«ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 82 ιούλιος 2014‏

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω φυτρών

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 82 Ιούλης - Αύγουστος 2014

Λοβέρδος: 11 Σεπτεμβρίου ανοίγουν τα σχολεία - Δεν καταργούνται οι αργίες Από ProtoThema.gr

Μπορεί ο πρώην υπουργός Παιδείας Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, να είχε ανακοινώσει ότι τα σχολεία θα ανοίξουν νωρίτερα, φέτος το Σεπτέμβριο, ωστόσο, με σημερινές δηλώσεις του, ο νυν υπουργός Παιδείας Ανδρέας Λοβέρδος δηλώνει ότι θεωρεί λογικότερο να ισχύσει ό,τι ίσχυε και πέρσι. Συγκεκριμένα, μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό Alpha 9,89, είπε: «Νομίζω λογικότερο είναι να μείνουμε στα περσινά ημερολογιακά όρια. Θα ανοίξουν δηλαδή, τα σχολεία όπως πέρσι και πρόπερσι, διότι θέλουμε να προλάβουμε να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες μεταθέσεων, αποσπάσεων και αναπληρώσεων δασκάλων και καθηγητών». Σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού Παιδείας, η έναρξη του σχολικού έτους θα γίνει στις 11 και όχι στις 8 Σεπτεμβρίου, καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι αποσπάσεις και μεταθέσεις εκπαιδευτικών, ενώ στη χώρα μας, οι μαθητές και οι οικογένειές τους δεν έχουν θεσμοθετημένες χειμερινές διακοπές, όπως σε άλλες χώρες της ΕΕ. Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι κλείνει το ζήτημα της επιμήκυνσης του σχολικού έτους, που είχε θέσει ο προκάτοχος του κ. Λοβέρδου στο υπουργείο Παιδείας. Ακόμη, σύμφωνα με τον υπουργό, θα διατηρηθούν κανονικά οι σχολικές αργίες του Αγίου Ιωάννη (7 Ιανουαρίου) και των Τριών Ιεραρχών (30 Ιανουαρίου), οι οποίες επρόκειτο να καταργηθούν. Ο υπουργός Παιδείας Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου αναφέρθηκε και στο θέμα Θεάτρου Σκιών των κενών των σχολείων, Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77 Διόρθωση κειμένων: αναφέροντας ότι φέτος θα Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Π. Καπετανίδης ξεπεράσουν τα 20.000. ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

3ο Φεστιβάλ Ν. Ιωνίας

Σελίδα

3

«18ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ Λόφου Στρέφη»

Σελίδα

4

ΔΥΟ Φεστιβάλ Καραγκιόζη Επί πέντε μέρες

Σελίδα

5

ΔΥΟ Φεστιβάλ Καραγκιόζη Επί πέντε μέρες Με απόλυτη επιτυχία, ολοκληρώθηκαν και φέτος τα 2 φεστιβάλ, που οργάνωσε, για μια ακόμη χρονιά, το Σωματείο μας. Η μεγάλη συμμετοχή του κοινού, περισσότερη από τις άλλες χρονιές, είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό που κυριάρχησε. Η μόνη ατυχής συγκυρία ήταν στην παράσταση του Μιχάλη Ταυλάτου, την τελευταία μέρα του 3ου Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας, όταν, μετά το διάλειμμα, έπιασε βροχή. Όλα και όλοι απέδειξαν την αποδοχή του κοινού και, κυρίως, των πολυάριθμων φίλων του Καραγκιόζη που προσήλθαν στις παραστάσεις, έτοιμοι να γελάσουν, με την καρδιά τους, στο παραμικρό αστείο του «σκιώδη ήρωα» και την αναγκαιότητα, επιτέλους, να δημιουργηθεί η «Εθνική Σκηνή Θεάτρου Σκιών». Αξιοσημείωτο είναι και το πνεύμα αλληλεγγύης και αμοιβαίας βοήθειας των συναδέλφων-καραγκιοζοπαιχτών (παλιότερων και νέων). Το Δ.Σ. και το Κ.Σ. του Σωματείου ευχαριστεί όλους όσοι συμμετείχαν αφιλοκερδώς, είτε σαν παίκτες, είτε με την τεχνική ή ηθική υποστήριξή τους, τον Ο.Π.Α.Ν. Δήμου Ν. Ιωνίας (συνδιοργανωτή του 3ου Φεστιβάλ Καραγκιόζη Νέας Ιωνίας) και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Νεάπολης Εξαρχείων «Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ» (συνδιοργανωτή του 18ου Φεστιβάλ Καραγκιόζη Λόφου Στρέφη). Άντε και του χρόνου!!

«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙΔΑΣ»

Το βράδυ της Τετάρτης 4 Ιουνίου 2014, παρουσιάστηκε, με πολύ μεγάλη επιτυχία, στο κατάμεστο Θέατρο της Αρχαίας Ήλιδας, μια «πανηλειακή» σχολική εκδήλωση, διάρκειας τριών ωρών, με τον τίτλο: «Ερωτόκριτος: Η επιστροφή», εμπνευσμένη από το έργο «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου. Η συγκεκριμένη εκδήλωση ξεκίνησε με μια εισαγωγική ενότητα για τη λογοτεχνική ταυτότητα του συγκεκριμένου έργου, με τη μορφή ερωταποκρίσεων, ανάμεσα σε εννιά μαθητές από το 6/θ Δημοτικό Σχολείο Καβασίλων και τη δασκάλα, ο ρόλος της οποίας ερμηνεύτηκε από τέσσερις (συνολικά) μαθήτριες. Η ανωτέρω εισαγωγική ενότητα κορυφώθηκε, μέσα από τη σύνδεση του συγκεκριμένου έργου με

Σελίδα

6

την τέχνη του Θεάτρου Σκιών και με αφορμή τη μεταφορά του Ερωτόκριτου στην κρατική τηλεόραση, κατά τη δεκαετία του 1980, από τον Ευγένιο Σπαθάρη. Η μεγάλη έκπληξη της εισαγωγικής αυτής ενότητας ήταν το κλείσιμό της, μέσω του Ευγένιου Σπαθάρη, όχι μόνο με την ερμηνεία των πρώτων στίχων του Ερωτόκριτου από τον ίδιο, κατά τους τίτλους έναρξης της συγκεκριμένης εκπομπής, όσο και με την παρουσίασή του από τη δασκάλα της τάξης, που αφού τον σύστησε στο κοινό, εκείνος απάντησε με την κλασική ρήση: «Θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε»! Η εξαιρετική μεταμφίεση ενός μαθητή της Δευτέρας Τάξης και η καταλυτική παρουσία της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, κατά τη συγκεκριμένη εισαγωγική παρουσίαση, ήταν ο εγγυητής μιας συνολικά πετυχημένης παράστασης, καθώς η αρχή είναι το ήμισυ του παντός… Και όπως πάντα, ο Καραγκιόζης, με τα πολλά βέλη στη φαρέτρα του, ήταν (για μια ακόμα φορά) ο δυναμικός συντελεστής και ο αρχικός σπόρος της μεγάλης επιτυχίας, που ακολούθησε από τα παιδιά… Με τον τρόπο αυτό, ο Καραγκιόζης απέδειξε, για πολλοστή φορά, ότι είναι παρών, ως ένα ζωντανό και επίκαιρο θέαμα, στη σχολική ζωή… Ο ξυπόλυτος ήρωας ήταν, είναι και θα είναι, για πάντα, κοντά στα παιδιά…

