Fairtradebijlage Knack 2013

R O O V A G E D A R T !

R g i I t h c A a F da’s m

P U B L I S C O P I E

E D A R T R I A F E D WEEK VAN 3 1 ’ R E B O T K O 2 1 2>

e .b e d a tr ir fa e d n a v k e e w . www

FAIRTRADE fair trade battle

10u

L 18u Week van de Fair Trade (2-12 oktober 2013) zat. 5 oktober Markt Brugge GRATIS

doorlopend zintuigengang - ruilmarkt - filmbus - sappentrapper ‘iedere boer beroemd’-quiz - bar en verkoopstand 10u / 14.15u / 16.30u fair trade kookbattle inschrijven vóór 28.09.2013 inlichtingen: info@oxfambrugge.be of t 050 33 11 68

10.30u tot 12.30u ‘ik kook van woede’-soepactie 12.30u / 15.45u workshop Afrikaanse moderne dans

Mail naar noordzuiddienst@brugge.be en ontvang een gratis exemplaar van de brugsche fair trade gazette. een organisatie van

met de steun van het Trade for Development Centre

Bio en fair trade, één wereld Tijdens de week van de fair trade zetten we in onze winkels mensen zoals mevrouw Boonna, Linh en Francisco in de kijker. Zij maken hun producten met respect voor het milieu. En ze krijgen er een eerlijke prijs voor. Da’s dubbel duurzaam.

Onze adressen vinden of online winkelen? bio-planet.be WILT U ADVERTEREN IN DEZE RUBRIEK? INFO: VANESSA LAKOR, TEL. 02 467 56 49, VANESSA.LAKOR@ROULARTA.BE

Ga voor fair trade !

Op 2 oktober gaat de 12de editie van de Week van de fair trade van start, tien dagen lang zijn alle ogen gericht op fair trade en fairtradeproducten.

De ideale gelegenheid om poolshoogte te nemen in eigen land: hoe fair consumeren we? En welke nieuwe Belgische fairtradeinitiatieven werden opgestart in het afgelopen jaar? fair trade is immers een sector die niet stilstaat. Bananen, suiker, koffie en cacao blijven dan wel de populairste fairtradeproducten, maar fair trade is veel meer dan dat. Het concept doet ook zijn intrede in nieuwe sectoren, zoals elektronica. Met dit najaar een primeur: de lancering van de fairste smartphone op de Belgische markt. Toerisme is vandaag een van de belangrijkste economische sectoren wereldwijd. Ook hier wordt onderzocht hoe de inkomsten die het genereert ten goede kunnen komen van de gastgemeenschappen in het Zuiden.

In 2012 gaf fair trade 2 miljoen kleine producenten en hun families afkomstig uit 75 Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen de kans op betere levensomstandigheden.1 Als je voor fair trade kiest, geef je kleine producenten wereldwijd de mogelijkheid om zich op een duurzame manier te ontwikkelen.

Als we met velen voor fair trade kiezen, verplichten we commerciële spelers om hetzelfde te doen. Want zelfs in sectoren waar fair trade al is ingeburgerd, moeten we waakzaam blijven. De cacao-industrie ging 10 jaar geleden het engagement aan om kinderarbeid te bannen en menswaardige arbeidsomstandigheden te garanderen, maar er is nog een lange weg te gaan.

Daarom zet de Week van de fair trade eerlijke handel in de aandacht, elk jaar opnieuw.

bod fairtradeproducten is het aanbod activiteiten tijdens de Week van de fair trade uitgebreid en divers.

Check de kalender achterin deze bijlage of ga naar www.week vandefairtrade.be en ontdek wat jij kan doen. Toon je engagement voor fair trade op Facebook en doe de bananenshake. Kies in de winkel voor fairtradeproducten en gebruik je macht als consument om de levensomstandigheden van kleine producenten in het Zuiden te veranderen.

Met z’n allen gaan we voor fair trade van 2 tot 12 oktober.

Da’s machtig!

De Week van de fair trade is een initiatief van het Trade for Development Centre van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap.

We promoten fair trade en duurzame handel en verbeteren de markttoegang van micro-, kleine en middelgrote ondernemingen in het Zuiden. Voor de Week van de fair trade werken we samen met de belangrijkste Belgische fairtradespelers.

Deze publiscopie is een realisatie van Roularta Custom Media voor BTC, Trade for Development Centre, Hoogstraat 147, 1000 Brussel.

Tel: 02 505 19 35.

Verantwoordelijke uitgever: S. Van Iseghem Redactionele inhoud: Trade for Development Centre van BTC

Ga voor fair trade!

Dit jaar nodigen we je uit om te gaan voor fair trade. Fun activiteiten die motiveren om voor fair trade te kiezen, daar draait het om! Een kookbattle met fairtrade-ingrediënten, een trouw met ringen uit fairtradegoud, een wijndegustatie … Net zoals het aan1. Plateforme française du commerce équitable

Coördinatie: C. Specen-Berry.

Reclameregie: Roularta Media (Zellik).

Tel: 02 467 58 82.

Ga voor fair trade !

Op zoek naar eerlijke elektronica Gsm’s, smartphones, laptops en tablets … We gebruiken ze elke dag, maar toch blijken ze nog geheimen voor ons te hebben.

Want wie weet exact waar de grondstoffen vandaan komen? Hoe is het gesteld met de arbeidsomstandigheden? En wat is de ecologische impact van al die toestellen? Wie de elektronicasector onder de loep neemt, ontdekt problemen in de verschillende fases van het productieproces. Meer en meer duiken consumentenacties op en denkt men na over alternatieven.

Dit najaar volgt zelfs een primeur: de fairste smartphone doet zijn intrede op de Belgische markt!

Elektronica: een sector met veel problemen Conflictmineralen Moderne elektronica bevat tientallen bekende en minder bekende metalen. Het verhaal van tin, kobalt, koper, coltan, tantaal of wolfraam verschilt weinig van dat van koffie of bananen. De ontginning gebeurt vooral in het Zuiden en de handel is in handen van grote multinationals. Slechts een bedroevend klein percentage van de winst vloeit terug naar de lokale gemeenschappen.

Het meest schrijnende verhaal is ongetwijfeld dat van de Democratische republiek Congo. Het land is onmetelijk rijk aan mineralen, maar blijft een van de armste ter wereld. Het aanslepende conflict in het oosten is heel nauw verweven met de lucratieve strijd om grondstoffen voor onze smartphones en laptops. In 2010 keurde het Amerikaanse Congres een wetsartikel goed dat Amerikaanse ondernemingen verplicht om de aanvoer van conflictmineralen uit Congo of een buurland te controleren en te weren, in een poging om de rebellenbewegingen financieel droog te leggen. Het initiatief is sterk te vergelijken met het Kimberley-proces, dat illegale bloeddiamanten uit conflictregio’s probeert te bannen via oorsprongscertificaten. Maar de praktijk leert dat het moeilijk is om alle achterpoortjes te sluiten.

