Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω
Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 117 Νοέμβριος 2017
ΣΩ
Μ
ΑΤ
ΕΙ
Ο ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ Σάββατο 25 Νοέμβρη 2017 και ώρα 10:00 π.μ. Αγαπητά μέλη, Το Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου, σας καλεί στην Τακτική Γενική Συνέλευση, που θα γίνει το Σάββατο 25 Νοέμβρη 2017 και ώρα 10:00 π.μ., στα γραφεία του Σωματείου μας, οδός Τζωρτζ 6 (Πλ. Κάνιγγος), 4ος όροφος, γραφείο 7.
ΘΕΜΑΤΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ:
1. Απολογισμός Διοικητικού και Καλλιτεχνικού Συμβουλίου, για τη χρήση που έληξε. 2. Έκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής για τη διαχείριση του Δ.Σ., από την προηγούμενη περίοδο. 3. Απαλλαγή Δ.Σ. από κάθε ευθύνη. 4. Προϋπολογισμός δαπανών Διοικητικού και Καλλιτεχνικού Συμβουλίου και προγραμματισμός δράσης για την νέα περίοδο. 5. Συζήτηση θεμάτων, που θα θέσουν τα μέλη. Δικαίωμα συμμετοχής στις ψηφοφορίες έχουν τα μέλη που: α) Έχουν γίνει μέλη δύο μήνες, πριν από τη Γ.Σ., και β) Έχουν πληρώσει τις συνδρομές τους, μέχρι την ημέρα της Γ.Σ..
ΠΑΛΙΑ ΧΡΕΗ:
ΜΕ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ (10-10-2017), όσα μέλη οφείλουν συνδρομές άνω των δύο ετών, μπορούν να γίνουν ταμειακά εντάξει, πληρώνοντας ΜΟΝΟ 72,00 ευρώ και δωρίζοντας μια φιγούρα, σαν συλλεκτική, για το αρχείο φιγουρών του Σωματείου. Η απόφαση αυτή λήφθηκε λόγω των δυσχερειών, που έχει δημιουργήσει η παρατεταμένη οικονομική κρίση. ΔΙΑΓΡΑΦΗ: Μετά την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης, το Δ.Σ. είναι υποχρεωμένο να κάνει εκκαθάριση μητρώου (ΔΙΑΓΡΑΦΗ) από μέλη που χρωστούν, για μεγάλο διάστημα, συνδρομές, με βάση σχετικό άρθρο του καταστατικού του Σωματείου. Όσα μέλη δεν μπορούν να παραβρεθούν στη Γ.Σ. της 25ης Νοεμβρίου 2017, μπορούν να πληρώσουν με έμβασμα στη Eurobank:
Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77
Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης
Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης
ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664
Σελίδα
2
ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR08026006200G0170200632294 Για κατοίκους εξωτερικού: SWIFT CODE: EFGBGRAA
2ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη»
Μέσα από τα τεύχη του περιοδικού μας, θα δημοσιεύσουμε τις ομιλίες των ΣΥΝΕΔΡΩΝ, αρχικά όσων τις είχαν καταθέσει σε ηλεκτρονική μορφή (με τυχαία σειρά) και αργότερα των υπόλοιπων, όταν γίνει η απομαγνητοφώνηση. Ομιλία Ελένης Παπαγεωργίου, Ποιήτριας-Ζωγράφου Καλημέρα σας και ευχαριστώ πολύ, για την πρόσκληση! Είναι μεγάλη τιμή για μένα να παρευρίσκομαι σε αυτή την τόσο σημαντική συνάντηση: Στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο, που διοργανώνει το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών!
“Ο Καραγκιόζης στην Παράδοσή μας” Στη ζωή μου, σε τρεις περιόδους, έπαιξα Καραγκιόζη. Όταν ήμουν παιδί, πάνω στο χώμα της αυλής μας. Με δυο γειτονόπουλα, βρήκαμε ένα μεγάλο πανί για μπερντέ, δύο καλάμια, για να το στηρίξουμε, δυο κεράκια για φωτισμό, κόψαμε μικρά κομματάκια από εφημερίδα, για εισιτήρια. Ένα πενηνταράκι το άτομο. Είχαμε κερδοσκοπικές βλέψεις! Τα κείμενα τα ξέραμε απ’ έξω και ανακατωτά. Χοντραίναμε ή λεπταίναμε τις φωνές μας και μας άκουγαν οι θεατές μας, η πιτσιρικαρία, με ανοιχτό το στόμα. Τη δεύτερη περίοδο, έπαιξα Καραγκιόζη με την κόρη μου, πάνω στο τσιμέντο του ακάλυπτου χώρου. Η τρίτη περίοδος ήταν με τους εγγονούς μου. Διάλεξαν ένα σεντόνι από την ντουλάπα μου, μονόχρωμο και κάπως διάφανο. Ζωγράφισαν πάνω, με ανεξίτηλο μαρκαδόρο, τα σχετικά σκηνικά και το έστησαν πάνω στο γκαζόν του σπιτιού τους. Πήραν το φακό ψαρέματος του πατέρα τους, για το φωτισμό της σκηνής. Χρησιμοποίησαν φιγούρες, που τις έφτιαξαν μόνοι τους! Όσο για τα κείμενα, είχαν βιβλία με τα έργα του Καραγκιόζη και είχαν μάθει αρκετά από τα επεισόδια του Καραγκιόζη, που έβλεπαν στην ΕΡΤ. Η είσοδος ήταν ελεύθερη, μάλιστα κερνούσαν τους θεατές πατατάκια και πορτοκαλάδα! Τα παιδιά ξελιγωνόντουσαν από τα γέλια. Αυτά τα γέλια είναι ακόμη στα αυτιά μου. Πιστεύω πως η ωραιότερη μουσική του κόσμου, είναι το γέλιο ενός παιδιού και ο Καραγκιόζης δίνει απλόχερα αυτό το γέλιο!
Σελίδα
3
Ο Καραγκιόζης, που θα πει Μαυρομάτης στα τούρκικα, ήταν υπαρκτό πρόσωπο, όπως υπαρκτά είναι τα βάσανά μας, οι καημοί μας, η καθημερινότητά μας. Τα δεδομένα, μας οδηγούν στο ότι έζησε στην Προύσα, μαζί με το φίλο του, Χατζηαβάτη, στα χρόνια του Σουλτάνου Ορχάν (1279-1359). Όταν ο Σουλτάνος έχτιζε το μεγάλο τζαμί της Προύσας, είχε στην οικοδομή, σαν χτίστες, τους δυο φίλους. Όμως, με τα αστεία και τα χωρατά τους, ούτε οι ίδιοι δούλευαν, ούτε άφηναν τους άλλους να δουλέψουν από τα πολλά γέλια. Το έργο δεν προχωρούσε ικανοποιητικά και ο Σουλτάνος, όταν έμαθε την αιτία, θύμωσε και τους αποκεφάλισε. Αργότερα, ο Ορχάν κατάλαβε πως έκανε λάθος, το μετάνιωσε και έπεσε σε βαθιά μελαγχολία. Ο Πέρσης Υπασπιστής του, Μεχμέτ Κιουστερή, για να τον ανακουφίσει από τη θλίψη του, έφτιαξε τις μορφές του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη και τις πρόσθεσε στους ήρωες του Θεάτρου Σκιών, που έπαιζε. Έμαθε τα αστεία, που έλεγαν και έκαναν οι δυο φίλοι, σκαρφίστηκε και δικά του και έκανε παραστάσεις, που άρεσαν στο Σουλτάνο και στους αυλικούς. Άρεσαν τόσο, που σε λίγο οι δύο φίλοι έγιναν οι κύριοι και απαραίτητοι ήρωες του Τούρκικου Θεάτρου Σκιών. Έτσι καθιερώθηκε ο Καραγκιόζης, έδωσε μάλιστα το όνομά του στο Τούρκικο Θέατρο Σκιών. Ο δε Μεχμέτ Κιουστερή έγινε διάσημος και οι Τούρκοι καραγκιοζοπαίχτες τον θεωρούν πρόδρομο της Τέχνης και τον έχουν Προστάτη. Στην Προύσα είναι και ο τάφος του. Είχα την τύχη στο ταξίδι που έκανα στην Καππαδοκία πριν τρία χρόνια, να επισκεφθώ και την Προύσα. Εκεί που είναι το κενοτάφιο του Καραγκιόζη και απέναντι το Σπίτι-Μουσείο, με τις φιγούρες του από όλα τα έργα του, τις φιγούρες των ηρώων των έργων του, καθώς και αντικείμενα σχετικά με τα επεισόδια και τη ζωή του. Η συγκίνησή μου ήταν μεγάλη. Ένιωσα την ανάγκη να γονατίσω! Βρισκόμουν στον τόπο που έζησε ο αγαπημένος ήρωας των ονείρων αμέτρητων παιδιών, αμέτρητων γενεών, αμέτρητων λαών! Το Θέατρο Σκιών, τα παιχνίδια με τις σκιές, με τους ίσκιους, προϋπήρχε του Καραγκιόζη. Η γέννησή του χάνεται στα βάθη του χρόνου. Ξέρουμε ότι είναι δημιούργημα των Ασιατικών λαών. Των λαών της Κίνας, της Ιάβας, του Σιάμ... και πρωτοεμφανίστηκε σαν θρησκευτικό θέατρο με ηθικοπλαστικό χαρακτήρα. Οι πρώτες φιγούρες μάλλον έγιναν πάνω σε τομάρι ζώου. Αργότερα, εξαπλώθηκε και έγινε γνωστό αυτό το θέατρο σε πολλά μέρη της Ασίας, της Αφρικής. Ο κάθε τόπος εξυμνούσε τις δικές του καταστάσεις. Πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, το Θέατρο Σκιών άκμαζε στην Κωνσταντινούπολη. Από Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες μεταφέρθηκε στην Ήπειρο τον καιρό του Αλή Πασά, κατέβηκε στην Αιτωλοακαρνανία, πήγε στον Μοριά. Από μαρτυρίες που έχουμε, το περιεχόμενο των έργων ήταν τα δεινά που τραβούσαν οι σκλαβωμένοι Έλληνες και τα κατορθώματα των αρματολών και κλεφτών. Τα πατριωτικά αυτά έργα, που παίζονταν κρυφά σε σπηλιές και σε μοναστήρια, αναπτέρωναν το ηθικό των υπόδουλων, τα παρακολουθούσαν δε άντρες, γυναίκες, παιδιά. «Ο Κατσαντώνης», «Ο Αθανάσιος Διάκος», «Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» και άλλοι ήρωες της Επανάστασης, ζωντανεύουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια των παρευρισκομένων και τους δίνουν κουράγιο για την απόκτηση της λευτεριάς τους. Σιγά-σιγά, ο Καραγκιόζης πήρε απόλυτα ελληνικό χαρακτήρα. Μπήκε σε όλα τα προβλήματα, σε όλες τις δυσκολίες του κάθε τόπου. Μπήκε σε όλα τα σπίτια, γνώρισε τις στεναχώριες της κάθε νοικοκυράς, της κάθε Αγλαΐας: «Τι θα μαγειρέψω σήμερα, για να φάνε και να χορτάσουν όλοι; Πώς θα ζυμώσω
Σελίδα
4