Σελίδα

7

Aποχαιρετώντας τον Κύπριο καραγκιοζοπαίκτη

Τάκη Χατζηττοφή (Λευκωσία 27/11/1927 23/06/2014)» Της Ανθής Γ. Χοτζάκογλου Η -τελευταία- συνάντησή μας είχε οριστεί για τις 14 Φλεβάρη 2014. Τα προηγούμενα δύο ραντεβού, είχαν ακυρωθεί, λόγω επιπλοκών στην υγεία του. Ήμουν στη βιβλιοθήκη της Αρχιεπισκοπής, αποδελτιώνοντας παλαιές εφημερίδες, όταν ακούγοντας τις πρώτες Πλάι στα Ενετικά τείχη βροντές, προμήνυμα της καταιγίδας που θα (Λευκωσία, 14/02/2014) ακολουθούσε, υπέθεσα ότι από στιγμή σε στιγμή ο κ. Τάκης θα ακύρωνε τη συνάντησή μας, αυτή τη φορά λόγω κακοκαιρίας. Διαψεύσθηκα, καθώς λίγο μετά, τον είδα να με πλησιάζει, βρεγμένος και φανερά καταπονημένος. Με αντίστοιχο καιρό, είχε οδηγήσει, όπως μου είπε, απόσταση άνω της μίας ώρας, λίγες ημέρες πριν, για να συναντήσει τον καραγκιοζοπαίχτη Γ. Νταγιάκο. Η θέληση και η επιμονή του, σχεδόν εφηβικές, πάντα με εντυπωσίαζαν και μαζί με την αυτοπειθαρχία του, ευθύνονταν, νομίζω, για όσα είχε επιτύχει κατά την τελευταία δεκαετία, που τον γνώριζα. Μέχρι και την προηγούμενη συνάντησή μας, θα ορκιζόμουν πως ο άνθρωπος που, ακούραστος μου έδινε διαδοχικές συνεντεύξεις και ακολουθούσα στις παραστάσεις του, σε κάθε ταξίδι μου στη Μεγαλόνησο, δεν ήταν πάνω από 60 χρονών. Εκείνη την Παρασκευή όμως, είδα έναν 87χρονο να αγωνιά για να προλάβει να με συναντήσει, ωστόσο πρόθυμο, συνεπή και ειλικρινή, επιμένοντας σαν παιδί, να βεβαιωθώ ότι το μαγνητοφωνάκι μου τον καταγράφει (ακόμα θα θυμόταν τα προβλήματα στη ηχογράφηση της πρώτης συνέντευξης, δέκα χρόνια πριν). Ένιωσα πως γνωρίζαμε και οι δυο πως θα είναι η τελευταία φορά. Κι ας καμάρωνε μέσα στο ολοκαίνουργιο του αυτοκίνητο, διάδοχο του μικρού φορτηγού, με τυπωμένο τον Καραγκιόζη του, εξηγώντας πως σχεδίαζε μ’ αυτό, πολλές εξορμήσεις. Κι ας το αρνήθηκα, όταν μου είπε, αποχαιρετώντας με, πως δεν θα ξαναϊδωθούμε… Τον Τάκη Χατζηττοφή, μου τον σύστησε (2004), ο Κύπριος φίλος, καλλιτέχνης και συλλέκτης του Καραγκιόζη, Χρίστος Χριστοδούλου. Στον Χριστοδούλου, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η επαναδραστηριοποίηση του Χατζηττοφή, αφού πριν συναντηθεί μαζί του, αν και είχε συνταξιοδοτηθεί, επιστρέψει από την Αγγλία, και ξανασυναντηθεί με τον ανιψιό του, καραγκιοζοπαίχτη Γιώργο Ιδαλία (γέν.

Σελίδα

8

1939), δεν είχε ακόμα συνειδητοποιήσει πως θα μπορούσε να ξαναϋπηρετήσει το Θέατρο Σκιών. Ο Χριστοδούλου τον παρότρυνε να δώσει μια αποχαιρετιστήρια -που τελικά αποδείχθηκε η εναρκτήρια της δεύτερης περιόδου δράσης τουπανηγυρική παράσταση («Ο καραγκιόζης προφήτης», Στρόβολος 27/08/2004). Του κατασκεύασε μάλιστα ο ίδιος, νέα σύνεργα, καθώς τα παλιά του, που τα είχε εμπιστευθεί στον Α. Ιδαλία, δεν είχαν διασωθεί στη λαίλαπα της Εισβολής. Πώς με καλοδέχθηκε, και με πόσο κέφι εκείνο το απόγευμα ο κ. Τάκης αφηγήθηκε κεφάλαια ολόκληρα από τη ζωή και τις περιπέτειές του με τον Καραγκιόζη… Και πόσα ακόμα θα μου εμπιστευόταν στις δεκάδες συνεντεύξεις, που θα ακολουθούσαν. Για καλή μας τύχη, με παροτρύνσεις του Χριστοδούλου, έγραψε την αυτοβιογραφία του και μαζί την προσέφεραν στον Κ. Γιαγκουλλή, προς δημοσίευση. Ακολούθησε η καταγραφή της «Χρύσως της ορφανής», του πρώτου έργου, που εμπνεύστηκαν και συμπαρουσίασαν (1948) με τον Α. Ιδαλία, το οποίο -εικάζω, για να τηρηθούν οι ισορροπίες- παραχωρήθηκε προς δημοσίευση σε εμένα. Και τα δύο κείμενά του ευτύχησε να τα δει τυπωμένα. Το Θέατρο Σκιών ήταν παρόν στις περισσότερες μνήμες του: υιός του καραγκιοζοπαίχτη και λαουτάρη Γιώργου Χατζηττοφή (1900-1965), ανιψιός του μετέπειτα επίσης καραγκιοζοπαίχτη Ανδρέα Ιδαλία (19171996), θείος του Γιώργου Ιδαλία. Έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην παλιά Λευκωσία, σ’ ένα από τα δωμάτια Στιγμιότυπο παράστασης (07/05/2008) «Ο Καραγκιόζης του άλλοτε πανδοχείου διαρρήκτης» (Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων και σήμερα Πολιτιστικού Λευκωσίας) Κέντρου («Αρχοντικό οδού Αξιοθέας»), όπου με συγκίνηση μας παρουσίασε, στη μνήμη του πατέρα του, τον «Γάμο του Μπαρμπαγιώργου». Σφοδρή του επιθυμία, να τοποθετηθεί μια μικρή πινακίδα, στο δωμάτιο του δεύτερου ορόφου, με την αναγραφή «εδώ έζησε ο καραγκιοζοπαίχτης και λαουτάρης Γιώργος Χατζηττοφής»… Έζησε στη γειτονιά αυτή μέχρι τα 12 χρόνια του, παίζοντας και μιλώντας τούρκικα με τα παιδιά του Αλή Ριζά και του Μαροκέτ, των Τουρκοκύπριων γειτόνων του. Καλά τούρκικα άλλωστε, γνώριζε και ο πατέρας του, περιζήτητος λαουτάρης σε γάμους Ελληνοκυπρίων και

