Tập san chào mừng ngày khai giảng 2012

TRONG SOÁ NAØY Lôøi ngoû nhaân dòp naêm hoïc môùi 2012 - 2013 - BSCKI. Huyønh Thò Minh Nguyeät..............................................................................................................3 ÖÙng duïng coâng ngheä thoâng tin trong nhaø tröôøng goùp phaàn naâng cao chaát löôïng giaûng daïy, quaûn lyù vaø ñaøo taïo - Ths.Bs Huyønh Vaên Sôn.......................................5 Ñaûng boä Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam vôùi coâng taùc giaùo duïc chính trò tö töôûng cho hoïc sinh - sinh vieân - CN.Vuõ Haï Long..........................................................7 YÙù nieäm phaùt trieån & söï hoài töôûng - BSCKII. Voõ Vaên Quang...................................9 Logic cuûa P- value - BS Traàn Quyù Phi................................................................11 Thöû nghieäm mieãn dòch hoïc - CN.Nguyeãn Thanh Quang.....................................15 Ngaøy 2 thaùng 9 - Ñoaøn Phöôùc Hoàng.................................................................17 Beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính - thaùi ñoä xöû trí vaø phoøng beänh - Ths.Bs Nguyeãn Ñình Tuaán.......................................................................................................18 Moät suy nghó vui, nhöng coù lyù - CN.Phaïm Thò Thuyø Lieân....................................20

TOÅ CHÖÙC THÖÏC HIEÄN

Coâng ñoaøn cô sôû Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam tröôùc theàm ñaïi hoäi nhieäm kyø IV (2013-2015) - CN.Nguyeãn Xuaân Khanh........................................................21

BSCKI.HUYØNH THÒ MINH NGUYEÄT Ths.BS HUYØNH VAÊN SÔN

Chaêm soùc tinh thaàn vaø cheå chaát cho em beù - Ths.Bs Döông Quyønh Hoa..............24

BIEÂN TAÄP

Ñaëc ñieåm thieáu maùu qua khaûo saùt caùc chæ soá hoàng caàu ôû treû em töø treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi taïi khoa noäi Beänh vieän Nhi Quaûng Nam - Ths.Bs.Huyønh Vaên Sôn, Döông Thò Thöùc, Hoaøng Vaên Tieán...............................................................................26

BSCKII.VOÕ VAÊN QUANG BS.TRAÀN QUYÙ PHI

Coù moät laàn - CN.Phaïm Thò Thuyø Lieân...............................................................23

Xquang kó thuaät soá tröïc tieáp - CN. Buøi Long AÅn..................................................31 Choïn ngaønh - BSCKI. Ñinh LyÙ..........................................................................35 Döï phoøng ung thö coå töû cung - Ths.Bs Nguyeãn Thò Ngoïc Loan..........................36

TRÌNH BAØY

Theá naøo laø phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc? - CN.Hoà Thò Thöôøng.........................38

CN.VUÕ HAÏ LONG CN.ÑAËNG VAÊN ÑAØO CN.NGUYEÃN QUANG CÖÔØNG

Taâm söï gôûi laïi ngoâi tröôøng thaân yeâu - CN. Nguyeãn Thò Lieãu................................40

ÑÒA CHÆ LIEÂN LAÏC Email: quang@cdytqn.edu.vn phi@cdytqn.edu.vn halong@cdytqn.edu.vn

Kyù öùc ngöôøi thaày - CN.Doaõn Thò Baêng Thaïnh....................................................41 Muøa heø vôùi söùc maïnh cuûa thanh nieân - Buøi Thò Kim Thoa...................................43 Ngöôøi gieo maàm - CN.Doaõn Thò Baêng Thaïnh.....................................................44 Moät soá phöông caùch ñieàu chænh caâu hoûi duøng trong giao tieáp ôû lôùp hoïc tieáng Anh Ths.Nguyeãn Thò Kieàu Ngaân..............................................................................45 Caûm nghó veà hoäi thi giaùo vieân daïy gioûi TCCN toaøn quoác laàn thöù 9, naêm 2012 CN.Nguyeãn Thò Trang Ñaøi................................................................................49 Tröôøng Xöa - CN.Ñaëng Vaên Ñaøo ......................................................................50 Traø vaø ngheä thuaät uoáng traø - CN.Phaïm Thò Töôøng Lieân......................................51

SOÁ ÑAËC BIEÄT CHAØO MÖØNG NAÊM HOÏC MÔÙI 2012 - 2013

Tình nguyeän vì cuoäc soáng coäng ñoàng - neùt ñeïp cuûa sinh vieân - CN.Nguyeãn Vuõ Hoàng..............................................................................................................52 Hieän töôïng vaøng da ôû treû sô sinh - Ths.Bs Nguyeãn Thò Thanh Taâm.....................54 Hoïc laâm saøng moân hoïc quan troïng trong tröôøng y CN.Voõ Trung Nôû...................55

Giaáy pheùp xuaát baûn soá: 249/GPSTTTT, do Sôû thoâng tin Truyeàn thoâng Quaûng Nam caáp ngaøy 05 thaùng 10 naêm 2012.

Tri aân thaày coâ - CN.Leâ Thò Kim Ngaân................................................................57 Ñoâi neùt veà vieäc hoïc laâm saøng cuûa HSSV Nhaø tröôøng taïi Beänh vieän Ña khoa Quaûng Nam - CN.Phan Thò Thuùy Linh .........................................................................59 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån chieàu cao treû em - Ths.Bs Nguyeãn Thò Thu Haûi.................................................................................................................61 Nuï cöôøi y khoa.................................................................................................62 Hieán maùu cöùu ngöôøi - neùt ñeïp sinh vieân Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam - CN. Hoaøng Vaên Tieán..............................................................................................63 Giôùi thieäu caùc phaàn meàm y khoa - CN.Leâ Thò Kim Ngaân....................................64 Giaûi phaùp Camera cho tröôøng hoïc - CN. Mai Quoác Ñaït.......................................68

HOÄP THÖ

Thôøi gian qua, BBT taäp san Sinh hoaït khoa hoïc ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu baøi vieát cuûa caùc thaày giaùo, coâ giaùo, CBVC nhaø tröôøng. Do khuoân khoå trang in coù haïn, nhöõng baøi vieát chöa ñöôïc ñaêng treân taäp san laàn naøy, BBT seõ ñaêng trong nhöõng soá tieáp theo. BBT xin chaân thaønh caûm ôn söï ñoùng goùp baøi vieát cuûa quyù thaày coâ giaùo, CBVC nhaø tröôøng.

Baøi vieát xin göûi veà theo ñòa chæ email: quang@cdytqn.edu.vn, phi@cdytqn.edu.vn, halong@cdytqn.edu.vn hoaëc thuha@cdytqn.edu.vn

Lôøi ngoû

NHAÂN DÒP KHAI GIAÛNG NAÊM HOÏC MÔÙI 2012 - 2013 BSCKI. Huyønh Thò Minh Nguyeät Phoù Hieäu tröôûng Phuï traùch

T

röôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñöôïc thaønh laäp naêm 1961 ñaõ qua 51 naêm hoaït ñoäng trong coâng taùc ñaøo taïo, vôùi nhieäm vuï chính laø ñaøo taïo Caùn boä Y teá cho tænh Quaûng Nam vaø caùc tænh trong khu vöïc mieàn Trung vaø Taây Nguyeân. Töø trong cuoäc chieán ñaáu choáng Ñeá Quoác Myõ xaâm löôïc nhaø tröôøng ñaõ ñaøo taïo Caùn boä Y vaø Döôïc coù trình ñoä trung caáp vaø sô caáp phuïc vuï cho coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe thöông beänh binh vaø nhaân daân trong vuøng giaûi phoùng chuû yeáu laø ñaøo taïo Y syõ ña khoa, Y taù vaø Döôïc taù. Cho ñeán nay nhaø tröôøng ñaõ kieän toaøn boä maùy vôùi 15 khoa, phoøng ban, boä moân trong nhaø tröôøng vôùi 129 caùn boä, trong ñoù coù 118 caùn boä bieân cheá vaø hôïp ñoàng daøi haïn trong chæ tieâu bieân cheá ñöôïc giao. Coù 11 caùn boä hôïp ñoàng ngaén haïn chuû yeáu laø baûo veä vaø taïp vuï.

Trong soá ñoù coù 98 caùn boä coâng taùc giaûng daïy, 20 caùn boä haønh chính. Trong 98 caùn boä coâng taùc giaûng

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

daïy coù 75 giaûng vieân, 23 trôï giaûng. Coù 28 giaûng vieân/75 giaûng vieân coù trình ñoä sau ñaïi hoïc chieám tyû leä treân 37,33%. Ñoäi nguõ giaûng vieân ñaõ töøng böôùc ñöôïc naâng cao trình ñoä veà moïi maët: chuyeân moân nghieäp vuï, tin hoïc, ngoaïi ngöõ, lyù luaän chính trò. Ñoäi nguõ Giaûng vieân cuûa nhaø tröôøng ñaõ ñaûm baûo ñöôïc treân 80% soá tieát giaûng, caû lyù thuyeát vaø thöïc haønh.

Nhaø tröôøng ñaõ phoái keát hôïp toát vôùi caùc ñôn vò trong ngaønh y teá tænh ñaûm baûo giaûng daïy lyù thuyeát chuyeân moân nhöõng chuyeân ngaønh chuyeân saâu nhö: Da lieãu, Maét, Tai Muõi Hoïng, Y hoïc coå truyeàn, Taâm thaàn, Laây, Lao, Huyeát hoïc, Sinh hoùa, Vi sinh Kyù sinh, Moâ phoâi, Giaûi phaãu beänh ... Nhaø tröôøng ñaõ phoái hôïp toát vôùi Trung taâm Giaùo duïc Quoác Phoøng tröôøng Ñaïi hoïc Quaûng Nam giaûng daïy Quaân söï cho toaøn boä Hoïc sinh Sinh vieân trong tröôøng.

Khoa vaø Boä moân ñaõ taêng cöôøng thöïc haønh tieàn laâm saøng tröôùc khi thöïc taäp taïi Beänh vieän giuùp cho

3

caùc em ñôõ bôû ngôõ. Thöïc taäp laâm saøng ñaëc bieät ñöôïc chuù troïng, moãi khoa laâm saøng ñeàu coù töø 2 ñeán 5 giaûng vieân vaø höôùng daãn vieân höôùng daãn thöïc haønh. Caùc beänh vieän lôùn cuûa ngaønh y teá tænh ñeàu ñaõ taïo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát cho hoïc sinh sinh vieân thöïc taäp thöïc haønh taïi giöôøng beänh. Ñaëc bieät thaêm khaùm laâm saøng, laøm beänh aùn, thöïc haønh kyõ naêng ñieàu döôõng vaø kyõ thuaät chaêm soùc ngöôøi beänh ñöôïc coi troïng. Caùc Baùc syõ vaø Ñieàu döôõng cuûa Beänh vieän ngoaøi vieäc ñieàu trò coøn tham gia giaûng daïy laâm saøng cho hoïc sinh -sinh vieân; Kieåm tra chuyeân caàn; Thaùi ñoä hoïc taäp, Tröïc ñeâm vaø giaûng daïy veà Y ñöùc cho hoïc sinh - sinh vieân.

Cho ñeán nay nhaø tröôøng ñaõ coù 02 maõ ngaønh ñaøo taïo baäc cao ñaúng, trong thôøi gian ñeán nhaø tröôøng seõ chuaån bò veà cô sôû vaät chaát trang thieát bò daïy hoïc, ñoäi nguõ giaûng vieân, chöông trình ñaøo taïo, saùch giaùo khoa ñeå coù theå töø nay ñeán naêm 2015 coù theå môû theâm 04 maõ ngaønh cao ñaúng môùi ñoù laø: Hoä sinh; Döôïc ña khoa, Kyõ thuaät vieân Chaån ñoaùn hình aûnh; Kyõ thuaät vieân Vaät lyù trò lieäu - Phuïc hoài chöùc naêng.

Ngoaøi ra ñeå ñaùp öùng nhu caàu chaêm soùc, baûo veä vaø naâng cao söùc khoûe nhaân daân tænh nhaø, nhaø tröôøng ñònh höôùng seõ ñaøo taïo caùc chuyeân ngaønh sau khi caùc em ñaõ toát nghieäp phaàn Y syõ ña khoa hoaëc Ñieàu döôõng ña khoa nhö: Y hoïc coå truyeàn, Y hoïc döï phoøng, Saûn, Nhi, Caáp cöùu, Hoài söùc, Tim maïch, Truyeàn nhieãm, Nha hoïc ñöôøng, Gaây meâ, Raêng - haøm - maët ...

Hoïc taäp naâng cao trình ñoä cho Ñoäi nguõ giaûng vieân ñöôïc ñaëc bieät coi troïng. Nhaø tröôøng ñaõ coù nhieàu chính saùch, cheá ñoä cho giaûng vieân ñi hoïc Cao hoïc ñaëc bieät caùc chuyeân ngaønh ñang coù ñònh höôùng môû maõ ngaønh ñaøo taïo. Gaàn nhö 100% soá giaûng vieân ñi oân thi vaø thi cao hoïc ñeàu ñaäu vaø toát nghieäp ñuùng kyø haïn.

Phoøng Khaùm Ña khoa cuûa nhaø tröôøng ñaõ ñöôïc UÛy ban nhaân daân tænh ñaàu tö cho moät soá maùy moùc trang thieát bò, vöøa ñeå phuïc vuï coâng taùc ñaøo taïo vöøa ñeå taïo theâm moâi tröôøng laøm vieäc naâng cao tay ngheà cho Ñoäi nguõ Giaûng vieân chuyeân ngaønh Y vaø Döôïc trong nhaø tröôøng, vöøa taïo theâm ñieàu kieän cho hoïc sinh - sinh vieân thöïc taäp, thöïc haønh. Trong thôøi gian ñeán Ñaûng UÛy, Ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng seõ hoaøn thieän ñeà aùn, chuaån bò ñoäi nguõ caùn boä,

4

chuaån bò theâm veà cô sôû vaät chaát trang thieát bò ñeå phoøng khaùm sôùm ñi vaøo hoaït ñoäng, goùp phaàn chaêm soùc söùc khoûe nhaân daân ñòa phöông.

Thö vieän ñieän töû hay coøn goïi laø Trung taâm hoïc lieäu cuûa nhaø tröôøng ñaõ vaø ñang ñöôïc xaây döïng, nhöng hieän nay coøn thieáu voán neân vieäc xaây döïng raát chaäm, nhaø tröôøng kính ñeà nghò vaø kính mong caùc caáp, caùc ngaønh taïo ñieàu kieän veà voán ñaåy nhanh tieán ñoä thi coâng coâng trình, ñeå nhaø tröôøng coù theå ñaùm baûo chaát löôïng giaûng daïy vaø hoïc taäp cuûa Giaûng vieân vaø hoïc sinh - sinh vieân ñöôïc toát hôn trong naêm hoïc môùi.

Nhaø tröôøng ñaõ chuù troïng ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy, phöông phaùp ñaùnh giaù, ñoåi môùi phöông phaùp hoïc taäp cuûa hoïc sinh - sinh vieân, taêng cöôøng giôø töï hoïc lyù thuyeát, taêng cöôøng giôø thöïc haønh tieàn laâm saøng vaø laâm saøng, taêng cöôøng huaán luyeän kyõ naêng giao tieáp vaø öùng xöû vôùi ngöôøi beänh vaø giaùo duïc Y ñöùc. Ñoäi nguõ giaûng vieân nhieàu kinh nghieäm, taâm huyeát vôùi ngheà daïy hoïc, taän tuïy, heát loøng heát söùc vì hoïc sinh - sinh vieân, ñaëc bieät laø Giaûng vieân chuyeân ngaønh Y Döôïc ñaõ boû nhieàu coâng söùc ñeå reøn luyeän tay ngheà vaø Y ñöùc cho caùc em. Ñeå chuaån bò cho söï phaùt trieån cuûa nhaø tröôøng töø nay ñeán naêm 2015 vaø ñeán naêm 2020 kính ñeà nghò Tænh UÛy, Hoäi ñoàng nhaân daân, UÛy ban nhaân daân tænh coù theâm caùc cheá ñoä chính saùch thu huùt Caùn boä Y vaø Döôïc coù trình ñoä ñaïi hoïc chính quy veà coâng taùc taïi tröôøng. Ngoaøi ra nhaø tröôøng seõ xaây döïng quy cheá chi tieâu noäi boä ñeå coù theå thu huùt ñöôïc Caùn boä veà tröôøng coâng taùc.

Ngaønh Y laø ngaønh ñaëc thuø vì noù lieân quan ñeán tính maïng vaø söùc khoûe ngöôøi beänh neân khoâng theå ñeå caùc tröôøng ngoaøi coâng laäp toå chöùc ñaøo taïo traøn lan vaø vôùi soá löôïng lôùn nhö vaäy ñöôïc. Ñieàu naøy seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng ñaøo taïo vaø vieäc laøm cuûa hoïc sinh - sinh vieân sau khi toát nghieäp, gaây moät dö luaän khoâng toát trong nhaân daân, kính ñeà nghò ngaønh giaùo duïc coù bieän phaùp tích cöïc ñeå chaán chænh hieän töôïng naøy.

Trong naêm hoïc môùi Ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng, Ñoäi nguõ Caùn boä giaûng vieân, hoïc sinh - sinh vieân xin kính chuùc Quyù vò Ñaïi bieåu laõnh ñaïo, Quyù vò Ñaïi bieåu khaùch môøi maïnh khoûe vaø haïnh phuùc. Traân troïng caûm ôn.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

ÖÙNG DUÏNG COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN TRONG NHAØ TRÖÔØNG

GOÙP PHAÀN NAÂNG CAO CHAÁT LÖÔÏNG GIAÛNG DAÏY, QUAÛN LYÙ VAØ ÑAØO TAÏO

T

rong giai ñoaïn hieän nay, vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo quaù trình daïy hoïc laø moät xu höôùng taát yeáu, vieäc naøy vöøa thuùc ñaåy tính tích cöïc ñoái vôùi sinh vieân vöøa goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc vaø taïo hieäu quaû roõ reät trong quaûn lyù giaùo duïc. Ñoái vôùi coâng taùc giaûng daïy, ñaëc bieät laø vôùi ñoái töôïng sinh vieân ñaïi hoïc, cao ñaúng hieän nay, khoâng coøn theo loái coå ñieån truyeàn thuï moät chieàu, thaày ñoïc troø cheùp, thaày noùi troø nghe. Giaûng daïy ngaøy nay laáy ngöôøi hoïc laøm trung taâm, ngöôøi thaày khoâng phaûi chæ laø daïy baøi hoïc maø laø daïy caû caùch hoïc, quan troïng khoâng phaûi chæ laø daïy caùi gì maø coøn laø daïy nhö theá naøo ñeå ñaït ñöôïc phöông chaâm bieán quaù trình ñaøo taïo thaønh töï ñaøo taïo. Söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa coâng ngheä thoâng tin trong thôøi ñaïi ngaøy nay ñaõ laøm tích cöïc hoùa quaù trình daïy hoïc, mang ñeán moät luoàng sinh khí môùi cho heä thoáng caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng hieän nay.

Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam, trong quaù trình thöïc hieän nhieäm vuï chính trò cuûa mình, töø nhieàu naêm qua ñaõ coù böôùc chuyeån bieán maïnh meõ trong vieäc öùng duïng nhöõng tieän ích cuûa coâng ngheä thoâng tin vaøo trong hoaït ñoäng giaûng daïy cuõng nhö coâng taùc toå chöùc, quaûn lyù ñaøo taïo cuûa Nhaø tröôøng. Ñaûng uûy, Ban Giaùm hieäu Nhaø tröôøng ñaõ coù chuû tröông ñoåi môùi maïnh meõ phöông thöùc quaûn lyù, ñaøo taïo, ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy trong Nhaø tröôøng thoâng qua öùng duïng coâng ngheä thoâng tin.

Trong hoaøn caûnh kinh teá coøn nhieàu khoù khaên, nhöng yù thöùc saâu saéc tröôùc yeâu caàu caàn phaûi ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy neân ñeán nay haàu nhö taát caû giaûng vieân nhaø tröôøng ñeàu ñaõ trang bò maùy tính caù nhaân, moät coâng cuï ñaéc löïc ñaùp öùng vieäc hoã trôï yeâu caàu öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong daïy hoïc. Töø choã chæ giaûng daïy vôùi baûng vaø phaán,

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Ths.BS Huyønh Vaên Sôn Phoù Hieäu tröôûng

tranh aûnh treo töôøng, hieän ñaïi hôn nöõa laø söû duïng maùy chieáu qua ñaàu (Overhead), ñeøn chieáu saùch thì ñeán nay haàu heát caùc tieát giaûng ôû tröôøng ñaõ ñöôïc thöïc hieän baèng maùy tính caù nhaân keát noái maùy chieáu projector.

Coù theå noùi raèng vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø söï phaùt trieån ñi leân cuûa xaõ hoäi, do yeâu caàu phaûi ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy maø hieän nay haàu nhö taát caû giaûng vieân cuûa Nhaø tröôøng ñaõ töï boài döôõng naâng cao trình ñoä kieán thöùc tin hoïc cho mình, nhöõng kyõ naêng söû duïng maùy tính, söû duïng nhieàu phaàn meàm tieän ích tröôùc ñaây trong Nhaø tröôøng nhieàu thaày coâ khoâng heà ñöôïc ñaøo taïo thì nay ñaõ coù theå söû duïng thaønh thaïo, ñaõ coù theå tìm toøi tieáp caän ñöôïc caùc phaàn meàm daïy hoïc ñeå naâng cao chaát löôïng daïy hoïc. Neáu nhö tröôùc ñaây, internet laø ñieàu gì quaù xa vôøi thì giôø ñaây caùc thaày coâ ñaõ coù theå deã daøng tieáp caän ñöôïc vôùi khoái tri thöùc ñoà soä cuûa nhaân loaïi qua maïng internet, chuû ñoäng tìm taøi lieäu phuïc vuï cho giôø daïy cuûa mình toát hôn, tieát hoïc trôû neân sinh ñoäng hôn taïo söï höùng thuù ñoái vôùi hoïc sinh, sinh vieân. Ñeå cuï theå hoùa chuû tröông thöïc hieän vieäc ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy, öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong caùc hoaït ñoäng cuûa Nhaø tröôøng,

5

trong khi giaûng vieân trang bò maùy tính caù nhaân, nhaø tröôøng ñaõ ñaàu tö trang bò maùy chieáu projector laép ñaët taïi caùc khu hoäi nghò cuûa tröôøng, taïi taát caû caùc giaûng ñöôøng hoïc lyù thuyeát vaø moät soá phoøng thöïc haønh nhaèm phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy.

Nhaø tröôøng cuõng ñaõ thaønh laäp moät website coù chaát löôïng vôùi nhieàu noäi dung phong phuù phuïc vuï haàu nhö taát caû moïi hoaït ñoäng giaûng daïy. Nhaø tröôøng cuõng khuyeán khích caùc khoa, boä moân thieát keá trang web rieâng, laäp neân caùc blog lieân keát trang web cuûa tröôøng ñeå cuøng trao ñoåi thoâng tin nhö caùc trang maïng cuûa khoa Noäi, boä moân Y hoïc coå truyeàn Phuïc hoài chöùc naêng... Nhaø tröôøng cuõng ñaõ thieát laäp maïng internet khoâng daây taïo thuaän lôïi cho thaày coâ, caùn boä nhaân vieân vaø hoïc sinh, sinh vieân truy caäp tìm kieám thoâng tin deã daøng thuaän tieän hôn.

Veà phía giaùo vieân, giaûng vieân, moät soá thaày coâ ñöôïc ñi taäp huaán ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy do Boä Giaùo duïc & Ñaøo taïo toå chöùc taïi Khaùnh Hoøa ñaõ veà toå chöùc taäp huaán laïi cho giaùo vieân toaøn tröôøng.

Ngoaøi ra, nhaø tröôøng coøn chuû ñoäng môøi moät soá nhaø sö phaïm, moät soá chuyeân gia trong lónh vöïc tin hoïc töø tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc Hueá veà tröôøng taäp huaán phöông phaùp giaûng daïy ñaëc bieät chuù troïng taäp huaán moät soá kyõ naêng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin ñeå thieát keá baøi giaûng, ñeå söu taàm taøi lieäu, taïo ra caùc video clip phuïc vuï giaûng daïy baøi hoïc ñöôïc toát hôn.

Vì theá, hieän nay taïi tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam, nhöõng giôø giaûng ñaõ trôû neân sinh ñoäng hôn khi coù nhieàu hình aûnh minh hoïa, nhieàu ñoaïn phim ñöôïc taûi veà töø internet hoaëc do caùc thaày coâ töï daøn döïng moâ taû moät ca khaùm laâm saøng, moät thuû thuaät laâm saøng hoaëc ghi laïi nhöõng hoaït ñoäng thöïc teá taïi beänh vieän. Nhöõng giôø hoïc lyù thuyeát veà giaûi phaãu ñaõ trôû neân soáng ñoäng, roõ neùt hôn nhôø nhöõng hình aûnh 3D treân caùc slide, nhöõng giôø hoïc veà sinh lyù, sinh lyù beänh cuõng trôû neân deã hieåu hôn qua caùc ñoaïn video clip moâ taû hoaït ñoäng sinh lyù cuûa caùc heä cô quan. Giôø Döôïc lyù cuõng trôû neân phong phuù deã hieåu hôn khi caùc em ñaõ coù theå xem ñöôïc hình daïng, bao bì, chai loï vaø maøu saéc hình daïng haøng traêm loaïi thuoác ñöôïc taûi veà töø internet. Ngoaøi caùc giaûng vieân daïy veà Y Döôïc, caùc giaûng vieân giaûng daïy caùc boä moân khaùc nhö khoa hoïc cô baûn, chính trò, ngoaïi ngöõ cuõng ñaõ ñaït hieäu quaû cao trong giôø giaûng cuûa mình baèng

6

vieäc thieát keá ra caùc troø chôi phuïc vuï baøi hoïc nhö ñoaùn chöõ, daïy ngoaïi ngöõ baèng nhöõng baøi haùt.

Töø khi taát caû giaùo vieân Nhaø tröôøng ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo giaûng daïy ñaõ laøm cho caùc tieát giaûng trôû neân nheï nhaøng, sinh ñoäng hôn raát nhieàu. Hoïc sinh - sinh vieân ñaõ trôû neân raát höùng thuù vôùi tieát hoïc.

Coâng cuï ñaùnh giaù moân hoïc nhö kieåm tra giöõa kyø, thi heát hoïc phaàn, thi toát nghieäp cuõng ñöôïc thöïc hieän baèng phaàn meàm thieát keá caâu hoûi traéc nghieäm voâ cuøng tieän lôïi. Coâng taùc chaám thi, chaám baøi kieåm tra cuõng ñöôïc thöïc hieän treân maùy tính neân ñaõ tieát kieäm ñöôïc raát nhieàu thôøi gian chaám baøi vaø haàu nhö ñaûm baûo tính coâng baèng chính xaùc, ñaûm baûo ñuùng tieán ñoä, keá hoaïch toång keát ñieåm cho phoøng Ñaøo taïo, cuõng nhö thoâng baùo ñieåm kòp thôøi cho caùc em hoïc sinh- sinh vieân.

Heä thoáng internet phuû khaép toaøn tröôøng neân giaùo vuï caùc khoa, boä moân ngoaøi vieäc göûi vaø löu giöõ keát quaû thi, kieåm tra baèng vaên baûn coøn thöïc hieän cung caáp thoâng tin veà ñieåm cho hoïc sinh - sinh vieân vôùi phoøng Ñaøo taïo qua email raát thuaän lôïi.

Phoøng Ñaøo taïo cuõng coâng khai cung caáp ñieåm hoïc taäp, keát quaû hoïc taäp treân maïng cho caùc em, ñieàu naøy cuõng mang laïi raát nhieàu thuaän lôïi cho hoïc sinh cuõng nhö phuï huynh caùc em theo doõi ñöôïc keát quaû hoïc taäp cuûa con em mình. Lòch hoïc taäp, giaûng daïy thoâng baùo treân maïng cuõng taïo thuaän lôïi hôn raát nhieàu cho giaûng vieân vaø hoïc sinh - sinh vieân vaø coøn goùp phaàn tieát kieäm giaáy, möïc in cho Nhaø tröôøng.

Coâng taùc tuyeån sinh cuûa tröôøng cuõng thuaän lôïi hôn qua vieäc cung caáp thoâng tin treân website, cung caáp keát quaû thi tuyeån hoaëc xeùt tuyeån treân maïng giuùp deã daøng cho phuï huynh vaø thí sinh ôû xa deã daøng tieáp caän.

Veà coâng taùc toå chöùc, haønh chính cuõng ñôn giaûn hoùa ñöôïc nhieàu thuû tuïc, caùc thoâng baùo, môøi hoäi hoïp cuõng thöïc hieän qua maïng giuùp cho giaûng vieân vaø caùn boä vieân chöùc naém baét kòp thôøi. Ngöôïc laïi caùc thoâng baùo, coâng vaên töø UÛy ban nhaân daân tænh, Sôû Noäi vuï cuõng ñeán kòp thôøi vôùi Nhaø tröôøng qua hoäp thö ñieän töû. Caùc baùo caùo veà chuyeân moân hoaëc hoaït ñoäng khaùc cho caáp treân cuõng kòp thôøi qua email.

(Xem tieáp trang 53)

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Hoïc chính trò ñaàu khoùa cuûa HSSV Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam.

ÑAÛNG BOÄ TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG Y TEÁ QUAÛNG NAM

VÔÙI COÂNG TAÙC GIAÙO DUÏC CHÍNH TRÒ TÖ TÖÔÛNG CHO HOÏC SINH - SINH VIEÂN CN. Vuõ Haï Long

C

oâng taùc giaùo duïc chính trò tö töôûng laø moät trong nhöõng nhieäm vuï troïng taâm trong coâng taùc xaây döïng Ñaûng maø Ñaûng boä Nhaø tröôøng thöôøng xuyeân quan taâm, ñaåy maïnh. Trong nhöõng naêm qua döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng uûy, Ban Giaùm hieäu coâng taùc giaùo duïc chính trò tö töôûng cho hoïc sinh sinh vieân (HSSV) Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam coù nhöõng chuyeån bieán tích cöïc ñaùng phaán khôûi. Cuoäc vaän ñoäng “hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Chí Minh” ñi vaøo chieàu saâu, thieát thöïc gaén vôùi phong traøo thi ñua daïy toát - hoïc toát, qua ñoù goùp phaàn giaùo duïc chính trò tö töôûng cho HSSV trong toaøn tröôøng. Caùc chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng ñöôïc caäp nhaät, quaùn trieät kòp thôøi, coâng taùc giaùo duïc truyeàn thoáng caùch maïng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc phong traøo thi ñua, vaên ngheä, theå duïc theå thao, giao ban chaøo côø haèng thaùng vaø kyû nieäm caùc ngaøy leã lôùn ñaõ naâng cao tinh thaàn töï haøo veà queâ höông, daân toäc, töï haøo veà

maùi tröôøng thaân yeâu ñeå hoïc sinh, sinh vieân coù yù thöùc phaán ñaáu, reøn luyeän toát.

Nhaø tröôøng luoân chuù troïng ñeán “Tuaàn sinh hoaït coâng daân”, ñoái vôùi HSSV môùi nhaäp hoïc, qua ñoù naâng cao nhaän thöùc cuûa HSSV veà ñöôøng loái, chuû tröông cuûa Ñaûng; chính saùch, phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc. Thoâng qua vieäc vieát baøi thu hoaïch HSSV baøy toû nhöõng hieåu bieát, mong muoán hoaëc nhöõng kieán nghò, ñeà xuaát cuûa mình, töø ñoù Nhaø tröôøng naém baét caùc dieãn bieán tö töôûng,

7

nhaän thöùc veà chính trò - xaõ hoäi, loái soáng cuûa HSSV, kòp thôøi coù caùc bieän phaùp giaùo duïc hieäu quaû hôn. Qua tuaàn sinh hoaït coâng daân, HSSV ñaõ yù thöùc hôn vai troø traùch nhieäm coâng daân cuûa mình, tích cöïc phoøng choáng caùc teä naïn xaõ hoäi, ñaûm baûo an ninh traät töï, an toaøn xaõ hoäi. Töø ñoù naâng cao nhaän thöùc, taïo söï chuyeån bieán maïnh meõ trong hoïc taäp, reøn luyeän, tu döôõng phaåm chaát ñaïo ñöùc, baûn lónh chính trò, kyõ naêng soáng cho HSSV. Nhaø tröôøng luoân chuù troïng thöïc hieän toát vieäc phaùt huy quy cheá daân chuû taïi ñôn vò vôùi vieäc trieån khai thuøng thö goùp yù vaø nhieàu keânh thoâng tin khaùc, giuùp Nhaø tröôøng naém baét tình hình HSSV ñöôïc deã daøng, thuaän lôïi.

Töø ñoù kòp thôøi phaùt hieän, ngaên ngöøa caùc teä naïn xaõ hoäi ñoái vôùi HSSV; khi HSSV thay ñoåi choã ôû phaûi ñöôïc ñaêng kyù vaø baùo caùo vôùi phoøng Coâng taùc hoïc sinh, sinh vieân ñeå quaûn lyù, theo doõi vaø kieåm tra giaùm saùt HSSV khi caàn. Vì vaäy, maëc duø soá löôïng HSSV ñoâng nhöng khoâng coù HSSV vi phaïm caùc teä naïn xaõ hoäi.

Hoaït ñoäng cuûa ñoäi töï quaûn trong HSSV luoân ñöôïc duy trì.

Caùc hoaït ñoäng giao ban, chaøo côø toaøn tröôøng ñeàu ñaën haèng thaùng, thoâng qua giao ban ñaõ sô keát ñaùnh giaù caùc hoaït ñoäng cuûa Nhaø tröôøng trong thaùng vaø trieån khai caùc hoaït ñoäng cuûa thaùng ñeán moät caùch kòp thôøi, khen thöôûng caùc caù nhaân vaø taäp theå tích cöïc, ñoàng thôøi qua ñoù cuõng chaán chænh caùc sai phaïm. Ñaây cuõng laøø dòp ñeå ñoái thoaïi, laéng nghe yù kieán phaûn hoài töø HSSV vaø ñaõ thöïc söï mang laïi hieäu quaû cao

8

trong coâng taùc giaùo duïc HSSV. Ñaûng uûy, Ban Giaùm hieäu Nhaø tröôøng xaùc ñònh Ñoaøn TNCS Hoà Chí Minh laø löïc löôïng quan troïng trong coâng taùc giaùo duïc chính trò tö töôûng trong HSSV. Vì vaäy trong nhöõng naêm qua, Ñoaøn Thanh nieân ñaõ tham möu giuùp Nhaø tröôøng ñeà ra nhöõng bieän phaùp hieäu quaû thoâng qua giaùo duïc truyeàn thoáng, tình yeâu queâ höông ñaát nöôùc qua ñoù ñaõ giuùp HSSV coù yù thöùc hôn vai troø traùch nhieäm coâng daân cuûa mình.

Nhaø tröôøng luoân chuù troïng vieäc xaây döïng ñoäi nguõ tuyeân truyeàn vieân tham möu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán tình hình tö töôûng vaø coâng taùc giaùo duïc chính trò tö töôûng. Qua ñoù naém baét ñöôïc nhöõng taâm tö, nguyeän voïng chính ñaùng cuûa HSSV vaø giaûi quyeát kòp thôøi nhöõng nguyeän voïng chính ñaùng ñoù.

Ngoaøi ra, thöôøng xuyeân naém vöõng nhöõng ñònh höôùng, Nghò quyeát, Chæ thò cuûa Trung öông, cuûa tænh vaø quaùn trieät kòp thôøi ñeán HSSV nhaèm naâng cao nhaän thöùc chính trò tö töôûng, nieàm tin vaøo thaéng lôïi cuûa söï nghieäp ñoåi môùi do Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam laõnh ñaïo.

Keát quaû roõ nhaát cuûa coâng taùc giaùo duïc chính trò, tö töôûng laø toaøn theå HSSV Nhaø tröôøng taïo ñöôïc söï thoáng nhaát, naâng cao nhaän thöùc veà chính trò, tö töôûng vaø nieàm tin tuyeät ñoái vaøo söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng. Ngoaøi ra, naâng cao nhaän thöùc cuûa HSSV ñoái vôùi chuû nghóa Maùc-Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh baèng nhöõng vieäc laøm thieát thöïc, hieäu quaû thoâng qua coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc. Ñaåy maïnh caùc

hoaït ñoäng toå chöùc, tuyeân truyeàn caùc ngaøy kyû nieäm lòch söû cuûa daân toäc. Taäp trung giaùo duïc lyù töôûng caùch maïng, chuû nghóa yeâu nöôùc, loøng töï haøo daân toäc, tinh thaàn naêng ñoäng, saùng taïo, yù chí tieán coâng caùch maïng, nhaát laø giaùo duïc lyù töôûng trong HSSV, soáng bieát lao ñoäng, coáng hieán, coù hoaøi baõo öôùc mô, vì söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, ñem laïi aám no, haïnh phuùc cho nhaân daân, vì daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi, coâng baèng, daân chuû, vaên minh.