χωρίς αλεύρι; Πού θα βρω ρούχα, που δεν έχω, για να ντύσω τα παιδιά μου; Πώς θα κλείσω την τρύπα, να μην μπαίνει η βροχή μέσα στο σπίτι»; Τα παιδιά νοιάζονται για το παιχνίδι, την ανεμελιά και τα διαλείμματα του σχολείου! Όμως, ο Καραγκιοζοπαίχτης ρωτάει τους θεατές: «Πόσο κάνει οχτώ επί πέντε;» και τα παιδιά από κάτω απαντούν. Και συνεχίζει η ίδια φωνή: «Παιδιά, να πηγαίνετε στο σχολείο, να διαβάζετε, να είστε καλοί μαθητές»! «Ναιιιιιι!» του απαντούν. Εδώ, είναι ο ηθικοπλαστικός χαρακτήρας του Θεάτρου Σκιών. Ο ίδιος ο Καραγκιόζης βολοδέρνει ανάμεσα στις δυσκολίες της ζωής, προσπαθώντας να εξασφαλίσει τον επιούσιον για την οικογένειά του. Μπλέκει σε καταστάσεις, σε νόμους, σε αφεντικά, σε ανεργία, ανάλογα με την εποχή, που γράφεται το έργο. Όλα αυτά, του επιδεινώνουν την φτώχεια και την κακομοιριά του. Όμως, καταφέρνει να βρίσκει τρόπους, να βρίσκει λύσεις, όχι για να ξεφεύγει, αλλά για να αντιμετωπίζει τα προβλήματά του. Πολλοί καραγκιοζοπαίχτες, με τη σπουδαία δουλειά τους, αναβάθμισαν και αναγέννησαν τον Ελληνικό Καραγκιόζη. Έγραψαν πολλά αξιόλογα δικά τους έργα, προσαρμοσμένα στην καθημερινότητα για να γίνονται κατανοητά, για να δίνουν λύσεις και μηνύματα θάρρους, αισιοδοξίας και επιμονής, αναδεινκύοντας τα ήθη και τις παραδόσεις μας. Ο Καραγκιόζης βγήκε από την Ελλάδα. Ταξίδεψε το 1971 στην Αμερική, με τις αποσκευές του Παναγιώτη Μιχόπουλου. Δεν πήγε σε φτωχογειτονιές, ούτε για να φάει σε φημισμένα ελληνικά εστιατόρια, αλλά πήγε σε Πανεπιστήμια της Βοστώνης, του Χάρβαρντ... Φοιτητές και καθηγητές είδαν, άκουσαν, έμαθαν πολλά. «Ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι». Η λαμπρή πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην ιστορία του κόσμου, αναβιώνει. «Ο γάμος του Μπαρμπαγιώργου», «Οι αρραβώνες του Καραγκιόζη», «Ο Καραγκιόζης Φούρναρης», «Ο Καραγκιόζης Αστροναύτης», στιγμιότυπα της ανθρώπινης ζωής, που τα ζει ο καθένας μας με τον τρόπο του. «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, «Οιδίπους Τύρανος» του Σοφοκλή, παιγμένα με τον Καραγκιόζη στο Θέατρο Σκιών! Εδώ, έρχεται το αρχαίο ελληνικό στοιχείο, απλά και κατανοητά, να αγγίξει τις καρδιές μας. Εκλεκτοί καραγκιοζοπαίχτες δεν
άφησαν τη μνήμη να χαθεί, ούτε τη λησμονιά να σκεπάσει την ιστορία μας, αλλά έδεσαν αρμονικά το αρχαίο, το ιστορικό, το επικό, το νέο με το νεότερο ελληνικό στοιχείο, σε ένα εθνικό δάφνινο στεφάνι. Στόλισαν κάθε τους παράσταση με παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια, μάλιστα παιγμένα με ζωντανή μουσική και έτσι διασώθηκαν και διαδόθηκαν αρκετά τραγούδια. Με αυτά, οι παλιοί θυμούνται και οι νεότεροι μαθαίνουν. Μερικοί κορυφαίοι καραγκιοζοπαίχτες ήταν ο Μίμαρος (Δημήτριος Σαρδούνης), που ονομάστηκε έτσι για την εξαιρετική μιμητική του ικανότητα. Αρκετά μορφωμένος και καλλίφωνος, γνώστης της βυζαντινής μουσικής, ανέπτυξε το ηρωικό στοιχείο στα έργα του. Ο Ιωάννης Ρούλιας, ο Μπέκος (Παναγιώτης Μαθιόπουλος), ο Μανωλόπουλος (Δημήτριος Νταλιάνης), ο Μόλλας (Αντώνιος Παπούλιας), ο Ξάνθος (Μάρκος Ξανθάκης), ο Χαρίλαος Πετρόπουλος, ο Αεροπολίτης (Κωνσταντίνος Περακέας), ο Κούζαρος (Σπύρος Κούζης), ο Κώστας Ρήγας. Και άλλοι, όπως ο σπουδαίος Ευγένιος Σπαθάρης, ο Σπυρόπουλος, ο Αθανασόπουλος, οι αδελφοί Αλιμπέρτη. Κατά τη γνώμη μου, το πιο ενθαρρυντικό, το πιο θαυμαστό, είναι πως την ιστορία του Καραγκιόζη, τη συνεχίζει ευλαβικά και υπεύθυνα η νέα γενιά! Είναι το κουβάλημα και το ζωντάνεμα, της ιστορίας και της παράδοσης του λαού μας. Είναι εκπληκτικό ένας νέος εικοσιπεντάχρονος να λέει: «Είμαι καραγκιοζοπαίχτης! Γράφω τα έργα μου! Φτιάχνω τις φιγούρες μου»! Κάτι που αγαπάς, το κάνεις καλά και έχεις ωραία εξέλιξη! Κλείνοντας, θα ήθελα να εκφράσω τη σιγουριά μου ότι το σημερινό Συνέδριο έχει πετύχει το στόχο του και θα γίνει αφετηρία για σημαντικές δράσεις και ενέργειες. Καλή επιτυχία στο 6ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη Νέας Ιωνίας, αφιερωμένο στον εξαιρετικό καραγκιοζοπαίχτη Δημήτρη Μόλλα. Συμβάλλοντας ο καθένας μας, όπως μπορεί και πιέζοντας παράλληλα την Πολιτεία, έτσι ώστε να γίνει άμεσα πραγματικότητα ένα όνειρο και να βρει επιτέλους το σπίτι του, στην Ελλάδα, ο Καραγκιόζης μας. Εύχομαι, με το καλό, στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο! Σας ευχαριστώ, που με ακούσατε! ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Σελίδα
5
ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ
«ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» Κάθε Νοέμβρη, ο νους μας γυρίζει στην κορύφωση των φοιτητικών κινητοποιήσεων του 1973, που ξεκίνησαν με τη δράση του φοιτητικού κινήματος, ήδη ένα χρόνο πριν, για να μετατραπούν σε χείμαρρο, που παρέσυρε τη νεολαία και τον ελληνικό λαό, ενάντια στην 7χρονη δικτατορία της 21ης Απριλίου... Στην κορύφωση του αγώνα, κυρίως της νεολαίας, για καλύτερη παιδεία, ελευθερία, δημοκρατία και ανεξαρτησία, αξίες πάντα διαχρονικές και επίκαιρες. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Διαρκής επαγρύπνηση από όλους μας και φύλαξη του μεγαλύτερου αγαθού μετά την Υγεία. Την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ! Η ποίηση, η πεζογραφία, η μουσική, η κινηματογραφία, το θέατρο, ο χορός, η γλυπτική, η φωτογραφία παρουσίασαν όλες τις όψεις της θυσίας των φοιτητών, των μαθητών που ξεκίνησαν έναν όμορφο αγώνα και των εργαζομένων που ακολούθησαν ή συμπαραστάθηκαν. Ο καθείς, όσο μπορούσε. Η εξέγερση ήταν το ξυπνητήρι, αναμφίβολα. Ας θυμηθούμε μερικά ποιήματα σπουδαίων ποιητών, που γράφτηκαν για αυτό το γεγονός, που σημάδεψε τη νεοελληνική ιστορία:
Νικηφόρος Βρεττάκος Μικρός Τύμβος (17 Νοεμβρίου 1973) Δίχως τουφέκι και σπαθί, με το ήλιο στο μέτωπο, υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το Ποίημα. Απλώνοντας το χέρι μου δεν φτάνει ως εκεί που ωραία λουλούδια τις μορφές σας Λιτανεύει ο αέρας της αρετής. Ω παιδιά μου, Μπροστά σ’ αυτό το ποίημα μετράει μόνο η σιωπή. Από την ενότητα: «Παραλειπόμενα», Β’ τόμος των Απάντων του ποιητή, εκδ. Τρία Φύλλα, 1981.
Μανώλης Αναγνωστάκης Φοβάμαι
Φοβάμαι τους ανθρώπους που εφτά χρόνια έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου– βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας «Δώστε τη χούντα στο λαό». Φοβάμαι τους ανθρώπους που με καταλερωμένη τη φωλιά πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου. Φοβάμαι τους ανθρώπους
Σελίδα
6
που σου 'κλειναν την πόρτα μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν. Φοβάμαι τους ανθρώπους που γέμιζαν τις ταβέρνες και τα 'σπαζαν στα μπουζούκια κάθε βράδυ και τώρα τα ξανασπάζουν όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη και έχουν και «απόψεις». Φοβάμαι τους ανθρώπους που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συναντούσαν και τώρα σε λοιδορούν γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο. Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους. Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο. Το ποίημα «Φοβάμαι» γράφτηκε τον Νοέμβρη του 1983 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αυγή».
Γιάννης Ρίτσος 16 και 17 Νοέμβρη 1973 Αθήνα, 16 Νοεμβρίου 1973 Ωραία παιδιά, με τα μεγάλα μάτια σαν εκκλησίες χωρίς στασίδια. Ωραία παιδιά, δικά μας, με τη μεγάλη θλίψη των αντρείων, Αψήφιστοι, όρθιοι στα προπύλαια, στον πέτρινο αέρα, Έτοιμο χέρι, έτοιμο μάτι, - πως μεγαλώνει το μπόι, το βήμα και η παλάμη του ανθρώπου; 17 Νοεμβρίου Βαρειά σιωπή, διάτρητη απ’ τους πυροβολισμούς, πικρή πολιτεία, αίμα, φωτιά, η πεσμένη πόρτα, ο καπνός, το ξύδιποιος θα πει: περιμένω απ’ το μέσα μαύρο; Μικροί σκοινοβάτες με τα μεγάλα παπούτσια μ΄ έναν επίδεσμο φωτιά στο κούτελο κόκκινο σύρμα, κόκκινο πουλί, και το μοναχικό σκυλί στ’ αποκλεισμένα προάστια ενώ χαράζει η χλωμότερη μέρα πίσω απ’ τα καπνισμένα αγάλματα κι ακούγεται ακόμη η τελευταία κραυγή διαλυμένη στις λεωφόρους. Πάνω απ’ τα τανκς, μέσα στους σκόρπιους πυροβολισμούς πώς μπορείτε λοιπόν να κοιμάστε; (Από το διαδίκτυο) ΡΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Εδώ Πολυτεχνείο… Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ
Σελίδα
7
Πολυτεχνείο! Εδώ καλώ βοήθεια, πρόφτασε,λαέ, βοήθεια, πρόφτασε,λαέ, σκοτώνουν τα παιδιά σου, οϊμέ! Τα νιάτα που έστησαν εδώ του Αγώνα τραγικόν χορό και τραγουδούν τη Λευτεριά, σου τα σκοτώνουν τα παιδιά. Της βίας ο δούλος ο μωρός δουλέμπορος, φονιάς μιαρός, σκοτώνει, λαέ, τα τέκνα σου, τ' αγόρια, τα κορίτσια σου. Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ τα νιάτα σέρνουνε χορό. Της Επιστήμης τα παιδιά και τραγουδάν τη Λευτεριά. Εδώ της νιότης ο άξιος νους, που χτίζει θέατρα, ναούς, σκεδιάζει ιδέες και μηχανές και δένει το αύριο με το χτες, Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ μέσα στης τέχνης το ιερό σκοτώνει η βία τα παιδιά που τραγουδούν τη Λευτεριά. Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ γίνεται ανήκουστο κακό! Της βίας ο δούλος ο μωρός του Χάρου μαύρος έμπορος, σφάζει τα τέκνα του λαού. τη νιότη, την ελπίδα του, το άνθος του αύριο, τον καρπό
της τέχνης και της γνώσης, ω! Εδώ Πολυτεχνείου κραυγή καλούν το Χρέος κι η Τιμή Λαέ μας, βοήθα τα παιδιά. Ο αγώνας για τη Λευτεριά. Από τον τόμο: Αντιφασιστικά 67-74, εκδ. Γραμμή, 1984.