Σελίδα

9

Τουρκοκυπρίων, ενώπιον των οποίων κάποτε παρουσίαζε και Καραγκιόζη, στα τούρκικα. Ο Τάκης βοηθούσε στις παραστάσεις τον πατέρα του, που έμαθε την τέχνη του στην Ελλάδα και μάλλον την εμπλούτισε, βλέποντας τον Γεράσιμο, αρχικά χτυπώντας το «καμπανέλλο» και κατόπιν στήνοντας τη σκηνή, κατασκευάζοντας τις σούστες, κινώντας τις φιγούρες, καίτοι εργαζόταν πλέον, επαγγελματικά, ως ξυλουργός. Ήρθε έτσι σε επαφή με τους περισσότερους καραγκιοζοπαίχτες της Κύπρου: Γεράσιμο, Νίκο Σμυρνιό, Ν. Ιωάννου, Μαυροθαλασσίτη, Πάφιο, Θυμή, Α. Κοκκωνά, Χρ. Παή, Κ. Τσιλλαρία, αλλά και τους Σπαθάρηδες και αργότερα τον M. Ertuğ, καθώς και κάμποσους από τους νεότερους. Σε λίγο, θα έπαιρνε τη σκυτάλη και το ρίσκο και ο ίδιος, με μια βαλίτσα κι ένα λευκό σεντόνι, συνεταιριζόμενος με τον Α. Ιδαλία και συμφωνώντας αν δεν επιτύχουν, να κάψουν τα σύνεργά τους. Λίγο μετά, οι δύο συνέταιροι θα αυτονομούνταν ξεκινώντας την επαγγελματική τους δράση και ανάμεσα στα έργα που θα έπαιζε ο Τ. Χατζηττοφής, θα ήταν όσα διδάχθηκε από τον πατέρα του, όσα διασκεύασε από τα βιβλία που δανειζόταν από τη Βιβλιοθήκη της Φανερωμένης, αλλά και αυτά, που ο ίδιος επινόησε. Με έμπνευση από την υπερχείλιση του ποταμού Γιαλιά, που παραλίγο να του στοιχίσει όχι μόνο τη ματαίωση παραστάσεων αλλά και τη ζωή, θα παρουσίαζε τον «Καραγκιόζη καβαλάρη», όπου θα εξιστορούσε πώς, καβάλα σε έναν γάιδαρο επιτεύχθηκε η διάβαση του φουσκωμένου ποταμού. Θα έπαιζε ακόμα, τον «Νικόλα τον ψαρά», με έμπνευση από το ομώνυμο τραγούδι του Β. Τσιτσάνη, τον «Καραγκιόζη δασονόμο», επηρεασμένος από τα κείμενα του Κ. Γραικού, την «Επιστροφή του Παλάσκα από το Σουέζ», βασιζόμενος στην απεργία των Αιγυπτίων στο Σουέζ και τις διηγήσεις του απεργοσπάστη Παλάσκα -άρτι αφιχθέντα στο Δάλι-, «Το περιστέρι της Ειρήνης» με θέμα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την κόρη του να απελευθερώνει συμβολικά στο φινάλε ένα λευκό περιστέρι, το «Γράμμος και Βίτσι, φλάμπουρο λευτεριάς» για το Αντάρτικο, με συνοδεία χορωδίας. Τα επόμενα χρόνια, η Νεολαία της Αριστεράς, στην οποία ήταν ενταγμένος, θα τον έστελνε, όχι στην Τσεχία, όπως ζητούσε, ώστε να μάθει Κουκλοθέατρο, προκειμένου να εργασθεί αργότερα στην Κυπριακή Στιγμιότυπο παράστασης «Το στοιχειωμένο δέντρο» Τηλεόραση, αλλά στο (Άγιοι Τριμιθιάς, 03/05/2008) Λονδίνο. Κατά την

Σελίδα

10

εξάμηνη εκεί παραμονή του, εργάσθηκε στην κατασκευή ερμαρίων, εγχείρησε τον πρώτο του πολύποδα στο λάρυγγα και γνώρισε την τεχνική της Μαριονέτας, στο τοπικό παράρτημα της Unima. Επιστρέφοντας στην Κύπρο, παρουσίασε λίγες παραστάσεις Καραγκιόζη και Μαριονέτας και ξαναέφυγε στο Λονδίνο, όπου και έζησε με την οικογένειά του για παραπάνω από σαράντα χρόνια. Μετά τη συνταξιοδότησή του, με τη δεύτερη σύζυγό του, Νίκη και τον βενιαμίν του στο πλευρό του, θα επαναπατριζόταν, ξανανταμώνοντας με τον παλιό του γνώριμο, Καραγκιόζη. Στη νέα αυτή πορεία του, ξεχωρίζουν παραστάσεις του, πάντα ως μαυρόασπρο θέαμα, στη γκαλερί «Διαχρονική» («Ο Μ. Αλέξανδρος και το καταραμένο Φίδι», Λευκωσία 2004) και στους εορτασμούς του Κατακλυσμού («Τα αινίγματα της Βεζυροπούλας», Λάρνακα 2005, κ.ε.), η δικτύωσή του με τα κυπριακά Μ.Μ.Ε., τους καραγκιοζοπαίχτες και ερευνητές Ελλάδος, Κύπρου και εξωτερικού, η αγορά ηχητικών και η παρουσίαση παραστάσεων με επιχορήγηση του Υπουργείου Παιδείας, αλλά και η καλλιτεχνική του σύνταξη, η αγορά επαγγελματικού φορτηγού για τις περιοδείες του, οι παραστάσεις του ανά την Κύπρο σε σχολεία, γηροκομεία, πολιτιστικούς χώρους, με συμπαραστάτιδα τη Μαρούλλα Μιχαήλ, η παράστασή του («Ο Καραγκιόζης προφήτης») στο Φεστιβάλ (Ν. Σμύρνη, 10/05/2006) του Μ. Αθηναίου, η δημοσίευση της βιογραφίας (2004), της αυτοβιογραφίας (2004) και της «Χρύσως» του (2008), η εγγραφή του στο Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών (2010), η παράστασή του στα πλαίσια του Πολιτιστικού Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Αρχοντικό της Αξιοθέας (08/09/2006), η συνεργασία του με το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου (2008), ο εορτασμός των 82 χρόνων του στο «Σκαλί» του Δ. Αγλαντζιάς (27-29/11/2009), η δωρεά συνέργων του στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης (2008, 2014), λίγο πριν την προγραμματισμένη τιμητική του παράσταση και εκδήλωση, που δεν έμελε να πραγματοποιηθεί παρουσία του, αλλά θα υλοποιηθεί στη μνήμη του. Είμαι βέβαιη, πως θα ξεκινούσε κι αυτή την παράσταση, όπως και πολλές προηγούμενες: «Η παράστασις που θα δείτε, θα είναι ελλιπής. Αν τα καταφέρουμεν, χειροκροτήστε μας. Αν δεν τα καταφέρουμεν, πάλιν χειροκροτήστε μας»… Θα κατάφερνε πάλι, πριν ακόμα Στιγμιότυπο παράστασης, στα πλαίσια του Δ΄ Διεθνούς φωτιστεί η σκηνή, Κυπρολογικού Συνεδρίου (Λευκωσία, 01/05/2008)

Σελίδα

11

να σκορπίσει το πρώτο γέλιο, που θα του εξασφάλιζε ένα τονωτικό, θερμό εναρκτήριο χειροκρότημα. Πηγές: • «Τάκης Χατζηττοφής: Ο Καραγκιόζης βρίσκεται στο “είναι” μου» (συνέντευξη στον Γ. Β. Γεωργίου), εφ. «Χαραυγή» (Λευκωσία) 01/08/2004, 2-3.

• Κ. Γ. Γιαγκουλλή, «Τάκης Χατζηττοφής: ένας άγνωστος Κύπριος καραγκιοζοπαίκτης», The Philips Review Journal (Λευκωσία), vol. 2 No 1 (Fall 2004), 67-86.

• Ανθής Χοτζάκογλου, «“Χρύσω, η ορφανή” των Α. Ιδαλία – Τ. Χατζηττοφή. Ένα δραματικό ειδύλλιο (1948) του Κυπριακού Θεάτρου Καραγκιόζη», Κυπριακαί Σπουδαί (Λευκωσία) ΞΘ΄ (2005), έκδ. 2008, 193-218, 289-292.

• Ανθής Χοτζάκογλου, «Η παρουσία των καραγκιοζοπαικτών Σωτήρη και Ευγένιου Σπαθάρη στην Κύπρο: οι μαρτυρίες του αρχείου Ν. Ιωάννου στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου», Κυπριακαί Σπουδαί (Λευκωσία) ΟΓ΄ (2009), έκδ. 2011, 191-211 & πίνακες φωτογραφιών 51-6.