Meer dan de helft van de mobiele telefoons komt uit China (© FairPhone)

In december 2012 publiceerde de campagne MakeITfair het rapport ‘From Congo with (no) blood’. Dertig elektronicagiganten kregen een vragenlijst over het gebruik van de 3 T’s (tin, tantaal en tungsten/wolfraam) uit Congo in hun productieproces.

Dertien onder hen erkenden hun verantwoordelijkheid en bleken al op zoek te gaan naar conflictvrije grondstoffen. De meerderheid weigerde om mee te werken.

Onbetaald overwerk De volgende stap is het productieproces. Meer dan de helft van de mobiele telefoons en driekwart van de tablets komt uit Chinese fabrieken. Het Taiwanese bedrijf Foxconn is het grootste, met in 2011 één miljoen werknemers. In zijn klantenportefeuille zitten alle technoreuzen zoals Apple, Microsoft, Sony en Nokia.

In 2010 haalde Foxconn het nieuws met een reeks zelfdodingen onder zijn Chinese arbeiders. De werkdruk bleek immens, de eindeloze overuren onbetaald en de werkomstandigheden onveilig.

Apple reageerde op de publieke verontwaardiging door lid te worden van de Fair Labour Association (FLA), een Amerikaanse organisatie die grote bedrijven een inspectiesysteem aanbiedt op basis van een gedragscode. De rapporten van FLA bevestigden wat iedereen al lang wist. Ze bevatten een lange lijst met aanbevelingen, waaraan Foxconn en Apple beweren te werken.

Intussen blijven ngo’s zoals China Labour Watch en SACOM (Students and Scholars Against Corporate Misbehavior) op geregelde tijdstippen de werkomstandigheden bij Foxconn en andere bedrijven aanklagen met nieuwe rapporten. Ook in India, waar de grootste toeleverancier van Nokia is gevestigd, of in Zuid-Korea, de thuisbasis van Samsung, worden dezelfde wantoestanden genoteerd: te lage lonen, te lange werkdagen, te veel en onbetaald overwerk, discriminatie van oudere werknemers en tijdelijke contracten die tot nog minder rechten leiden. Een rapport van MakeITfair beschrijft hoe een grote flexibiliteit in de arbeidswetgeving in Hongarije, de grootste elektronicaproducent van Oost- en Centraal-Europa, maakt dat Aziatische toestanden er oogluikend worden toegestaan: “In één geval was er felle tegenwerking om een vakbond op te richten. Op een andere plek stonden zelfs regelmatig ziekenwagens voor de deur om flauwgevallen arbeiders weg te voeren.”

Jean-Marc Caudron van AchACT (Actions Consommateurs Travailleurs – een netwerk van 25 ngo’s uit Franstalig België): “Vorig jaar werd het een nek-aan-nekrace tussen de twee giganten Samsung en Apple wat betreft het niet nakomen van beloften. Samsung liet slechts mondjesmaat audits toe en kant zich resoluut tegen de oprichting van vakbonden. Bovendien werd in een productie-eenheid van elektrische geleiders een opmerkelijk aantal kankergevallen vastgesteld en weigerde Samsung zijn verantwoordelijkheid op te nemen. Apple’s lidmaatschap van FLA heeft de situatie op de werkvloer nauwelijks gewijzigd. FLA wil amper met lokale vakbonden praten. Ik stel me dan ook grote vragen bij de controles.”

“De winstmarges in de elektronicasector zijn vaak gigantisch groot,” gaat Jean-Marc Caudron verder. “De productiekosten van

Mijn in Congo (© FairPhone)

Het gros wordt nog steeds illegaal gedumpt, vaak in Afrika (© FairPhone)

een iPad vertegenwoordigen maximum 40% van de verkoopprijs:1 een iPad van 499 dollar bevat voor 219 dollar onderdelen, terwijl de montage slechts 10 dollar kost. Wie durft dan nog te beweren dat een verbetering van de productieomstandigheden onmogelijk is?”

Groene elektronica

Goud op de afvalbelt Een gsm bevat tal van schadelijke stoffen, zoals arsenicum en lood. In de Europese Unie wordt naar schatting 25% van alle e-waste op een verantwoorde manier gerecycleerd. Het gros wordt nog steeds illegaal gedumpt, vaak in Afrika. Het Europees Parlement hoopt hierin verandering te brengen door exporteurs een aantal verplichtingen op te leggen.

In afgedankte telefoons en computers zit een schat aan waardevolle metalen. Bedrijven zoals Umicore richten zich daarom steeds meer op urban mining, metaalontginning uit gebruikte materialen. In vergelijking met primaire mijnbouw zijn die grondstoffen veel beschikbaarder en is de ‘ontginning’ veel minder energie-intensief. De organisatie Catapa voert al jarenlang campagne rond de negatieve impact van mijnontginning. Via de actie Goud:Eerlijk? roepen ze consumenten op om hun oude gsm’s, opladers en computers naar recyclagepunten te brengen.

Een ton gsm’s (6.000 tot 10.000 stuks) bevat immers 340 gram zuiver goud, terwijl één gram zuiver goud uit de mijnbouw maar liefst vijf ton toxisch afval produceert, 10.000 liter water vergt en 17 ton CO2 uitstoot.

Ook Greenpeace International laat zijn stem horen. In november 2012 publiceerde de milieu-organisatie de 18de editie van de ‘Guide to Greener Electronics’, waarin de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in het productieproces, het energie- en klimaatbeleid van elektronicaproducenten en de levenscyclus van een product worden besproken. Het resultaat is een rangschikking van bedrijven volgens hun milieu-inspanningen. De eerste plaats gaat naar het vrij onbekende Wipro. Deze Indische elektronicaproducent maakt gebruik van duurzame energie in zijn productieprocessen, lobbyt voor een groener energiebeleid, zamelt elektronisch afval in en weert langzamerhand gevaarlijke stoffen uit zijn producten. Acer ging vooruit dankzij het mijden van giftige stoffen en het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Ook Apple, HP en Dell scoorden iets beter omdat ze stappen zetten om de hoeveelheid conflictmineralen te reduceren. Blackberry-fabrikant RIM bungelt onderaan de lijst.

In de schaduw van de grote elektronicareuzen zijn er ook kleine producenten die de ecologische voetafdruk van hun producten willen verkleinen. Een voorbeeld is United Pepper, een jong bedrijf uit Ath dat een kleine webcam op de markt bracht, gemaakt van natuurlijke materialen als kapok, katoen en Mekongzand. Het productieproces zelf vraagt slechts een beperkte energie-input.