ΕΦΥΓΕ ΤΟ ΣΑΝΤΟΥΡΙ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
Νίκος Καρατάσος Δεν υπήρχε μεγάλη στιγμή του Καραγκιόζη
(μεγάλα φεστιβάλ, τηλεοπτικός Καραγκιόζης, εξειδικευμένες παραστάσεις), που να μην είχε μέσα το σαντούρι του Νίκου Καρατάσου. Η συνεργασία του, με τους αδερφούς Σπύρο και Θέμη Καράμπαλη, άφησε εποχή. Τα μουσικά αποτελέσματα, στις τηλεοπτικές εκπομπές: «Καραγκιόζης» και ιδιαίτερα στο: «Και μιλάει και λαλάει» (παραγωγή του Σωματείου μας), αποτύπωσαν το εκπληκτικό δέσιμο της παραδοσιακής μουσικής με το παραδοσιακό λαϊκό μας θέατρο. Το “φευγιό” του Νίκου Καρατάσου, τα ξημερώματα της Τρίτης 10 Οκτώβρη 2017, έρχεται να
Σελίδα
8
μας φέρει αντιμέτωπους με τη σκληρή αλήθεια, πως αυτή η σπουδαία γενιά μουσικών αποχωρεί με αξιοπρέπεια, χορτασμένη από εμπειρίες, που η καθεμιά τους αποτελεί ένα ολόκληρο απάνθισμα για την ελληνική ιστορία των τελευταίων 100 ετών. Από την άλλη μεριά, ο απόηχος, που αφήνει τόσο ξεκάθαρα και όμορφα ο σπουδαίος αυτός μουσικός, έχει μία γλυκιά μεν νοσταλγία, αλλά και μία ολοφώτεινη υπενθύμιση, για όσα η επόμενη γενιά μπορεί να πετύχει, εφόσον πρόλαβε τη συναναστροφή με αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους, με την ανεκτίμητη προσφορά. Ο Νίκος Καρατάσος, άνθρωπος πολύ δυναμικός, με νεανικό χιούμορ και ευστροφία, γεννήθηκε στις 13 Ιουλίου του 1931, στον Πειραιά και συγκεκριμένα στα Καμίνια, κοντά στον Άγιο Ελευθέριο. Ο πατέρας του ήταν εργάτης από το Άργος, ενώ Από το γύρισμα η μητέρα του από την Σμύρνη. Τσίμπαλο και σαντούρι της τηλεοπτικής σειράς έμαθε από τον παππού του, τον Βασίλη Αλεξίου. «Και μιλάει και λαλάει» Παράλληλα, με τις επιρροές από τους μικρασιάτες (παραγωγή του Σωματείου μας). πρόσφυγες της Κοκκινιάς, ο Καρατάσος μυήθηκε από μικρό παιδί, στον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, μέσα από το γλυκό ήχο του σαντουριού. Παρότι καταπιάστηκε με πολλές και διαφορετικές δουλειές, από νωρίς κατάλαβε πως είχε γεννηθεί, για να ασχοληθεί με τη μουσική. Από τον Πειραιά στην Αθήνα, από την Αθήνα στην Αμερική και πάλι πίσω, ο Νίκος Καρατάσος γνώρισε και γνωρίστηκε με πολλά και μεγάλα ονόματα του χώρου, ενώ υπηρέτησε με συνέπεια το Σωματείο Μουσικών, διατελώντας μάλιστα Πρόεδρός του επί μακρόν. Ηχογράφησε περί τα 4.000 τραγούδια (!), παρέμεινε στο πάλκο για σχεδόν 70 (!) χρόνια και ταξίδεψε σε 31 κράτη. Σε ό,τι αφορά τις συνεργασίες του, ξεχωρίζει (φυσικά) αυτή με τη Ρόζα Εσκενάζυ, αλλά ίσως είναι καλύτερα να “απευθυνθούμε” στο δικό του λόγο, έτσι όπως μας τον χάρισε για μία συνέντευξη (στον “Μετρονόμο”), ο ίδιος ο Νίκος Καρατάσος: «Στην Κοκκινιά γνωρίστηκα με τους εξής μουσικούς: Αντρέας Φούντας-βιολί. Κώστας Νούρος-τραγούδι (Νούρος ήταν το παρατσούκλι του, το κανονικό του όνομα ήταν Μαρσέλος). Αυτός τραγουδούσε Σμυρνέικα. Αντώνης Σπανός (παρατσούκλι και αυτό, Σεϊρλής λεγόταν). Γιάννης Ζαγορόπουλος (Χατζής το παρατσούκλι). Γεώργιος Δρακούλης-βιολί (παρατσούκλι Μέδιος) και ο αδερφός του, ο Κώστας Δρακούλης. Σαντούρια ήταν ο Αγγελής, ο Σταμάτης Μπουγιούκας, ο Βαγγέλης Μιχάλαγας. Το 1949, με πήρε ο παππούς μου από την Κοκκινιά και με πήγε στην Αθήνα, στην οδό Αθηνάς, όπου ήταν το Καφενείο των Μουσικών. Από εκεί, περνούσαν όλοι, τότε. Οργανοπαίχτες και τραγουδιστές. Εκεί γνώρισα τους: Γιώργο Παπασιδέρη, Κώστα Ρούκουνα, Κώστα Καρύπη (μεγάλος τραγουδιστής), Αποστόλη Σταμέλο (κλαρίνο από την Θήβα), Γιώργο Ανεστόπουλο (από την Αρκίτσα), τον Αγαπητό (από την Ιτέα), τον Κοτσάνη (από την Λειβαδιά), τον Κώστα Καραγιάννη (και αυτός από την Λειβαδιά), τον Καρακώστα (κλαρίνο από την Λαμία), τον Κώστα Γιαούζο (κλαρίνο από την Λειβαδιά). Γνώρισα, επίσης, τους βιολιστές: Γδόντα (Δραγάσης το παράνομά του) και τον Γιώργο Γερατζόπουλο. Από την Μικρά Ασία αυτοί. Όμως, όλοι οι Μικρασιάτες, που ήρθανε, έπαιζαν σαντούρια. Ο Ζαφειρόπουλος, ο Χρυσαφάκης, ο Σαρίδης. Εγώ, εκτός από σαντούρι, έπαιζα και τσίμπαλο. Τσίμπαλο, επίσης, έπαιζαν οι: Παναγιώτης Αϊβαλιώτης, Θανάσης Μέγας, Στέλιος Κρητικός, Γιάννης Λειβαδίτης, κορυφή στο είδος του. Εγώ, λοιπόν, τότε, έπαιζα σαντουράκι. Με άκουσε ο δάσκαλός μου, ο Αλέκος Γκαραβέλης, από την Χαιρώνεια και μου λέει: «Σε άκουσα, έχεις ωραία χεράκια. Να μάθεις τσίμπαλο». Έτσι, λοιπόν, πήγα σε αυτόν το 1953 και άρχισα να παίζω τσίμπαλο». Για τη ζωή του Νίκου Καρατάσου, κυκλοφόρησε, πρόπερσι, το βιβλίο: «Νίκος Καρατάσος και η Ελληνική Λαϊκή και Δημοτική Παράδοση». Συγγραφείς του βιβλίου είναι: Ο ιστορικός Γιώργος Ντελόπουλος και ο γλωσσολόγος Παναγιώτης Μπεκρής. Περιόδευσε σε πολλές χώρες και συμμετείχε σε εκδηλώσεις, με συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα, σε συναυλίες δημοτικής μουσικής. Παράλληλα, έπαιξε σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά αφιερώματα και στη δισκογραφία. Το 1987, κυκλοφόρησε ο προσωπικός του δίσκος, με τον τίτλο: «Λαϊκός Οργανοπαίκτης». Πηγή: www.musicpaper.gr
Σελίδα
9
Tου Θωμά Αθ. Αγραφιώτη
Κάθε βράδυ, νέο έργο: Έργο Τρίτο (3/7)
Μ
έσα από το κουτί, η κομμένη κεφαλή του Ηρόδοτου ξεπρόβαλλε, πιέζοντας εδώ και ώρα, προς τα πάνω, το καπάκι του κουτιού, το οποίο μόλις το άγγιξε ο Λαλάκης, σχεδόν αυτόματα, σαν κουτί-έκπληξη, άνοιξε και εξέθεσε τον Ηρόδοτο μέσα στα αίματα, με το κόκκινο πια μουστάκι του και τα ανοιχτά του μάτια, που δήλωναν ότι ξεψύχησε, μέσα σε ένα συναίσθημα πανικού από το ταχύ, βίαιο και αναπάντεχο, κατά πάσα πιθανότητα, χτύπημα πάνω στην καρωτίδα, λογικά, γιατί το υπόλοιπό του σώμα δεν είχε χτυπηθεί σε κάποιο σημείο, ενώ η κεφαλή φαινόταν μόνο να έχει κοκκινίσει από τα αίματα. Τα δε χτυπήματα στο λαιμό δεν ήταν, πια, δυνατό να φανούν, αφού το κεφάλι είχε, κυριολεκτικά, πριονιστεί, σαν κορμός δέντρου. Ο εμετός από το στόμα του Τζημάρα λέρωσε το χαλί του δωματίου και το τσιγάρο της Αφροδίτης, πέφτοντας χάμω, από την ταραχή, λίγο θα έλειπε να προκαλέσει πυργκαγιά στο δωμάτιο, αν δεν επενέβαινε η πιο ψύχραιμη Μισέλ, που αγκάλιασε τον τρομαγμένο Λαλάκη και με όντως ολύμπια ψυχραιμία πάτησε το αναμμένο τσιγάρο, για να το σβήσει. Ίσως την πιο δυνατή τρομάρα να την πήρε ο Λαλάκης, που κάλυψε τις φωνές των άλλων. Για την ακρίβεια, κάλυψε ακόμα και την τσιριχτή φωνή της Αφροδίτης, με την μπάσα, σχεδόν ψαλτική, φωνάρα του, ίσως επειδή και ο ίδιος να είχε το μεγαλύτερο σοκ, αγγίζοντας ελαφριά το κουτί με τα ακροδάχτυλά του, για να ανοίξει το καπάκι αυτόματα και να βγει αμέσως μια κεφαλή από μέσα, όπως βγαίνουν οι κεφαλές των κλόουν, από κάτι παιδικά παιχνίδια, για να τρομάξουν περισσότερο τα παιδιά, παρά να το χαρούν σαν έκπληξη. Η δικαιολογημένη, λοιπόν, αγριοφωνάρα του πλέον κοντινού στην «αποκάλυψη», κάλυψε εκτός από τις στριγγλίσιες τσιρίδες της Αφροδίτης και τον ήχο εμετού του Τζημάρα, αυτόν τον εμετικό ήχο, που έσωθεν βγαίνει προς τα έξω, συνοδεία παχύρρευστου κιτρινωπού υγρού με σκόρπια κομμάτια από το εναπομείναν, μη χωνευμένο, φαγητό. Η δε Μισέλ, που ηρέμησε τον Λαλάκη, πιάνοντάς τον, ήταν τελικά η πιο χρήσιμη, σώζοντας το λερωμένο δωμάτιο από το να καταντήσει παρανάλωμα του πυρός. Δεν έβγαλε κιχ. Άλαλα τα χείλη των ασεβών, θα έλεγε κανείς. Έχοντας κρατήσει την ψυχραιμία της, πλησίασε το πακέτο και έδειξε με το μακρή της δάχτυλο έναν κόκκινο φάκελο εντός του… Ο αιματηρός φάκελος ήταν κρεμασμένος, με μια καρφίτσα, σαν μεγάλο και ξεχωριστό σκουλαρίκι, στο αυτί του