενδιαφέροντος, χωρίς ενδιαφέρον: ΕΡΤ, μόνο για δικά μας παιδιά (2) *** Βασιλόπιτα, στο Σωματείο (3-4) *** Έκθεση: «Το Θέατρο Σκιών, στην Ελλάδα» (5-8) *** Οι Μεγάλοι Έλληνες, για τον Καραγκιόζη: Γιάννης Σκαρίμπας (9-13) ***
Σελίδα
49
Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 97Καραγκιοζοσταυρόλεξο (14-15) *** Ταξίδια, στο χρόνο (16) *** «Γιώργος Μπαλαμπάνης: Δάσκαλος, φίλος και συνεργάτης» του Νίκου Θεοδωρόπουλου (17) *** «Τα εκατό τεύχη του ηλεκτρονικού περιοδικού του Π. Σ. Θ. Σ. “Ο Καραγκιόζης μας”: Α) Ιανουάριος 2007 (τεύχος 1)- Οκτώβριος 2009 (τεύχος 28)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (18-38) ΣΧΟΛΙΟ: «Ο Γιώργος είχε μεγάλη πικρία, για το τελευταίο φεστιβάλ, που είχε οργανωθεί στην πόλη της Πάτρας, τον Απρίλιο του 2014, στο οποίο δεν τον αφήσανε να συμμετάσχει και να τιμήσει, με μία παράσταση, τον Γιάνναρο, του οποίου ήταν βοηθός. Έφυγε, έτσι, με μια μεγάλη θλίψη και με την κουβέντα: “Θα τα ξαναπούμε”, κατά την τελετή λήξης του φεστιβάλ» (Ν. Θεοδωρόπουλος, σελ. 17). Το Π. Σ. Θ. Σ. τίμησε τη μνήμη του Γιώργου Μπαλαμπάνη, καλύπτοντας τα έξοδα της κηδείας του.
***
ΤΕΥΧΟΣ: 99 ΜΗΝΑΣ: Μάρτιος 2016 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Αποκριάτικος Καραγκιόζης» του Κώστα Μακρή ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 30
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: «Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών» του Πάνου Καπετανίδη (2) *** 25η Μάρτη: Ημέρα εθνικής παλιγγενεσίας (3) *** «Ο ήρωας Μάρκος Μπότσαρης» του Γιάννη Χατζή (4) *** Ελεύθερη είσοδος, σε μουσεία, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους (5) *** «Η σκιερή ελπίδα» του Στράτου Πασχαλίδη (6) *** Οι Μεγάλοι Έλληνες, για τον Καραγκιόζη: Ελένη Βακαλό (7-11) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 98Καραγκιοζοσταυρόλεξο (12-13) *** Ταξίδια, στο χρόνο (14) *** «Τα εκατό τεύχη του ηλεκτρονικού περιοδικού του Π. Σ. Θ. Σ. “Ο Καραγκιόζης μας”: Β) Νοέμβριος 2009 (τεύχος 29)- Ιούλιος-Αύγουστος 2011 (τεύχος 49)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (15-30)
Σελίδα
50
***
ΤΕΥΧΟΣ: 100 ΜΗΝΑΣ: Απρίλιος 2016 ΕΞΩΦΥΛΛΟ: «Καλή Ανάσταση» του Κωνσταντίνου Κουγιουμτζή ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ: 32 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ανακοίνωση δύο Φεστιβάλ (2-3) *** «Ο Καραγκιόζης κι ο κολοβός Διάβολος» του Γιάννη Χατζή (4) *** «Τεύχη και τα σχέδια στην εποχή του μουρουνέλαιου» του Γ. Χατζή (5-7) *** Θέματα και Απόψεις, για τον Καραγκιόζη: Μήτσος Λυγίζος (8-10) *** «Γιώργος Μπαλαμπάνης, ένας γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης… και χαμογελαστός, μέχρι την τελευταία στιγμή!» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (11) *** Vantzo Κόμικ: «Φούρναρης» (12-14) *** Καραγκιοζοσταυρόλεξο: Λύση τεύχους 99Καραγκιοζοσταυρόλεξο (15-16)
*** Ταξίδια, στο χρόνο (17) *** «Τα εκατό τεύχη του ηλεκτρονικού περιοδικού του Π. Σ. Θ. Σ. “Ο Καραγκιόζης μας”: Γ) Σεπτέμβριος 2011 (τεύχος 50)- Απρίλιος 2013 (τεύχος 68)» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη (18-32) ΣΧΟΛΙΟ: «Κάποιοι τον πίκραναν, λίγους μήνες πριν από το θάνατό του, με έναν τρόπο, που δεν αρμόζει σε έναν καλλιτέχνη, που αγάπησε, όσο κανένας άλλος, την Πάτρα και τον πατρινό Καραγκιόζη. Αξιοπρεπής, όπως ήταν, ο Γιώργος Μπαλαμπάνης απάντησε, με μια επιστολή του προς τον Τύπο, αλλά αυτήν του την αξιοπρέπεια δεν του τη συγχώρησε το κεντρικό σύστημα» (Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης, σελ. 11).
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ!
Εγγραφή του «Θεάτρου Σκιών» στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης πολιτιστικής Κληρονομιάς
Από το φίλο του Σωματείου μας και φοιτητή της Ιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κωνσταντίνο Βαμβακάρη, ενημερωθήκαμε για την παραπάνω είδηση. Τον ευχαριστούμε και τη δημοσιεύουμε. Στο επόμενο τεύχος θα έχουμε εκτενέστερο ρεπορτάζ. Με το υπ’ αρ. πρωτ. YΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΝΠΑΑΠΚ/ΤΑΠΚΔΘ/68656/38642/402/110/3-3-2016 έγγραφο της ΔΝΠΑΑΠΚ, εγκρίθηκε η εγγραφή του «Θεάτρου Σκιών» στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το «Θέατρο Σκιών» αποτελεί μια πολυεπίπεδη λαϊκή θεατρική δημιουργία, η οποία, στην καλλιτεχνική της έκφραση, αξιοποιεί όλο το φάσμα της λαϊκής παράδοσης (λαϊκή ζωγραφική, μουσική, προφορικές παραδόσεις, Ιστορία, Μυθολογία, ιδιαιτερότητες χαρακτήρων της καθημερινής ζωής κλπ.), αξιοποιώντας κάθε δυνατό ερέθισμα, (από την ελληνική και παγκόσμια πραγματικότητα), με σημαντική καλλιτεχνική, πολιτισμική, πολιτική και κοινωνική αξία. Αναλυτικά, περιγράφεται στο Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής κληρονομιάς, που φέρει τον τίτλο «Θέατρο Σκιών (Καραγκιόζης). http://ayla.culture.gr/?p=467
Σελίδα
51