Trong thôøi gian ñeán, tình hình theá giôùi vaø khu vöïc coøn tieáp tuïc dieãn bieán phöùc taïp vaø khoù löôøng, caùc theá löïc thuø ñòch tieáp tuïc choáng phaù caùch maïng nöôùc ta baèng nhieàu con ñöôøng, nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Nhöõng tö töôûng traùi chieàu, phaûn ñoäng treân internet cuõng nhö caùc taùc phaåm khoâng chính thoáng coù theå taùc ñoäng ñeán tö töôûng cuûa moät boä phaän HSSV. Vì vaäy Ñaûng uûy, Ban Giaùm hieäu Nhaø tröôøng xaùc ñònh caàn taêng cöôøng giaùo duïc chính trò tö töôûng, reøn luyeän phaåm chaát ñaïo ñöùc caùch maïng cho HSSV; phaùt huy vaø nhaân roäng nhöõng ñieån hình tieân tieán vaø thöïc hieän coù hieäu quaû Cuoäc vaän ñoäng: "Hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh".

Taêng cöôøng giaùo duïc, reøn luyeän cho HSSV giöõ vöõng phaåm chaát, ñaïo ñöùc caùch maïng, xaây döïng khoái ñoaøn keát thoáng nhaát trong toaøn tröôøng ñeå ñöa Nhaø tröôøng ngaøy caøng phaùt trieån xöùng ñaùng vôùi danh hieäu Anh huøng lao ñoäng thôøi kyø ñoåi môùi maø Nhaø nöôùc phong taëng.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

YÙ nieäm phaùt trieån

& söï hoài töôûng BSCKII. Voõ Vaên Quang

C

où dòp nhaéc laïi vaø nhôù ñeán nhöõng söï kieän, nhöõng baäc tieàn boái trong ngaønh ngoaïi khoa tieâu hoaù haún vaãn raát coù yù nghóa. Qua baøi vieát cuûa Giaùo sö C. Patensky ñaêng trong taïp chí Annales de chirurgie soá 1998/ 52/ 03 vôùi töïa ñeà Evolution de la chirurgie au cours des cent dernieres annees, toâi xin gôûi ñeán caùc em HSSV yù nieäm veà söï phaùt trieån cuûa moät ngaønh phaåu thuaät lôùn trong y hoïc raát gaàn guõi vôùi caùc em.

Chuùng ta goïi cho goïn laïi laø ngoaïi tieâu hoaù, ñöôïc boá trí trong khoa ngoaïi toång hôïp ôû caùc beänh vieän lôùn theo caùch cuûa ngöôøi Phaùp, vì ôû moät soá nöôùc noùi tieáng Anh ( Anglosaxon) phaåu thuaät vieân chuyeân veà boä maùy tieâu hoaù coù khi thuoäc ngoaïi toång hôïp, coù khi thuoäc khoa ngoaïi chæ laøm veà ñaïi traøng- tröïc traøng( chirurgie colo- rectale) Patensky trình baøy caùc söï kieän lôùn ( laø nhöõng coät moác) xaûy ra ñaàu tieân trong ñoù toân vinh ba vò tieàn boái ñaõ ñaët nhöõng vieân ñaù xaây döïng neân ngaønh phaåu thuaät tieâu hoaù ñoù laø: Theodor Billroth: Tröôøng hôïp caét daï daøy thaønh coâng ñaàu

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

tieân sau thaát baïi cuûa Pean chính laø vò naøy, ngöôøi goác Pomeranie coù cha meï goác Thuî syõ, haønh ngheà taïi Vienne vaø chính taïi thaønh phoá naøy, vaøo ngaøy 29/01/1881 oâng ñaõ thöïc hieän caét daï daøy cho moät beänh nhaân bò ung thö daï daøy vaø beänh nhaân soáng ñöôïc 4 thaùng sau phaåu thuaät.

Carl Langenbuch: Moä t naêm sau (1882), Carl Langenbuch caét tuùi maät thaønh coâng cho moät beänh nhaân nöõ 43 tuoåi bò soûi tuùi maät taïi beänh vieän Lazarus ôû Berlin, söï thaønh coâng cuûa Carl ñaõ gaëp phaûi söï ñoái khaùng cuûa quan nieäm chæ neân môû tuùi maät laáy soûi roài daãn löu.

Charles McBurney: Sau khi ñöa ra ñieåm ñau MacBurney noåi tieáng, Charles coøn trình baøy ñöôøng moå vuøng chaäu beân phaûi cuõng mang teân oâng ñeå moå ruoät thöøa maø cho ñeán nay ñaõ trôû neân kinh ñieån vaø quaù quen thuoäc. Ngoaøi ra cuõng chính Charles McBurney laø ngöôøi ñaàu tieân thöïc hieän môõ cô voøng Odienne ñeå laáy soûi oáng maät chuû maø hieän nay caùc BS noäi soi ñaõ aùp duïng roäng raõi seõ khoâng theå queân ñi coâng lao ñoù cuûa oâng.

Patensky tieáp tuïc ñöa ra ba söï kieän quan troïng ñaõ laøm môû ra moät traïng thaùi khôûi ñoäng nhöõng vaán ñeà phaãu thuaät coøn beá taéc vaøo buoåi nguyeân sô ñoù.

Loaït söï kieän ñöôïc neâu ra. Ñaàu tieân laø moät thaát baïi khi ngaøi Sadi Carnot, moät toång thoáng neàn Coäng hoaø Phaùp vöøa ñöôïc truùng cöû (1887) ñaõ bò Caserio, moät keû voâ chính phuû ngöôøi YÙ duøng dao ñaâm leùn khi vöøa xuoáng xe ngöïa ñeå döï moät ñaïi tieäc bôûi lyù do chính trò. Ngaøi toång thoáng ñöôïc chuyeån ngay ñeán dinh tænh tröôûng, taïi ñaây phaåu thuaät vieân noåi tieáng Antonin Poncet, döôùi ngoïn ñeøn cuø, khoâng coù thuoác meâ, ñaõ moå ngay sau khi nhaän ra gan bò xuyeân thuûng vaø khoâng theå trì hoaõn theâm moät khaéc naøo nöõa.

Keát quaû toång thoáng töû vong bôûi nhaùt dao ñaõ xuyeân thích tónh maïch cöûa. Antonin chæ laøm ñöôïc ñoäng taùc nheát gaïc caàm maùu nhöng voâ hieäu quaû. Sau söï kieän naøy, giôùi phaãu thuaät vieân môùi ñaët ra vaán ñeà veát thöông maïch maùu lôùn vaø töø ñaây khai sinh moät ngaønh phaãu thuaät khaùc ñoù laø phaãu thuaät maïch maùu maø tieân phong laø Alexis Carrel.

Sau thaát baïi ñoù, thaønh coâng

9

ñaõ ñeán vôùi tröôøng hôïp phaåu thuaät cho vua Edouard VII. Vaøo ngaøy 22/02/1901, nöõ hoaøng Victoria qua ñôøi, edouard leân keá vò, khoâng may ñeán gaàn ngaøy taán phong hoaøng ñeá, vò vua töông lai naøy ñau buïng vuøng hoá chaäu phaûi. Sau nhieàu laàn truø tröø, caùc baùc só hoaøng gia ñaõ quyeát ñònh moå cho Edouard.

Thöïc hieän ca moå hy höõu naøy laø Frederick Treves, keát quaû vò vua bò apxe ruoät thöøa vaø Frederck chæ laøm moät ñoäng taùc ñôn giaûn laø daãn löu. Vua hoài phuïc kòp laøm leã taán phong vaø ghi nhaän coâng ôn lôùn lao cuûa phaãu thuaät vieân.

Caùi cheát cuûa Paul Cavaillon laø moät söï kieän noåi baäc khaùc, ñaây laø baùc syõ coù tinh thaàn caûi caùch vaøo thôøi kyø maø y hoïc coøn gaëp quaù nhieàu vaán ñeà nan giaûi. Tieác thay, Paul bò nhöõng côn ñau quaën gan luoân haønh haï vaø xaùc ñònh laø do soûi tuùi maät. Vì muoán cöôùi vôï sau khi ñaõ ñieàu trò laønh phuïc, Paul quyeát ñònh moå vaø nhôø Phaåu thuaät vieân Leon Berard thöïc hieän. Möoøi hai vieân soûi ñöôïc laáy ra, tuùi maät ñöôïc ñaët daãn löu. Trong thôøi gian haäu phaåu, Paul ñoät nhieân ho maïnh, veát moå bò buïc, ngöôøi ta chuyeån moå laïi ngay nhöng khoâng qua khoûi do bieán chöùng nhieãm truøng vì thôøi kyø naøy y hoïc chöa coù khaùng sinh.

Baây giôø nhìn laïi, söï phaùt trieån gaàn nhö loät xaùc cuûa ngoaïi khoa noùi chung vaø ngoaïi tieâu hoaù noùi rieâng ñaõ laøm chuùng ta khoù hình dung nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc maø beänh taät ñaët ra vaøo nhöõng thaäp nieân ñaàu theá kyû XX khi khoa hoïc coøn ñang trong thôøi kyø cuûa nhöõng

10

nghieân cöùu, khaùm phaù vaø thuyeát phuïc. Tieán boä trong gaây meâ hoài söùc, kyû thuaät voâ khuaån, khaùng sinh, caùc phöông tieän chaån ñoaùn, caùc phöông tieän can thieäp baèng maùy moùc ñaõ laøm cho nhöõng cuoäc moå trôû neân thaàn kyø maø giaû söû caùc vò tieàn boái coù soáng laïi ñeå chöùng kieán cuõng khoâng theå ngôø noåi, vaø khaùi nieäm " ngoaïi khoa vi kích - chirurgie miniinvasive" coù theå ñaõ trôû thaønh moät hieän thöïc khoù töø choái ñoái vôùi baát kyø ai phaûi höùng chòu moät cuoäc phaãu thuaät.

Nhöng chuùng ta bao giôø cuõng phaûi nhìn laïi quaù khöù, phaùt trieån khoâng coù nghóa laø boû qua, noù chính laø söï keá thöøa vaø phaùt huy. Claude Couinaud vôùi nghieân cöùu caùc phaân thuyø gan, Andre Latarjet vôùi caùc coâng trình giaûi phaåu thaàn kinh pheá vò, Jean Louis Lortat Jacob vaø Toân Thaát Tuøng cuûa Vieät Nam ñaõ daøy coâng nghieân cöùu caùch tieáp caän caùc cuoáng maïch trong nhu moâ gan...Vaâng chuùng ta coù theå thoát leân nhö theá naøy: OÂi ngaøi Sadi Carnot coù theå ñaõ khoâng vong maïng neáu coù gaây meâ vaø kyû thuaät ngoaïi khoa gan maät nhö hieän nay!!. Tính thôøi ñieåm vaø giaù trò lòch söû chính laø aùnh ñeøn doïi vaøo hieän taïi vaø töông lai, khi baïn coù ñaày ñuû phöông tieän caàm maùu, baïn coù nhöõng maùy khaâu noái oáng tieâu hoaù, baïn coù sieâu aâm doø ñöôøng ñeå phaåu tích, baïn coù camera ñeå thaáy moàn moät nhöõng cuoáng maïch, coù bao giôø baïn nhaän ra ñoù chính laø söï keá thöøa. Naêm 1987, taïi Lyon- laàn ñaàu tieân Philippe Mouret caét tuùi maät

qua noäi soi, sau ñoù vôùi phöông tieän naøy ngöôøi ta ñaõ nghó ra caùch tieáp caän caùc taïng trong oå buïng vaø phaåu thuaät moå noäi soi ñaõ can thieäp quaù nhieàu vaøo phaïm vi cuûa ngoaïi tieâu hoaù. Söï phaùt trieån ñoù ñoâi khi taïo ra hai chieàu höôùng ñoái laäp, quaù gaàn guûi maø laïi caùch xa. Ngöôøi moå khoâng coøn sôø naém caùc taïng cuûa ngöôøi beänh, söï caûm nhaän cuûa phaåu thuaät vieân chæ coøn maùy moùc vaø chuùng ta coù theå hình dung moät ngaøy khoâng xa ngaønh ngoaïi khoa ngöôøi maùy (chirurgie robotique) seõ giuùp cho moät coâng daân Vieät Nam ñöôïc caét ruoät thöøa taïi queâ nhaø töø moät oâng Taây ñang ngoài ôû beân kia ñaïi döông. Ñuùng laø chuùng ta ñang keá thöøa khoâng chæ nhôø söï phaùt trieån toät ñoä cuûa y hoïc vaø kyû thuaät coâng ngheä, nhöng qua haøng theá kyû vôùi bao coâng lao cuûa nhieàu baäc thaày ñaõ taïo neân caây quaû, hoaø troän tính truyeàn thoáng vaø caûi caùch, khoâng töï döng maø coù, ñoù laø söï truyeàn thuï töø theá heä hoïc troø naøy ñeán theá heä hoïc troø khaùc ñeå laøm buøng leân ngoïn löûa caûi caùch voán coù ôû lôùp ’ ngöôøi treû sau naøy (Ce melange ne s’est pas toujours fait sans p e i n e , m a i s i l a e’ t e’ ’ ’ benefique pour la discipline, il a permit au maitre de transmettre son savoir a ’ ve et aø l’eleø ’ ve de mettre l’eleø an avant la capaciteù d’innovation propre aø sa jeunesse) Toâi xin möôïn caâu noùi naøy cuûa giaùo sö Patensky ñeå gôûi ñeán caùc em HSSV tröôùc khi keát thuùc baøi vieát naøy.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

LOGIC CUÛA P-VALUE

V

ôùi p-value chuùng ta coù moät nghòch lyù: noù maët trong haàu heát caùc nghieân cöùu y khoa (vaø caùc nghieân cöùu ñònh löôïng noùi chung) nhöng noù laïi laø khaùi nieäm bò hieåu laàm nhieàu nhaát vaø ít ñöôïc ñaùnh giaù caån thaän nhaát. Ñoù laø tình traïng khoù chaáp nhaän ñöôïc vì khaùi nieäm naøy laø neàn taûng cuûa vieäc aùp duïng thoáng keâ trong nghieân cöùu.

Baøi naøy löôïc laïi logic cuûa p-value vaø söï lieân quan cuûa noù vôùi quy trình vaø caùc khaùi nieäm khaùc trong nghieân cöùu ñònh löôïng.

1. Giaû thuyeát nghieân cöùu: Nhaø nghieân cöùu luoân ñaët moät giaû thuyeát tröôùc khi nghieân cöùu. Ta goïi laø giaû thuyeát khoa hoïc. Phaàn lôùn caùc giaû thuyeát naøy laø giaû thuyeát veà moät söï khaùc bieät (difference). Ví duï: -Caân naëng trung bình treû em Vieät Nam ôû noâng thoân cao hôn ôû thaønh thò.

-Tæ leä maéc beänh lao ôû ngöôøi coù thu nhaäp thaáp cao hôn ngöôøi coù thu nhaäp cao.

-Phöông phaùp moå môùi coù tæ leä thaønh coâng cao hôn phöông phaùp cuõ.

-Coù söï maát caân baèng giôùi tính ôû treû em sinh ra trong naêm 2012 cuûa quoác gia A: soá nam cao hôn nöõ.

Dó nhieân, nhaø nghieân cöùu muoán chöùng minh raèng söï khaùc bieät ñoù thöïc söï toàn taïi (1). ÔÛ ñaây ta ñaët troïng taâm vôùi ví duï cuoái cuøng vì tính ñôn giaûn cuûa noù.

2. Giaû thuyeát thoáng keâ: Giaû thuyeát thoáng keâ ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng vaø cuï theå hôn giaû thuyeát khoa hoïc vaø coù moâ hình nhö sau. Töø giaû thuyeát khoa hoïc chuùng ta ñaët ra moät giaû thuyeát ngöôïc laïi noù, goïi laø null hypothesis, giaû thuyeát naøy cho raèng khoâng coù söï khaùc bieät. Kyù hieäu laø H0.

Vôùi giaû thuyeát nghieân cöùu coù söï maát caân baèng giôùi tính trong ôû treû em sinh ra trong naêm 2012 cuûa quoác gia A: soá nam cao hôn nöõ thì H0 coù theå coù nhieàu daïng phaùt bieåu sau: H0: Trong soá treû em sinh ra trong naêm 2012 ôû nöôùc A soá nam baèng soá nöõ.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

BS. Traàn Quyù Phi





Hoaëc goïi nam, nöõ laø tæ leä cuûa treû nam vaø nöõ, trong vaøo naêm 2012.

H0: nam = nöõ Hay goïn hôn: H0: nam =50%.

Ngöôïc laïi vôùi H0 laïi chính laø caùi maø ta muoán keát luaän, töùc laø noù truøng vôùi giaû thuyeát nghieân cöùu, ta goïi laø H1.

H1: nam > 50%.

Trong khi giaû thuyeát H0 giaû thuyeát khoâng coù söï khaùc bieät, chæ coù moät daïng (töùc laø coù daáu baèng) thì H1 coù theå laø lôùn hôn, nhoû hôn hay laø khaùc nhau tuøy theo giaû thuyeát nghieân cöùu.

Roõ raøng giaû thuyeát naøy, H0, ñi ngöôïc laïi yù muoán cuûa nhaø nghieân cöùu, neân hoï muoán baùc boû noù (reject) vaø chaáp nhaän H1.

Vì sao ta khoâng tröïc tieáp ñi chöùng minh H1 (caùi maø ta muoán coù) maø laïi “loay hoay” ñi baùc boû H0? Ñieàu naøy töông töï nhö khi laøm moät baøi toaùn baèng phöông phaùp phaûn chöùng. Bôûi vì coù nhieàu baøi toaùn khoâng theå giaûi caùch tröïc tieáp ñöôïc. Ta coù giaû thuyeát laø coù voâ soá soá nguyeân toá (soá nguyeân toá laø soá chæ chia heát cho 1 vaø chính noù). Ta seõ ñaët giaû thuyeát phaûn chöùng laø H0: Soá nguyeân toá laø höõu haïn. Neáu ta baùc boû ñöôïc noù, töùc laø ta chöùng minh ñöôïc laø coù voâ soá soá nguyeân toá.

Laøm theá naøo ñeå baùc boû giaû thuyeát phaûn chöùng H0. Trong toaùn hoïc ta seõ chæ ra raèng neáu H0 ñuùng thì seõ daãn ñeán ñieàu voâ lyù khoâng theå coù. Trong thoáng keâ, ta seõ chæ ra raèng neáu H0 ñuùng thì maãu nghieân cöùu cuûa chuùng ta laø khoù coù theå coù, laø khoâng phuø hôïp.

3. Maãu ngaãu nhieân Maãu ngaãu nhieân laø khaùi nieäm quan troïng baäc nhaát trong nghieân cöùu. Vì ta khoâng theå thoáng keâ taát caû caùc tröôøng hôïp sinh ra trong naêm 2012 treân phaïm vi toaøn quoác neân chuùng ta chæ coù theå laáy moät maãu ngaãu nhieân töø caùc tröôøng hôïp naøy vaø thoáng keâ soá nam, nöõ trong maãu naøy. Töø ñoù seõ keát luaän cho toaøn theå, töùc laø cho toaøn quoác.