Ηρόδοτου. Αν και δεν έπρεπε, σε καμιά μα καμία περίπτωση, να τον ακουμπήσει, διότι αυτό ήταν δουλειά της αστυνομίας και μόνο, η θρασύτατη Μισέλ, ψύχραιμα, άρα συνειδητά, τον τράβηξε, τραυματίζοντας το αυτί του Ηρόδοτου, σαν να έβγαζε βίαια το σκουλαρίκι από το αυτί της ανταγωνίστριάς της, της Αφροδίτης, για να τον ανοίξει. Ένα ακόμα λάθος της Μισέλ, διότι μόνο η αστυνομία έπρεπε να πειράξει το κεφάλι, συνεπώς και το φάκελο. Αλλά η Μισέλ ανυπομονούσε, με γυναικεία διαίσθηση, να διαβάσει την πέμπτη και νικητήρια ψήφο, σαν να ήξερε το αποτέλεσμα: «Κουκλοθέατρο». Ξεχνώντας το ιλαροτραγικό και αιματηρό θέαμα μπροστά της και μην μπορώντας να κρατήσει τα επιφωνήματά χαράς, η Μισέλ έπαψε να έχει ολύμπια ψυχραιμία και αγκάλιασε τον έκθαμβο Λαλάκη, σαν να είχε όντως κερδίσει την ψηφοφορία. Ο Λαλάκης την επισκίασε, φωνητικώς, με επιφωνήματα θριάμβου, αψηφώντας την κρισιμότητα της κατάστασης. Από την άλλη πλευρά, ο εμετικός Τζημάρας και η ηττημένη Αφροδίτη ξέσπασαν σε διαμαρτυρίες εναντίον των προκλητικών αντιπάλων τους, μιλώντας για ασέβεια στη μνήμη του νεκρού, την ίδια ώρα όμως που του Τζημάρα, ιδίως, του ξέφευγαν μπινελίκια εναντίον του πεθαμένου, που τόλμησε να τους αψηφήσει και να μην τους ψηφίσει. Η δε
Σελίδα
10
Αφροδίτη είχε αρχίσει να οδύρεται, σαν ηρωίδα τραγωδίας, ότι επρόκειτο για σκάνδαλο, που δεν θα το έφηνε να περάσει έτσι, εκστομίζοντας κατάρες εναντίον της πανηγυρίζουσας Μισέλ, υπό τα βλέμματων των ανοιχτών οφθαλμών της κεφαλής του νεκρού Ηρόδοτου… Ο αποθανών δεν δεδικαίωται… Οι ιταμοί πανηγυρισμοί του Λαλάκη και της Μισέλ θεωρούνταν αδικαιολόγητοι, διότι, κατά το αντίπαλο ζευγάρι, δεν θα μπορούσε να είναι έγκυρη μια τέτοια ψήφος και γενικότερα μια τέτοια διαδικασία για σοβαρή ψηφοφορία. Οι μισοί επέμεναν να χαίρονται και οι άλλοι μισοί να οδύρονται και να διαμαρτύρονται, καθώς όντως τους έπνιγε το δίκιο. Αγνοούσαν όμως κάτι χειρότερο. Τον αποστολέα του πακέτου, ο οποίος είχε το θράσος να το αφήσει έξω από την πόρτα του γραφείου τους, με περισσό θάρρος και άλλο τόσο θράσος, χωρίς να φοβάται μήπως τον δει κανείς και έχοντας ξεφύγει, χωρίς να προκαλέσει υποψίες. Ποιος ήταν ο δολοφόνος, που κυκλοφορούσε ελεύθερα και φαινόταν να δρα με σχέδιο; Αυτό ήταν το ζητούμενο και όχι ο θρίαμβος της μαριονέτας επί της σκιάς και της κούκλας επί της φιγούρας, σε έναν ασήμαντο τελικά μικρόκοσμο! Η άθλια τετράδα λογοδότησε στην αστυνομία για τον επιπόλαιο, λίαν επιεικώς, χειρισμό του πακέτου, πέρα από την ατίμωση της μνήμης του νεκρού, στην οποία παρέπεμπε η όλη συμπεριφορά. Οι ανακρίσεις, πια, είχαν βάλει στο στόχαστρο και τους τέσσερις, όχι τόσο σαν ύποπτη τετράδα, ομαδικά ή και ατομικά, όσο σαν υπεύθυνους για παρεμπόδιση της όλης διαδικασίας. Τα δαχτυλικά αποτυπώματα του Λαλάκη και της Μισέλ, ο εμετός που έσταζε στον ήδη λερωμένο κοκκινοπρόσωπο, αλλά και οι έξαλλες κινήσεις της Αφροδίτης, που κλώτσησε (άθελά της τάχα;) σε μια στιγμή οργής, το πακέτο, δυσχέραιναν το ήδη δυσχερές έργο της αστυνομίας. Το σημαντικότερο όλων ήταν η επιβεβαίωση του κινήτρου της εκδίκησης από το δολοφόνο και η κατοχή της επιστολής, που μάλλον σήμαινε ότι ο δράστης την είχε πάρει από τον Ηρόδοτο, με σκοπό να την επιστρέψει στους ενδιαφερόμενους, για να τους μπλέξει στο παιχνίδι. Η αστυνομία ήταν σίγουρη ότι οι ζωές των τεσσάρων βρίσκονταν, πλέον, σε κίνδυνο, ενώ η δύστυχη γραμματέας φερόταν, εκτός από ύποπτη, να έχει και συνεργό, αν και οι πιέσεις
των ανακρίσεων δεν είχαν καρπίσει, ενώ η ίδια η γραμματέας φερόταν να έχει ισχυρά άλλοθι… Ο γραφολόγος, πάντως, επιβεβαίωσε το γραφικό χαρακτήρα της επιστολής του Ηροδότου. Πέραν πάσης αμφιβολίας πια, ο Ηρόδοτος είχε πάει με το στρατόπεδο των μαριονετιστών, πράγμα που ίσως να έγινε και με οριακή διαφορά, της τάξης των δεκαδικών αποκλίσεων. Οι ανακρίσεις για το ποιος μπορεί να μετέφερε το μοιραίο πακέτο έξω από την πόρτα των τεσσάρων δεν κατέληξαν πουθενά, με τη γραμματέα να επικαλείται αυτή τη μεταφορά ως απόδειξη αθωότητας. Η κατάσταση φαινόταν να έχει περιπλεχτεί, για τα καλά. Μια ολόκληρη τοπική κοινωνία βρισκόταν υπό την απειλή ενός παρανοϊκού φονιά, με τους τέσσερις να αρπάζουν την ευκαιρία να αλληλοκατηγορούνται μεταξύ τους. Η Αφροδίτη και ο Τζημάρας δέχτηκαν πυρά κατηγοριών ότι γνώριζαν το τελικό εις βάρος τους αποτέλεσμα και δολοφόνησαν τον άτυχο Ηρόδοτο, για εκδίκηση. Η Μισέλ και ο Λαλάκης, από την άλλη, κατηγορήθηκαν ότι πιθανότατα οι ίδιοι εκβίασαν την υπέρ τους ψήφο και έβγαλαν από τη μέση το νεκρό, για να μην αποκαλυφθεί ο εκβιασμός τους. Η αστυνομία, βεβαίως, δεν μπορούσε να λάβει σοβαρά τέτοιες κατηγορίες ως σοβαρές, διότι οι μεν πρώτοι θα έπρεπε να εξαφανίσουν την επιστολή, οι δε δεύτεροι να έχουν ως θεό τον ψηφοφόρο τους, αντί να τον ρίξουν στα τάρταρα και ακόμα παρακάτω. Αφέθηκαν μεν ελεύθεροι, όπως και η γραμματέας, η οποία προτίμησε, για ασφάλεια, να κοιμάται σε εκκλησιαστικό οικοτροφείο. Τα ζευγάρια απομονώθηκαν στα σπίτια τους. Η Αφροδίτη ήθελε να μείνει μόνη της, παρά το φόβο, γιατί υποπτευόταν τις πιέσεις και το στενό μαρκάρισμα του Τζημάρα ως αιτίας ερωτικών επιθυμιών από την πλευρά του. Ούτε κατά διάνοια δεν θα ήθελε η Αφροδίτη να καταδεχτεί να έχει ως ερωτικό σύντροφο αυτόν τον άξεστο, με συμπεριφορά βλάχου και προκλητικότητα γύφτου, χαρακτηρισμοί που δεν δίσταζε καθόλου να ξεστομίσει εναντίον του και ενώπιον τρίτων. Εξάλλου, το κρυφό της το απωθημένο δεν ήταν άλλο από τον εκδιωχθέντα Τηλέμαχο, με τον άθλιο και ελεεινό Τζημάρα να επιλέγεται ως λύση ανάγκης για παραστάσεις και σε καμία περίπτωση ως σκεύος ηδονής. Αυτό το καταλάβαινε ο πονηρός, αλλά και κουτοπόνηρος, Τζημάρας, ο οποίος, ωστόσο, πόνταρε και στο χρήμα, που
Σελίδα
11
θα είχε η όλη ιστορία, αλλά και στην επιμονή του, ώστε να καταφέρει να ρίξει το γκομενάκι με τα ωραία οπίσθια, όπως έλεγε ακόμα και ενώπιον τρίτων. Αντιθέτως, η Μισέλ και ο Λαλάκης έμεναν μαζί, θριαμβολογώντας για τη νίκη τους, ακόμα και αν αυτή αποδεικνυόταν πύρρεια, λόγω των προφανών ενστάσεων, που θα ακολουθούσαν. Από την άλλη, φούντωνε, ανάμεσά τους, ένα ερωτικό πάθος, όχι τόσο λόγω ερωτικής έλξης, όσο λόγω του ότι είχαν φτιαχτεί από την επιτυχία τους, να πάρουν την πέμπτη ψήφο του μακαρίτη, κάτι που απέδιδαν στην επιτυχημένη καλλιτεχνική τους χημεία, η οποία ίσως και να επισφραγιζόταν από την ερωτική πράξη και το ένστικτο του σεξ, ως απόρροια της έπαρσης περισσότερο, παρά της πραγματικής ερωτικής έλξης. Η Μισέλ άναβε, ερωτικά, το τσιγάρο της και ο Λαλάκης ένιωθε πως εκτινασσόταν σε καλλιτεχνικά ύψη, μέσα από την τελειοποίηση της καλλιτεχνικής τους σχέσης, ως αποτέλεσμα της ερωτικής κορύφωσης. Η φτώχεια φέρνει γκρίνια. Η ήττα του Τζημάρα τον οδήγησε σε ένα από τα κακόφημα στέκια, στα οποία σύχναζε, με σκοπό να πνίξει τον πόνο του με ποτό, να μαστουρώσει με λίγο παράνομο χασίσι και να φάει τα λεφτά του στην όμορφη πεταλουδίτσα, που ήταν άρτι αφιχθείσα από την επαρχία, με τον νταβατζή της να τρίβει τα χέρια του, με το κορόιδο, που του έπεσε ξανά στα χέρια, ως θείο δώρο, κατά της αδεκαρίας τους. Όπου φτώχεια, γκρίνια. Η Αφροδίτη, μόνη της, να κλαίει τη μοίρα της,
Σελίδα
12