• Χρ. Χριστοδούλου, «Σαν το παλιό καλό κρασί», Επί Σκηνής (Λευκωσία) 17 (Οκτ.-Νοέ. 2004), 70-73.

• Συνεντεύξεις στη γράφουσα, κατά την περίοδο 2004-2014.

Ο μοναδικός οικονομικός πόρος του Σωματείου μας

είναι οι συνδρομές των μελών Γίνε μέλος του Σωματείου, Σωματείου, κάνοντας η λεκ τ ρον ικ ή α ί τ ηση σ τ ο: http://www.karagkiozis.com/somateio/

Σελίδα

12

Τα Εισαγωγικά κείμενα του Γιάννη Χατζή για την εκπομπή «Καραγκιόζης», που προβλήθηκε, στην τηλεόραση (ΕΤ-2), την τηλεοπτική σεζόν 1989-1990. Παραγωγή: Τηλεοπτικές παραγωγές Θεάτρου Σκιών Ε.Π.Ε., Πάνος Καπετανίδης-Ευάγγελος Κορφιάτης

Ο

ΒΟΗΘΟΣ

Ο ήλιος, για άλλη μια φορά, λέει να παραχωρήσει τη θέση του στο φεγγαράκι, που ήδη άρχισε το δικό του ταξίδι, σ’ εκείνη την Αυγουστιάτικη νύχτα. Ο Καραγκιοζοπαίχτης, καθισμένος σε μιαν άκρη, παρακολουθεί το ταμείο, ενώ από τον μπερντέ, ακούγονται περίεργοι θόρυβοι. Είναι ο βοηθός του μάστορα, που ετοιμάζει τη βραδινή παράσταση. Λύνει και δένει σούστες, βάζει τις κατάλληλες για το έργο φιγούρες στη σειρά. Όλα να είναι στη θέση τους. Η τράκα, ο ντενεκές με τα γυαλιά, το κουδούνι. Από νωρίς, ο καραγκιοζοπαίχτης έδωσε τις οδηγίες του κι αλίμονο, αν δεν γίνουν όλα στην εντέλεια. Βοηθός στον Καραγκιόζη. Ένα σκαλί κάτω από το μάστορα, μα το ίδιο απαραίτητος, το ίδιο απαιτητικά καταρτισμένος, στο ρεπερτόριο και στην κίνηση της φιγούρας, δεξί χέρι που λένε. Αυτός θα καταβρέξει την πλατεία να σβήσει η κάψα της μέρας. Θα ποτίσει τα λουλούδια, να απλώσουν τα νυχτολούλουδα και τα βασιλικά την ευωδιά τους, τριγύρω. Θα προετοιμάσει την παράσταση και θα σταθεί δίπλα στον καραγκιοζοπαίχτη, κινώντας φιγούρες, βαρώντας την τράκα και φωνάζοντας πολεμόχαρα, στα γιούρια των Ελλήνων ή των Τούρκων, στις ηρωικές παραστάσεις. «Βοηθός», ένα στάδιο απαραίτητο στον καθένα, που κάποτε θέλει να στήσει δικό του μπερντέ. Ο Καραγκιόζης, σαν τέχνη παραδοσιακή και προπάντων προφορική, δεν διδάσκεται σε τάξεις και θρανία. Για χρόνια, πας βοηθός κοντά σε φτασμένο μάστορα, μέχρι να νιώσεις ότι στέκεσαι στα δικά σου πόδια, για να ξεκινήσεις τη δικιά σου σταδιοδρομία, στην υπηρεσία μιας τέχνης λαϊκής και πανάρχαιας. Ένας καλός βοηθός είναι εγγύηση για την ποιοτική αρτιότητα της παράστασης και όχι μόνο. Τύχανε βοηθοί που σταδιοδρόμησαν σαν τραγουδιστές στον Καραγκιόζη, κι αρκετοί, που έπιανε το χέρι τους, διακρίθηκαν στην κατασκευή της φιγούρας και της αφίσας. Η αμοιβή τους, ανάλογα με τη δουλειά και τη μεγαλοδωρία του μάστορα. Εκείνο που πρώτευε, ήταν η εκμάθηση. Και πράγματι, παιδιά, ήθελε ψυχή να σταθείς, επάξια, βοηθός στον Καραγκιόζη, ήθελε αγάπη στην τέχνη, που πολλά ζήταγε και λίγα έδινε, ήθελε θυσίες που νους δεν τις χωρά. Χωρίς καμία υπεράσπιση από κανένα, με χιόνια ή με κάψα, καθημερινή ή γιορτή, πρόσθεσαν οι βοηθοί το δικό τους μερτικό στο μεγαλείο του Θεάτρου Σκιών. Με μια κασέλα φιγούρες στον ώμο, όργωσαν τα χώματα της πατρίδας μας, σε ένα οδοιπορικό που τους καταξίωσε, αργότερα, σε μεγάλους λαϊκούς καλλιτέχνες, σε μια τέχνη από το λαό για το λαό.

Σελίδα

13

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Σε λίγες μέρες, κλείνουν τέσσερα χρόνια από κείνη τη θερμή μέρα του Ιούλη, κατά την οποία η Ουνέσκο κατοχύρωσε τον Καραγκιόζη (όχι, όμως, και συνολικά το Θέατρο Σκιών) ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας. Τέσσερα χρόνια μετά από αυτήν την απόφαση, που έφερε τον «ξυπόλυτο» ήρωα και πάλι στην επικαιρότητα, πιστεύουμε ότι ήρθε ο καιρός για μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση του όλου θέματος, μέσα από μια άμεση αναφορά στα σαφή ιστορικά δεδομένα, χωρίς ακραίες εθνικιστικές κορώνες, αλλά και χωρίς (εξίσου ακραίες) διεθνιστικές υπερβολές. Η πανάρχαια και καταξιωμένη τέχνη του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών έχει ως πρωταγωνιστή της τον Καραγκιόζη, για την καταγωγή του οποίου έχουν διατυπωθεί αρκετές υποθέσεις. Η γνωστότερη βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις και θεωρεί ότι ο Καραγκιόζης ήταν υπαρκτό πρόσωπο, που εργαζόταν (ως χτίστης) στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Υπάρχει μάλιστα στην πόλη αυτή και ένα μνήμα, στο οποίο οι Τούρκοι ισχυρίζονται (εσφαλμένως) ότι είναι θαμμένος ο συγκεκριμένος ήρωας. Άλλες θεωρίες, όμως, πιο τεκμηριωμένες επιστημονικά, αναφέρουν ότι ο Καραγκιόζης δεν ήταν ποτέ υπαρκτό πρόσωπο, διότι κατάγεται από τους μίμους, δηλαδή από τους κωμικούς ηθοποιούς του μιμικού θεάτρου των ελληνιστικών και των βυζαντινών χρόνων. Η θεωρία αυτή διατυπώθηκε (για πρώτη φορά) στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Γερμανό ερευνητή Hermann Reich και έγινε αποδεκτή και από πολλούς ακόμα ερευνητές. Το συμπέρασμα που βγαίνει, τελικά, σε σχέση με τις παραπάνω θεωρίες, είναι ότι ο Καραγκιόζης υπήρξε γέννημα-θρέμμα των λαών της πολυεθνικής βυζαντινής και κατόπιν οθωμανικής αυτοκρατορίας, πρώτα με τη μορφή του κωμικού μίμου και μετά με τη μορφή του Οθωμανού Karagöz. Με άλλα λόγια, οι πρόγονοι του Έλληνα Καραγκιόζη είναι ο Οθωμανός ομόλογός του και (πολύ πιο πίσω) οι άσχημοι, καμπούρηδες και ξυπόλυτοι μίμοι, δηλαδή οι κωμικοί ηθοποιοί του μιμικού θεάτρου. Η δημιουργία των εθνικών κρατών στα Βαλκάνια ήταν αυτή που οδήγησε στην «εθνικοποίηση» του Karagöz, αφενός με την εμφάνιση του Έλληνα Καραγκιόζη (με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, το έτος 1830) και αφετέρου με την εμφάνιση του Τούρκου Karagöz (με την ίδρυση του εθνικού κεμαλικού τούρκικου κράτους, το έτος 1923). Η εθνικοποίηση αυτή, όμως, δεν μπορεί (σε καμία περίπτωση) να αναιρέσει την οικουμενικότητα του Καραγκιόζη, ως δημιούργημα των λαών του Βυζαντίου και (μετά από το 1453) των λαών της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Για να γίνει, πάντως, κατανοητή η προαναφερθείσα οικουμενικότητα του Καραγκιόζη, θα πρέπει να γίνει πρώτα κατανοητή η θεμελιώδης διαφορά της έννοιας του εθνικού κράτους από την έννοια της αυτοκρατορίας, που δυστυχώς δεν θεωρείται δεδομένη και οδηγεί, πολύ συχνά, σε εννοιολογικές συγχύσεις. Ειδικότερα, η αυτοκρατορία, ως δομή και μορφή, δεν έχει καμία σχέση με τα σημερινά εθνικά κράτη. Αποτελεί ένα πολυεθνικό σύνολο, στο οποίο συνυπάρχουν διάφοροι λαοί (άσχετα από το ποιος λαός έχει τη στρατιωτική κυριαρχία). Με τη