Theá naøo laø maãu ngaãu nhieân. Chæ coù theå laø ngaãu









11

nhieân thaät söï khi ta coù danh saùch toaøn boä caùc tröôøng hôïp sinh treân toaøn quoác trong naêm vaø baát kyø tröôøng hôïp naøo cuõng coù theå khaû naêng ñöôïc ñöa vaøo maãu nhö nhau. Chaúng haïn neáu ta chæ coù danh saùch caùc tröôøng hôïp sinh ôû caùc beänh vieän thì caùc tröôøng hôïp sinh ôû nhaø seõ khoâng coù khaû naêng ñöôïc ñöa vaøo (2). Ñieàu naøy khoâng ñuùng, vì keát luaän nghieân cöùu cuûa chuùng ta laø keát luaän cho toaøn boä caùc treû chöù khoâng phaûi chæ cho caùc beù sinh ôû beänh vieän.

Tæ leä treû nam cuûa maãu ñöôïc goïi laø moät thoáng keâ.

Tæ leä treû nam thöïc söï trong toaøn quoác ñöôïc goïi laø tham soá.

Ta giaû söû maãu cuûa chuùng ta laø 1000 em vaø coù 540 em laø nam.

4. Nhöõng heä quaû cuûa vieäc giaû söû H0 ñuùng.

Khi giaû söû H0 ñuùng, töùc laø ta ñaõ giaû söû tæ leä nam thöïc söï (tham soá) cuûa toaøn quoác laø 50% vaø bôûi vì maãu cuûa chuùng ta laáy töø quaàn theå ñoù neân ñöông nhieân ta seõ kyø voïng raèng trong ñoù cuõng coù tæ leä nam laø 50% töùc laø ta seõ coù 500 em nam.

Nhöng trong thöïc teá ta coù 540 em nam. Vaäy con soá naøy coù gì baát thöôøng khoâng? Noùi roõ hôn, noù coù gì maâu thuaãn vôùi giaû thieát laø tæ leä nam trong toaøn quoác laø 50% khoâng. Ñöông nhieân veà maët toaùn hoïc thì 540 phaûi lôùn hôn 500, nhöng ñieàu ñoù chöa chaéc coù yù nghóa “thöïc teá”. Haõy giaû söû trong maãu cuûa ta coù 501 em nam. Ñöông nhieân, noù chaúng phaûi coù gì laø maâu thuaãn vôùi giaû thuyeát H0. Söï cheânh leäch giöõa 501 vaø 500 chæ coù theå laø do tình côø trong khi laáy maãu.

Thaäm chí chæ laø sai soùt khi ghi nhaän soá lieäu. Nhöng neáu soá löôïng laø 505 nam, 540 nam hay 600 em nam... thì sao? Ñeå traùnh caâu traû lôøi moät caùch caûm tính, chuùng ta seõ duøng lyù thuyeát xaùc suaát thoáng keâ ñeå coù theå chæ ra khaû naêng xaûy caùc soá löôïng treû em laø 0 ñeán 1000 trong moät maãu 1000 cas neáu H0 ñuùng, töùc laø neáu tæ leä nam trong toaøn theå treû sinh ra thöïc söï laø 50%. Keát quaû cho ta thaáy nhö trong bieåu ñoà sau, ta goïi laø null distribution, phaân boá xaùc suaát vôùi giaû thuyeát null laø ñuùng: Trong bieåu ñoà naøy (hình 1) truïc hoaønh chæ soá em nam trong maãu, chieàu cao cuûa ñöôøng gaïch laø xaùc suaát töông öùng ñeå xaûy ra moät maãu coù soá em nam nhö vaäy.

Neáu H0 ñuùng thì trong 1000 em soá löôïng em

12

nam ñöôïc mong ñôïi nhaát laø 500. Thaät vaäy, ta thaáy soá em nam laø 500 hoaëc quanh giaù trò 500 laø coù khaû naêng lôùn nhaát.

Giaù trò maø ta quan saùt ñöôïc laø 540 coù xaùc suaát laø 0.001028007, gaàn 0.1%. Nghóa laø neáu H0 ñuùng, caùi maø chuùng ta quan saùt coù khaû naêng xaûy ra raát thaáp: trong 1000 maãu ngaãu nhieân, chæ coù 1 maãu coù soá em nam laø 540 nhö vaäy (trong toång 1000 em).

Vaäy söï hieám coù cuûa döõ lieäu cuûa chuùng ta quan saùt ñöôïc caàn phaûi ñöôïc giaûi thích: ñoù chæ coù theå laø do H0 khoâng ñuùng. Noùi caùch khaùc döõ lieäu thöïc nghieäm khoâng phuø hôïp vôùi H0. Ta coù quyeàn nghi ngôø H0.

5. p-value Ta nhaéc laïi: muïc ñích cuûa ta laø baùc boû H¬0 vaø chaáp nhaän H1 laø tæ leä nam lôùn hôn 50%. Vì vaäy khaû naêng xaûy ra cuûa giaù trò 540 maø ta quan saùt ñöôïc vaø caùc giaù trò lôùn hôn 540 ñeàu phaûi ñöôïc xem laø baèng chöùng thöïc nghieäm ñeå ta xem laø H0 coù ñuùng hay khoâng (chöù khoâng phaûi chæ laø 540).

Trong tröôøng hôïp naøy, vôùi H0 ñuùng, toång khaû naêng xaûy ra maãu coù soá em nam baèng hoaëc lôùn hôn

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

540 ñöôïc tính toaùn laø 0.005194066, töùc laø khoaûng 0.5%. Laø toång chieàu cao cuûa caùc ñoaïn gaïch ñen trong hình (hình 2).

Con soá naøy laø p-value. Vaäy p-value laø xaùc suaát xaûy ra maãu ngaãu nhieân coù giaù trò baèng hoaëc cöïc ñoan hôn giaù trò maø ta quan saùt ñöôïc neáu H0 ñuùng. p-value caøng nhoû H0 caøng coù khaû naêng bò baùc boû, vaø ngöôïc laïi.

6. Möùc yù nghóa Theá naøo laø p-value nhoû. Theo truyeàn thoáng ngöôøi ta laáy moác 5% ñeå so saùnh. Vaø con soá naøy, ñöôïc kyù hieäu laø α ñöôïc goïi laø möùc yù nghóa (significance level). Neáu p-value nhoû hôn con soá naøy, ta noùi baùc boû H0 vôùi möùc yù nghóa α.

Khoâng coù quy ñònh naøo cho möùc α . Con soá 5% do Fisher ñeà nghò. Nhöõng nghieân cöùu ñoøi hoûi tính chính xaùc cao coù theå duøng 1%. Maët khaùc noù phaûi ñöôïc xaùc ñònh tröôùc khi tieán haønh thu thaäp döõ lieäu.

7. P-value moät phía vaø p-value hai phía Vôùi H0: nam =50% thì H1: nam > 50% ñöôïc goïi laø nghieân cöùu moät phía (one-sided), theo nghóa ta chæ quan taâm ñeán vieäc tæ leä nam coù lôùn hôn 50%, vaø boû qua khaû naêng nhoû hôn.

Neáu ta ñaët H1: nam = 50% thì ta chæ quan taâm laø soá nam coù khaùc soá nöõ khoâng, goïi laø hai phía (two-sided). Neáu keát luaän laø khaùc (baùc boû H0) thì ta chæ bieát laø tæ leä nam khoâng baèng 50%, coøn nhoû hôn hay lôùn hay laø vaán ñeà caàn xem xeùt theâm.

Vì giaù trò kyø voïng laø coù 500 em nam trong maãu 1000 em neân trong tröôøng hôïp hai phía ngoaøi caùc maãu coù soá nam lôùn hôn hoaëc 540 thì caùc maãu coù soá nam nhoû hôn hoaëc baèng 460 cuõng ñöôïc xem laø baèng chöùng choáng laïi H0. Ñeå yù laø 540-500=40 (hình 3)







SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Coù theå thaáy ngay raèng p-value hai phía gaáp ñoâi p-value moät phía. Vaäy duøng p-value moät phía ta deã baùc boû H0 hôn nhöng laïi boû qua khaû naêng treû nam ít hôn treû nöõ. Ngöôïc laïi duøng p-value hai phía thì khoù baùc boû hôn H0 nhöng laïi khoâng boû qua tröôøng hôïp treû nam ít hôn treû nöõ. Cuõng nhö α, vieäc xaùc ñònh moät hay hai phía phaûi tieán haønh tröôùc khi thu thaäp döõ lieäu. Cuõng caàn noùi theâm laø phaân boá xaùc suaát thöôøng xuoáng thaáp ôû hai beân (naèm saùt vôùi truïc hoaønh) neân "phía" cuõng thöôøng ñöôïc goïi laø "ñuoâi".

8. Suy luaän xuoâi vaø suy luaän ngöôïc Trong khoa hoïc ta coù hai caùch suy luaän laø xuoâi (taïm dòch töø inductive) vaø ngöôïc (deductive). Ñeå hieåu noâm na hai khaùi nieäm naøy ta xem xeùt quaù trình chaån ñoaùn beänh.

Ngöôø i thaày thuoác Sir Ronald Fisher (1890-1962) thu thaäp trieäu chöùng vaø sau ñoù ñi ñeán chaån ñoaùn (xuoâi, inductive). Cuõng coù khi ngöôøi thaày thuoác coù höôùng chaån ñoaùn tröôùc vaø ñi thu thaäp trieäu chöùng ñeå chaáp nhaän (hay baùc boû, ngöôïc, deductive) chaån ñoaùn ñoù. Ñöông nhieân trong thöïc teá ngöôøi thaày thuoác gioûi ñeàu phaûi keát hôïp hai caùch naøy moät caùch linh hoaït vaø nhuaàn nhuyeãn, tuyø theo tröôøng hôïp cuï theå.

Trong thoáng keâ coå ñieån (tröôøng phaùi xaùc suaát) kieåu deductive ñöôïc söû duïng, vaø p-value chính laø keát tinh cuûa phöông phaùp ñoù, do Ronald Fisher (1890-1962), nhaø thoáng keâ hoïc tieân phong ngöôøi Anh, ñeà xuaát. Theo caùch naøy H0 ñöôïc chaáp nhaän tröôùc, sau ñoù nhaø nghieân cöùu xem döõ lieäu quan saùt ñöôïc coù phuø hôïp vôùi noù hay khoâng. Neáu khoâng, ta baùc boû H0.

9. Nhöõng quan ñieåm sai laàm veà p-value p-value laø xaùc suaát vaø laø xaùc suaát xaûy ra döõ lieäu neáu H0 ñuùng. Do ñoù noù khoâng laø xaùc suaát ñeå H0 ñuùng (hay sai). Noùi ñeán p-value laø phaûi nhôù laø, tröôùc ñoù ta ñaõ cho raèng H0 ñuùng. Do ñoù baèng chöùng cuûa p-value laø moät baèng chöùng giaùn tieáp. Hoïc xaùc suaát ta ñeàu bieát raèng p-value = Prob(data | H0 ñuùng) laø moät xaùc suaát coù ñieàu kieän, khaùc xa vôùi Prob(H0 ñuùng) hoaëc Prob(H0 sai).

13

Moät sai laàm cuõng raát phoå bieán laø khoâng phaân bieät p-value vôùi yù nghóa thöïc teá. Chaúng haïn, moät nghieân cöùu baùo caùo keát quaû raèng thuoác A duøng ñeå caàm tieâu chaûy ôû treû em toû ra hieäu quaû vì soá laàn ñi tieâu chaûy trung bình ôû nhoùm ñieàu trò (coù duøng A) laø 18 laàn/ngaøy thaáp hôn soá laàn ñi tieâu chaûy cuûa nhoùm chöùng (khoâng duøng thuoác) laø 20 laàn/ngaøy vôùi pvalue raát thaáp, chæ 0.2%. Con soá 2 phaàn ngaøn khoâng coù nghóa laø thuoác A raát hieäu quaû trong vieäc caàm tieâu chaûy. Caùi quan troïng laø con soá 18 laàn vaø 20 laàn. Neáu moät treû chæ coù giaûm ñöôïc 2 laàn/ngaøy ñi tieâu chaûy thì chaéc ñoù khoâng theå laø moät lôïi ích ñeå coù theå ñaùnh ñoåi baèng nhöõng baát tieän vaø toán keùm khi duøng thuoác A. Hoaëc moät ví duï khaùc: baèng moät phöông phaùp can thieäp raát baøi baûn ngöôøi ta ñaõ giaûm ñöôïc tæ leä suy dinh döôõng ôû moät xaõ töø 35% xuoáng coøn 34.5% trong moät naêm vôùi p-value raát thaáp nhoû hôn 0.01.

Trong moät naêm chæ giaûm ñöôïc 0.5% vôùi vieäc huy ñoäng nhieàu nguoàn löïc thì p-value quaû laø moät con soá voâ nghóa!.

Thöïc ra ngöôøi ta coù theå laøm p-value thaáp ñeán möùc tuyø yù chæ baèng caùch taêng côõ maãu. Veà tröïc giaùc maø noùi, hai toång theå, ví duï nhoùm duøng thuoác vaø nhoùm khoâng duøng thuoác seõ coù soá laàn tieâu chaûy trung bình khoâng theå tuyeät ñoái chính xaùc baèng nhau maø seõ khaùc bieät moät chuùt ít naøo ñoù. Khi taêng côõ maãu, chính laø laøm cho maãu gaàn baèng vôùi toång theå, söï khaùc bieät naøy ngaøy seõ caøng ñöôïc hieän roõ.

Ngöôïc laïi neáu côõ maãu nhoû thì ñoâi khi söï khaùc bieät lôùn nhöng seõ khoâng ñöôïc phaùt hieän. Do ñoù, côõ maãu luoân luoân laø moät khía caïnh ñaùng löu yù trong khi söû duïng p-value.

Trôû laïi vôùi ví duï veà maát caân baèng giôùi tính. Giaû söû coù toång coäng moät trieäu treû sinh ra trong toaøn quoác trong naêm 2012 vaø giaû söû soá treû nam laø 505.000 vaø nöõ laø 495.000, cheânh nhau 5 ngaøn, tæ leä nam laø 0.505. Söï khaùc bieät naøy roõ raøng khoâng ñaùng keå, hay ít nhaát söï maát caân baèng laø khoâng coù yù nghóa

thöïc teá.

Vôùi H0 laø tæ leä nam baèng 50% vaø giaû söû trong moãi laàn laáy maãu ta ñeàu coù tæ leä nam laø 0.505, nhöng côõ maãu khaùc nhau töø 30.000 ñeán 50.000. Ñoà thò sau (duøng chi squared test) cho thaáy, vôùi côõ maãu döôùi khoaûng 38000 thì p value lôùn hôn 0.05 nhöng khi côõ maãu lôùn hôn ta ñeàu coù p-value nhoû hôn 0.05 vaø H0 bò baùc boû. Töùc laø tæ leä nam khoâng baèng 50%.

Nghóa laø, maëc duø söï cheânh leäch giöõa nam vaø nöõ trong toaøn quoác raát nhoû (50.000 trong 1 trieäu), nhöng vôùi côõ maãu raát lôùn, nhaø nghieân cöùu coù moät p-value raát nhoû vaø khi baùo caùo seõ coù theå gaây nhaàm töôûng raèng söï cheânh leäch naøy laø raát lôùn vaø vaán ñeà maát caân baèng giôùi tính laø nghieâm troïng.

Coù voâ vaøn ví duï ñeå thaáy raèng vieäc laïm duïng pvalue, xem p-value laø vaïn naêng vaø laø hình thöùc baét buoäc (do ñoù laø duy nhaát) ñeå laøm cho nghieân cöùu trôû neân coù giaù trò (3). p-value khoâng bao giôø thay theá ñöôïc yù nghóa thöïc teá cuûa söï khaùc bieät, yù nghóa maø chæ ngöôøi naém vöõng chuyeân moân vaø trung thöïc vôùi nghieân cöùu cuûa mình môùi coù ñöôïc.

(1) Dó nhieân vaãn coù giaû thuyeát khoa hoïc veà söï khoâng khaùc bieät. Chaúng haïn moät loaïi khaùng sinh môùi ra ñôøi, reû hôn vaø ít taùc duïng phuï hôn, nhaø nghieân cöùu chæ caàn chöùng minh laø thuoác naøy coù taùc duïng baèng thuoác cuõ (chöù khoâng caàn phaûi hôn) ñoù laø vaán ñeà nghieân cöùu veà söï baèng nhau, ñoàng nhaát (equivalence study). ÔÛ ñaây, ñeå ñôn giaûn chuùng toâi khoâng ñeà caäp ñeán loaïi nghieân cöùu naøy.

(2) Trong thöïc teá ñieàu naøy khoù coù theå ñaït ñöôïc.

(3) Ioannidis JPA (2005), Why most published research findings are false. PLoS Med 2(8): e124. Ñaây laø baøi baùo raát noåi tieáng veà vieäc laïm duïng p-value vaø caùc sai laàm khaùc trong nghieân cöùu.

14

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

ThÖÛ NGHIEÄM MIEÃN DÒCH HOÏC CN.Nguyeãn Thanh Quang Toång quan Mieãn dòch hoïc laø khoa hoïc nghieân cöùu caùc phaûn öùng khaùng nguyeân - khaùng theå (in vitro). Chaån ñoaùn mieãn dòch hoïc söû duïng caùc xeùt nghieäm huyeát thanh hoïc ñeå hoã trôï trong chaån ñoaùn beänh truyeàn nhieãm, roái loaïn mieãn dòch, phaûn öùng dò öùng, beänh ung thö (ung thö lieân quan ñeán khaùng nguyeân), nhoùm maùu vaø ñònh type huyeát thanh mieãn dòch.

Nguyeân taéc chung 1. Ñaây laø caùc thöû nghieäm lieân quan ñeán vieäc nghieân cöùu caùc protein mieãn dòch trong huyeát thanh.

2. Protein coù vai troø mieãn dòch ñöôïc goïi laø khaùng theå, ñoù laø caùc globulin mieãn dòch.

3. Huyeát thanh beänh nhaân ñöôïc thöû nghieäm ñeå xaùc ñònh coù chöùa khaùng theå choáng laïi moät khaùng nguyeân cuï theå hay khoâng. Hoaëc xaùc ñònh trong huyeát thanh coù chöùa chaát khaùng nguyeân cuûa taùc nhaân gaây beänh (vi khuaån, virut, kyù sinh truøng, naám, vaø caùc enzym) hay khoâng.

4. Phöông phaùp huyeát thanh hoïc phoå bieán laø theo doõi xaùc ñònh hieäu giaù cuûa moät khaùng theå ñaëc hieäu giöõa giai ñoaïn caáp tính ban ñaàu cuûa beänh vaø giai ñoaïn beänh nhaân ñaõ ñöôïc can thieäp chaån ñoaùn, ñieàu trò, chaêm soùc (sau 2-4 tuaàn).