πνίγοντας τον πόνο της στο ποτό και τον καπνό. Όπου νίκη, ουαί τοις ηττημένοις. Ο Λαλάκης, εκστασιασμένος με την ερωτική πράξη, ένιωθε, ακόμα, στα αυτιά του τις κραυγές πόνου και ηδονής της Μισέλ… Όσο ψύχραιμη και ψυχρή ήταν η Μισέλ, μπροστά στη θέα της νεκρής κεφαλής του Ηρόδοτου, άλλο τόσο θερμή ήταν στο κρεβάτι του θριαμβευτικού πάθους, με το οποίο σφράγιζε έναν καλλιτεχνικό θρίαμβο και μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική καριέρα στο κουκλοθέατρο. Οι κραυγές της είχαν ξεσηκώσει όλη τη γειτονιά, αλλά το αισχρό ζευγάρι της ακολασίας, όπως λέγανε οι γείτονες, δεν νοιαζόταν. Ουρλιαχτά και επιφωνήματα πόθου και πάθους, σαν να την έσφαζαν, έβγαζε η Μισέλ, με τον Λαλάκη να έχει φύγει με το αμάξι, για να πάρει σαμπάνιες, από κάτι ανοιχτά μαγαζιά της νύχτας, με τα οποία είχε νταλαβέρια. Έχοντας, μάλιστα, πιει μια ολόκληρη σαμπάνια, στην επιστροφή, μόνος του, από τις δύο, γύρισε κούτσα-κούτσα, τρεκλίζοντας λιγάκι, πιωμένος γαρ, στην καλή του. Της φώναζε: «Μισελίτσαααα», εκ του μακρόθεν, γελώντας και παραπατώντας, αλλά και αδιαφορώντας για τους αγανακτισμένους τους γείτονες, που είχαν βαρεθεί να διαμαρτύρονται από τα παράθυρά τους, για τους ηδονικούς ήχους, έχοντας κλειστεί από ώρα στη βουβαμάρα και το σκοτάδι τους, μια και η επόμενη μέρα ήταν εργάσιμη και δεν έπαιζε κανείς με το μεροκάματατο. Η κούραση, εξάλλου, από την
καθημερινή βιοπάλη ήταν αυτή που τους έκλεινε, με το έτσι θέλω, έστω και αρκετά θορυβωδώς, τα μάτια, γιατί ο ήλιος θα έβγαινε, έτσι και αλλιώς, στην ώρα του, χωρίς να τον καθυστερήσουν οι ερωτικές ιαχές της νύχτας. Η Μισέλ δεν απαντούσε, βεβαίως, στις μεθυσμένες χαιρετούρες του Λαλάκη, αλλά ο ίδιος επέμενε, κρατώντας δυο μποτίλιες σαμπάνια στο χέρι, η μία άδεια πια και η άλλη γεμάτη. Το σώμα του έβραζε και η αυτοπεποίθησή του είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της. Ο ερωτικός του παροξυσμός συνεχιζόταν και ήταν έτοιμος και για νέους γύρους, έχοντας ερμηνεύσει τη σιωπή της Μισέλ, σαν την αναμονή της αράχνης, που θα ήθελε να τον αρπάξει στα δίχτυα της, για να τον ξεζουμίσει για ακόμη μία φορά, όπως γινόταν μεταξύ τους, σε όλες τις εκφάνσεις της σχέσης τους. Ήταν το όνειρο του Λαλάκη, που είχε γίνει πραγματικότητα να έχει κατακτήσει όλα τα όνειρά. Γυναίκα και τέχνη, τέχνη και γυναίκα, άρα λεφτά και δόξα, δόξα και λεφτά. Αυτήν τη νύχτα τα ήθελε όλα ή τίποτα. Το φως σβηστό, σκοτάδι, πίσσα. Μόλις το άναψε ο Λαλάκης ηταν της μοίρας του να μιμηθεί τη μοίρα του Τζημάρα. Το εμετικό θέαμα τον έκανε να ξεράσει όλη τη σαμπάνια, που είχε πιει με βουλιμία. Δεν είχε το κουράγιο, πια, να τρομάξει, όπως στη θέα της νεκροκεφαλής, αλλά είχε την ανάγκη να πέσει στα γόνατα, για να μην βλέπει το σώμα της Μισέλ. Συνεχίζεται…
ΜΝΗΜΗ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΟΛΛΑ (1917-1987)
Σας προσκαλούμε το απόγευμα της Παρασκευής 1 Δεκεμβρίου 2017, σε μια εκδήλωση για τη «Μνήμη του Καραγκιοζοπαίχτη Δημήτρη Μόλλα». Στις 18:30, θα παρουσιαστεί η πρώτη έκδοση του βιβλίου του καραγκιοζοπαίχτη
Θωμά Αθ. Αγραφιώτη,
με τον τίτλο: «Οι Περιπλανήσεις ενός Καλλιτέχνη & Τα Όνειρα ενός Επαναστάτη», σε εικονογράφηση Αλέξανδρου και Άγγελου Αλιμπέρτη. Στις 19:30 θα παρουσιαστεί το ηρωικό δράμα του Θεάτρου Σκιών:
«Κυρά-Φροσύνη και Αλή Πασάς» από τον Άγγελο Αλιμπέρτη. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην Πλάκα,
οδός Θόλου 5, Παλαιό Πανεπιστήμιο-Μουσείο Ιστορίας.
Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
Άγγελος Αλιμπέρτης,
Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Π.Σ.Θ.Σ.
Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης,
Μέλος του Κ.Σ. του Π.Σ.Θ.Σ.
Σελίδα
13
“URBAN TIMES” Της Mαρίνας Πετρή Στο BIG bar – Αθήνα
Φαλαισίας 12 – περιοχή Τεχνόπολις Βοτανικός –Αθήνα
Από 22 Οκτωβρίου μέχρι 10 Νοεμβρίου 2017 Σκέψεις της ζωγράφου Μαρίνας Πετρή για την Έκθεση: Η αρχική προέλευση και ιστορία της λέξης URBAN ξεκινά για το χαρακτηρισμό της αστικής επέκτασης. Είναι «χαρακτηρισμός της ζωής στην πόλη», το 1610 (σπάνια χρησιμοποιείται συχνά πριν τη δεκαετία του 1830). Προέρχεται από το λατινικό urbanus «της πόλης», ως ουσιαστικό όνομα, «πόλης κάτοικος», από urbs «πόλη» άγνωστης προέλευσης. Η λέξη σταδιακά προέκυψε και με την έννοια αυτή ως αστική περιορίζεται στους τρόπους και τα στυλ έκφρασης, στα τέλη του 20ού αιώνα. Χρησιμοποιείται από το 1955 στην αμερικανική αγγλική γλώσσα. Η χρήση της λέξης καταγράφηκε το 1958. Ο αστικός χαρακτηρισμός urban χρησιμοποιείται από το 1980. Είμαι χαρούμενη, γιατί θα εκθέσω στο ΒIG bar(Athens), γιατί είναι από φύση URBAN. Τα έργα που εκθέτω, ενώ είναι από τρεις διαφορετικές περιόδους, ταιρίαζουν σε κάτι, ή η κατασκευή τους είναι urban, ή τα στοιχεία της σύνθεσης ή και τα δύο μαζί. Γεννήθηκα στην πόλη Γκρατς της Αυστρίας, ήρθα με τους Μυκονιάτες γονείς μου στον Πειραιά και μεγάλωσα στην Αθήνα, γνωρίζοντας και βιώνοντας από τότε τον τόπο καταγωγής μου, την Μύκονο, αλλά αν και εκεί γνώρισα όλα τα χαρακτηριστικά της θάλασσας και της στεριάς της, δεν ήμουν παρά Χωραΐτισσα… Ζωγράφιζα και έγραφα από παιδί και ενώ στην Καλών Τεχνών Αθηνών η περίοδος της μεταπολυτεχνιακής γενιάς ενθάρρυνε τη μελέτη τοπίων, οι περισσότερες συνθέσεις μου και κατ’ επέκταση η λογοτεχνική μου δημιουργία αναπτύχθηκαν από τη ζωή της πόλης. Η ροκ μουσική, το κλάμπιγκ, η άνοδος των γκέι μπαρ στην Μύκονο και Αθήνα. Η ελευθεριότητα της έκφρασης, η ερωτική φαντασίωση, συνδυασμένη με μια ρομαντική περίοδο αναζήτησης φιλοσοφίας, σε μια περίοδο ειρήνης και ονείρων, πολλών ονείρων. Μια μάλλον χαλαρή πολιτική ανάπτυξη ιδεών και διαφοροποιήσεων, χωρίς ανάγκη για επανάσταση, κάτω από τη μέθη του καταναλωτικού παράδεισου και της εκούσιας πείνας για δίαιτα, με στόχο τα Χολιγουντιανά η Μαρξιστικά πρότυπα… ψεύτισαν και τα δύο! Τα λουλούδια της γης και η τροφή μας προσφέρονται σε μεταλλικό ή πλαστικό περιτύλιγμα. Η άσφαλτος, το τσιμέντο, οι αποχρώσεις του γκρι και της όμπρας… Θα με κάνουν να ζωγραφίσω στα πρώτα μου χρόνια συνθέσεις εσωτερικών χώρων… Αλλά και η αποτύπωση της φύσης θα έχει κάτι από την απόδοση των κόμιξ και του illustration. Στο ύφος μου, θα διανθιστεί ένα πλούσιο λεξιλόγιο-στυλ της τέχνης από και μετά τον ιμπρεσιονισμό και υλικών, που θα παντρεύονται, θα συνυπάρχουν ή θα είναι ξεχωριστά, όπου και όταν υπάρχει ανάγκη για την έκφραση του λόγου… Αυτή την περίοδο της νέας τάξης πραγμάτων, το URBAN- τσιμεντένιο σκηνικό είναι πια vintage και όλα παίζουν χωρίς εναλλακτική στο άμεσο μέλλον. Στα δέκα πρώτα χρόνια του αιώνα μας, βιώνουμε την αναβίωση παλαιών εμμονών, δεισιδαιμονιών και δογμάτων, που διαχειρίζονται τις ψυχές μας και ένα μεγαλειώδες ξέβρασμα σκουπιδιών του προηγούμενου αιώνα, σε όλο το μεγαλείο τους, που χτίζει το μεσαίωνα του 21ου αιώνα . Και όλα γρήγορα, όσο γρήγορα, αλλά μεστά σε νοήματα και σκέψεις, παραθέτω τα κολάζ μου και τα τυπωμένα σε ακρυλικό έργα με τεχνική φώτοσοπ με το γενικό τίτλο URBAN TIMES. Ο πρωταρχικός έρως της Θεογονίας θα στάξει στα βλέμματα των ανθρώπων, γιατί αυτό είναι η κάθε αρχή πριν από κάθε αποτέλεσμα, κάθε αίτιο. Ο πρωταγωνιστής άνθρωπος στα έργα μου θα δώσει με την παρουσία του τις απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν έχουν ειπωθεί ακόμα. Ο άνθρωπος θα είναι το κέντρο του έργου και γύρω του η URBAN ζωή του, όπως στους στίχους των Queen: “Bohemian Rhapsody’’ Is this the real life? Is this just fantasy?/ Caught in a landslide, no escape from reality/ Open your eyes, look up to the skies and see.