Σελίδα

14

συγκεκριμένη λογική, η βυζαντινή και η οθωμανική αυτοκρατορία, π.χ., δεν μπορούν (σε καμία περίπτωση) να ταυτιστούν με την Ελλάδα και την Τουρκία αντίστοιχα, ή με οποιοδήποτε άλλο εθνικό κράτος. Πρόκειται για αυτοκρατορίες που ανήκουν σε όλους τους λαούς, από τους οποίους προήλθε η κοινή πολιτιστική και θεατρική κληρονομιά και παρακαταθήκη των μίμων και του Οθωμανού Karagöz. Πέρα από τον κοινό πρωταγωνιστή τους όμως, η δημιουργία του εθνικού νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών αποτελεί (με τη σειρά της) και μια συνέχεια των παραστάσεων του Οθωμανικού Θεάτρου Σκιών, κάτι που φαίνεται μέσα από τη δομή ορισμένων έργων του και ιδίως μέσα από τη δομή των κωμωδιών, που βασίζονται στη στατική παρέλαση των τύπων του μπερντέ (όπως, π.χ., στην κωμωδία «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός»). Ωστόσο, ο νεοελληνικός μπερντές δεν περιορίστηκε στις κωμωδίες αυτού του τύπου, αλλά έκανε ένα βήμα παραπάνω, με αρκετές νέες κωμωδίες περισσότερο ευέλικτης και επεξεργασμένης θεατρικής δομής, όπως, π.χ., «Ο Καραγκιόζης διά της βίας Γιατρός», που έχει σαφείς επιρροές από την αντίστοιχη κωμωδία του Μολιέρου. Παράλληλα, το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών διαφοροποιήθηκε ακόμα περισσότερο από το αντίστοιχο οθωμανικό, εξαιτίας των έντονων επιδράσεων που δέχτηκε από την επική ηπειρώτικη παράδοση. Οι εν λόγω επιδράσεις οδήγησαν σε ένα διαφορετικό ρεπερτόριο, πιο σύνθετο και πιο δραματικό, με τα λαογραφικά και κυρίως τα ηρωικά έργα, όπως ο «Καπετάν Γκρης», ο «Χριστιανομάχος», ο «Κατσαντώνης», ο «Διάκος», ο «Καπετάν Χρόνης» ή «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι».

Επίσης, ο νεοελληνικός Καραγκιόζης κατάφερε να διαφοροποιηθεί και ως προς τη σύσταση του κοινού του, καθώς μετατράπηκε σε αμιγώς λαϊκό και οικογενειακό θέαμα, κάτι που οδήγησε και σε πρωτοτυπίες (για ζητήματα καθαρά τεχνικής φύσεως) λόγω της αύξησης των θεατών (π.χ., με το μεγάλωμα των διαστάσεων του μπερντέ, με την αυτόματη αλλαγή των σκηνικών στο πανί, με την επινόηση της σούστας για την αυτόματη περιστροφή της φιγούρας κτλ.). Οι διαφοροποιήσεις επεκτάθηκαν και με τη δημιουργία νέων ηρώων (π.χ., Πασάς, Δερβέναγας, Ταχήρ, αγωνιστές του 1821, Μεγαλέξανδρος κτλ.) και σκηνικών (π.χ., καλύβα-σαράι), που υπάρχουν μόνο στον νεοελληνικό Καραγκιόζη και δεν παρουσιάστηκαν ποτέ στον οθωμανικό και στον τούρκικο μπερντέ. Η μεγαλύτερη, όμως, διαφοροποίηση είναι αυτή που έχει να κάνει με την ίδια την εμφάνιση του νεοέλληνα Καραγκιόζη, σε σχέση με τον Οθωμανό-Τούρκο Karagöz. Ο Οθωμανός Karagöz και ο Τούρκος ομόλογός του, ως ένα πιστό αντίγραφο ο δεύτερος του πρώτου, φοράνε καπέλο, παπούτσια και καλά ρούχα, εκπροσωπώντας όχι το «λούμπεν», αλλά μάλλον τη μεσοαστική (πάνω- κάτω) τάξη. Με δεδομένη την προαναφερθείσα απουσία του Πασά και του σαραγιού, στις οθωμανικές και στις τούρκικες παραστάσεις, είναι σαφές ότι το «κοινωνικό» στοιχείο απουσιάζει από τις παραστάσεις του οθωμανικούτούρκικου μπερντέ, κάτι που αιτιολογεί και την ανωτέρω ενδυμασία του Karagöz. Αντιθέτως, ο νεοελληνικός Καραγκιόζης είναι ξυπόλυτος, χωρίς καπέλο και χιλιομπαλωμένος. Τα χαρακτηριστικά αυτά προσδίδουν στον Καραγκιόζη μια έντονη κοινωνική διάσταση, ως προς την κοινωνική του προέλευση από τα

Σελίδα

15

κατώτερα κοινωνικά στρώματα, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ετοιμόρροπη καλύβα του (παράγκα, μετά από το 1922), απέναντι από το πολυτελέστατο σαράι του Πασά. Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει, σαφώς, να πιστωθεί στην ηπειρώτικη παράδοση του θεάματος, που κινήθηκε σε διαφορετικά και αμιγώς ελληνικότερα μοτίβα από αυτά της αντίστοιχης οθωμανικής. Για τις διαφορές μεταξύ του Καραγκιόζη και του Karagöz, τέλος, παραδίδουμε την πένα μας και στον καραγκιοζοπαίχτη Μίμη Μόλλα («Ο Καραγκιόζης μας: Ελληνικό Θέατρο Σκιών», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002, σ. 122-123): «Στη φιγούρα του τούρκικου Καραγκιόζη, (…) φαίνονται οι διαφορές. Φοράει το τυπικό κοστούμι Τούρκων αστών της μεσαίας τάξης-τοτινή κοινωνική διάρθρωση- της προ του Μαχμούτ του Β’ εποχής (δηλ. προ του 1808-1839). Δεν έχει καμπούρα κι είναι ξυρισμένος “το βρέγμα” (αλβανική και ηπειρώτικη συνήθεια, όπως και οι Σουλιώτες), το βλέμμα του λάγνο, τα χείλη του φιλήδονα και το μούσι του περιποιημένο (άρα πλούσιος). Η μύτη κανονική, με τα πτερύγια έτοιμα για αναθυμιάσεις. Τώρα, ας δούμε μαζί τον δικό μας. Θα αρχίσουμε από τη μύτη- όχι βέβαια, για να πούμε πως δηλώνει εξυπνάδα, αποφασιστικότητα, πίστη κλπ., που τα λένε οι φυσιογνωμιστέςμα για να δούμε πώς μπήκε μέσα στο Ρωμαίικο αυτός ο μύταρος. Ασφαλώς και θα ’ναι γελοιογραφική προέκταση. Καλά το μέγεθος είναι, μα το σχήμα τι σχέση μπορεί να ’χει με τις κοντυλένιες ελληνικές μύτες; Ομολογούμε πως θα ’μενε αναπάντητο αυτό το ερώτημα, αν δεν τύχαινε να μας χαρίσουν φωτογραφία ενός μελανόμορφου αγγείου που φιλοξενείται στο Deutsche Museum του