5. Söï hình thaønh caùc khaùng theå hoaëc töï khaùng theå choáng laïi taùc ñoäng cuûa khaùng nguyeân ñöôïc xaùc ñònh bôûi thöû nghieäm mieãn dòch.

Phaûn öùng Khaùng nguyeân-khaùng theå 1. Moät chaát laï coù tính khaùng nguyeân (antigen) khi xuaát hieän trong cô theå seõ kích thích söï hình thaønh moät khaùng theå coù phaûn öùng ñaëc hieäu vôùi khaùng nguyeân ñoù.

2. Khaùng theå (globulin mieãn dòch) xuaát hieän trong cô theå laø keát quaû cuûa söï taùc ñoäng cuûa moät khaùng nguyeân vaø phaûn öùng ñaëc hieäu vôùi khaùng nguyeân ñoù.

Phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå cuûa cô theå laø phöông thöùc baûo veä töï nhieân choáng laïi caùc sinh vaät xaâm nhaäp. Trong roái loaïn töï mieãn dòch, coù taêng saûn xuaát töï khaùng theå hoaëc khaùng theå töï xaûy ra.

Caùc loaïi caùc xeùt nghieäm mieãn dòch

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Phöông phaùp mieãn dòch cho pheùp keát luaän coù söï xaûy ra phaûn öùng giöõa khaùng nguyeân-khaùng theå.

Coù 5 hoaëc 6 kyõ thuaät phoøng thí nghieäm lôùn öùng duïng phöông phaùp naøy. Caùc xeùt nghieäm thöôøng ñöôïc moâ taû ñoù laø: 1. Thöû nghieäm mieãn dòch huyønh quang (Imunofluorescence tests) a. Thöû nghieäm mieãn dòch huyønh quang ñöôïc döïa treân kyõ thuaät "sandwich". b. Khi cô theå bò kích thích bôûi khaùng nguyeân laï, heä thoáng mieãn dòch phaûn öùng baèng caùch saûn sinh caùc khaùng theå choáng laïi khaùng nguyeân ñoù. Nhöõng khaùng theå naøy ñöôïc goïi laø globulin mieãn dòch. c. Khi caùc khaùng theå phaûn öùng vôùi khaùng nguyeân, phöùc hôïp khaùng nguyeân-khaùng theå ñöôïc hình thaønh. d. Khaùng theå khaùng globulin ngöôøi coù theå ñöôïc saûn xuaát baèng caùch ñöa globulin mieãn dòch cuûa con ngöôøi vaøo cô theå ñoäng vaät thí nghieäm. Cô theå ñoäng vaät seõ saûn xuaát khaùng theå choáng laïi noù goïi laø khaùng khaùng theå (anti human globulin). e. Thuoác nhuoäm huyønh quang nhö fluorescein coù theå keát hôïp vôùi khaùng theå maø khoâng aûnh höôûng ñeán chöùc naêng cuûa phaân töû khaùng theå. f. Khaùng theå lieân hôïp vôùi fluorescin vaãn coù khaû naêng keát hôïp vôùi khaùng nguyeân vaø nhôø ñoù phöùc hôïp khaùng nguyeân- khaùng theå coù theå ñöôïc quan saùt thaáy döôùi kính hieån vi huyønh quang. Qua ñoù coù theå ñònh löôïng ñöôïc noàng ñoä khaùng nguyeân trong maãu thöû nghieäm. g. Döôùi ñaây laø nhöõng ví duï xeùt nghieäm mieãn dòch huyønh quang: (1) Thöû nghieäm huyønh quang khaùng theå treponemal (Fluorescent treponemal antibody) chaån ñoaùn beänh giang mai.

(2) Thöû nghieäm khaùng theå huyønh quang giaùn tieáp (Indirect fluorescent antibody) chaån ñoaùn beänh do Toxoplasma, Epstein-Barr virus, Herpes simplex virus. ..

2. Thöû nghieäm keát tuûa (precipitation tests): a. Laø phaûn öùng giöõa moät khaùng nguyeân hoøa tan vaø khaùng huyeát thanh cuûa noù taïo neân moät keát tuûa

15

coù theå nhìn thaáy ñöôïc. b. Khaùng nguyeân vaø khaùng theå phaûi ñöôïc pha troän theo tyû leä 1/1 thì keát tuûa môùi hình thaønh roõ. c. Nhöõng ví duï veà thöû nghieäm keát tuûa: (1) Mieãn dòch khueách taùn ñôn (Immunodiffusion) xaùc ñònh caùc khaùng theå khaùng naá m nhö coccidioidomycosis (beä n h naá m coccidioides immitis), blastomycosis (beänh naám blatomyces), histoplasmosis (beä n h naá m Histoplasma) (2) Phaûn öùng khueách taùn ñoâi treân moâi tröôøng gel (Double-gel diffusion) phaùt hieän caùc khaùng theå hoaëc khaùng nguyeân ñoäc toá trong caùc tröôøng hôïp nghi ngôø ngoä ñoäc thöïc phaåm (3) Maùy ñeám ñieän di mieãn dòch (Counterimmunoelectrophoresis): phaùt hieän moät löôïng nhoû khaùng nguyeân cuûa vi sinh vaät hoaëc caùc moâ hoaëc caùc khaùng theå.

3. Thöû nghieäm ngöng keát (agglutination tests) a. Laø phaûn öùng giöõa khaùng nguyeân höõu hình (teá baøo, haït latex...) vôùi khaùng theå töông öùng taïo thaønh caùc haït ngöng keát coù theå quan saùt baèng maét thöôøng. b. Caùc ví duï veà thöû nghieäm ngöng keát hoàng caàu (Hemagglutin): (1) Kieåm tra tuyeán giaùp (2) Chaån ñoaùn beänh giang mai (3) Hemagglutin (HI) vaø öùc cheá Hemagglutin (HAI) ñeå xaùc ñònh khaû naêng mieãn dòch vôùi Rubella virus.

(4) Thöû nghieäm ngöng keát toá laïnh (cold agglutinins). c. Khi moät khaùng nguyeân nhoû (vi khuaån, virus, kyù sinh truøng) gaén treân caùc haït lôùn (latex, bentonit,. ..) troän laãn vôùi huyeát thanh cuûa beänh nhaân, neáu huyeát thanh beänh nhaân coù chöùa khaùng theå töông öùng seõ xuaát hieän phaûn öùng ngöng keát coù theå nhìn thaáy. d. Caùc ví duï veà thöû nghieäm ngöng keát khaùng nguyeân ñöôïc gaén treân caùc haït nhaân taïo nhö haït latex: (1) Saøng loïc khaùng theå khaùng Rubella virus (2) Xaùc ñònh khaùng theå vaø khaùng nguyeân cuûa vi naám Cryptococcus.

(3) Tìm khaùng theå khaùng Cytomegalovirus.

(4) Xaùc ñònh khaùng theå khaùng kyù sinh truøng baèng haït Bentonite

16

4. Thöû nghieäm keát hôïp boå theå (Complementfixation test) Huyeát thanh beänh nhaân ñöôïc uû vôùi boå theå chieát xuaát töø maùu chuoät baïch vaø khaùng nguyeân thöû nghieäm. Sau khi uû, cho theâm hoàng caàu cöøu vaøo.

Hoàng caàu cöøu khoâng bò tan laø moät thöû nghieäm döông tính, coù nghóa laø boå theå ñaõ ñöôïc keát hôïp vaøo phöùc hôïp khaùng nguyeân-khaùng theå khi trong huyeát thanh beänh nhaân coù khaùng theå ñaëc hieäu choáng laïi khaùng nguyeân thöû nghieäm. Xeùt nghieäm naøy thöôøng ñöôïc söû duïng chaån ñoaùn caùc beänh sau ñaây: (1) Beänh naám noäi taïng (naám saâu) do Histoplasma (Histoplasmosis).

(2) Beänh soát do vi khuaån Rickettsia.

(3)Beänh do vi naám Blastomyces (Blastomycosis).

(4) Beänh saùn heo (Trichinosis).

(5) Beänh saùn maùng (Schistosomiasis).

(6) Tìm khaùng theå khaùng virus.

5. Thöû nghieä m trung hoø a ñoä c toá (Neutralization of toxins tests) Ngoaïi ñoäc toá ñöôïc hình thaønh coù theå bò voâ hieäu hoùa bôûi moät löôïng nhoû töông ñoàng caùc khaùng theå, goïi laø khaùng ñoäc toá. Phaûn öùng trung hoøa ñöôïc thöû nghieäm baèng caùch tieâm chuûng treân ñoäng vaät thí nghieäm.

6. Thöû nghieäm mieãn dòch lieân keát enzym (Enzyme-linked immunoabsorbentassay) Thöû nghieäm Enzyme-linked immunoabsorbent assay (ELISA) ñöôïc söû duïng ñeå phaùt hieän Rubella virus, virut gaây vieâm gan, tìm khaùng theå khaùng xoaén khuaån Borrelia burgdorferi gaây beänh Lyme, HIV, Chlamydia. ... ELISA coù theå ñöôïc söû duïng ñeå thöû nghieäm cho caû chaån ñoaùn khaùng nguyeân vaø khaùng theå.

Chuaån bò huyeát thanh cho caùc xeùt nghieäm mieãn dòch 1. Neân laáy maãu huyeát thanh thöû nghieäm vaøo giai ñoaïn ñaàu cuûa beänh (giai ñoaïn caáp tính), vaø thöïc hieän laïi laàn nöõa sau 3 ñeán 4 tuaàn ñeå theo doõi ñaùnh giaù hieäu giaù khaùng nguyeân khaùng theå (ñoäng löïc khaùng nguyeân khaùng theå).

2. Laáy maãu nghieäm tröôùc khi laøm caùc test trong da. Thöû nghieäm da thöôøng gaây ra saûn xuaát khaùng theå vaø do ñoù coù theå aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa caùc thöû nghieäm huyeát thanh.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

3. Caàn cung caáp caùc döõ lieäu laâm saøng phuø hôïp vaø phaûi coù thoâng tin ñaày ñuû veà teân tuoåi cuûa beänh nhaân, theo doõi chaån ñoaùn, tieàn söû chuûng ngöøa, ñieàu trò vaø nhieãm truøng.

4. Göûi maãu ñeán phoøng thí nghieäm sôùm vaø traùnh ñeå maãu thöû xaûy ra tan maùu. Vì söï hieän dieän cuûa hemolobin trong maãu thöû aûnh höôûng ñeán keát quaû thöû nghieäm.

Moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû thöû nghieäm mieãn dòch: 1. Tieàn söû ñaõ coù nhieãm truøng bôûi cuøng moät loaïi sinh vaät 2. Ñaõ ñöôïc tieâm chuûng tröôùc ñoù 3. Tieàn söû cô ñòa dò öùng vôùi dò nguyeân 4. Phaûn öùng mieãn dòch cheùo giöõa caùc loaøi sinh vaät.

Ví duï: Nhieãm truøng rickettsial coù theå saûn xuaát khaùng theå phaûn öùng vôùi khaùng nguyeân OX19 cuûa vi khuaån proteus.

5. Caùc tình traïng nghieâm troïng khaùc: Suy giaûm mieãn dòch baåm sinh ñaëc tröng bôûi söï thieáu saûn xuaát globulin mieãn dòch hoaëc caùc beänh khaùc nhö beänh baïch caàu, beänh ung thö tieán trieån ñöôïc ñieàu trò vôùi caùc thuoác öùc cheá mieãn dòch.

Ngaøy 2 thaùng 9

Ngaøy 2/9 Ngaøy lòch söû Baùc tuyeân ngoân treân quaûng tröôøng Ba Ñình Ñaát nöôùc Ñöôïc khai sinh

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Thöû nghieäm

Khoaûng phaùt hieän Noàng ñoä (µ g/ ml) Antibody

Antigen

Keát tuû a

20,0

1,0

Ñieän di mieãn dòch

20,0

Khueách taùn ñoâi treân gel

1,0

Coá ñònh boå theå

0,5

Mieãn dòch khueách taùn toûa troøn

0,05

Ngöng keát vi khuaån

0,01

Phaûn öùng tan maùu

0,01

Ngöng keát hoàng caàu thu ï ñoäng

0,01

ÖÙc cheá ngöng keát hoàng caàu Trung hoøa ñoäc toá

0,5

0,001 0,01

Mieãn dòch phoùng xaï

0,0005

0,000005

ELISA

0,0005

0,000005

Trung hoøa Virus

0,00005

(Hyde RM, Patnode RA: Mieãn dòch hoïc: heä Y teá quoác gia daønh cho caùc nghieân cöùu ñoäc laäp. New York. John Wiley & Sons 1987, trang 83.)

Trích dòch töø: A manual of laboratory & diagnostic tests. FRANCES TALASKA FISCHBACH, RN, BSN, MSN. Associate Clinical Professor of Nursing. Department of Health Restoration. School of Nursing. University of Wisconsin-Milwaukee.

Ñoaøn Phöôùc Hoàng

Ñaët buùt vieát leân giaáy Loøng töï hoûi Baøi thô naøo cho ngaøy 2/9?

Khoâng traû lôøi ñöôïc Toå quoác Vaãn tieán leân.

Ngaøy 2/9 Laø gioù thoåi côø bay Sao vaøng naêm caùnh Toâ saùng vinh quang ngaøy thoáng nhaát Haõnh dieän naêm chaâu.

Baûng ñoä nhaïy töông ñoái cuûa xeùt nghieäm ñònh löôïng khaùng nguyeân, khaùng theå

Ngaøy 2/9 Töøng böôùc ñi qua Khoù khaên chaúng laø.

Naêm chaâu ñang vaãy chôø ta Ñaát nöôùc tieán leân Ngaøy 2/9 Bao nhoïc nhaèn Khoâng chuøn böôùc Thaéng lôïi noái tieáp thaéng lôïi Toå quoác ñeïp giaøu Ngaøy 2/9 Vaãn töï haøo Lòch söû veû vang Giöõ veïn non soâng bieån ñaûo Daân laønh yeân vui Baøi thô naøo cho ngaøy 2/9?

Khoâng coù baøi thô naøo, 90 trieäu ngöôøi vaãn tieáp tuïc böôùc ñi.

17

BEÄNH PHOÅI TAÉC NGHEÕN MAÏN TÍNH Thaùi ñoä xöû trí vaø phoøng beänh (COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease hoaëc COLD: Chronic Obstructive Lung Disease)

Ths.BSNguyeãn Ñình Tuaán I. Ñaïi cöông Beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính (COPD) laø moät beänh bieåu hieän bôûi giôùi haïn löu löôïng khí ra vaøo phoåi vaø söï giôùi haïn naøy khoâng hoài phuïc hoaøn toaøn.

Söï giôùi haïn löu löôïng khí thöôøng xaûy ra töø töø vaø phoái hôïp vôùi moät ñaùp öùng vieâm baát thöôøng cuûa phoåi. Theo Toå chöùc Y teá Theá giôùi (2004) coù khoaûng 64 trieäu ngöôøi treân theá giôùi maéc COPD , 3 trieäu trong soá ñoù töû vong haøng naêm vaø döï ñoaùn ñeán naêm 2030, COPD laø nguyeân nhaân töû vong ñöùng haøng thöù ba treân theá giôùi.

Nhöõng ñieåm chính trong chaån ñoaùn COPD bao goàm: - Tieàn söû huùt thuoác laù trong haàu heát caùc tröôøng hôïp (15% ngöôøi huùt thuoác laù coù trieäu chöùng cuûa COPD vaø 80-90% beänh nhaân COPD coù huùt thuoác laù).

- Vieâm pheá quaûn maïn (ho maïn tính, coù ñôøm) - Khí pheá thuõng (khoù thôû) vaø - Hen pheá quaûn khoâng hoài phuïc - Khaùm laâm saøng coù ran ngaùy, rì raøo pheá nang giaûm, thì thôû ra keùo daøi.

- Ño dung tích phoåi thaáy coù giôùi haïn doøng khí.

Chaån ñoaùn COPD caên cöù vaøo trieäu chöùng ho, khaïc ñaøm, khoù thôû vaø coù tieàn söû tieáp xuùc vôùi caùc yeáu

Ño dung tích phoåi baèng pheá dung keá.

18

toá nguy cô. Söï chaån ñoaùn ñöôïc xaùc ñònh baèng ño dung tích phoåi baèng pheá dung keá (spirometry) .

Tuy nhieân, tieâu chuaån chaån ñoaùn ñöôïc xem nhö laø tieâu chuaån vaøng naøy hieän nay chöa ñöôïc thöïc hieän ôû nhieàu beänh vieän treân ñòa baøn cuûa tænh Quaûng Nam maëc duø löôïng beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn khi vaøo vieän laø COPD khoâng nhoû. Hy voïng trong thôøi gian saép ñeán chuùng ta coù ñieàu kieän ñeå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy ñeå caùc baùc syõ Noäi khoa coù theå xöû trí vaø theo doõi tieán trieån cuûa beänh ñöôïc chính xaùc vaø kòp thôøi hôn.

II. Thaùi ñoä xöû trí 1. Xöû trí COPD oån ñònh: a. Giaûm caùc yeáu toá nguy cô: - Ngöng thuoác laù: Laø phöông phaùp ñieàu trò ñoäc nhaát coù hieäu quaû ñeå laøm giaûm yeáu toá nguy cô.

Ngöng thuoác laù sôùm ôû beänh nhaân bò COPD coù theå caûi thieän FEV1, tuy nhieân caùc ñöôøng daãn khí moät khi ñaõ bò taéc ngheõn traàm troïng thì söï ngöng thuoác laù thöôøng ít caûi thieän! b. Ñieàu trò baèng thuoác: - Ñieàu trò keát hôïp: Coù theå laøm gia taêng taùc duïng giaõn pheá quaûn, söï keát hôïp giöõa moät ñoàng vaän β2 taùc duïng ngaén vôùi moät khaùng cholinergic ôû nhöõng beänh nhaân COPD oån ñònh laøm caûi thieän nhieàu hôn vaø keùo daøi hôn FEV1 so vôùi söû duïng moät loaïi thuoác.

Söï söû duïng moät ñoàng vaän β2 taùc duïng ngaén, moät khaùng cholinergic vaø hay laø theophylline coù theå caûi thieän chöùc naêng hoâ haáp.

- Glucocorticosteroid: Trong COPD, glucocorticosteroid uoáng vaø khí dung ít coù hieäu quaû hôn trong hen vaø vai troø trong ñieàu trò COPD oån ñònh giôùi haïn trong nhöõng chæ ñònh ñaëc bieät.