Σελίδα
14
“Τ η γλ ώ σ σ α Η Υ Γ Ο Ω μου έδωσαν Γ Ι Α δη Γ Ο ί Α Λ Ν αν ελληνική” Ω τ ε Υ Φ π Οδυσσέας Ελύτης Τ Ο Θ Ο υ Κα ο Α Σ Κ Η Σ Η Γ Ι Α Τ Α Φ Ω Ν Η Μ ΑΤΑ Μ Ν Λ Ο ΡΠ ά ν Η άσκηση εκφωνείται πρώτα ψιθυριστά συλλαβιστά, κατόπιν συλλαβιστά με το
υ
φωνή και στη συνέχεια γρήγορα με φωνή, με μία αναπνοή κάθε φορά: MO - NO - ΛΟ ΜΟΥ - ΝΟΥ - ΛΟΥ ΜΕ ΝΕ - ΛΕ ΜΙ ΝΙ ΛΙ ΜΑΝΑΛΑ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ
• Χάχανα και χουχουλιάζουν χούφτες χνώτα και χαρές στο νερόχιονο χορεύουν η χρυσάντζα και ο χρεμύλος κι ο χρυσόστομος κι ο χρέμης. • Ω τι χαροκόπι αλήθεια χορμονή χαράζει η μέρα μεσ’ το χιόνι μεσ’ την άχνη χαχανίζουν χουχουλιάζουν χούφτες χνώτα με χαρά στο νερόχιονο χορεύουν. • Ποιος χρησμός ποιος χρησμολόγος Λάμαχε χαμένος χρόνος χρεία ποια του χρέους τώρα χλεύη και χαμός το χρήμα πού ‘χεςχάσει με τον Χάρη που χειμάζεται από πάθη κι άγχος φιλοχρηματίας. • Να ’τανε Μάης ο μήνας νέος και νάναι νύχτες νηνεμίας κι απάνεμα νέα λιμάνια μ’ ήχους νέας μουσικής με κόσμους νέους και με νειάτα που δεν παλιώνουν νάναι οι νύχτες. Κι ο μήνας Μάης υμνητής νάναι μιας νέας μέρας μ’ ήλιο μηνύτορα νέων καιρών καινούργιων κόσμων που τα νιάτα νάναι το κόσμημα και τ’ άνθος του Μάη μήνα του υμνημένου. • Τους ναυμάχους νέους ναύτες και τους εύτολμους ναυκλήρους προσφωνούν κι αυθημερόν τα νερά πάλι αυλακώνουν τα καράβια της Αυλίδας κι ούριος άνεμος σφυρίζει κι άυπνοι μα κι αυστηροί ναύτες και λοστρόμοι μένουν μ’ αυταπάρνηση αρμενίζουν κι αύτανδρο το πλήρωμα αχ ναύαρχε μου πάει του βάθους κι αύριο μαύρα μαύρα μαύρα τους ναυτόπαιδες θα ντύσουν κι αυτοσχέιοι αυλητές στο νησί που ναυλογούσε πριν η αράδα θα ξεχύσουν στόνους νηπενθών ασμάτων κι εύψυχοι καλοί γερόντοι στον αυλόγυρο θα ψάλλουν θούριο άσμα των ναυμάχων κι οι γερόντισσες στα σπίτια μαύρο μοιρολόι θα λένε. • Απλά στις Άλπεις άπλωσε η πλάση τα πλουμίδια. Μ’ ελπίδα πλάι σ’ ευέλπιδες πλάθει αλπικά πλεξίδια. Πληγώνει οπλίτης εύμολπος με κόλπο λογοκλόπο κι ο οπλαρχηγός ο Πλούταρχος την πλήρωσε στο μπλόκο. • Ευφράδης ο Ευθύβουλος κι ευφυής μα κι εύθυμος φεύγει αθέατος κι ευθύς με μαριά φιλεύσπλαχνη και μ’ ευγένεια περισσή λόγον εύγλωττον ετοιμάζει και εύγε του φωνάζουν όλοι μεσ’ στην εύανδρον Εύβοια κι όλοι τον ευγνωμονούν και είναι τώρα ευδαίμων μες την έμορφη Εύβοια που κεράσια ευδοκιμούν κι εύκολα κι ευφρόσυνα μ’ ευφωνία αρχίζει ύμνον εύχαριν κι ευθύς εύθυμος ως είναι σ’ ευωχίαν ρίχνεται μ’ ευτραφείς κι ευαίσθητους φίλους που στο βλέμμα τους η ευτυχία αστράφτει. βρα - βρε - βρι - βρο - βρου βράδυ - βρέχει - βρίσκει - βρώμη - βρούτος γρα γρε γρι γρο γρου γράμμα γρέγος γρίφος γρότθος γρούζωγκρα γκρε γκρι γκρο γκρου γκρας γκρεμίζω γκρίζο γκρόσσα γκρουμ δρα δρε δρι δρο δρου δράκος δρέπω δρίσκος δρόμος δρούγα θρα θρε θρι θρο θρου Θράκη θρέφω θρίσσα θρόνος θρους κρα κρε κρι κρο κρου κράτος κρέας κρήνη κράνος κρούσμα
Σελίδα
15
μπρα μπρε μπρι μπρο μπρου μπράβο Μπρεχτ μπριάμι μπρόκολο μπρούκλης ντρα ντρε ντρι ντρο ντρου ντραλίζομαι ντρέπομαι ντρίτσα ντροπή ντρουόπρα πρε πρι προ πρου πράξη πρέπει πρίμα πρόβα - προύσσα στρα στρε στρι στρο στρουστρατός στρέφω στρίβω στρώνω στρούγγα σφρα σφρε σφρι σφραγίδα σφραγίζω σφρίγος τρα τρε τρι τρο τρου τράκα τρέχω τρίχα τρόπαιο τρούλος φρα φρε φρι φρο φρου φράσσω φρένο φρύνη φροντίζω φρούτο χρα χρε χρι χρο χρου χράμι χρέος χρίσμα χρόνος - χρούσα
Δ Ι Φ Θ Ο Γ ΓΟ Ι
Δύο φωνήεντα, όταν προφέρονται με μια φωνή ως ένα φωνήεν, αποτελούν δίφθογγο. Οι δίφθογγοι είναι οκτώ: αι, ει, οι, ου, αυ, ευ, ηυ, ου. Όταν τα δύο φωνήεντα της διφθόγγου προφέρονται χωριστά, τότε προς διάκριση βάζουμε πάνω στο δεύτερο φωνήεν τα διαλυτικά σημεία, π.χ., πυρκαϊά. Οι δίφθογγοι αυ, ευ, ηυ έχουν διπλή προφορά. Όταν ακολουθεί φωνήεν ή ένα από τα ηχηρά σύμφωνα β, γ, δ, ζ, λ, ρ, μ, ν προφέρονται σαν αβ, εβ, υβ, ενώ όταν ακολουθεί ένα από τα άηχα σύμφωνα φ, χ, θ, σ, π, τ, κ, ψ, τσ, ξ, προφέρονται σαν αφ, εφ, ηφ. Εκτός από τις οκτώ αυτές διφθόγγους που τις λέμε κύριες, υπάρχουν και οι δίφθογγοι, οι οποίες λέγονται καταχρηστικές. Οι καταχρηστικές δίφθογγοι προέρχονται από την ένωση του ι (η, υ, ει, οι), με άλλο φωνήεν ή δίφθογγο και προφέρονται σε μια συλλαβή, π.χ., πιάνω, γυαλιά, ποιοι, άδειες.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΝΟ ΤΟΥΣ Η λέξη που έχει οξεία στη λήγουσα, λέγεται οξύτονος. Η λέξη που έχει οξεία στην παραλήγουσα, λέγεται παροξύτονος. Η λέξη που έχει οξεία στην προπαραλήγουσα, λέγεται προπαροξύτονος. Η λέξη που έχει περισπωμένη στη λήγουσα, λέγεται περισπώμενη. Η λέξη που έχει περισπωμένη στην παραλήγουσα, λέγεται προπερισπώμενη.
ΕΓΚΛΙΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ Εγκλιτικές λέγονται οι λέξεις που προφέρονται πολύ στενά με την προηγούμενη από αυτές λέξεις, έτσι που να φαίνονται σαν μία. Οι λέξεις αυτές δεν είναι άτονες, αλλά ο τόνος τους αποβάλλεται ή μεταβιβάζεται στη λήγουσα της προηγούμενης λέξης, αναλόγως τη λέξη. Αυτές είναι: α) οι τύποι των προσωπικών και κτητικών αντωνυμιών: μου, μοι, με, σου, σε, μας, σας, του, της, των, β) η αόριστος αντωνυμία τις, τι, σε όλες τις πτώσεις της και γ) τα μόρια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας τε, θε, τοι, γε. 1. Τα εγκλιτικά χάνουν τον τόνο τους, όταν η προηγούμενη λέξη τονίζεται στη λήγουσα. 2. Τα εγκλιτικά μεταβιβάζουν τον τόνο τους σαν οξεία στη λήγουσα της προηγούμενης λέξης, όταν αυτή είναι προπαροξύτονος ή προπερισπώμενη ή άτονος. 3. Τα μονοσύλλαβα εγκλιτικά χάνουν τον τόνο τους, όταν η προηγουμένη λέξη είναι παροξύτονη, ενώ τα δισύλλαβα τον διατηρούν. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Σελίδα
16
Ψηφιοποιήστε άμεσα τις μαγνητοταινίες σας Αγαπητοί μου φίλοι, Σας γράφω για ένα πρόβλημα, που μου εμφανίστηκε σε δύο μαγνητοταινίες (μπομπίνες), που χρειάστηκε να ψηφιοποιήσω τους προηγούμενους μήνες: Στις ταινίες αυτές, αν και ήταν μάλλον σωστά αποθηκευμένες για χρόνια, διαπιστώθηκε ότι μαδούσε η εσωτερική μαγνητική επίστρωσή τους (η οποία φέρει τη χρήσιμη πληροφορία), όσο ξετυλίγονταν στο μαγνητόφωνο. Μέρος τους λέρωσε άσχημα τις κεφαλές με ένα κολλώδες υλικό, που καθαρίστηκε πολύ δύσκολα. Παρόμοια προβλήματα αντιμετώπισα με ταινία πριν 10 περίπου χρόνια, αλλά τότε δεν είχα δώσει σημασία, αν και δεν μπόρεσα να τη σώσω, όπως και τις δύο
Του Δημήτρη Φανάρα
τελευταίες άλλωστε. Δυστυχώς, δεν τις φωτογράφισα, για να δείξω την κατάστασή τους. Η πρώτη φωτογραφία (από το διαδίκτυο) αφορά μια ταινία σε απείρως καλύτερη κατάσταση από αυτές, που είχα εγώ, που ήταν κάπως έτσι: Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, βρήκα ότι το πρόβλημα αυτό, που ονομάζεται «σύνδρομο του κολλώδους υποστρώματος» (sticky-shed syndrome), εμφανίζεται κυρίως σε ταινίες που αποθηκεύτηκαν ή έπαιξαν σε συνθήκες υγρασίας (σοφίτες, πατάρια, υπόγεια, ύπαιθρο), αλλά όχι πάντοτε. Δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά και οφείλεται σε υδρόλυση της συνδετικής κόλλας, με τη βοήθεια της έστω και ελάχιστης υγρασίας, που παραμένει ανάμεσα στις βόλτες της κορδέλας, ενώ… δουλεύει, σιγά-σιγά, για χρόνια. Εξαρτάται και από τον τρόπο παραγωγής της ταινίας και για αυτό εμφανίζεται, κυρίως, σε ταινίες συγκεκριμένης παρτίδας και κατασκευαστή (ενδεικτικά: Agfa, Ampex, Quantegy, Audiotape, Capitol, Scotch/3M). Επίσης, κάποιες άλλες μάρκες (BASF, Kodak, Sony), αν και δεν έχουν ακόμη αναφερθεί πολλά προβλήματα με αυτές, είναι επιρρεπείς στο να παρουσιάσουν το πρόβλημα, λόγω της χημικής τους σύστασης. Οι δικές μου ήταν Grundig και Sony. Το πρόβλημα μπορεί να λυθεί, προσωρινά, σε εργαστήρια με φούρνισμα σε ειδικούς φούρνους σταθερής και ομοιόμορφης θερμοκρασίας, που δεν παράγουν μαγνητικά πεδία. Απαγορεύονται οι φούρνοι μικροκυμάτων. Μετά, διαβάζουν την ταινία, μ ί α μ ό ν ο φ ο ρ ά , προσέχοντας μην φεύγουν κομματάκια της στο μηχάνημα. Αυτή η διαδικασία έχει μεγάλο κόστος και αβέβαιο αποτέλεσμα. Φυσικά το πρόβλημα αυτό αφορά και κασέτες και βιντεοκασέτες. Ειδικά οι βιντεοκασέτες μπορούν να καταστρέψουν, τελείως και ανεπανόρθωτα, το βίντεό σας. Για αυτό, αποθηκεύστε σωστά, συντηρήστε σωστά και- το κυριότερο- ψηφιοποιήστε σωστά και έγκαιρα… Δημήτρης Φανάρας