Tijd voor actie Er is dus ruimte voor verbetering. De afgelopen jaren worden meer en meer initiatieven genomen. MakeITfair is een campagne van Nederlandse, Duitse, Scandinavische en Hongaarse ngo’s die zich richten tot consumenten. Ze publiceren rapporten over grondstoffen, arbeidsomstandigheden en milieugevolgen. Diezelfde ngo’s zijn ook de trekkers van een veel bredere groep van 150 organisaties: het GoodElectronics network, dat bedrijven en overheden aanspreekt op de ILO-conventies rond waardig werk (International Labour Organization). AchACT is een van de leden.

(© Greenpeace International)

1. Volgens de berekeningen van Isupply, een bedrijf dat de technologiemarkten analyseert.

Ga voor fair trade !

De FairPhone, de eerlijkste die bestaat (© FairPhone)

Eerlijke elektronica?

Nog een stap verder is de faire gsm. Het Franse initiatief Fairtrade Electronic stelt zichzelf tot doel tegen 2015 een smartphone te ontwikkelen die mens- en milieuvriendelijk is en een heel leven meegaat. Hoofdgedachte is dat de technologie opnieuw ondergeschikt wordt aan de mens.

Momenteel zijn alle ogen gericht op het Nederlandse initiatief FairPhone. Coördinator Bas van Abel: “Wij willen een smartphone ontwikkelen met onderdelen die geproduceerd zijn zonder schade te berokkenen aan mens of milieu. Het is vooral de bedoeling de sector te inspireren en niet zozeer te beconcurreren, maar de beste manier om het hele systeem in beweging te krijgen is het aanbieden van een alternatief.”

In mei 2013 deed FairPhone een oproep: als 5000 mensen binnen de maand een FairPhone aankochten in voorverkoop, zou het bedrijf effectief van start kunnen gaan met de productie ervan.

Drie weken later was het doel reeds bereikt en dus is de eerste FairPhone dit najaar een feit! “Dat zoveel mensen 325 euro neertellen voor een telefoon die er nog niet is, betekent dat dit meer is dan een telefoon,” zegt Bas van Abel. “Mensen willen investeren in verandering en willen laten zien dat we samen complexe ketens kunnen openbreken en de manier veranderen waarop producten worden gemaakt. Er is vraag naar producten die goed zijn voor de sociale en ecologische factoren die handin-hand gaan met hun productie. De deelname van deze 5000 mensen is van belang om de boodschap te verspreiden en om acht mensen met het project te laten starten. Crowdfunding zorgt ervoor dat de FairPhone zijn onafhankelijkheid kan behouden en dat we niet op zoek moeten naar buitenlandse investeerders.”

De FairPhone zal nog niet 100% eerlijk zijn, maar wel de eerlijkste die bestaat. De eerste handset zal de conflictvrije mineralen tin en tantaal uit Congo bevatten en geassembleerd worden in een fabriek waar de werknemers een correct loon krijgen dankzij een speciaal daarvoor opgericht fonds.

Het wordt een high-performance Android-telefoon die eenvoudig te herstellen en te recycleren is. Reserveonderdelen van alle cruciale componenten zal je online kunnen bestellen.

Het bedrijf is transparant over de materiaallijst, de kostenverdeling en de leveranciers.

Nog maar enkele weken wachten voor de 20.000 fairste smartphones van de band rollen.

Bronnen Campagnes en rapporten MakeITfair: www.makeitfair.org The Goodelectronics Network: www.goodelectronics.org From Congo with (no) blood: http://makeitfair.org/en/the-facts/news/from-congowith-no-blood Het Kimberley-proces (diamanten): www.kimberleyprocess.com The Flexe Syndrome: http://makeitfair.org/en/the-facts/news/flexibility-problematic-for-hungarian-electronics-workers China Labor Watch: www.chinalaborwatch.org SACOM: www.sacom.hk achAct: www.achact.be Goud:Eerlijk: www.goudeerlijk.be Fair Labor Association : www.fairlabor.org Guide to Greener Electronics, Greenpeace International: http://www.greenpeace.org/international/en/Guide-to-Greener-Electronics/18thEdition/Introduction United Pepper: www.unitedpepper.org

Eerlijke elektronica FairPhone: www.fairphone.com Conflict-Free Tin Initiative: www.solutions-network.org/site-cfti Initiatief Duurzame Handel: www.idhsustainabletrade.com/electronics Geeksphone: www.geeksphone.com Fairtrade Electronic: www.fairtradeelectronic.org

FAIRTRADE Oxfam Wereldwinkel Laakdal opent officieel de deuren op 12 oktober!

In 2009 behaalde de gemeente Laakdal de titel van FairTradeGemeente. Deze titel geeft aan dat de gemeente en haar inwoners eerlijke handel een warm hart toedragen. Jaarlijks worden er heel wat acties op poten gezet om zich als eerlijke gemeente te blijven profileren. Een van deze acties is de Lekker (h)eerlijk!-actie. Hierin is een belangrijke rol voor de Laakdalse horecauitbater weggelegd.

Gedurende één maand bieden verschillende Laakdalse horecazaken FairTrade dranken en versnaperingen aan om de Laakdalse inwoner ermee bekend te maken.

Dit jaar zal het een speciale editie worden aangezien Laakdal binnenkort beschikt over zijn eigen Oxfam-Wereldwinkel. De vrijwilligers zijn volop alles in gereedheid aan het brengen om in oktober te kunnen openen.

Wat is Oxfam-Wereldwinkels?

EERLIJKE KWALITEIT Voor kwaliteitsproducten van eerlijke handel moet je in een van de 200 OxfamWereldwinkels zijn. Deze producten komen van vakmensen die hun werk grondig, in goede omstandigheden en met liefde doen. En dat proef je. Zo bewijst Oxfam dat eerlijke en duurzame handel mogelijk is, zonder dat je je manier van leven hoeft aan te passen.

MEER DAN WINKELEN En Oxfam-Wereldwinkels gaat nog verder. De organisatie maakt mensen bewust van onrechtvaardige wereldhandel en maakt ze warm voor het eerlijke alternatief. Wel achtduizend vrijwilligers helpen fair trade te verspreiden. Ze bemannen hun wereldwinkels, smeden banden met andere organisaties en laten jongeren ontdekken wat eerlijke handel betekent.

Oxfam-Wereldwinkel Laakdal?

Wereldwinkel Laakdal zal zijn eerste daglicht zien in het vroegere gebouw van Pecotex (Oude Geelsebaan 96, 2431 Laakdal). Het pand wordt gehuurd van De Kringwinkel Zuiderkempen, welke eveneens in het gebouw is gevestigd. Hier is

ruim 100m² voorzien voor onze winkel!

Plaats genoeg om er iets moois van te maken. Volg alvast onze vooruitgang op Facebook!

Hoe kan jij ons helpen?