Σελίδα

16

Μονάχου και απεικονίζει τον Αίσωπο. Τώρα, εάν η ομοιότητα οφείλεται σε κακοτεχνία του ζωγράφου (λαϊκού, βέβαια, αφού έκανε μελανόμορφα και μετά τον Αίσωπο) ή εάν με αυτόν τον τρόπο, σατίριζε τη φρυγική καταγωγή του, δεν ξέρουμε. Ένα, όμως, ξέρουμε πια καλά, πως μετά απ’ αυτό, η μορφή αυτή του Καραγκιόζη μας γίνεται ελληνικότερη από την άλλη. (…) Προχωράμε στο μάτι. Ούτε ιλαρό βυζαντινό, ούτε λάγνο μάτι, καλοζωισμένου χαρεμά. Γερό, ζωντανό μάτι, γεμάτο αγάπη για ζωή και πεντακάθαρο από υποχρεωτικό ασκητισμό. Μέτωπο τεράστιο με γλειμμένο -όχι ξυρισμένο- βρέγμα, σημεία έντονης σκέψης. Τα μαλλιά του κατσαρά- τόσο αγαπητά σ’ εμάς. Η καμπούρα του ίσως να ’γινε για να δικαιολογείται η αποφυγή του απ’ την εργασία, ίσως πάλι να ’ναι κατάλοιπο της απώτερης καταγωγής του, γιατί έτσι φαίνεται το είδωλο ανθρώπου πάνω σε πανί. Γιλέκο, πανταλόνι γεμάτο μπαλώματα. Φτώχεια μα και νοικοκυροσύνη της γυναίκας του. Στη μέση, ζωνάρι για τα μεγάλα βάρη και για τη μεγάλη πείνα. Και ξυπόλυτος (τα παπούτσια μού φέρνουν συνάχι)». Οι παραπάνω διαφοροποιήσεις, όμως, ανάμεσα στον Καραγκιόζη και τον Karagöz και τα στοιχεία της εθνικής τους ταυτότητας, σε καμία περίπτωση, δεν καταργούν την αποδεδειγμένη οικουμενικότητα και τις κοινές βυζαντινές και οθωμανικές πολιτισμικές καταβολές του Έλληνα και του Τούρκου Καραγκιόζη, ως βασικά γνωρίσματα επικοινωνίας, ψυχαγωγίας και ενότητας των λαών της Ανατολικής Μεσογείου.

Η παρουσίαση των ιστοριών του Καραγκιόζη σε κόμικς ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ» από τον Ευγένιο Σπαθάρη συνεχίστηκε με την επιλογή του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη δύο έργων, με έντονο το στοιχείο της περιπέτειας («Ο Καραγκιόζης Πλοίαρχος») ή με έντονο το φανταστικό και μαγικό στοιχείο («Το Τσίρκο του Καραγκιόζη»). Είναι αλήθεια ότι (με εξαίρεση την πιο στατική ιστορία του πρώτου τεύχους, με τον «Καραγκιόζη Γραμματικό») και οι δύο προηγούμενες ιστορίες είχαν έντονο είτε το στοιχείο της περιπέτειας («Καπετάν Γκρης»), είτε το στοιχείο της πρωτοτυπίας των σκηνικών («Ο Καραγκιόζης Προφήτης», με το μνήμα του Πασά και τη φυλακή του σαραγιού). Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω, θα θέλαμε να προβούμε σε δύο ακόμα παρατηρήσεις: Α) Με εξαίρεση τον «Καραγκιόζη Γραμματικό», που είναι μια κωμωδία οθωμανικών καταβολών, η επιλογή των επόμενων ιστοριών διακρίνεται από πιο γρήγορο ρυθμό, πιο πολλή δράση, νέα-πρωτότυπα σκηνικά και έντονο το φανταστικό στοιχείο. Πρόκειται για παραστάσεις με ελληνοκεντρικόηπειρώτικο προσανατολισμό («Καπετάν Γκρης», «Ο Καραγκιόζης Πλοίαρχος»), με έντονη τη σφραγίδα του Μίμαρου («Ο Καραγκιόζης Προφήτης») ή με οθωμανική θεματολογία, προσαρμοσμένη όμως σε ελληνικά δεδομένα («Το Τσίρκο του Καραγκιόζη»). Τα στοιχεία αυτά ταιριάζουν με την αισθητική και τη φιλοσοφία των κόμικς, καθώς τα κόμικς (ως μέσο αναπαράστασης της κίνησης) ενδείκνυνται πιο πολύ για τις ιστορίες κίνησης, ρυθμού, δράσης και περιπέτειας, μέσα από τις (σκηνικά, θεματικά και δραματουργικά) ανανεωμένες παραστάσεις του ρεπερτορίου στο νεοελληνικό Θέατρο Σκιών, παρά για τις οθωμανικού τύπου στατικές κωμωδίες, που στηρίζονται στο λόγο ή το ευφυολόγημα. Β) Ο Ευγένιος Σπαθάρης συνέχιζε, σταθερά, την αξιοποίηση των δισδιάστατων μελανόμορφων εικόνων για τη μεταφορά των παραπάνω ιστοριών σε κόμικς, χωρίς να καταφεύγει στην πιο βολική, για τα κόμικς, αξιοποίηση της τρισδιάστατης απεικόνισης. Ο λόγος αυτής της επιλογής πιστεύουμε ότι δεν ήταν μόνο τεχνικής φύσεως, λόγω, π.χ., χρηματικού κόστους για τη χρήση του έγχρωμου ή λόγω των αυξημένων ζωγραφικών απαιτήσεων για την απεικόνιση της προοπτικής και του βάθους. Έχουμε, αντιθέτως, τη γνώμη ότι ο Ευγένιος Σπαθάρης επέμεινε, συνειδητά, τόσο στη χρήση του μελανόμορφου (χρωματικά), όσο και στη χρήση