Σελίδα
17
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΕΚ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟΥ ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΚΟΥΖΑΡΟΥ
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ Θ.Σ.- ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΡΑΙΟΣ» ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΩΝ Το Σωματείο μας, αν και ο Καραγκιόζης εθεάτριζε το κοινό από της ιδρύσεως του Νεοελληνικού κράτους και παλαιόθεν, αναγνωρίστηκε μόλις το 1925. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΣ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΑΡ. 178 Ο Γραμματεύς των εν Αθήναις Πρωτοδικών πιστοποιεί ότι, συμφώνως προς την υπ’ αριθμ. 178 και 23 Φεβρουαρίου 1925 απόφασιν του Δικαστηρίου των εν Αθήναις Πρωτοδικών ετοιχοκολήθη επι δέκα (10) ημέρας εις την θύραν του ακροατηρίου του Δικ. του εν Αθήναις Πρωτοδικών και μετά τούτο κατεχωρήθη εις το βιβλίον των ανεγνωρισμένων Σωματείων και εν ιδία σελίδι το καταστατικόν του Σωματείου υπό την επωνυμίαν «ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΩΝ». Εν Αθήναις τη 25η Φεβρουαρίου 1925 Ο Υπογραμματεύς Πρωτοδικών Τ. Σ. Ι. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ - Η σφραγίδα του Σωματείου έφερε την κεφαλή του Καραγκιόζη (φώτο 1). - «Από το 1928-1936 γιόμισε η Ελλάδα Καραγκιόζηδες… το Σωματείο των Καραγκιοζοπαικτών είχε τότε πάνω από 120 μέλη».1 (Φώτο 1) Τι κι αν αναγνωρίστηκε το Σωματείο, τα μέλη του παρέμειναν ανασφάλιστα, χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και σύνταξη για τα γεράματά τους από το 1925 έως το 1937. Πώς, λοιπόν, κατορθώθηκε η χορήγηση συνταξιοδότησης; Οι σωζόμενες μαρτυρίες είναι διαφωτιστικές και αναδεικνύουν και τους πρωταγωνιστές αυτής της επιτυχίας που καταδεικνύει την υπέρτατη αξία του «Η ισχύς εν τη ενώσει»! Ο Σωτήρης Σπαθάρης θυμάται σχετικά με το θέμα: «Πολλές εφημερίδες έγραψαν πως οι Καραγκιοζοπαίκτες πρέπει να παίρνουνε σύνταξη. Τότε έγραψε η «Εστία»: «Τι αστείο που είναι να ζητάνε σύνταξη και αυτοί που κάνουνε τον Καραγκιόζη». Σε λίγες μέρες ήρθε σπίτι μου ένας γέρος δημοσιογράφος της «Βραδυνής» και με ρώτησε να του πω τι ξέρω για τη ζωή των Καραγκιοζοπαικτών […]. Ο δημοσιογράφος έγραψε στην Εφημερίδα του μια απάντηση στην «Εστία»: «Δεν είναι έτσι που τα γράφεις βρε άνθρωπε της πέννας και του καλαμαριού, σου απαντά ο άνθρωπος της τάβλας και του λυχναριού…» 2 Αν ο Σ. Σπαθάρης αντέκρουσε με παρρησία τη δημοσιογραφική επίθεση της «Εστίας», ο Αντώνιος Μόλλας συγκρούστηκε ευθέως με το ταμείο Συντάξεως (φώτο 2). Ιδού τι μαρτυρεί ο γιος του Μίμης Μόλλας: «Όταν το Ταμείο Συντάξεως Ηθοποιών αρνιότανε να συνταξιοδοτήσει τους Καραγκιοζοπαίκτες, ο Μόλλας ζήτησε να του επιστραφεί το μέρισμα που εισέπραττε το εν λόγω ταμείο από το φόρο επί του εισιτηρίου των θεαμάτων ως αδικαιολογήτως εισπραχθέν, πάνω από ένα εκατομμύριο της εποχής εκείνης, που φυσικά δεν το πήρε, αλλά πέτυχε σύνταξη για όλους».3
Σελίδα
18
Τα πράγματα όμως πίεζαν, γι’ αυτό όπως μας πληροφορεί ο Τάκης Μελίδης4, επί πολλά έτη Πρόεδρος του Σωματείου και αδελφός του μεγάλου Παντελή Μελίδη, είχε έλθει η ώρα της αξιοποιήσεως και των πολιτικών μέσων: «Κάναμε μεγάλο αγώνα στο Σωματείο για τις συντάξεις των Καραγκιοζοπαικτών, ο Μανωλόπουλος κάποτε είχε ένα ξάδελφο στο Υπουργείο Εργασίας και μας κανόνισε ένα ραντεβού με τον Κοτζιά, τον Υπουργό Πρωτευούσης. Πάμε και λέει τρεις φορές, «Θα γίνει, θα γίνει, θα γίνει», στον ιδιαίτερό του. Κάποιοι ηθοποιοί μας αγαπούσαν και προσπαθούσαν να μας βοηθήσουν. Η Κοτοπούλη μας έλεγε ότι «αν δεν ήταν ηθοποιός θα ήθελε να ήταν Καραγκιοζοπαίκτης». Σημειωτέον ότι η Μαρίκα Κοτοπούλη ήτο λάτρης του Καραγκιόζη. Με υπερηφάνεια πάντα ο Κούζαρος μνημόνευε: «Μετά την τελειοποίησή μου ως βοηθού του μεγάλου της Αμερικής Καραγκιοζοπαίκτου Ντίνου Θεοδωρόπουλου, έπαιξα μαζί με τους Παντελή και Τάκη Μελίδη στο «Μικρό Ζάππειο» στο θέατρο του Σταμόπουλου (καφενείο απέναντι Φώτο 2 στο σταθμό Πελοποννήσου) την «ΚΡΕΜΑΛΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε’». Εζωγράφισα μεγάλη ρεκλάμα την «Κρεμάλα» και οι φιγούρες ήταν ζωγραφισμένες από εμένα. Τι κόσμος ήλθε να παρακολουθήσει την παράσταση δε λέγεται. Αλλά μαζί με όλους -τι έκπληξη!- ήρθε και η μεγάλη ηθοποιός Μαρίκα Κοτοπούλη με τη συνοδεία της!! Της άρεσε πολύ το έργο!» Η εφημερίδα «Ακρόπολις» επιβεβαιώνει τούτο την Τρίτη 24η Μαΐου 1934 και Τρίτη 31η Μαΐου στην 2η σελίδα: Μ. Ζάππειον: Ο Καραγκιοζοπαίκτης Μελίδης. Δεν έμενε άλλο πλέον παρά να αποδείξουν οι Καραγκιοζοπαίκτες στους πάντες πως ο Καραγκιόζης είναι ένα τέλειο θεατρικό είδος! Και να πώς επετεύχθη! Ο Παναγιώτης Μιχόπουλος (φώτο 3), σε συνέντευξή του στο περιοδικό «ΓΥΝΑΙΚΑ» στα μέσα Μαρτίου του 1960, σελ. 12, είπε και εγράφησαν τα εξής: «Υπήρξα μαθητής του Μανωλόπουλου και αργότερα βοηθός και συνεργάτης του Ιωάννη Μπομποτίνου5 που ήταν Καθηγητής των Μαθηματικών. Αν ζούσε σήμερα θα τον αποκαλούσαμε δάσκαλο του Θεάτρου Σκιών. Θυμάμαι με συγκίνηση τι έκανε για το Θέατρο Σκιών. - Μολονότι το Σωματείο μας υπήρχε από το 1925, μόλις το 1938 αναγνωρισθήκαμε επίσημα σαν καλλιτέχνες και συνταξιοδοτηθήκαμε. Για να γίνει αυτό χρειάσθηκε να δώσουμε μια παράσταση ενώπιον επιτροπής το 1937, παίξαμε το έργο «Ρήγας Φερραίος» του Μπομποτίνου (φώτο 4,5). Πίσω από τη σκηνή εκτός από τον Μπομποτίνο, ο Βασίλειος Αντρικόπουλος,6 Ιωάννης Παπακωνσταντίνου, Δημήτριος Μανωλόπουλος και Παναγιώτης Μιχόπουλος.
Σελίδα
19
Η επιτροπή ανεγνώρισε ότι ο Καραγκιόζης είναι τέλειο θεατρικό είδος και από τότε συνταξιοδοτούμεθα από το ταμείο συντάξεως ηθοποιών…». Τέλος ο Σπύρος Κούζαρος για το χρονικό προσδιορισμό και την παράσταση του «Ρήγα Φερραίου» (φώτο 6), δίνει τις κατωτέρω λεπτομέρειες: «…Οπόταν πλέον έφθασε η κατάστασις «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» όπου και πάλιν (1937) συναντώμενος μετά του Μανωλόπουλου, με τον οποίον συνεργάσθημεν εις τον Άγιον Ιωάννην της οδού Βουλιαγμένης, κάνοντας περίπου 30-35 παραστάσεις, όπου μετά το ξεκάρφωμα και την αποχώρηση του Μανωλόπουλου (Ιούνιος-Ιούλιος ’37), ο Γιάννης Μπομποτίνος μου επρότεινε να συνεργασθούμε και μάλιστα να συμμετάσχει και ο Παναγιώτης Μιχόπουλος, όπου και εδέχθην και επαίχθη η παράστασις του «Ρήγα Φερραίου» κατά την υπόδειξιν του Μπομποτίνου, οπότε και ετελείωσαν οι παραστάσεις του Καραγκιόζη». Αυτή, λοιπόν υπήρξε βάσει των σωζομένων, έως τώρα στοιχείων, η περιπετειώδης πορεία προς τη συνταξιοδότηση των Καραγκιοζοπαικτών η οποία επετεύχθη μόνον χάρις στην σύμπνοια, σύμπραξη και συγκέντρωση όλων των δυνάμεων των Καραγκιοζοπαικτών (φώτο 7,8). Αυτή η ομοψυχία και Φώτο 4 συναντίληψη οφείλουμε να επικρατήσει και σήμερα στις δύσκολες ημέρες που ζει το Θέατρο Σκιών, αν θέλουμε αυτό να μακροημερεύσει. Έχουμε χρέος όλοι, που αγαπάμε ανυπόκριτα τον Καραγκιόζη -υπό οποιαδήποτε ιδιότητα φέρει ο καθείς- να συστρατευθούμε γύρω από το Σωματείο μας με άκρως συναδελφικό και δημοκρατικό πνεύμα, για να ωθήσουμε και πάλι την τέχνη μας προς τα Εμπρός!