Een nieuwe wereldwinkel kost veel tijd en geld! Daarom doen we graag een beroep op jou!

MET EEN GIFT… Je schenkt ons eenmalig een bedrag naar keuze of je geeft je bank de permanente opdracht om maandelijks een vast bedrag over te schrijven op het rekeningnummer van Oxfam-Wereldwinkel: 0010387498-59 met mededeling LAAKDAL. Voor giften vanaf € 40 krijg je een fiscaal attest. Je kan de permanente opdracht op elk moment stopzetten of aanpassen.

MET EEN LENING… Je geeft ons een renteloze lening van minimaal € 200 voor 5 of 10 jaar. Terugbetaling: elk jaar een deel van het bedrag of het volledige bedrag na afloop van de looptijd. Bij leningen van meer dan € 1000 kan je ook kiezen voor een lening met 2% rente. Praktisch: overschrijven op het rekeningnummer van Oxfam-We-

reldwinkel: 035-1932500-10 met mededeling ‘Lening LAAKDAL’ en contact opnemen met laakdal@oww.be of 0472/28 40 42 voor de verdere praktische afspraken. Per euro die we rentevrij van jou kunnen lenen, leent de organisatie Netwerk Rentevrij ons nog €2 extra!

ALS VRIJWILLIGER… Wil je je graag inzetten voor de goede zaak? Ben je een kei in het aanspreken van mensen? Kan je mensen bewegen mee te doen? Schrikt het onbekende je niet af? Dan ben JIJ de persoon (m/v) die we zoeken om de acties van Wereldwinkel Laakdal te ondersteunen.

Neem dan snel contact op met de dienst ontwikkelingssamenwerking (Kerkstraat 21, 2430 Laakdal, 013/67 01 18 of ontwikkelingssamenwerking@laakdal.be) of Stef Windelinckx, 0472/28 40 42.

100% Fair Coffee, zelfs in capsules “Bewust koos JAVA om alle capsules, zowel koffie als chocolademelk, aan te bieden met het Max Havelaar keurmerk.”

Zin gekregen in een (h)eerlijke koffie? Kom langs of contacteer ons!

JAVA Shop | Wingepark 20 | 3110 Rotselaar www.java.be/shop | info@tjcc.be | T 016 58 99 99

Beyers Koffie, kwaliteit en duurzaamheid, van boon tot kopje www.beyers.eu

natuurlijke kleding speelgoed en boeken

BEELDHOUWERSTRAAT 46 - 2000 ANTWERPEN T: 03 237 86 03 - E: MANDRAGORA@YUCOM.BE WWW.NATUURKLEDING.BE OPEN VAN DINSDAG T/M ZATERDAG 10:00 U. - 18:00 U.

WILT U ADVERTEREN IN DEZE RUBRIEK? INFO: VANESSA LAKOR, TEL. 02 467 56 49, VANESSA.LAKOR@ROULARTA.BE

Ga voor fair trade !

Duurzaam toerisme om van te genieten Met een omzet van 500 miljard dollar en 250 miljoen werknemers is de toeristische sector een van de belangrijkste economische spelers wereldwijd. Maar de inkomsten zijn vaak ongelijk verdeeld en het milieu lijdt onder die massale volksverhuizingen.

Biedt ‘duurzaam toerisme’ een oplossing? Hoe kunnen we de drie P’s van duurzaamheid (people, profit, planet) verzoenen met de P van plezier?

gemeenschappen.” Het model met de drie P’s van de discussies rond duurzame ontwikkeling doet ook hier dienst: • People: toerisme moet respect opbrengen voor de socio-culturele eigenheid van de gastgemeenschappen, voor hun cultureel erfgoed en hun traditionele waarden en moet bijdragen tot interculturele dialoog en wederzijds begrip.

• Planet: toerisme mag gebruik maken van de lokale natuurlijke rijkdom, maar moet de ecologische processen in stand houden en het natuurlijke erfgoed en de biodiversiteit helpen bewaren.

• Profit: toerisme moet voor een economische relatie zorgen op lange termijn, waarbij de socio-economische voordelen eerlijk worden verdeeld over alle betrokkenen. Dat veronderstelt voor de gastgemeenschappen stabiele werkgelegenheid en inkomsten die de armoede verminderen.

Leren hoe een visnet in het meer te gooien (© Eco-Benin)

Een sector met impact Tot 1930 was toerisme weggelegd voor een select publiek. Met de invoering van de betaalde vakantie veranderde dit. Het aantal internationale reizen nam spectaculair toe: van 25 miljoen in 1950 tot meer dan een miljard in 2012. De World Tourism Organization (UNWTO) voorspelt er 1,6 miljard tegen 2020. Dat opent perspectieven voor ontwikkelingslanden. Zij kunnen vaak sterke troeven op tafel leggen: zon en stranden, cultureel erfgoed en ongerepte natuur. In 20 van de 48 minst ontwikkelde landen is toerisme nu al de eerste of tweede bron van inkomsten. Een pluspunt is dat de sector jobs creëert voor vrouwen, jongeren en laagopgeleiden.

Een minpunt is dat het vooral de landen in het Noorden zijn die er het meest aan verdienen (luchtvaartmaatschappijen, touroperatoren, hotelketens). Slechts een minderheid van de lokale bevolking kan er mee van profiteren. Daarnaast zijn de inkomsten uit toerisme onstabiel: een ecologische ramp of politieke spanningen kunnen de toeristen plots weghouden. Heel vaak betekent massatoerisme een ramp voor het milieu. “In meer dan 50 landen heb ik met eigen ogen gezien hoe destructief toerisme kan zijn,” zegt Marie-Paule Eskénazi, oprichtster van Tourisme Autrement. “Een gemiddelde toerist in een zuiders land gebruikt 7 tot 10 keer meer water dan een lokale bewoner. Tijdens een vlucht van een uur stoot één passagier meer CO2 uit dan een inwoner van Bangladesh in een heel jaar.” Conclusie van de UNWTO? “Toerisme is niet het antwoord op het ontwikkelingsvraagstuk, maar kan wel een belangrijke bijdrage leveren.”

Vierde P In vergelijking met andere sectoren loopt duurzaamheid in toerisme achter. Voor Manu Minne, coördinator van ViaVia Tourism Academy vzw (onderdeel van Joker), “is een belangrijke reden hiervoor dat men lang over duurzaamheid gesproken heeft met een opgeheven vingertje, terwijl vakantie voor mensen net synoniem is met genieten. Gelukkig is die retoriek aan het veranderen. Ik gebruik dan ook liever een model met een vierde P: die van pleasure. Niet in de enge betekenis, maar met een brede waaier van emoties zoals blijheid, ontroering, confrontatie. Zo creëer je een meerwaarde: pleasure voor de reiziger in de zin van beleving, pleasure voor de lokale gastheer in de zin van een respectvolle behandeling en waardig werk. Die vierde P kan een toetssteen zijn voor de drie andere P’s.”