Ο «ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ

Σελίδα

17

του δισδιάστατου (εικονογραφικά), αφενός για να παραμείνει πιστός στην παράδοση της σκαλιστής ασπρόμαυρης απεικόνισης του μπερντέ και αφετέρου γιατί καταλάβαινε ότι το δισδιάστατο ενδείκνυται, κατά πολύ περισσότερο, για την αποτελεσματικότερη απεικόνιση του φανταστικού, του μαγικού, του ηρωικού ή του επικού στοιχείου των έργων που επέλεγε να εικονογραφήσει, σε σχέση με τη ρεαλιστική τρισδιάστατη απεικόνιση. Τεύχος 4) «Ο Καραγκιόζης Πλοίαρχος» Σελίδες: 16 Εξώφυλλο: Έγχρωμο (Πάνω: Ο Καραγκιόζης στα δεξιά και ο Δάσκαλος στα αριστερά, ανάμεσα σε δέντρα, στο νησί των Κατεργαραίων. Κάτω: Ο Καραγκιόζης Πλοίαρχος και ο λοστρόμος Μπαρμπαγιώργος προσπαθούν να κουμαντάρουν το καράβι, μέσα σε μεγάλη φουρτούνα) Οπισθόφυλλο: Μελανόμορφος Γέρο-Σαμπαναγάς Καρέ: 96 (έξι σε κάθε σελίδα) (Σημείωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, δύο οριζόντια διπλανά καρέ ενώνονται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο) Γλώσσα: Ελληνική και με κεφαλαία γράμματα Εκδόσεις: Αφών Λιναρδάτου (Μιλτιάδου 37- Τηλ. 233.826- Αθήναι) Κυκλοφορία: Κάθε Σάββατο Σκηνικά (μελανόμορφα και δισδιάστατα): Παράγκα, Σαράι, δέντρα, λιμάνι, το καράβι του Καραγκιόζη, θάλασσα, πουλιά, ψάρια, βράχια, θάμνοι, το καράβι του Δάσκαλου Ήρωες του έργου (μελανόμορφοι, δισδιάστατοι και με σειρά εμφάνισης): Καραγκιόζης, Χατζηαβάτης, Εφέντης Κιαμήλ, Μπαρμπαγιώργος, γριά Αστραπή, Νιόνιος, Εβραίος, Μορφονιός, Δάσκαλος ο «Πάντα παίρνω» Υπόθεση: Ο Καραγκιόζης αναλαμβάνει να γίνει πλοίαρχος στο καράβι του αδερφού τού Κιαμήλ Εφέντη. Αφού πάρει τον Μπαρμπαγιώργο για λοστρόμο, ξεκινάνε μαζί το ταξίδι στη θάλασσα. Όμως, το καράβι πέφτει σε φουρτούνα και ναυαγούν σε ένα νησί. Εκεί, μια γριά προειδοποιεί τον Καραγκιόζη ότι τρεις κατεργαραίοι και ο αρχηγός τους, ο Δάσκαλος, θα προσπαθήσουν να του αρπάξουν το καράβι. Ο Καραγκιόζης, όμως, με την εξυπνάδα του και με τη μυϊκή δύναμη του θείου του, θα καταφέρει να νικήσει τους κατεργαραίους και τον αρχηγό τους και να γυρίσει πίσω. Τεύχος 5) «Το Τσίρκο του Καραγκιόζη» Σελίδες: 16 Εξώφυλλο: Έγχρωμο (Πάνω: Ο Νιόνιος στρουθοκάμηλος στα αριστερά, ο Μπαρμπαγιώργος βόδι στα δεξιά και το μαγεμένο δεντρί στη μέση. Κάτω: Ο Χατζηαβάτης κατσίκα στα αριστερά, ο Καραγκιόζης γάιδαρος στα δεξιά και ένας

Σελίδα

18

θάμνος στη μέση) Οπισθόφυλλο: Μελανόμορφος Μιρικόγκος Καρέ: 96 (έξι σε κάθε σελίδα) (Σημείωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, δύο οριζόντια διπλανά καρέ ενώνονται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο) Γλώσσα: Ελληνική και με κεφαλαία γράμματα Εκδόσεις: Αφών Λιναρδάτου (Μιλτιάδου 35- Τηλ. 233.826- Αθήναι) Κυκλοφορία: Κάθε εβδομάδα, (ειδικότερα, κάθε Σάββατο), σύμφωνα και με τα λόγια του Χατζηαβάτη, στο προτελευταίο καρέ: «ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΝΕΟ ΕΡΓΟ» Σκηνικά (μελανόμορφα και δισδιάστατα): Παράγκα, Σαράι, μαγεμένο δέντρο, θάμνοι Ήρωες του έργου (μελανόμορφοι, δισδιάστατοι και με σειρά εμφάνισης): Καραγκιόζης, Χατζηαβάτης, Εφέντης Σελίμ, στρατιώτης Αρναούτ, Βεληγκέκας, Σουγκρή Πασάς, Μάγος

Σερίφ, δύο Τούρκοι στρατιώτες, η κόρη του Πασά Αϊσέ, ξωτικό Γκιουλμέ του Μάγου, μεταμορφωμένος Καραγκιόζης, Χατζηαβάτης κατσίκα, Καραγκιόζης γάιδαρος, Κολλητήρι, Κολλητήρι σκύλος, Μπαρμπαγιώργος, Μπαρμπαγιώργος βόδι, Νιόνιος, Νιόνιος στρουθοκάμηλος, Μορφονιός, Μορφονιός ποντίκι, Σταύρακας, Σταύρακας φίδι, Αγλαΐα Υπόθεση: Κατά τη διάρκεια του γλεντιού για τη γιορτή της κόρης του Πασά, ο Μάγος Σερίφ και το ξωτικό του καλούνται να διασκεδάσουν τους Τούρκους, κάτω από ένα μαγεμένο δεντρί, μεταμορφώνοντας σε ζώα τους ανύποπτους περαστικούς. Έτσι λοιπόν, ο Καραγκιόζης και η παρέα του μετατρέπονται σε ζώα, ανάλογα με το χαρακτήρα τους και διατηρώντας μόνο το πρόσωπό τους. Αφού η Αϊσέ διασκεδάσει με την ψυχή της, ο Πασάς δίνει εντολή στο Μάγο να τους κάνει όλους καλά και τα ζώα από το Τσίρκο του Καραγκιόζη να γίνουν και πάλι άνθρωποι.

ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ: Η φωτογραφία του καραγκιοζοπαίχτη Κούζαρου στο προηγούμενο τεύχος Ιουνίου, όπως επίσης και πολλές ακόμα φωτογραφίες και διηγήσεις καραγκιοζοπαιχτών, σε προηγούμενα τεύχη, προέρχονται από τα δύο βιβλία του κ. Κώστα Τσίπηρα, τον οποίο ευχαριστούμε για την ευγενική ανταπόκρισή του στο αίτημά μας για την αξιοποίηση του ανωτέρω υλικού. Επίσης, ευχαριστίες οφείλονται και για τη φωτογραφία του πρόσφατα εκλιπόντος Σωτήρη Αναγνωστόπουλου, στο προηγούμενο τεύχος Ιουνίου, που προέρχεται από το αρχείο του Σωκράτη Κοτσορέ.

Σελίδα

19

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥΣΗ τεύχους Ιούνη 2014

Σελίδα

20

ΝΕΟ Καραγκιοζοσταυρόλεξο

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Υποδυόταν τον Ηρακλή, στον Ερωτόκριτο του Σπαθάρη 4. Παρουσιάζει τον "Ερωτόκριτο", τον προσεχή χειμώνα 8. Παρουσιάζεται 3ος στο ντοκιμαντέρ: "Πού το πάει ο Καραγκιόζης" 9. Παρουσιάζεται 1ος στο ντοκιμαντέρ: "Πού το πάει ο Καραγκιόζης" 10. Παρουσιάζεται 2ος στο ντοκιμαντέρ: "Πού το πάει ο Καραγκιόζης" 12. Παίζει το γιο του καραγκιοζοπαίχτη των "Δύσκολων Δρόμων" 14. Ήταν μαγεμένο στην ομώνυμη παράσταση 17. Παίζει με τη λατέρνα του, στους "Δύσκολους Δρόμους" 18. Παρουσίασε τον "Ερωτόκριτο" στην τηλεόραση της ΕΡΤ 19. Έπαιξε τον "Πατριάρχη" στην Πάτρα, τον Απρίλιο του 2014

ΚΑΘΕΤΑ 2. Ένα από τα πολλά επαγγέλματα του Καραγκιόζη 3. "Δεντρί μου, σε παρακαλώ, δώσε μου το… μου" 5. "Ο Καραγκιόζης διά της…. Γιατρός" 6. "Ο Απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγόριου του…"

7. Το επώνυμο του καραγκιοζοπαίχτη Φρίξου 9. Τιμώμενος καραγκιοζοπαίχτης στο φετινό φεστιβάλ της Νέας Ιωνίας 11. Το μικρό όνομα του καραγκιοζοπαίχτη Κούζαρου (19131992) 13. Νέστορας...: Σκηνοθέτης της ταινίας "Δύσκολοι Δρόμοι" 15. Έλεγε για την κόρη του πως: "Ούτε μιλάει, ούτε λαλάει" 16. "Θα σε γεμίσω δάκρυα, ώσπου να βγει η… μου"

Σελίδα

21

1Ιουλίου: 2004 - Πεθαίνει ο ηθοποιός Μάρλον Μπράντο.