- Nhöõng ñieàu trò khaùc: * Vaccin: choáng cuùm vaø choáng pheá caàu chöùa 23 type huyeát thanh.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

* Khaùng sinh: Söû duïng khaùng sinh döï phoøng, duøng lieân tuïc khoâng coù hieäu quaû treân taàn suaát xuaát hieän nhöõng ñôït boäc phaùt caáp cuûa COPD. * Nhöõng chaát choáng oxy hoùa: ñaëc bieät laø Nacetylcystein laøm giaûm taàn suaát xuaát hieän nhöõng ñôït boäc phaùt caáp hay coù theå coù vai troø trong ñieàu trò nhöõng beänh nhaân coù nhöõng ñôït boäc phaùt caáp taùi phaùt. * Thuoác giaûm ho: khoâng duøng.

- Söï taäp luyeän: Muïc tieâu chính cuûa söï taäp luyeän hoâ haáp laø giaûm nhöõng trieäu chöùng, caûi thieän chaát löôïng soáng vaø laøm taêng söï tham gia haèng ngaøy caùc hoaït ñoäng veà theå chaát vaø tinh thaàn.

- Oxy lieäu phaùp: Thöôøng ñöôïc chæ ñònh ôû beänh nhaân COPD giai ñoaïn III naëng, coù theå baèng 3 phöông caùch bao goàm ñieàu trò laâu daøi lieân tuïc, trong caùc hoaït ñoäng theå löïc vaø laøm dòu côn khoù thôû caáp. Muïc tieâu ñaàu tieân cuûa oxy lieäu phaùp laø laøm gia taêng PaO2 toái thieåu laø

60mmHg luùc nghæ vaø cung caáp SaO2 toái thieåu laø 90% ñeå duy trì chöùc naêng soáng cuûa caùc cô quan.

Oxy lieäu phaùp laâu daøi lieân tuïc thöôøng ñöôïc chæ ñònh trong giai ñoaïn III naëng ôû nhöõng beänh nhaân coù: + PaO2 < 55mmHg hay SaO2 < 88% coù hay khoâng coù taêng khí caùcbonic, hay + PaO2 töø 55 - 60mmHg hay SaO2 = 89%, neáu coù taêng aùp phoåi, phuø ngoaïi bieân gôïi yù suy tim hay ña hoàng caàu (Hct > 55%). Ñieàu trò laâu daøi oxy (> 15 giôø/ngaøy) ôû nhöõng beänh nhaân bò suy hoâ haáp maïn coù theå caûi thieän tæ leä töû vong. Oxy lieäu phaùp lieân tuïc laøm giaûm aùp löïc ñoäng maïch phoåi vaø coù theå ngaên ngöøa ñöôïc söï dieãn tieán cuûa taêng aùp phoåi.

2. Xöû trí ñôït boäc phaùt caáp COPD a. Chuïp X quang loàng ngöïc: Coù theå caàn thieát vì qua keát quaû X quang cho thaáy treân 23% beänh nhaân nhaäp vieän coù nhöõng bieåu hieän beänh lyù.

BAÛNG TOÙM TAÉT ÑIEÀU TRÒ MOÃI GIAI ÑOAÏN COPD Giai ñoaïn

Ñieàu trò ñöôïc khuyeán caùo söû duïng

Taát caû

+ Traùnh nhöõng yeáu toá nguy cô + Tieâm phoøng cuùm.

0

+ Nhö treân

I

+ Thuoác giaõn pheá quaûn taùc duïng ngaén (Salbutamol)

II

+ Ñieàu trò ñeàu ñaën vôùi moät hay hôn thuoác giaõn pheá quaûn + Taäp luyeän + Glucocorticosteroid khí dung neáu trieäu chöùng laâm saøng vaø chöùc naêng hoâ haáp coù ñaùp öùng.

III

+ Ñieàu trò ñeàu ñaën vôùi moät hay nhieàu thuoác giaõn pheá quaûn + Taäp luyeän + Glucocorticosteroid khí dung neáu trieäu chöùng laâm saøng vaø chöùc naêng hoâ haáp coù ñaùp öùng hay neáu coù nhöõng ñôït boäc phaùt caáp.

IV

+ Ñieàu trò ñeàu ñaën vôùi moät hay nhieàu thuoác giaõn pheá quaûn + Taäp luyeän + Glucocorticosteroid khí dung neáu trieäu chöùng laâm saøng vaø chöùc naêng hoâ haáp coù ñaùp öùng hay neáu coù nhöõng ñôït boäc phaùt caáp + Ñieàu trò caùc bieán chöùng + Oxy lieäu phaùp laâu daøi neáu coù suy hoâ haáp maïn

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

19

b. Thuoác giaõn pheá quaûn: Khí dung thuoác ñoàng vaän β2 taùc duïng ngaén nhö salbutamol vaø khaùng cholinergic nhö ipratropium coù hieäu quaû baèng nhau treân beänh nhaân COPD. Moät soá nghieân cöùu cho thaáy phoái hôïp thuoác ñoàng vaän β2 taùc duïng ngaén vôùi khaùng cholinergic coù hieäu quaû cao do taùc duïng hieäp löïc maø khoâng laøm gia taêng taùc duïng phuï. Chæ sau lieàu toái ña khôûi ñaàu thuoác giaõn pheá quaûn, coù theå theâm moät lieàu khí dung giaõn pheá quaûn toû ra coù lôïi. c. Söû duïng corticoide: Trong ñôït boäc phaùt caáp cuûa COPD söï söû duïng corticoide heä thoáng trong 2 tuaàn laø coù lôïi. Trong 2 tuaàn ñoù lieàu löôïng ñöôïc chia nhö sau: 3 ngaøy söû duïng methylprednisolone 125 mg/6 giôø, sau ñoù cho prednisone trong 2 tuaàn (60mg/ngaøy töø ngaøy thöù 4 ñeán ngaøy thöù 7, 40 mg/ngaøy töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 11 vaø 20 mg/ngaøy töø ngaøy thöù 12 ñeán ngaøy thöù 15). d. Khaùng sinh: Khaùng sinh toû ra coù hieäu quaû trong ñôït boäc phaùt caáp beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính. Tuyø theo loaïi vi truøng thöôøng gaây nhieãm truøng pheá quaûn phoåi maø söû duïng khaùng sinh thích hôïp. Coù theå söû duïng Cephalosporine theá heä 3, Macrolides, Fluoroquinolones hoâ haáp. e. Oxy lieäu phaùp: Trong ñôït boäc phaùt caáp beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính vaø thieáu khí, söï söû duïng oxy laø caàn thieát

vaø coù lôïi cho beänh nhaân. Tuy nhieân vaán ñeà caàn löu yù chính laø khi söû duïng oxy lieäu phaùp seõ coù nguy cô gaây taêng khí carbonic maùu vaø suy hoâ haáp. f. Thoâng khí aùp löïc döông khoâng xaâm nhaäp: Thöôøng ñöôïc söû duïng cho beänh nhaân noäi truù bò ñôït boäc phaùt caáp beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính.

Phöông phaùp naøy khoâng nhöõng laøm caûi thieän chöùc naêng hoâ haáp vaø laøm giaûm PaCO2 maø trong moät soá tröôøng hôïp coù theå traùnh ñaët noäi khí quaûn. g. Choáng chæ ñònh: Trong ñieàu trò nhöõng beänh nhaân bò ñôït boäc phaùt caáp beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính, nhöõng ñieàu trò sau ñaây khoâng coù lôïi: thuoác tan nhaày, vaät lyù trò lieäu loàng ngöïc, methylxanthines.

AÙp duïng thöïc teá: + Möùc ñoä nheï: aùp duïng X quang loàng ngöïc, khí dung giaõn pheá quaûn. + Möùc ñoä vöøa: X quang loàng ngöïc, khí dung giaõn pheá quaûn, corticoid heä thoáng, oxy lieäu phaùp, thoâng khí aùp löïc döông khoâng xaâm nhaäp. + Möùc ñoä naëng: X quang loàng ngöïc, khí dung giaõn pheá quaûn, corticoid heä thoáng, oxy lieäu phaùp, thoâng khí aùp löïc döông khoâng xaâm nhaäp, khaùng sinh.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Beänh hoïc Noäi khoa Ñaïi hoïc Y Haø Noäi 2004 2. Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò Y hoïc hieän ñaïi, taäp 1 Nxb Y hoïc 2004 3. Taøi lieäu höôùng daãn chaån ñoaùn vaø ñieàu trò, döï phoøng COPD (WHO 2004)

Moät suy nghó vui, nhöng coù lyù CN. Phaïm Thò Thuyø Lieân - Trong cuoäc soáng neáu: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z - Töông ñöông vôùi giaù trò: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26 Thì: - Laøm vieäc tích cöïc chæ laø: H+A+R+D+W+O+R+K = 8+1+18+4+23+15+18+11 = 98% - Kieán thöùc vaãn chæ laø: K+N+O+W+L+E+D+G+E = 11+14+15+23+12+5+4+7+5 = 96% - Hay laø may maén? L+U+C+K = 12+21+3+11 = 47%. Vaãn khoâng phaûi!

- Ñeå vöôn ñeán ñænh cao vaø ñeå ñaït ñöïôc söï tuyeät ñoái (100%) trong cuoäc soáng, ñieàu thaät söï giuùp chuùng ta vöôn cao hôn, xa hôn chính laø THAÙI ÑOÄ : A+T+T+I+T+U+D+E=1+20+20+9+20+21+4+5=100%

20

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

COÂNG ÑOAØN CÔ SÔÛ TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG Y TEÁ QUAÛNG NAM

TRÖÔÙC THEÀM ÑAÏI HOÄI NHIEÄM KYØ IV (2013-2015) CN. Nguyeãn Xuaân Khanh

Ñ

aïi hoäi Coâng ñoaøn cô sôû Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam nhieäm kyø II thaønh coâng ñaõ môû ra moät chöông môùi cho hoaït ñoäng coâng ñoaøn cuûa nhieäm kyø III (2010-2012). Tröôùc theàm naêm hoïc môùi 2012-2013 vaø chuaån bò cho nhöõng ngaøy Ñaïi hoäi Coâng ñoaøn caùc caáp, trong ñoù coù Ñaïi hoäi Coâng ñoaøn cô sôû Nhaø tröôøng nhieäm kyø IV (2013-2015); chuùng ta cuøng nhìn laïi 730 ngaøy ñaõ qua cuûa moät nhieäm kyø hoaït ñoäng, ñeå töø ñoù thaáy ñöôïc söï noã löïc phaán ñaáu, reøn luyeän; ñoàng thôøi ñeå traân troïng ghi nhaän nhöõng keát quaû ñaùng khích leä maø taäp theå Caùn boä ñoaøn vieân vaø lao ñoäng trong Nhaø tröôøng ñaõ ñem laïi.

Nhaän thöùc ñöôïc raèng muoán Coâng ñoaøn maïnh tröôùc heát phaûi coù ñoaøn vieân maïnh veà caû soá löôïng laãn chaát löôïng, phaûi coù cô caáu toå chöùc toå coâng ñoaøn hôïp lyù, thuaän tieän trong sinh hoaït vaø hoaït ñoäng; vì vaäy trong nhieäm kyø qua Coâng ñoaøn Nhaø tröôøng ñaõ khoâng ngöøng ñaåy maïnh coâng taùc phaùt trieån ñoaøn vieân vaø cô caáu thaønh laäp môùi toå coâng ñoaøn, ñeán nay (tính ñeán 31/8/2012) hoaït ñoäng vôùi 13 toå coâng ñoaøn vaø 120 ñoaøn vieân/126 lao ñoäng; trong ñoù coù 43 ñoaøn vieân nam vaø 77 ñoaøn vieân nöõ. Beân caïnh vieäc phaùt trieån veà soá löôïng ñoaøn vieân maø chaát löôïng ñoaøn vieân cuõng thöôøng xuyeân ñöôïc quan taâm ñaàu tö töø vieäc öu tieân tuyeån duïng lao ñoäng coù trình chuyeân moân cao ñeán vieäc taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng tham gia hoïc taäp naâng cao trình ñoä moïi maët caû chuyeân moân, chính trò, ngoaïi ngöõ tin hoïc... ñeå ñaùp öùng yeâu caàu ñaøo taïo vaø söï phaùt trieån cuûa Nhaø tröôøng. Vì vaäy maø trong 2 naêm 2011-2012, Nhaø tröôøng ñaõ ñöa ñi hoïc taäp naâng cao trình ñoä vôùi caùc loaïi hình ñaøo taïo ñöôïc gaàn 40 caùn boä vieân chöùc-lao ñoäng, tính ñeán nay toaøn tröôøng ñaõ coù treân 80 caùn boä giaùo vieân coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc.

Moät nhieäm vuï quan troïng trong hoaït ñoäng cuûa toå chöùc coâng ñoaøn ñoù laø coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc chính trò, tö töôûng cho ñoaøn vieân coâng ñoaøn vaø ngöôøi lao ñoäng. Trong nhieäm kyø qua coâng taùc naøy thöôøng xuyeân ñöôïc quan taâm, chuù troïng thoâng qua

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

caùc keânh tuyeân truyeàn nhöng tröôùc heát phaûi baùm saùt vaøo Nghò quyeát cuûa caùc caáp uûy Ñaûng, Nghò quyeát cuûa Coâng ñoaøn caáp treân vaø Nghò quyeát cuûa chính Coâng ñoaøn cô sôû Nhaø tröôøng; ñoàng thôøi phöông phaùp thöïc hieän phaûi chuû ñoäng, linh hoaït, meàm deûo vaø phuø hôïp vôùi moâ hình cuõng nhö ñaëc thuø cuûa toå chöùc coâng ñoaøn ñeán caáp töøng toå coâng ñoaøn. Vôùi nhöõng hoaït ñoäng cuï theå nhö caùn boä ñoaøn vieân vaø lao ñoäng ñaõ nghieâm tuùc thöïc hieän chuû tröông caùc chính saùch cuûa Ñaûng, phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc, tham gia hoïc taäp ñaày ñuû caùc chæ thò, Nghò quyeát cuûa Ñaûng caùc caáp nhö Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù XI, Nghò quyeát TW 4; thöïc hieän toát cuoäc vaän ñoäng: “Hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh”; thöïc hieän ñuùng theo Ñieàu leä coâng ñoaøn quy ñònh, tham gia baàu cöû Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp vaø Ñaïi bieåu Quoác hoäi khoaù XIII ñuùng quy ñònh. Beân caïnh ñoù caùn boä ñoaøn vieân vaø lao ñoäng coøn tích cöïc tham gia tìm hieåu vaø vieát baøi thi veà luaät phoøng choáng baïo löïc gia ñình; tìm hieåu veà luaät Bieån ñaûo vaø Bieân giôùi Quoác gia; tham gia vieát baøi veà nhöõng taám göông nöõ CNVC tieâu bieåu trong thôøi kyø môùi; tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng trong Thaùng coâng nhaân vaø caùc phong traøo tuyeân truyeàn khaùc baèng caùc vieäc laøm thieát thöïc nhö: treo baêng roân, khaåu hieäu, veä sinh moâi tröôøng... Baèng nhöõng vieäc laøm, thaønh quaû ñoù maø chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng caùn boä ñoaøn vieân-lao ñoäng Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam luoân kieân ñònh vôùi laäp tröôøng cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh, tin töôûng tuyeät ñoái vaøo söï laõnh ñaïo saùng suoát cuûa Ñaûng, yeân taâm coâng taùc, taän taâm taän löïc coáng hieán cho söï nghieäp troàng ngöôøi vaø söï nghieäp phaùt trieån Xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôùc ta.

Vôùi ñaëc thuø tröôøng coù nhieäm vuï ñaøo taïo caùn boä Y, Döôïc vaø moät soá ngaønh kyõ thuaät y hoïc cho tænh Quaûng Nam vaø moät soá tænh mieàn Trung, Taây Nguyeân vôùi trình ñoä Cao ñaúng tröôùc maét ôû moät soá ngaønh hoïc, treân côû sôû Nhaø tröôøng phaùt trieån naâng caáp ñaøo taïo töø moät tröôøng Trung caáp y coù beà daøy

21

lòch söû ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1961. Ñöôïc söï quan taâm cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, baèng caùc nguoàn hoã trôï khaùc, ñeán nay Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñaõ ñöôïc xaây môùi treân moät vò trí thuaän lôïi cho vieäc hoïc taäp vaø thöïc haønh cuûa hoïc sinh - sinh vieân.

Thaùng 12 naêm 2011, Nhaø tröôøng ñaõ long troïng toå chöùc Ñaïi leã kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp tröôøng vaø caét baêng khaùnh thaønh ngoâi tröôøng môùi khang trang saïch ñeïp vôùi 2 khoái giaûng ñöôøng, 2 khoái tieàn laâm saøng vaø laâm saøng; khu Hieäu boä, nhaø Ña naêng, thö vieän ñieän töû, nhaø ôû sinh vieân...ñuùng taàm vôùi teân goïi vaø thoûa loøng mong öôùc cuûa taäp theå thaày coâ giaùo, caùn boä nhaân vieân vaø hoïc sinh- sinh vieân trong Tröôøng cuõng nhö cuûa nhaân daân treân ñòa baøn. Ñeå ñaùp öùng loøng mong moûi cuûa nhaân daân vôùi mong muoán ñoäi nguõ caùn boä y teá ñöôïc ñaïo taïo ngaøy caøng “vöøa hoàng vöøa chuyeân” cuøng vôùi phöông chaâm laáy chaát löôïng ñaïo taïo laøm haøng ñaàu neân Nhaø tröôøng thöôøng xuyeân quan taâm ñeán coâng taùc chuyeân moân nghieäp vuï trong coâng taùc giaûng daïy cuõng nhö coâng taùc phuïc vuï giaûng daïy. Theå hieän coâng taùc naøy baèng nhöõng vieäc laøm cuï theå nhö quan taâm ñaàu tö boå sung, hoaøn chænh giaùo trình, giaùo aùn, tieáp tuïc thöïc hieän saùng taïo giaûng daïy theo phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc vôùi giaùo aùn ñieän töû, caûi tieán phöông phaùp ñaùnh giaù chaát löôïng hoïc taäp, öùng duïng phaàn meàm trong quaûn lyù giaùo duïc; öùng duïng tin hoïc trong giaûng daïy; khoâng ngöøng tìm toøi, saùng taïo ñeå ngaøy moät naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc, toå chöùc thöôøng xuyeân coâng taùc döï giôø, goùp yù leân lôùp, ñònh kyø toå chöùc Hoäi thi Giaùo vieân daïy gioûi ñeå nhaân roäng ñieån hình tieân tieán, ñaåy maïnh coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vôùi nhieàu ñeà taøi thieát thöïc coù giaù trò öùng duïng cao... vôùi nhöõng vieäc laøm treân keát quaû ñem laïi cho coâng taùc ñaøo taïo cuûa Nhaø tröôøng ngaøy caøng tieán boä, chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh-sinh vieân ngaøy moät naâng cao. HSSV coù keát quaû hoïc taäp reøn luyeän ñaït khaù gioûi taêng treân 9% so vôùi naêm hoïc 2009-2010. Ngoaøi vieäc ñaøo taïo taïi tröôøng, taäp theå caùn boä giaùo vieân coøn laøm toát coâng taùc höôùng daãn HSSV thöïc taäp, thöïc teá taïi caùc cô sôû y teá, giuùp cho caùc em coù kieán thöùc ñaày ñuû giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh, gaén keát giöõa moâi tröôøng ñaøo taïo vaø xaõ hoäi...