Lokaal ondernemerschap Duurzaam toerisme concreet invullen, kan voor Manu Minne enkel binnen de lokale context. ViaVia Tourism Academy biedt opleidingen aan in het Zuiden. “Aan lokale, kleine ondernemers leggen we uit wat Europese toeristen verwachten om van daaruit

Duurzaam toerisme Vele instanties pleiten al langer voor ‘duurzaam toerisme’. In 2004 definieerde de UNWTO het begrip als volgt: “Duurzaam toerisme neemt zijn huidige en toekomstige impact in rekening, zowel op economisch, sociaal als op milieuvlak, en beantwoordt aan de noden van de bezoekers, de industrie, de omgeving en de gast-

Traditionele huisjes (© Eco-Benin)

Het verzamelen van wortelbomen aan het Antheme-meer (© Eco-Benin)

Aanplanten wortelbomen aan het Antheme-meer (© Eco-Benin)

samen na te denken hoe toerisme in hun context op een duurzame manier kan worden ingevuld.” De organisatie raadt lokale ondernemers aan om voorzichtig te investeren. Toerisme is onzeker en het kan daarom slim zijn om het als bijberoep te zien. De combinatie landbouw-toerisme bijvoorbeeld geeft bovendien meer mogelijkheden tot een authentieke beleving voor toeristen.

Een interessant gegeven voor lokale ondernemers is dat ze steeds meer mogelijkheden hebben om rechtstreeks met potentiële klanten te communiceren. Vroeger lag het monopolie bij toeristische diensten en touroperators. Daarna kwamen de reizigers die elkaar informeren. Vandaag prijzen lokale ondernemers zichzelf aan via sociale media en internet.

In de Peulnederzetting in het noorden leert de toerist het vee te hoeden of de typische kaas te maken. Tussen 10 en 25% van de inkomsten gaat naar concrete projecten zoals scholen en latrines of naar de armste families binnen de gemeenschap. In 2011 verwelkomden de Peul 6322 toeristen.

Voor Eco-Benin is toerisme een manier om duurzame ontwikkeling op gang te brengen in regio’s waar de landbouw of de visserij in de verdrukking komen of waar de culturele of natuurlijke rijkdommen worden bedreigd. De ‘Eco’ in de naam probeert ze waar te maken met een CO2- actieplan. In het zuidoosten van Benin bijvoorbeeld herstellen werkloze vissers de mangrove. Elke hectare is goed voor 200 ton geabsorbeerde CO2 per jaar. Reizigers kunnen mee wortelbomen planten en zo hun verplaatsingen compenseren.

Goede voorbeelden Een mooi initiatief dat de 4 P’s integreert is Warm Heart Travels, opgericht door een jonge, lokale ondernemer in Malawi. Als kleinzoon van een dorpschef was hij voorbestemd om zijn grootvader op te volgen, maar zelf koos hij voor toerisme. “We hebben samen bekeken hoe we zijn persoonlijke verhaal, zijn cultuur, zijn DNA zouden kunnen behouden binnen een toeristische onderneming,” vertelt Manu Minne. De bezochte families zijn geen traditionele stamleden in exotische kledij, maar gewone boeren die bereid zijn hun huis te delen met bezoekers. Met de financiële bijdrage kunnen hun kinderen naar school. Centrale activiteiten zijn een bezoek aan de chef van het dorp, samen koken en culturele verschillen ontdekken. Ook een verblijf in Area 21, de township van de hoofdstad Lilongwe, behoort tot de mogelijkheden. Daar kan de toerist een school bezoeken, zijn haar laten doen in een kapperszaak of voetballen met de plaatselijke jeugd. Warm Heart Travels maakt zo het verschil tussen een nice holiday en een lifetime experience.

Het bevorderen van contact ligt vaak in kleine dingen. Zo worden buitenlandse bezoekers met een paar zinnetjes in de lokale taal naar de markt gestuurd om groenten te kopen. Voor de toerist een belevenis, voor de lokale economie een opsteker en voor de gastvrouw een eerste stap om samen te koken.

Een ander voorbeeld is de ngo Eco-Benin. Via websites, Facebook en Youtube promoot zij een tiental toeristische initiatieven verspreid over Benin. Ze biedt zowel trektochten door natuurgebieden als ontmoetingen met lokale culturen aan. Telkens is het de lokale gemeenschap die instaat voor de opvang en de begeleiding van de toeristen, in gîtes of in traditionele huisjes.

Ecologische projecten die de beleving van de toerist vergroten en de inkomsten van de lokale gemeenschap verhogen. Een winwinsituatie. Of hoe duurzaamheid een instrument voor innovatie kan zijn in een bloeiende sector.

Bronnen UNWTO, project ‘Sustainable Tourism’: sdt.unwto.org Tourisme Autrement: www.tourisme-autrement.be ViaVia Tourism Academy: www.viaviatourismacademy.com Warm Heart Travels, Malawi: www.warmhearttravels.com Eco-Benin, Benin: www.ecobenin.org

Samen koken (©Warm Heart Travels)

Ga voor fair trade !

Meer ethiek in de cacaoketen tegen 2020: niet meer dan een belofte?

In 2000 berichtten de media uitgebreid over kinderarbeid en massale armoede op de cacaoplantages in West-Afrika. De publieke verontwaardiging was enorm. De chocolade-industrie beloofde daarop 100% eerlijk of duurzaam gecertificeerde cacao tegen 2020.

Zal dit ook echt een stap vooruit betekenen voor de cacaoboeren?

De industrie in de verdediging

Drogen van cacaobonen (© Gates Foundation)

Cacaocijfers Driekwart van de wereldwijde cacaoproductie situeert zich in West-Afrika, waarvan 59% in Ivoorkust en Ghana. Het overgrote deel komt van kleinschalige plantages en is de enige bron van inkomsten van 5,5 miljoen boerenfamilies. De gemiddelde leeftijd van een West-Afrikaanse cacaoboer ligt rond de 50 jaar. De jongere generatie haakt af. “Niet onlogisch”, stelt de Cacaobarometer 2012, een rapport van acht Europese ngo’s verenigd in VOICE: “Het inkomen van een cacaoboer ligt mijlenver onder elke armoedegrens. In Ghana zou een boer meer dan 3 keer zoveel moeten verdienen om de officiële armoedegrens van $1,25/dag te halen. In Ivoorkust meer dan 16 keer.” De West-Afrikaanse boer ziet maar een fractie van de cacaoprijs. Het grootste deel gaat naar de keten van opkopers en verwerkers.

De vraag naar cacao stijgt. De uitdagingen voor de hele cacaoindustrie zijn gigantisch groot. Hoe kan de productie verhogen?