4 Ιουλίου: 2004 - Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Ελλάδας νικά την Πορτογαλία, με 1-0, στον τελικό του Euro 2004 και κατακτά το τρόπαιο.

5 Ιουλίου: 1824 - 600 Έλληνες νικούν πάνω από 3.000 Τούρκους, υπό τον Ομέρ Πασά της Καρύστου, στην περιοχή Μαραθώνα.

1943 - Η επίθεση τον Γερμανών στο Κουρσκ.

6 Ιουλίου:1827 - Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία υπογράφουν τη Συνθήκη του Λονδίνου για τη σύσταση ελληνικού κράτους. Στην Τουρκία, επιβάλλεται η αποδοχή της Αυτονομίας της Ελλάδας, η προστασία των Ελλήνων και η διμερής κατάπαυση των εχθροπραξιών. Η μη συμμόρφωση της Τουρκίας είχε ως αποτέλεσμα την αποστολή των τριών Στόλων στα ελληνικά ύδατα και στη συνέχεια, τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου.

7 Ιουλίου: 1923 - Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ισμέτ Ινονού, με κοινή δήλωσή τους, ανακοινώνουν ότι επήλθε συμφωνία εφ' όλων των εκκρεμών ζητημάτων, μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας.

13 Ιουλίου: 1908 - Για πρώτη φορά, παραχωρείται το δικαίωμα συμμετοχής σε γυναίκες στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

14 Ιουλίου: 1789 - Γαλλική Επανάσταση: Κατάληψη της Βαστίλης.

1933 - Gleichschaltung: Στην Γερμανία, όλα τα πολιτικά κόμματα κηρύσσονται παράνομα, εκτός από το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Χίτλερ.

15 Ιουλίου: 1974 - Η ελληνική στρατιωτική κυβέρνηση, με αρχηγό τον ταξίαρχο Ιωαννίδη, οργανώνει πραξικόπημα στην Κύπρο, που οδηγεί στην ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρíου και στον ορισμό του Νίκου Σαμψών ως Προέδρου της Κύπρου.

16 Ιουλίου: 1945 - Αρχίζει να λειτουργεί το «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας», που ιδρύθηκε με τη Σ.Π. 54, με πρώτο διευθυντή τον Ηρ. Πετμεζά.

18 Ιουλίου: 1989 - Πεθαίνει η Μαρίκα Νέζερ, Ελληνίδα ηθοποιός.

19 Ιουλίου: 1969 - Οι αστροναύτες Νηλ Άρμστρονγκ και Έντουιν Ώλντριν γίνονται οι πρώτοι άνθρωποι που προσεδαφίζονται στη Σελήνη.

1974 - Αρχίζει η Επιχείρηση Αττίλας, το πρώτο στάδιο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

21 Ιουλίου: 1969 - Οι Νηλ Άρμστρονγκ και Μπαζ Όλντριν πατούν πρώτοι στη Σελήνη, με την αποστολή Απόλλων 11.

23 Ιουλίου: 1974 - Αποκατάσταση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος στην Ελλάδα, με την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών.

1996 - Πεθαίνει η Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ελληνίδα ηθοποιός.

24 Ιουλίου: 1923 - Υπογράφεται η Συνθήκη της Λωζάνης, με την οποία τα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία χαράχθηκαν στα σημερινά τους όρια. Με το άρθρο 20 της Συνθήκης της Λοζάνης, η Τουρκία αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κύπρου στην

Ιούλης ς ο τ σ υ ο γ Αύ και με ιστορία

Σελίδα

22

Αγγλία και παραιτείται από κάθε δικαίωμα σε αυτή.

25 Ιουλίου: 1893 - Εγκαινιάζεται η Διώρυγα της Κορίνθου από το Βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο τον Α'.

27 Ιουλίου: 1992 - Πεθαίνει η Τζένη Καρέζη, Ελληνίδα ηθοποιός.

29 Ιουλίου: 2004 - Πεθαίνει η Ρένα Βλαχοπούλου, Ελληνίδα ηθοποιός.

1 Αυγούστου: 1834 - Καταργείται η δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία.

770.000 σκλάβοι αποκτούν την ελευθερία τους.

1921 - Μικρασιατική Εκστρατεία: Αρχίζει η προέλαση του Ελληνικού Στρατού προς τον Σαγγάριο ποταμό.

6 Αυγούστου: 1945 - Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Ατομική βόμβα ρίχνεται από αμερικανικό αεροσκάφος, στην Χιροσίμα της Ιαπωνίας, στις 8:16 π.μ..

8 Αυγούστου: 2004 - Πεθαίνει ο Έλληνας ηθοποιός Δημήτρης Παπαμιχαήλ.

10 Αυγούστου: 1949 - Στο Στρασβούργο, συνέρχεται, στην 1η του Σύνοδο, το κοινοβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με παρουσία 101 βουλευτών από 12 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

12 Αυγούστου: 1981 - Η ΙΒΜ παρουσιάζει τον πρώτο προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή (PC).

2004 - Παραδίδεται, στην κυκλοφορία, η γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου «Χαρίλαος Τρικούπης», η μεγαλύτερη καλωδιωτή γέφυρα, έως τότε, στον κόσμο.

13 Αυγούστου: 1961 - Χτίζεται το Τείχος του Βερολίνου.

1968 - Ο Αλέκος Παναγούλης αποπειράται να δολοφονήσει τον δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο.

2004 - Έναρξη Ολυμπιακών Αγώνων: Αθήνα 2004.

20 Αυγούστου: 480 π.Χ. - Σκοτώνεται ο Λεωνίδας στη μάχη των Θερμοπυλών, μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες στρατιώτες του και τους 700 Θεσπιείς.

22 Αυγούστου: 1864 - Ιδρύεται ο Ερυθρός Σταυρός.

1940 - Μετά τον τορπιλισμό της Έλλης και την ένταση των ελληνοϊταλικών σχέσεων, η Μεγάλη Βρετανία ανακοινώνει ότι οι ναυτικές και αεροπορικές της δυνάμεις θα ενισχύσουν την Ελλάδα, εάν τυχόν υποστεί επίθεση.

24 Αυγούστου: 79 - Το ηφαίστειο Βεζούβιος εκρήγνυται, θάβοντας την Πομπηία και το Ερκυλένιο (Ηράκλεια).

1456 - O Γουτεμβέργιος ολοκληρώνει την πρώτη εκτύπωση της Βίβλου.

25 Αυγούστου: 2002 - Πεθαίνει ο Έλληνας ηθοποιός Γιάννης Γκιωνάκης.

ΜΝΗΜΕΣ: Αντώνης Πλέσσας ή Αντώναρος (5 Ιουλίου 1999)

Σελίδα

23

Tο ¨ΛΟΡΔΟΚΟΜΙΚ” έχει πάει διακοπές. Ξανά μαζί μας τον Σεπτέμβρη!!