Xaùc ñònh toå chöùc coâng ñoaøn laø moät trong nhöõng toå chöùc chính trò quan trong trong heä thoáng chính trò cuûa nöôùc ta vaø Coâng ñoaøn cô sôû Nhaø tröôøng laø moät toå chöùc taäp hôïp caùc caùc boä giaùo vieân vaø coâng nhaân vieân chöùc ñeå ñoäng vieân hoï hoaøn thaønh toát

22

nhieäm vuï chính trò, goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån chung cuûa Nhaø tröôøng. Vì vaäy trong nhieäm kyø qua coâng ñoaøn cô sôû hoaït ñoäng vôùi söï ñieàu haønh cuûa Ban chaáp haønh goàm coù 7 ñoàng chí, haàu heát ñeàu ôû tuoåi treân 45 vaø phuï traùch kieâm nhieäm nhieàu troïng traùch khaùc nhö laõnh ñaïo khoa, boä moân, ñaûng vuï... nhöng hoaït ñoäng coâng ñoaøn luoân ñöôïc quan taâm ñaàu tö baèng nhöõng vieäc laøm cuï theå nhö thöïc hieän sinh hoaït toå coâng ñoaøn, caùc Ban quaàn chuùng, Ban chaáp haønh ñuùng theo ñieàu leä Coâng ñoaøn Vieät Nam quy ñònh. Ñònh kyø haøng thaùng toå chöùc sinh hoaït toå coâng ñoaøn loàng gheùp vôùi hoïp khoa, phoøng, boä moân chuyeân moân, haøng quyù sinh hoaït caùc Ban quaàn chuùng vaø Ban chaáp haønh môû roäng, thoâng qua ñoù ñeå naém baét tình hình hoaït ñoäng coâng ñoaøn, tình hình ñoaøn vieân; phoå bieán noäi dung chæ ñaïo cuûa coâng ñoaøn caùc caáp ñoàng thôøi thoáng nhaát phöông höôùng hoaït ñoäng trong thôøi gian tieáp theo. Moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng cuûa toå chöùc Coâng ñoaøn laø baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp chính ñaùng cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ñeå laøm toát nhieäm vuï naøy, nhieäm kyø qua Ban chaáp haønh CÑCS ñaõ tham gia vaøo caùc hoäi ñoàng trong Nhaø tröôøng lieân quan ñeán ngöôøi lao ñoäng nhö xeùt tuyeån duïng (hôïp ñoàng 15 tröôøng hôïp), coâng taùc caùn boä vaø boå nhieäm caùn boä (xeùt ñeà nghò boä nhieäm 6 tröôøng hôïp); xeùt naâng löông (39 tröôøng hôïp), chuyeån ngaïch (4 tröôøng hôïp); tham gia hoäi ñoàng khen thöôûng-kyû luaät (hoïp xeùt thi ñua khen thöôûng cuoái thaùng, cuoái naêm).

Ban chaáp haønh coâng ñoaøn ñaõ nghieân cöùu vaø ñeà xuaát vôùi Nhaø tröôøng thöïc hieän ñuùng möùc vaø ñuùng ñoái töôïng höôûng cheá ñoä boài döôõng ñoäc haïi baèng hieän vaät, cuøng vôùi Nhaø tröôøng ñeà xuaát cô quan baûo hieåm xaõ hoäi giaûi quyeát 02 tröôøng hôïp CBVC-LÑ bò tai naïn lao ñoäng...

Song song vôùi nhöõng hoaït ñoäng treân, Coâng ñoaøn Nhaø tröôøng coøn thöôøng xuyeân taïo nhöõng saân chôi theå thao, vaên ngheä, tham quan hoïc hoûi cho ñoaøn vieân vaø ngöôøi lao ñoäng nhaân kyû nieäm caùc ngaøy leã lôùn trong naêm nhö tham gia vaø toå chöùc vaên ngheä chaøo möøng ngaøy Thaày thuoác Vieät Nam, ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam, toå chöùc giaûi boùng chuyeàn Nam, boùng chuyeàn Nöõ giöõa caùc ñôn vò Tröôøng-Vieän; tham gia ñaït moät HC Baïc vaø hai Huy chöông ñoàng giaûi caàu loâng toaøn tænh; giaûi nhì ñoàng ñoäi nöõ vaø giaûi nhì caù nhaân nöõ trong giaûi Vieät daõ Baùo Quaûng Nam; toå chöùc cho ngöôøi lao ñoäng ñi tham quan hoïc taäp ôû Trung Quoác vaø caùc ñòa danh trong nöôùc... Söï quan

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

taâm, thaêm hoûi, ñoäng vieân chia seû treân tình ñoàng chí, ñoàng nghieäp luoân ñöôïc theå hieän heát loøng khi ngöôøi lao ñoäng gaëp hoaøn caûnh khoù khaên, oám ñau, beänh taät cuõng nhö coâng taùc xaõ hoäi tình nghóa (nhieäm kyø qua ñaõ chi treân 50.000.000ñ cho coâng taùc naøy); nghóa tình cao caû naøy coøn vöôït qua bieân giôùi goùp phaàn chia seû nhöõng toån thaát to lôùn sau thaûm hoïa keùp ñoäng ñaát soùng thaàn ôû Nhaät Baûn vôùi soá tieàn laø 11.000.000ñ. Beân caïnh ñoù coâng taùc tham gia vaän ñoäng ñoùng goùp caùc quyõ luoân ñöôïc thöïc hieän toát vaø ñaày ñuû vôùi toång caùc quyõ ñoùng goùp trong nhieäm kyø laø: 90.693.000ñ. Ngoaøi ra Coâng ñoaøn coøn laøm toát coâng taùc phoái hôïp vôùi Ñoaøn Thanh nieân quan taâm chaêm soùc maàn non töông lai cuûa ñaát nöôùc. Coâng taùc tham gia xaây döïng Ñaûng luoân ñöôïc Coâng ñoaøn nhaø tröôøng quan taâm vaø nghieâm tuùc thöïc hieän, trong nhieäm kyø ñaõ tham gia goùp yù nhaän xeùt 06 ñoái töôïng keát naïp Ñaûng, giôùi thieäu 12 ñoaøn vieân coâng ñoaøn öu tuù vôùi toå chöùc Ñaûng ñeå boài döôõng keát naïp.

Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong nhieäm kyø qua ñaõ ñöôïc Chính quyeàn vaø Coâng ñoaøn caáp treân ghi nhaän baèng vieäc trao taëng côø thi ñua xuaát saéc naêm 2011 vaø nhieàu baèng khen, giaáy khen thaønh tích hoaït ñoäng coâng ñoaøn. Ñeå coù ñöôïc keát quaû toát ñeïp trong hoaït ñoäng coâng ñoaøn qua caùc naêm cuõng nhö trong nhieäm kyø 2010-2012 phaûi khaúng ñònh raèng ñoù laø luoân coù söï

Coù moät laàn veà laïi tröôøng xöa Veà soáng vôùi nhöõng thaùng ngaøy thöông nhôù Ngaøy chia tay töôûng chöøng bôõ ngôõ Suït sòt cöôøi: “ Maøy phaûi nhôù laáy tao! “ Theá roài Giôø ñaây...

Khoaûng trôøi aáy boãng meânh mang bieát maáy Gioïng baïn cöôøi chæ thaáy ñöôïc trong mô Muøa heø ñuoåi nhau laân la ñeán goïi Noãi nhôù naøy laïi noái tieáp noãi nhôù sau Gioù thoaûng ñöa maân meâ laøn toùc roái Naéng mô maøng naâng giaác nhöõng côn mô SINH HOAÏT KHOA HOÏC

quan taâm chæ ñaïo, laõnh ñaïo saâu saùt vaø tröïc tieáp cuûa Ñaûng boä Nhaø tröôøng, söï phoái hôïp chaët cheõ vaø hoã trôï, giuùp ñôõ tích cöïc veà moïi maët cuûa Ban giaùm hieäu, phoái hôïp toát vôùi Ñoaøn Thanh nieân, söï quan taâm laõnh ñaïo vaø chæ ñaïo tröïc tieáp veà chuyeân moân nghieäp vuï coâng ñoaøn cuûa Lieân ñoaøn lao ñoäng tænh, söï tích cöïc nhieät tình coáng hieán cuûa caùc ñoàng chí trong Ban chaáp haønh, cuûa caùc ñoàng chí caùn boä coâng ñoaøn; ñoàng thôøi luoân beân caïnh coù söï nhieät tình haêng say lao ñoäng, khaéc phuïc, haïn cheá nhöõng khoù khaên, noã löïc phaán ñaáu vöôn leân hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï cuûa moãi CB ñoaøn vieân vaø lao ñoäng treân töøng lónh vöïc coâng taùc.

Naêm hoïc 2012-2013 ñaõ baét ñaàu, Ñaïi hoäi CÑCS nhieäm kyø 2013-2015 saép tôùi dieãn ra, môû ñaàu cho moät thôøi gian môùi vôùi nhieàu nhieäm vuï môùi naëng neà hôn theo böôùc phaùt trieån cuûa Nhaø tröôøng vaø Xaõ hoäi; chuùng ta luoân tin töôûng raèng döôùi söï laõnh ñaïo saùng suoát cuûa Ñaûng, vôùi söï quan taâm saâu saùt cuûa Chính quyeàn vaø Coâng ñoaøn caùc caáp, söï noã löïc phaán ñaáu cuûa taäp theå caùn boä ñoaøn vieân vaø lao ñoäng seõ tieáp tuïc phaùt huy nhöõng thaønh tích ñaõ ñaït ñöôïc trong nhöõng naêm qua vaø giaønh thaéng lôïi thaønh tích cao trong nhöõng naêm tôùi, phaùt trieån Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam leân taàm cao môùi, xöùng ñaùng vôùi nieàm tin töôûng cuûa nhaân daân, goùp phaàn vaøo söï nghieäp xaây döïng vaø phaùt trieån xaõ hoäi chuû nghóa trong thôøi kyø môùi treân ñaát nöôùc ta.

Coù moät laàn

CN. Phaïm Thò Thuyø Lieân

Phöôïng vó ôi nôû sôùm laøm chi Ñeå cho man maùc chia li ñöôïm buoàn!

Thaùng naêm daøi nhöõng saùng ngaøy xöa Töôûng chöøng môùi ñoù thoi ñöa thaùng ngaøy Ngô ngaån buoàn nhìn laân la chuøm naéng Thaáy baâng khuaâng nhöõng giaác mô ñöôïm noàng Phaûi chaêng nôi ñoù nhöõng-thaùng-ngaøyta-lôùn Coù moät laàn ñöôïc soáng giöõa giaác mô...

23

THEO DOÕI SÖÏ PHAÙT TRIEÅN THEÅ CHAÁT VaØ TINH THAÀN ÔÛ TREÛ EM Ths.BS Döông Quyønh Hoa Khi em beù böôùc sang tuoåi thöù hai, haøng thaùng caùc baäc phuï huynh thöôøng hay lo laéng veà chieàu cao hay caân naëng cuûa con mình vì khoâng thaáy taêng leân hay coù treû laïi bò giaûm suùt caân naëng do vaán ñeà beänh taät. Beân caïnh ñoù, nhöõng thay ñoåi veà maët tinh thaàn laø caùi maø vaãn coøn raát nhieàu baäc phuï huynh chöa thaät söï chuù yù ñeán moät caùch saâu saéc...

Nhöõng thay ñoåi veà maët theå chaát Söï phaùt trieån theå chaát cuûa em beù ñöôïc ñaùnh giaù qua nhieàu chæ soá, chieàu cao vaø caân naëng laø nhöõng con soá maø caùc baäc phuï huynh quan taâm nhieàu nhaát. Caùc yeáu toá beân trong cô theå aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån theå chaát bao goàm: Yeáu toá di truyeàn lieân quan ñeán chuûng toäc, gen, caùc yeáu toá noäi tieát vaø caùc taät baåm sinh maø treû maéc phaûi. Nhö vaäy, moät em beù sinh ra hoaøn toaøn khoûe maïnh, chieàu cao cuûa em beù thoâng thöôøng seõ treân möùc trung bình chieàu cao cuûa boá meï coäng laïi. Neáu baïn lo laéng veà chieàu cao cuûa con mình trong töông lai, thì baïn haõy hy voïng raèng coù theå caûi thieän ñöôïc chieàu cao thoâng qua taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá beân ngoaøi, chaúng haïn nhö: vai troø cuûa dinh döôõng, caùc hoaït ñoäng theå löïc vaø caàn phaûi traùnh nhöõng sang chaán taâm lyù cho em beù.

Trong thôøi kyø baøo thai, taùc ñoäng cuûa dinh döôõng laøm thay ñoåi chieàu cao raát coù giaù trò vaøo quyù 2. Tuy nhieân, neáu vì quaù mong muoán caûi thieän chieàu cao cho con mình, vieäc cung caáp canxi vaø vitamin D quaù nhieàu töø thôøi kyø naøy coù theå daãn ñeán söï coát hoùa xöông sôùm cho treû sau naøy, haäu quaû laøm haïn cheá chieàu cao hôn laø taêng. Sang quyù 3 cuûa thai kyø, toác ñoä phaùt trieån veà caân naëng raát nhanh. Do vaäy, khi mang thai caàn phaûi ñaûm baûo dinh döôõng ñaày ñuû vaø hôïp lyù, nghæ nghôi vaø tinh thaàn thoaûi maùi ñeå giuùp thai phaùt trieån toát, laøm neàn taûng cho söï phaùt trieån sau khi ra ñôøi.

Sau khi sinh, toác ñoä thay ñoåi chieàu cao vaø caân naëng song song nhau qua caùc thôøi kyø. Moät naêm ñaàu sau sinh, söï taêng tröôûng raát nhanh, veà caân naëng: Trong 6 thaùng ñaàu cuûa cuoäc ñôøi, treû taêng caân trung bình moãi thaùng 600 gam vaø trong 6 thaùng sau, treû

24

taêng caân trung bình moãi thaùng 500 gam. Nhö vaäy, baïn coù theå theo doõi caân naëng cuûa con mình coù ñaït chuaån hay khoâng baèng caùch tính nhö sau: Treû 7 thaùng tuoåi, caân naëng luùc sinh laø 3200gam. Caân naëng hieän taïi = caân naëng luùc sinh + 3600gam (caân naëng cuûa 6 thaùng ñaàu) + 500gam (caân naëng ôû thaùng thöù 7) = 7300gam (em beù ñaït chuaån veà caân naëng). Khi em beù ñöôïc 12 thaùng tuoåi, caân naëng khoaûng 9,5 kg laø ñaït chuaån. Raát nhieàu baäc phuï huynh ñöa treû ñi khaùm beänh phaøn naøn vì con mình troâng khoâng ñöôïc buï baåm vaø coù baø meï cho raèng treû bò suy dinh döôõng. Vôùi coâng thöùc tính nhanh nhö treân, giuùp baïn bieát ñöôïc tình traïng caân naëng cuûa con mình ñeå yeân taâm chaêm soùc, ngaên ngöøa nguy cô beùo phì cho em beù.

Töø thaùng thöù 13 trôû ñi, caân naëng cuûa em beù thay ñoåi chaäm laïi raát nhieàu, trung bình moãi naêm chæ taêng khoaûng 1,5 kg cho ñeán thôøi ñieåm khi baét ñaàu

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

tieàn daäy thì môùi taêng caân nhanh trôû laïi. Chính vaø vaäy, raát nhieàu baäc phuï huynh lo laéng con mình bò suy dinh döôõng vì theo doõi haøng thaùng khoâng thaáy treû taêng caân hay coù khi laïi bò giaûm suùt do vaán ñeà beänh taät. Toác ñoä phaùt trieån chieàu cao cuõng song song vôùi caân naëng, taêng nhanh trong naêm ñaàu tieân, ñaëc bieät laø nhöõng thaùng ñaàu, ñeán thaùng thöù 12, treû coù chieàu cao khoaûng 75 cm laø ñaït chuaån.

Sang naêm thöù hai, trung bình moãi naêm chæ taêng khoaûng 5cm cho ñeán khi baét ñaàu tieàn daäy thì taêng nhanh trôû laïi. Hieåu ñöôïc nhòp ñoä phaùt trieån veà theå chaát cuûa em beù seõ giuùp cho caùc baäc phuï huynh yeân taâm hôn trong quaù trình chaêm soùc vaø coù chieán löôïc taêng cöôøng dinh döôõng vaøo nhöõng giai ñoaïn coù toác ñoä phaùt trieån nhanh ñeå giuùp treû phaùt trieån toát veà caân naëng vaø taêng tröôûng toái ña veà chieàu cao.

Theo doõi vaø giuùp treû phaùt trieån toát veà maët tinh thaàn Söï thay ñoåi veà tinh thaàn hoaøn thieän daàn theo nhieàu giai ñoaïn ngaén, söï phaùt trieån cuûa giai ñoaïn tröôùc laø tieàn ñeà cho giai ñoaïn sau naâng caáp vaø hoaøn thieän hôn.

Trong hai naêm ñaàu tieân, quan saùt caùc bieåu hieän tinh thaàn cuûa treû giuùp phaùt hieän sôùm beänh baïi naõo, suy giaùp baåm sinh. Ñaùnh giaù söï phaùt trieån tinh thaàn thoâng qua 4 yeáu toá, bao goàm: Caùc bieåu hieän veà vaän ñoäng cuûa treû (3 thaùng bieát laãy, 6 thaùng coù theå boø ñöôïc vaø 9 thaùng treû coù theå taäp ñi). Söï kheùo leùo phoái hôïp caùc ñoäng taùc: ñöùa treû sinh ra ñaõ coù phaûn xaï caàm naém, sang thaùng thöù ba khi ñöa vaät gì treû coù

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

theå chuïp laáy nhanh, giöõ trong tay laâu, chuyeån tay naøy sang tay kia chính xaùc vaø töø 15 thaùng trôû ñi, treû coù theå caàm ñöôïc thìa taäp xuùc aên. Söï phaùt trieån cuûa lôøi noùi cuõng giuùp chuùng ta ñaùnh giaù söï phaùt trieån tinh thaàn, cuoái thaùng thöù 12 treû coù theå phaùt aâm ñöôïc hai töø ñôn giaûn nhö laø: baø ôi, maù ôi... Veà moái quan heä vôùi moâi tröôøng xung quanh, treû sô sinh coù theå nhaän ra meï thoâng qua vieäc ngöûi muøi söõa meï, töø thaùng thöù hai baét ñaàu bieát hoùng chuyeän vaø söï giao tieáp cuûa treû vôùi moïi ngöôøi giuùp treû phaùt trieån ngaøy caøng hoaøn thieän naõo boä, laø cô sôû hình thaønh neân caùc phaûn xaï coù ñieàu kieän. Sang thaùng thöù 13 trôû ñi, ñöùa treû thích chôi taäp theå, ñaõ coù yù muoán sôû höõu vaø tranh giaønh ñoà chôi, toø moø vaø thích khaùm phaù moïi vaät trong nhaø. Döïa vaøo moät soá ñaëc ñieåm cô baûn neâu treân, giuùp boá meï coù theå phaùt hieän sôùm con mình coù bò chaäm phaùt trieån tinh thaàn hay khoâng, vì caàn phaûi phuïc hoài chöùc naêng cho treû caøng sôùm caøng toát. Maët khaùc, boá meï caàn phaûi chuù yù ñeán söï hình thaønh caùc phaûn xaï coù ñieàu kieän cuûa treû ñeå nuoâi döôõng tinh thaàn cho treû, oâng baø ta ñaõ coù caâu: “Daïy con töø thuôû coøn thô” cuõng laø ñieàu phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng sinh lyù thaàn kinh cuûa treû.