En hoe kan men de vergrijzing onder de cacaoboeren tegengaan?

De industrie argumenteerde dat ze al meer dan 75 miljoen dollar investeerde in de Nationale Actieplannen van Ghana en Ivoorkust, in het International Cocoa Initiative (ICI), in de World Cocoa Foundation (WCF) en in eigen programma’s.

Daarnaast stelde ze dat het gedurende lange tijd bijna onmogelijk was om te weten waar hun cacao vandaan kwam: te veel kleine boeren, te veel tussenhandelaars en te veel smokkel. De grote chocolademakers (Mars, Nestlé, Hershey, Mondelez en Ferrero) schoven geregeld de zwarte piet door naar de cacaoverwerkers (Cargill, ADM, Barry Callebaut). Dit argument gaat steeds minder op. In Ghana controleert de overheid de handel steeds beter via lokale opkoopstations. Boeren verenigen zich meer en meer in coöperaties en ook de verwerkers zijn sterker verankerd in beide landen door er verwerkingseenheden te bouwen. De mogelijkheden om de cacao te traceren worden groter.

Certificatie De bedrijven besloten daarop hun verdediging over een andere boeg te gooien en te gaan voor certificering. Cadbury (vandaag onderdeel van Mondelez) was de eerste om gecertificeerde cacao aan te bieden, en Mars beloofde 100% gecertificeerde chocoladeproducten tegen 2020. Ferrero, Nestlé en Hershey volgden. Ook grote

Kindslaven Op vele plaatsen in de wereld is het niet ongewoon dat kinderen meewerken om het gezinsinkomen te verhogen, maar in de WestAfrikaanse cacaoplantages zijn de toestanden vaak schrijnend.

Kinderen jonger dan 12 moeten zware lasten dragen en met machetes werken. Malinese of Burkinabese kinderen worden op de plantages verkocht als werkslaven.

De grote verontwaardiging hierover leidde ertoe dat de vertegenwoordigers van de cacao- en chocolade-industrie in 2001 het Harkin-Engel-protocol (genoemd naar twee Amerikaanse politici die streden tegen kinderarbeid) ondertekenden. Daarin engageerden ze zich om de ergste vormen van kinderarbeid uit de keten te bannen. Ook de regeringen van Ghana en Ivoorkust werden onder druk gezet. Het protocol voorzag in een systeem van publieke certificatie op basis van voortgangsrapporten.

In 2011 bracht diepgaand onderzoek in opdracht van de Amerikaanse overheid aan het licht dat nog geen enkele doelstelling van het protocol reeds volledig was gehaald.

De vraag naar cacao stijgt (© Cstrom)

International Cocoa Initiative Het ICI werd opgericht als antwoord op het Harkin-Engel-protocol. Met geld van de industrie zet de organisatie tal van sensibiliseringsprojecten op in Ghana en Ivoorkust om boeren te ontmoedigen hun kinderen in te zetten.

World Cocoa Foundation De WCF is een stichting waarin alle grote cacaoverwerkers en chocolademakers vertegenwoordigd zijn. Ze zet projecten op om boeren te trainen en de productiviteit in de cacaoteelt te verhogen.

Op enkele jaren tijd is het aanbod gecertificeerde cacao spectaculair gestegen (© Trade for Development Centre)

Kinderen werken mee om het gezinsinkomen te verhogen (© Bread for the World)

De kinderen van gecertificeerde boeren krijgen een betere scholing (© Nestlé)

Europese retailers zoals Ahold, Sainsbury’s en Carrefour zetten steeds meer in op gecertificeerde producten en verhogen zo de druk.

Op enkele jaren tijd is het aanbod gecertificeerde cacao dan ook spectaculair gestegen. De industrie doet beroep op drie systemen: het ‘eerlijke’ label Fairtrade Max Havelaar en de ‘duurzame’ labels Rainforest Alliance en Utz Certified. Bij alle drie moet de herkomst van elke zak cacao te traceren zijn en zijn een reeks sociale en milieucriteria van kracht. Het Fairtrade-label is strenger en bestaat al langer, maar is in volume ruim voorbijgestoken door de twee jongere concurrenten.

Stand van zaken Intussen heeft elk groot chocoladebedrijf programma’s lopen in West-Afrika met het oog op duurzame cacao en certificering. Barry Callebaut werkt sinds 2010 nauw samen met Biopartenaire in Ivoorkust. De organisatie geeft in 300 dorpen opleidingen aan boeren en volgt de cacaobonen van het veld tot de haven. Sinds kort heeft deze joint venture de Utz Certified- en Rainforest Alliance-certificering. Mars werkt samen met de drie certificeringsystemen. In Ivoorkust doet het bedrijf beroep op het Child Labor Monitoring System van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Hun duurzaamheidprogramma Vision for Change focust op opleiding voor boeren, beter plantmateriaal en moderne landbouwtechnieken. Nestlé belooft in zijn Nestlé Cocoa Plan om tegen 2020 90 miljoen euro te investeren, 42 scholen te bouwen, jaarlijks 20.000 boeren op te leiden en 12 miljoen resistente cacaoplanten te verdelen die meer opbrengen.

Amerikaanse activisten richten hun pijlen vooral op Hershey, een van de grootste chocoladeproducenten in Noord-Amerika. Zo hekelen ze het Cocoa Link-programma van de WCF waar Hershey en andere bedrijven in stapten: dit programma beperkt zich tot het versturen van sms-berichten naar boeren om betere landbouwtechnieken te promoten en kinderarbeid te ontraden.

Dankzij certificeringsprogramma’s krijgt de cacaoboer een extra premie (© Alter Eco)

Impact van duurzame labels?

De impact van de bedrijfsprogramma’s en de cacaocertificering door Utz Certified en Rainforest Alliance is nog weinig onderzocht door onafhankelijke instanties.

VOICE wil er werk van maken in zijn volgende Cacaobarometer. Uit het huidige rapport blijkt alvast dat de focus te eenzijdig ligt op productiviteitsverhoging, terwijl dat niet de enige verklaring is voor de armoede. Er is de instabiliteit van de wereldmarktprijs, de haperende toegang tot krediet, de erg kleine vergoeding voor de cacaoboeren en het gebrek aan lokale infrastructuur. Het netwerk stelt zich de vraag of een verhoging van de inkomsten door een betere oogst opweegt tegen de kostenverhoging (beter plantmateriaal, meer meststoffen, meer pesticiden).

FLO beheert sinds 1988 het belangrijkste internationale keurmerk voor eerlijke handel. In België kennen we het onder de naam Fairtrade Max Havelaar. In tegenstelling tot Rainforest Alliance en Utz Certified garandeert dit eerlijk label een minimumprijs aan de producentenorganisaties.