Φώτο 7
Φώτο 6
Σελίδα
20
Φώτο 3
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Σ. Σπαθάρη - Απομνημονεύματα, σελ. 161 2. Σ. Σπαθάρη - Απομνημονεύματα, σελ. 130-131 3. Δ. Μόλλα - Ο Καραγκιόζης μας, σελ. 145 4. Κ. Τσίπηρα - Ο Ήχος του Καραγκιόζη, σελ. 197-198 5. Καλλιτεχνικό Ψευδώνυμο του Ιωάννη Γεωργόπουλου εκ Κατσαρού Μεσσηνίας, που υπηρετούσε ως Καθηγητής Φυσικομαθηματικός στη Σχολή Ευελπίδων 6. Ο Βασίλαρος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ-ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΖΑΡΟΥ
1. Σφραγίδα του Σωματείου 2. Ταμείο Συντάξεως Ηθοποιών 3. Ο Παναγιώτης Μιχόπουλος με τις φιγούρες του Περιοδικό ΓΥΝΑΙΚΑ Μάρτιος 1960 4-5. Ο Ρήγας Φερραίος σελ. 98-99, Δέρμα 0,69 από το έργο «Ρήγας Φερραίος» Βασίλαρος «Ο κόσμος του Καραγκιόζη» Φιγούρες Απ. Γιαγιάννου Αρ. Γιαγιάννου, Ι. Διγκλή 1997, Ερμής 6. Μνημείο Ρήγα Φερραίου 1,46χ0,76 Φ. Ράμμος Αγρίνιο 1937, Έργο «Ρήγας Φερραίος»
Φώτο 5 σελ. 162 «Ο κόσμος του Καραγκιόζη» σκηνικά set ΕΡΜΗΣ 1997 7. Βιβλιάριο Ασφαλίσεως
ΔΩΡΙΣΤΕ ΜΙΑ ΦΙΓΟΥΡΑ Σαν συλλεκτική στο αρχείο του Σωματείου
Όσα μέλη ή φίλοι του Σωματείου, έχουν την ικανότητα να κατασκευάζουν φιγούρες, σκηνικά, ρεκλάμες ή έχουν στην κατοχή τους υλικό σχετικό με το Θέατρο Σκιών (συλλεκτικό ή καινούργιας κατασκευής), καλούνται να ενισχύσουν το Ιστορικό Αρχείο του Σωματείου, κάνοντας μια τέτοια δωρεά. (Aπό το Δ.Σ. και το Κ.Σ. του Πανελλ. Σωμ. Θεάτρου Σκιών)
Σελίδα
21
ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ
10 (Σταχυολογώντας και συνειρμολογώντας μέσα από ένα κουβάρι αναμνήσεων) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη
Τ
α ιστορικά του Καραγκιόζη, ωστόσο, δεν γίνεται να εξαντληθούν στα θέματα της καταγωγής και της προέλευσης τόσο του ίδιου, όσο και των σκιών. Στα ιστορικά του Καραγκιόζη, εντάσσεται και η ιστορική και καλλιτεχνική του εξέλιξη, όπως επίσης και η καλλιτεχνική δράση όλων των συντελεστών του, δηλαδή των καραγκιοζοπαιχτών και όχι μόνο. Έτσι λοιπόν, η εφημερίδα του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών δεν θα μπορούσε να αγνοήσει το σύνολο των πτυχών της ανωτέρω ιστορικής και καλλιτεχνικής πορείας, μέσα από μια σειρά σχετικών και ποικίλων δημοσιεύσεων: Βιογραφίες καραγκιοζοπαιχτών, «ζώντων τε και τεθνεώτων», όπως σχολιάζαμε, χιουμοριστικά, με τον Πρόεδρο, συλλογή απομνημονευμάτων από παλαίμαχους καραγκιοζοπαίχτες και λαϊκούς καλλιτέχνες, παρουσιάση του πρωτότυπου καλλιτεχνικού έργου και της δράσης των καραγκιοζοπαιχτών, μελέτη και παρουσίαση έργων από το δραματολόγιο του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, προσέγγιση θεματικών ειδών και μοτίβων από το ίδιο ρεπερτόριο, ανάλυση του ήθους και της εξέλιξης των ηρώων του μπερντέ, παρουσίαση και ανάλυση παλιών και νέων θεατρικών έργων του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, κόμικς κτλ.. Ιδιαίτερη έμφαση, ωστόσο, αξίζει να δοθεί στην παρουσίαση και την ανάλυση των ελληνικών κινηματογραφικών ταινιών, οι οποίες έχουν σχέση με την τέχνη του Καραγκιόζη. Η έρευνα αυτή, που κράτησε για έναν ολόκληρο χρόνο, είχε τον τίτλο: «Ο “Καραγκιόζης” στον Ελληνικό Κινηματογράφο» και συνδέθηκε με το παράλληλο γύρισμα και προβολή, στην κρατική τηλεόραση (λίγο πριν από το τότε «μαύρο» της ΕΡΤ) του ντοκυμαντέρ της εκπομπής «Παρασκήνιο», με τον εύγλωττο τίτλο: «Πού το πάει ο Καραγκιόζης», σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Ξανθόπουλου. Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος, ο οποίος επίσης είναι και ο σκηνοθέτης της ταινίας-σταθμός «Ο Δραπέτης» (1991), είναι καλλιτέχνης με ειδικούς δεσμούς με το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών και με την ψηφιακή εφημερίδα του. Έχοντας συνδέσει το ντοκυμαντέρ του με τη δράση του Σωματείου και τους καραγκιοζοπαίχτες του, εκφράστηκε με πολύ θετικά λόγια
Σελίδα
22
για τις σχετικές κινηματογραφικές δημοσιεύσεις της εφημερίδας, κάτι για το οποίο, προσωπικώς, πολύ και πάλι τον ευχαριστώ θερμότατα. Το κινηματογραφικό αφιέρωμα της εφημερίδας, σε συνέχειες, είχε πετύχει, εκτός O σκηνοθέτης των άλλων, να Λευτέρης Ξανθόπουλος αναδείξει άγνωστες ή ξεχασμένες, μέχρι τότε, σκηνές από ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες, που είχαν σχέση με την τέχνη του Καραγκιόζη. Προχώρησε σε θεματική ανάλυση όλων των σχετικών σκηνών, σεβόμενη πάντοτε την υπάρχουσα βιβλιογραφία, για να ολοκληρωθεί, τιμής ένεκεν, με μια συνέντευξη από τον ίδιο τον Λευτέρη Ξανθόπουλο, για το ανωτέρω ντοκυμαντέρ του. Πρόκειται για μια οργανωμένη εργασία, η οποία αναδημοσιεύτηκε από το περιοδικό «Λυχνάρι» του Ιωνικού Συνδέσμου, με την αρωγή και πρωτοβουλία του Τάκη Κωστιδάκη, τον οποίο, επίσης, ευχαριστώ. Η ίδια εργασία έχει αξιοποιηθεί, πολλάκις, από καθηγητές, ερευνητές, φοιτητές και άλλους ενδιαφερόμενους, χωρίς δυστυχώς οι ανωτέρω να αναφέρουν πάντα την πηγή από την οποία αντλούσαν, ακόμα και αυτολεξεί, τα κείμενα και τις πληροφορίες τους, κάτι που δεν οφείλεται μόνο σε επιστημονική άγνοια ή ανικανότητα, αλλά και σε συνειδητή πράξη, με σκοπό την απαξίωση ατόμων ή φορέων, που αντιμετωπίζονται ως πραγματικά αξιόλογοι, άρα επικίνδυνοι ή ανησυχητικά εξελίξιμοι. Σύμφωνα, τέλος, με την εισαγωγή: «Επιλέξαμε δέκα ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες, οι οποίες έχουν ως θέμα τους αποκλειστικά (ή έστω σε αρκετά σημαντικό ποσοστό τους) την τέχνη του Καραγκιόζη, αφήνοντας στην άκρη όλες τις ταινίες, στις οποίες ο ξυπόλυτος ήρωας κάνει απλώς και μόνο ορισμένες σύντομες εμφανίσεις, για τις οποίες δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος εκτενούς κριτικής και ανάλυσης, πέρα από μια συστηματική καταγραφή τους. (…) Οι δέκα ελληνικές ταινίες που θα παρουσιάσουμε και αναλύσουμε, στα επόμενα τεύχη, θα προσπαθήσουν να καλύψουν τόσο το χώρο της μυθοπλασίας όσο και του ντοκυμαντέρ, ενώ επιπλέον θα επιχειρήσουν να επεκταθούν (πέραν του κινηματογράφου) και σε ορισμένες τηλεοπτικές παραγωγές που έχουν ένα σχετικό κινηματογραφικό ενδιαφέρον. Επίσης, οι ανωτέρω επιλεγμένες δέκα ταινίες θα επιχειρήσουν να καλύψουν και αρκετές από τις περιπτώσεις των σύντομων εμφανίσεων του Καραγκιόζη στις ελληνικές ταινίες, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, ενώ θα γίνει και μια προσπάθεια να μελετηθεί το φαινόμενο του Καραγκιόζη και μέσα από τη γενικότερη καλλιτεχνική (και κυρίως θεατρική) πορεία του τόπου. Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ότι η σειρά παράθεσης και ανάλυσης αυτών των ταινιών δεν θα πραγματοποιηθεί με αξιολογικά ή χρονολογικά κριτήρια». Συνεχίζεται…
Σελίδα
23
ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 1 6
Καραγκιοζο-σταυρόλεξο
Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου; Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank,
Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR0802600620000170200632294
Σελίδα
24
Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 117
Βιογραφίες Καραγκιοζοπαιχτών
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Τα έγραψε ο Σωτήρης Σπαθάρης 3. Λαϊκός καλλιτέχνης, που μίλησε για παλιούς καραγκιοζοπαίχτες, σε δημοσιεύσεις της εφημερίδας “Ο Καραγκιόζης μας” 4. Η βιογραφία του δημοσιεύτηκε στο 66ο τεύχος της εφημερίδας “Ο Καραγκιόζης μας” 7. Καραγκιοζοπαίχτης, στον οποίο είναι εξολοκλήρου αφιερωμένο ένα βιβλίο του Βασίλειου Χριστόπουλου
ΚΑΘΕΤΑ 2. Η βιογραφία του δημοσιεύτηκε στο 63ο τεύχος της εφημερίδας “Ο Καραγκιόζης μας” 5. Καραγκιοζοπαίχτης, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα τμήμα του βιβλίου “ΚουκλοΘέατρο Σκιών” 6. “Σκιές στο φως των...”: Βιβλίο με βιογραφίες πατρινών καραγκιοζοπαιχτών 8. “Ο... του Καραγκιόζη”: Βιβλίο με βιογραφίες καραγκιοζοπαιχτών
Σελίδα
25
ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»
100 τεύχη πριν: Τεύχος 17, Νοέμβριος 2008, εξώφυλλο ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ Νο 2 Ελληνικού-Τουρκικού Καραγκιόζη «Η Τουρκία περνά στην αντεπίθεση και είναι αποφασισμένη να μην αφήσει την Ελλάδα να κατοχυρώσει τον Καραγκιόζη σαν πολιτισμική κληρονομιά της χώρας μας στο: “2009 Unesco Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage”. Τα αδέρφια μας, οι Τούρκοι, έχουν καταστρώσει ένα άψογο σχέδιο, για να πείσουν την παγκόσμια κοινότητα ότι η φιγούρα αυτή είναι τούρκικης προέλευσης και έτσι τον επόμενο καιρό θα δούμε διάφορες θεϊκές κινήσεις. Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΙ ΚΑΝΕΙ;» Υ.Γ.: Η Τουρκία έκανε, όντως, πολλά. Η Ελλάδα τίποτε… http://www.karagkiozis.com/EFHMERIDA_NOEMBRHS_2008.pdf
“Oι καραγκιοζοπαίχτες είναι δημιουργοί και πάντοτε ζηλεύω την ευφυΐα τους και την εξυπνάδα τους στο να χειρίζονται αυτό που λέγεται “Καραγκιόζης”” Κάρολος Κουν
Σελίδα
26
“Ο Ντούμπας έχει κέφια” Σκίτσα του Κώστα Ντούμπα Μπαμπάκο, έκοψα ένα γαρίφαλο!
Γιατί, βρε Μιρικόγκο, μου χαλάς τα λουλουδάκια;
Μας είπε η δασκάλα, παιδάκι μου, να τα πάμε, για την ημέρα του Πολυτεχνείου! Άκου, Μιρικόγκο μου, πώς έχει η ιστορία εκείνης της ημέρας και γιατί πάμε γαρίφαλα...
Σελίδα
27
Οι φοιτητές διαδήλωναν υπέρ της ελευθερίας!
Ήθελαν ένα όμορφο όνειρο, αλλά όταν το τανκ ήρθε στην πύλη, έγινε εφιάλτης...
Τότε, μπαμπάκο;;;
Σελίδα
28
Τότε... Το τανκ έριξε την πόρτα! Πολλά από τα παιδιά έχασαν τη ζωή τους... Άλλα τραυματίστηκαν και φυλακίστηκαν... Μα ήταν η αρχή της ελευθερίας!
Από τότε κάθε τέτοια μέρα, ο τόπος του Πολυτεχνείου γεμίζει γαρίφαλα για αυτούς τους ήρωες!
Σελίδα
29