Rainforest Alliance is een Amerikaanse ngo die gestart is vanuit de bescherming van milieu en biodiversiteit. Later volgde de certificering van duurzaam geteelde producten. De klemtoon ligt op ecologische aspecten. Het eerste cacaoprogramma startte in 1997, gecertificeerde chocolade volgde in 2007.

Utz Certified werd gecreëerd op initiatief van een koffieproducent uit Guatemala en een Nederlandse koffiebrander. De ngo nam sinds 2002 een hoge vlucht en maakte ook de overstap naar cacao. Utz Certified focust op de traceerbaarheid van de ketens en de verhoging van de productiviteit.

Ga voor fair trade !

François Ruf, economist bij de Franse ngo CIRAD, deed samen met andere specialisten onderzoek bij 160 Ivoriaanse cacaoplantages, waarvan de helft door Rainforest Alliance gecertificeerd. De resultaten tonen aan dat de verschillen beperkt zijn.

Erger zelfs, de certificatie heeft soms zelfs perverse effecten wanneer ze wordt toegepast op plantages die tropisch hout kappen, en zo dus eigenlijk de massale ontbossing legitimeren.

Een van de doelstellingen van Rainforest Alliance is om de kwaliteit van de cacao te verbeteren. Op dit vlak is een duidelijk beleid van de overheid vaak efficiënter dan certificering. “Sinds de politieke hervorming in 2012 wordt de prijs bepaald en gecontroleerd door de staat waardoor exporteurs niet langer de mogelijkheid hebben om de cacaoprijs te laten afhangen van de kwaliteit. Het is te nemen of te laten. De reactie van de boeren laat niet lang op zich wachten: om de kwaliteit te garanderen, sorteren ze de cacao nu en laten ze de bonen volledig drogen. In vergelijking met de dure dispositief van de certificering is deze maatregel van de overheid een meer doorslaggevende en elegante oplossing om de kwaliteit te verbeteren (...) Bijgevolg is er anno 2012/2013 niet veel verschil meer op vlak van kwaliteit tussen gecertificeerde en niet-gecertificeerde cacao.

“Rainforest Alliance zou haar communicatie moeten afstemmen op wat het is en dat is een systeem dat in eerste instantie gericht is op productiviteit, onder de vorm van een rendement per hectare (een vraag van de industrie), met de rechtvaardiging dat het systeem vermoedelijk de inkomsten van de boeren verbetert.” Voor het extra werk dat ze leveren om aan de certificering te voldoen, ontvangen de producenten een premie die schommelt tussen CFA 30 à 50 per kilo (5 à 8 eurocentiemen). Dat bedrag is relatief klein, maar wordt uitgekeerd op een moment dat de productie op een laag pitje staat en de boeren geld nodig hebben.

Reactie Rainforest Alliance Na interpellatie van het Franse magazine Terra Eco gaf Edward Millard, directeur van het cacaoprogramma van Rainforest Alliance Onderzoek, toe dat “de certificering van Rainforest Alliance (...) in Ivoorkust nog moet verbeteren. Maar we boeken vooruitgang. Uit een onafhankelijke studie van de Committee on Sustainability Assessment (COSA) in 2012 bleek dat de productiviteit op gecertificeerde Ivoriaanse plantages in 2012 op 576 kg/ha lag tegenover 334 kg/ha op de niet-gecertificeerde. De studie toonde ook sociale voordelen aan zoals betere schoolresultaten bij de zonen van gecertificeerde boeren (...) Dit systeem is een echte stimulans om te investeren in de opleiding van boeren en het beleid van coöperaties.”

Het voordeel van fair trade Een studie van KPMG over de kosten, voor- en nadelen van cacaocertificeringen concludeerde dat producenten die verenigd zijn in coöperaties en dus over een betere onderhandelingspositie beschikken tegenover aankopers meer voordeel halen uit een certificering. fair trade werkt uitsluitend met georganiseerde producenten en maakt zo dus echt een verschil. Naast een ontwikkelingspremie garandeert fair trade ook een minimumprijs voor de cacao. Die dekt niet alleen de productie- en certificeringskosten, maar laat de families van de producenten toe te voorzien in hun elementaire behoeften. Dankzij die economische stabiliteit kunnen de producenten investeren in hun toekomst.

Verwerking van cacaobonen (© Bread for the World)

Bronnen VOICE : www.cocoabarometer.org (november 2012) Miki Mistrati: www.thedarksideofchocolate.org, www.shady-chocolate.com International Cocoa Initiative: www.cocoainitiative.org World Cocoa Foundation: www.worldcocoafoundation.org FLO : www.fairtrade.net Rainforest Alliance : www.rainforest-alliance.org Utz : www.utzcertified.org CIRAD : www.cirad.fr François Ruf, Youssoupha N’Dao et Sylvaine Lemeilleur, Certification du cacao, stratégie à hauts risques, Inter-réseaux Développement rural : www.interreseaux.org/IMG/pdf/Certification_du_cacao_Ruf_juin2013.pdf Terra eco, Chocolat : des labels à côté de la plaque, 23 juin 2013 : www.terraeco.net/Chocolat-des-labels-a-cote-de-la,50290.html KPMG, Cocoa Certification. Study on the costs, advantages and disadvantages of cocoa certification, in opdracht van The International Cacao Organization (ICCO), oktober 2012.

Is er hoop op meer ethiek in de cacaoketen tegen 2020? In de reportage The Dark side of Chocolate zegt een vertegenwoordiger van Nestlé het volgende: “Onze aandacht voor deze problemen zou ik niet nieuw noemen, maar is wel een prioriteit geworden sinds de digitalisering alles veel korter bij de consument brengt.” Misschien kan de dynamiek tussen consumenten, ngo’s, media, politiek en industrie bijdragen tot een duurzamere cacaoketen?

Cacaoverwerkers en chocolademakers: Barry Callebaut: www.barry-callebaut.com Mars: www.cocoasustainability.com Hershey: www.hersheycocoasustainability.com Nestlé: www.nestlecocoaplan.com Mondelez: www.mondelezinternational.com Ferrero: www.ferrero.com

Een cacaovrucht (© Cepicafe)

fair trade in België: enkele cijfers en nieuwe initiatieven De Week van de fair trade is de ideale gelegenheid om de fairtradesector in België van dichterbij te bekijken. Kennen we het concept? Kopen we veel of weinig fairtradeproducten? En welke zijn de nieuwe Belgische fairtrade-initiatieven?

Een assortiment duurzame kleinschalige landbouwproducten (© Oxfam-Magasins du monde)

De cijfers Een opiniepeiling van het Trade for Development Centre (TDC) brengt aan het licht dat de bekendheid van fair trade bij de Belgen jaar na jaar toeneemt. In 2012 was die 90%, tegenover 79% in 2011. Wat betekent dat voor ons aankoopgedrag? De verkoop van fairtradeproducten in 2012 in België wordt geschat op iets meer dan 95 miljoen euro (op wereldvlak gaat het om 5,5 à 6 miljard euro). Concreet betekent dit dat iedere Belg jaarlijks gemiddeld 8,6 euro spendeert aan fairtradeproducten. Bij de Fransen is dit 6,24 euro, bij de Britten 34,5 euro.

86 van de 95 miljoen euro komt uit producten met de Fairtradegarantie van Max Havelaar. 1 op 2 Belgische huishoudens kocht in 2012 minstens een product met het Fairtradelabel, tegenover 1 op 3 in 2011. Dat resulteerde in een mooie stijging van de omzet met 12%. De helft van de Belgische verkooppunten biedt vandaag producten aan met het Fairtradelabel. De super markten Delhaize, Carrefour, Colruyt en Lidl zijn samen goed voor 70% van de verkoop. De Oxfam-Wereldwinkels nemen 16% voor hun rekening. Bananen (45%), suiker (25%), chocolade (17%) en koffie (15%) zijn de populairste producten.1 Uit de opiniepeiling van TDC blijkt dat slechts 14 % van de Belgen vindt dat fair trade beperkt moet blijven tot producenten uit het Zuiden. Voor de meerderheid mag het concept dus opengesteld worden voor producenten in het Noorden.

Belgische melkboeren gaan voor fair trade Deze piste maakt meer en meer opgang: sinds de Europese melkcrisis in 2009 klinkt de roep van Europese producenten om een eerlijke prijs en eerlijke handel steeds luider. Verschillende Europese fairtrade-initiatieven werden sindsdien opgestart. In eigen land is er FAIREBEL, het solidaire merk van 500 Belgische boeren. Zij bieden onder meer halfvolle melk, chocomelk (helaas zonder fairtradecacao) en verschillende soorten roomijs aan.

Ook de biologische groothandel Biosano lanceerde in 2011 1 Studie GFK in opdracht van Max Havelaar België

samen met de coöperatie Biomelk Vlaanderen eerlijke, biologische melk onder de naam Biodia. De Biodia-melk wordt voornamelijk verkocht in natuurwinkels en sinds kort ook in de winkels van OxfamMagasins du monde, de Franstalige tegenhanger van Biodia, eerlijke, biologische melk (© Biosano) Oxfam-Wereldwinkels. Biosano bracht begin september chocomelk op de markt met Fairtrade Max Havelaar gecertificeerde cacao en rietsuiker.

Oxfam-Magasins du monde lanceert nieuwe aanpak Onder de naam ‘Boeren uit het Noorden’ biedt Oxfam-Magasins du monde een assortiment duurzame kleinschalige landbouwproducten aan van verschillende Belgische en Europese leveranciers (Biosano, Brasserie de la Lesse, Ethiquable). Die vormen een aanvulling op het bestaande aanbod fairtradeproducten. “We steunen Europese landbouwproducentengroepen die agro-ecologische productietechnieken gebruiken. We doen dat onder meer door hen een eerlijke prijs te bieden. Zo willen we strijden tegen de negatieve mondiale gevolgen van het agro-industriële model zoals honger, de klimaatverandering en uitputting van de natuurlijke rijkdommen.“ Sinds september is het ‘Boeren uit het Noorden’-assortiment te verkrijgen in al hun winkels in Brussel en Wallonië. Sommige fungeren eveneens als afhaalpunt voor lokale fruit- en groentenmanden. Meer info op www.omdm.be.

Ga voor fair trade !

Kalender Week van de fair trade 2013 Hieronder vind je een greep uit de activiteiten die plaatsvinden tijdens de 12de editie van de Week van de fair trade, van 2 tot 12 oktober. Surf naar www.weekvandefairtrade.be voor een volledig overzicht en meer info!

Aalst Aalst zet haar Zuid-Afrikaanse zustergemeente én de wijn Fairhills in de kijker met een fairtradelunch voor bedrijven en een aperitiefmoment voor horeca- en handelszaken op 8 oktober.

Antwerpen Een fairtrade-ontbijt voor Antwerpse studenten op de Stadscampus en Campus Groenenborger van UA op 9 oktober.

Asse Verkoop fairtradeproducten in het gemeentehuis en degustatie hapjes en drankjes.

De bibliotheken van Asse en Zellik zetten fair trade in de kijker met een boekenstand en een documentaire.

Brugge fair trade kookbattle op de Markt. En ook een fairtradequiz, filmbus en een ruilmarkt (opbrengst hiervan gaat naar Poverello) op 5 oktober.

Gent Massa fairtrade-ontbijt op het werk op 3 oktober Ontbijtactie Gentse bedrijven op 10 oktober

De Universiteit Gent biedt in al haar studentenrestaurants fairtrade-ontbijt en -lunch aan van 2 tot 12 oktober.

Lancering Fairtradetrouwwedstrijd van CATAPA-Goud:Eerlijk?

1 koppel kan een set trouwringen in fairtradegoud winnen, met daarbovenop een fairtradeboeket, -chocolade en -wijn.

Masterclass voor Gentse koks.

Tussen 2 en 12 oktober bieden de Gentse restaurants een fairtrademenu aan.

Edegem De fairtradepolitie is tijdens de Week van de fair trade op pad in de zone HEKLA (Hove, Edegem, Kontich, Lint en Aartselaar). Mensen die worden gecontroleerd en geen overtreding hebben begaan, worden beloond met een fairtradeproduct.

Op 11 oktober krijgt HEKLA de officiële titel fair trade Politiezone.

Leuven Boterhammenactie voor pendelaars in het station en voor studenten aan de aula op 2 oktober.

Fairtradegeschenkenketting: een bekende Leuvenaar geeft drie fairtradeproducten cadeau aan 3 andere Leuvenaars, zij schenken op hun beurt een fairtradeproduct aan 3 andere personen en dit gaat zo door. De actie kan je online opvolgen.

Fairtradewedstrijd voor de klassen van het 5de en 6de leerjaar: ‘Hoe zou jouw klas een fairtradeproduct promoten?’ en een fairtradequiz. Overhandiging van de prijzen aan de winnende scholen op 11 oktober.

Mechelen Wedstrijd voor de Mechelse scholen met als hoofdprijs de workshop ‘Hoe maak ik een fairtradebrooddoos’ door Jeroen De Pauw

Heusden-Zolder

In heel Vlaanderen

GROS Heusden-Zolder en Goud:Eerlijk? In Limburg lanceren een viraal filmpje om hun fairtradeweddingplanner te promoten, met vooral focus op ringen uit fairtradegoud.

Wereldwinkeldag op 12 oktober in elke Oxfam-Wereldwinkel.

Ecojewelbeurs op 13 oktober.

Wedstrijd Max zoekt klas. Alle info op www.maxzoektklas.be