Khi ñöùa treû ñöôïc 3 tuoåi coù theå töï xuùc aên, ñaùnh raêng vaø töï maëc quaàn aùo... haõy ñeå treû taäp laøm nhöõng vieäc naøy ñeå taäp cho treû tính töï laäp vaø yù thöùc veä sinh.

Tuoåi maãu giaùo coøn ñöôïc goïi laø tieàn hoïc ñöôøng, treû coù theå ñoïc, ham thích tìm hieåu moâi tröôøng chung quan, deã baét chöôùc... caàn cho treû baét ñaàu laøm quen vôùi vieäc hoc. Tuy nhieân, xaõ hoäi hieän nay ñang coù toác ñoä phaùt trieån nhanh vaø khoâng ngöøng, neân cuõng khoâng ít boá meï quaù noùng voäi trong vieäc daïy hoïc cho treû. Thöïc chaát sinh lyù phaùt trieån cuûa heä thaàn kinh phaûi cho ñeán khi treû ñöôïc 7 tuoåi môùi coù theå thaät söï baét ñaàu vôùi chöông trình cuûa tieåu hoïc.

Khi böôùc vaøo tieåu hoïc, luùc naøy treû ñaõ hình thaønh roõ reät taâm sinh lyù veà giôùi tính: baét ñaàu coù khaùi nieäm veà con trai vaø con gaùi, ví duï: treû gaùi thích maëc ñaàm vaø chôi buùp beâ, treû trai thích chôi boùng ñaù... Caàn ñònh höôùng cho treû phaùt trieån ñuùng giôùi tính cuûa mình, neáu ngöôïc laïi coù theå laøm treû bò roái loaïn veà maëc taâm lyù, coù theå daãn ñeán söï ngoä nhaän sai laàm veà giôùi tính cuûa baûn thaân treû sau naøy.

25

ÑAËC ÑIEÅM THIEÁU MAÙU QUA KHAÛO SAÙT CAÙC CHÆ SOÁ HOÀNG CAÀU ÔÛ TREÛ EM TÖØ TREÂN 1 THAÙNG TUOÅI ÑEÁN 5 TUOÅI TAÏI KHOA NOÄI BEÄNH VIEÄN NHI QUAÛNG NAM Ths.BS.Huyønh Vaên Sôn (*) Döông Thò Thöùc (**) Hoaøng Vaên Tieán ÑAËT VAÁN ÑEÀ Thieáu maùu laø moät beänh deã xaûy ra ôû treû nhoû nhaát laø loaïi thieáu maùu dinh döôõng coù lieân quan ñeán vaán ñeà nuoâi döôõng. Khi thieáu maùu, nhöõng chæ soá sinh hoïc (caùc chæ soá hoàng caàu) coù söï bieán ñoåi sôùm nhaát coøn caùc trieäu chöùng laâm saøng ñeán chaäm hôn vaø chuùng laø haäu quaû cuûa nhöõng söï bieán ñoåi ñoù.

Thieáu maùu ôû treû em duø do nguyeân nhaân gì cuõng coù theå gaây ra haäu quaû naëng neà ñoái vôùi söùc khoûe vaø söï phaùt trieån theå chaát cuûa treû em. Theo Nguyeãn Xuaân Ninh[6] tyû leä thieáu maùu treû em döôùi 5 tuoåi nöôùc ta naêm 2008 laø 29,2%. Theo Ñinh Kim Ñieäp[1] tæ leä thieáu maùu thieáu saét treân beänh nhaân nhi döôùi 5 tuoåi taïi khoa Nhi Beänh vieän ña khoa Trung öông Thaùi Nguyeân naêm 2009 laø 8,6%.

Qua coâng taùc khaùm vaø ñieàu trò beänh nhaân taïi beänh vieän Nhi Quaûng Nam, tham khaûo caùc keát quaû coâng thöùc maùu treû em 18 thoâng soá, chuùng toâi nhaän thaáy raát nhieàu treû em coù soá löôïng hoàng caàu trong giôùi haïn bình thöôøng nhöng chæ soá huyeát saéc toá Hb (Hemoglobin) cuõng nhö dung tích huyeát caàu toá Hct (Hematocrite) giaûm thaáp so vôùi giaù trò bình thöôøng. Chuùng ta ñaõ bieát raèng, xaùc ñònh chính xaùc thieáu maùu döïa vaøo caùc yeáu toá sinh hoïc cuûa maùu laø chính. Thieáu maùu khi noàng ñoä Hb giaûm, soá löôïng hoàng caàu giaûm do Hct giaûm trong ñoù noàng ñoä Hb ñöôïc Toå chöùc Y teá theá giôùi duøng laøm tieâu chuaån xaùc ñònh thieáu maùu [5].

Vì theá chuùng toâi thaáy caàn thieát phaûi coù moät khaûo saùt moät soá chæ soá hoàng caàu ñeå xaùc ñònh tæ leä thieáu maùu vaø moät soá hình thaùi thieáu maùu treû em treân caän laâm saøng. Trong ñieàu kieän Beänh vieän Nhi Quaûng Nam chöa laøm xeùt nghieäm ñònh löôïng ferritin döï tröõ saét, chuùng toâi mong muoán qua nghieân cöùu naøy seõ xaùc ñònh tæ leä moät soá hình thaùi thieáu maùu trong ñoù coù hình thaùi thieáu maùu gôïi yù do thieáu saét ñeå töø ñoù ñeà ra caùc bieän phaùp döï phoøng thích hôïp cuõng nhö höôùng nghieân cöùu tieáp theo. Do söï bieán ñoåi caùc chæ soá hoàng caàu laø raát lôùn ôû giai ñoaïn sô sinh [4]

26

neân chuùng toâi chæ thöïc hieän nghieân cöùu naøy ôû treû töø treân 01 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi nhaèm ñaït caùc muïc tieâu cuï theå sau ñaây: 1. Xaùc ñònh tæ leä thieáu maùu treû em löùa tuoåi treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi döïa treân chæ soá Hb vaø Hct theo tieâu chuaån cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi 2. Xaùc ñònh tæ leä moät soá hình thaùi thieáu maùu döïa treân chæ soá phaân boá kích thöôùc hoàng caàu RDW vaø theå tích hoàng caàu trung bình MCV 3. Xaùc ñònh moái lieân quan giöõa tình traïng thieáu maùu treû em löùa tuoåi treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi vôùi moät soá ñaëc ñieåm daân soá, xaõ hoäi cuûa baø meï, tình traïng chaêm soùc tröôùc sinh cuûa baø meï; vaø ñaëc ñieåm nuoâi döôõng cuûa treû em. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Thieát keá nghieân cöùu: Caét ngang moâ taû, phaân tích. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Treû em töø treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi nhaäp vieän vaøo khoa Noäi beänh vieän Nhi Quaûng Nam töø thaùng 4/2011 ñeán thaùng 10/2011.

Côõ maãu n = Z2( 1 - α/2 ) p ( 1 - p )/d2 Choïn p = 0,29 theo Nguyeãn Xuaân Ninh[6], d = 0,05 vaø chuùng toâi tính ñöôïc n = 316 Tieâu chuaån loaïi tröø: - Nhöõng treû maø ngöôøi chaêm soùc hieän taïi khoâng phaûi laø meï.

- Meï khoâng ñoàng yù traû lôøi phoûng vaán.

- Treû coù tieàn söû maéc beänh veà maùu hoaëc ñöôïc chaån ñoaùn beänh veà maùu aùc tính hoaëc vöøa môùi ñöôïc truyeàn maùu hay caùc cheá phaåm cuûa maùu.

- Treû ñang beänh naëng caàn chaêm soùc ñaëc bieät.

Caùc böôùc tieán haønh: Caùc treû ñöa vaøo maãu seõ ñöôïc khaùm beänh, thu thaäp döõ lieäu baèng baûng phoûng vaán, sau ñoù laøm xeùt nghieäm coâng thöùc maùu thöôøng quy taïi phoøng xeùt nghieäm chæ baèng moät maùy phaân tích töï ñoäng

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Human Count ñang söû duïng taïi Beänh vieän, ghi cheùp keát quaû vaøo phieáu thu thaäp döõ lieäu. Caùc chæ soá hoàng caàu ñöôïc thu thaäp goàm: Soá löôïng hoàng caàu, hematocrite, Hemoglobin, MCV(Mean Corpuscular Volume), MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration), MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin), RDW (Red blood cell Distribution Width ).

Tieâu chuaån chaån ñoaùn thieáu maùu treân Caän laâm saøng theo tieâu chuaån cuûa TCYTTG. Theo quy ñònh cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi naêm 2001[5], goïi laø thieáu maùu khi: Tuoåi

Löôïng Hb (g/dl)

Hct (%)

Sô sinh

< 13,5

< 34,5

2 thaùng – 5 thaùng

< 9,5

< 28,5

6 thaùng – 6 tuoåi

< 11

< 33

Nghieân cöùu naøy khaûo saùt tæ leä thieáu maùu döïa vaøo chæ soá Hb, tæ leä thieáu maùu döïa treân caû Hb vaø Hct. Söû duïng tæ leä thieáu maùu döïa treân ñoàng thôøi 2 chæ soá Hb vaø Hct ñeå phaân tích caùc moái lieân quan Tieâu chuaån chaån ñoaùn moät soá hình thaùi thieáu maùu döïa theo chæ soá MCV, RDW + MCV taêng > 95 fl = Thieáu maùu öu saéc coù hoàng caàu to + MCV giaûm < 80 fl = Thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng caàu nhoû + 85fl d" MCV d"95fl = Thieáu maùu hoàng caàu trung bình + MCV giaûm vaø RDW taêng = Thieáu saét, Hemoglobin H, ² Thalassemia [7] RDW taêng > 14,5% vaø MCV giaûm döôùi < 80fl nghi ngôø thieáu maùu thieáu saét, beänh Hemoglobin, beänh maïn tính.

Tieâu chuaån xaùc ñònh suy dinh döôõng treû em: Döïa treân bieåu ñoà taêng tröôûng treû em 5 tuoåi daønh cho treû gaùi vaø treû trai.

Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi xeáp taát caû treû treân 1 thaùng tuoåi vaøo nhoùm hai thaùng tuoåi Phaân tích döõ lieäu: Phaàn meàm Epi-Info 2007 Söû duïng pheùp kieåm χ2, moät soá tröôøng hôïp phaûi söû duïng pheùp kieåm chính xaùc Fisher, ño löôøng moái töông quan baèng tæ soá soá cheânh OR vaø khoaûng tin caäy 95% cuûa OR KEÁT QUAÛ :

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Nghieân cöùu treân 316 beänh nhi chuùng toâi ruùt ra moät soá keát quaû sau ñaây 1. Ñaëc ñieåm daân soá, xaõ hoäi cuûa baø meï vaø treû em, ñaëc ñieåm chaêm soùc tröôùc sinh cuûa meï, chaêm soùc dinh döôõng cuûa con.

Baûng 1: Ñaëc ñieåm daân soá, xaõ hoäi cuûa meï vaø con Ñaëc ñieåm Tuoåi meï: - Döôùi 35t - Töø 35t trôû leân Nhoùm tuoåi con: - Töø 2th ñeán 5th tuoåi - Töø 6 thaùng ñeán 5 tuoåi Giôùi tính: - Trai - Gaùi Soá con cuûa meï: - Töø 1 ñeán 2 con - Nhoùm 3 con trôû leân

Taàn soá

%

264 52 56 260 208 108 276 40

83,5 16,5 17,7 82,3 65,8 34,2 87,3 12,7

Nhaän xeùt : ñoä tuoåi döôùi 35 tuoåi chieám 83,5% ; treû töø 6 thaùng ñeán 5 tuoåi chieám 82,3% ; treû trai chieám 65,8%.

Baûng 2 : Ñaëc ñieåm chaêm soùc quaûn lyù thai ngheùn cuûa meï khi mang thai Ñaëc ñieåm Khaùm thai ñònh kyø ñuû 3 laàn trôû leân: - Coù - Khoâng Taêng caân trong quaù trình mang thai: - Taêng töø 8 – 12 kg - Taêng treân 12 kg - Taêng döôùi 8 kg - Khoâng nhôù Uoáng vieân saét luùc mang thai: - Coù - Khoâng Thôøi gian uoáng vieân saét - Uoáng saét töø 1 ñeán 3 thaùng - Uoáng saét töø 4 ñeán 6 thaùng - Uoáng saét töø 7 ñeán 9 thaùng - Khoâng nhôù

Taàn soá 301 15 173 43 82 18 300 16

% 95,3 4,7 54,7 13,6 25,9 5,7 94,9 5,1

60 148 73 35

19 46,8 23,1 11,1

Nhaän xeùt: Ña soá baø meï coù khaùm thai ñònh kyø ñuû 3 laàn (95,3%); khi mang thai taêng caân döôùi 8 kg chieám 25,9%; coù ñeán 94,9% baø meï mang thai coù uoáng vieân saét, tuy nhieân thôøi gian uoáng vieân saét töø 4 ñeán 6 thaùng chieám 46,8%.

Baûng 3: Ñaëc ñieåm dinh döôõng treû em Ñaëc ñieåm - Sô sinh nheï caân (< 2500gr) - Sô sinh caân naëng bình thöôøng SDD theå caân naëng: - Coù - Khoâng - SDD möùc ñoä vöøa - SDD möùc ñoä naëng - Chuû yeáu nuoâi baèng söõa ngoaøi - Chuû yeáu buù söõa meï - Ñaõ cai söõa - Chöa Caân naëng luùc sinh:

Taàn soá 29 287 66 250 17 49 40 276 128 188

% 9,2 90,8 20,9 79,1 25,8 74,2 12,7 87,3 40,5 59,5

Nhaän xeùt: Treû em trong nghieân cöùu naøy coù caân naëng luùc sinh bình thöôøng laø 90,8%, suy dinh döôõng theå caân naëng chieám 20,9%. Trong soá naøy suy dinh döôõng möùc ñoä naëng chieám 74,2%. Treû chuû yeáu buù söõa meï chieám 87,3%, Treû ñaõ cai söõa chieám 40,5%.

27

2. Ñaëc ñieåm thieáu maùu treû em Baûng 4: Ñaëc ñieåm laâm saøng Daáu hieäu laâm saøng Da xanh Nieâm maïc maét nhôït nhaït Loøng baøn tay nhôït nhaït Toùc khoâ deã ruïng Moùng tay chaân coù khía, deã gaõy, loõm loøng thuyeàn Bieáng aên Meät moûi keùm linh hoaït Nguû ít Thöôøng xuyeân quaáy khoùc

Taàn soá 45 29 20 51 13 86 39 42 55

% 14,2 9,2 6,3 16,1 4,1 27,2 12,3 13,3 17,4

Nhaän xeùt: Caùc trieäu chöùng xuaát hieän töø cao ñeán thaáp laø bieáng aên, thöôøng xuyeân quaáy khoùc, toùc khoâ deã ruïng, da xanh.

Baûng 5: Giaù trò trung bình caùc chæ soá hoàng caàu Chæ soá HC Hb Hct MCV MCH MCHC RDW

X ± SD 4. 620000 ± 62. 4287 114 ± 17 35,2 ± 4,4 77 ± 8 24,8 ± 3,4 313 ± 52 17,2 ± 2,1

Giaù trò bình thöôøng theo maùy phaân tích.

4.000.000 – 5.500.000/mm3 120 – 174g/l 36 – 52% 76 – 96 fl 27 – 32 pg 300 – 350 g/l

Nhaän xeùt: Soá löôïng hoàng caàu trong giôùi haïn bình thöôøng. Caùc chæ soá coù giaù trò trung bình thaáp hôn giaù trò bình thöôøng laø Hb, Hct, MCV; MCH, MCHC trong khi ñoù chæ soá phaân boá kích thöôùc hoàng caàu RDW taêng.

Baûng 6: Tæ leä thieáu maùu döïa treân chæ soá Hb Thieáu maùu döïa theo Hb - Coù - Khoâng Toång soá

n 104 212 316

% 32,9 67,1

Nhaän xeùt: Tæ leä thieáu maùu döïa treân chæ soá Hb laø 32,9%.

Baûng 7: Tæ leä thieáu maùu döïa treân ñoàng thôøi hai chæ soá Hb vaø Hct. Thieáu maùu döïa treân ñoàng thôøi hai chæ soá Hb vaø Hct - Coù - Khoâng Toång soá

n 68 248 316

% 21,5 78,5

Nhaän xeùt: Tæ leä thieáu maùu döïa theo ñoàng thôøi hai chæ soá Hb vaø Hct coù 68 treû chieám 21,5% Baûng 8: Tæ leä caùc hình thaùi thieáu maùu döïa treân chæ soá MCV

28

Hình thaùi thieáu maùu Thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng caàu nhoû Thieáu maùu öu saéc hoàng caàu to Thieáu maùu hoàng caàu trung bình

n 53 1 4

% 16,8 0,3 1,3

Nhaän xeùt: Thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng caàu nhoû laø 16,8%; thieáu maùu öu saéc hoàng caàu to vaø thieáu maùu hoàng caàu trung bình coù tyû leä raát thaáp.

Baûng 9: Tæ leä treû nghi thieáu saét, beänh Hb, beänh maïn tính döïa theo chæ soá RDW vaø MCV Nghi thieáu saét, beänh Hb, beänh maïn tính Coù Khoâng Toång soá

n 210 106 316

% 66,5 33,5

Nhaän xeùt: Tæ leä treû nghi coù thieáu maùu thieáu saét, beänh Hemoglobin vaø Thalassemia chieám ñeán (66,5%).

Baûng 10: Tæ leä treû thieáu maùu nghi thieáu saét, beänh Hb, beänh maïn tính döïa theo RDW, MCV. Thieáu maùu nghi thieáu saét, beänh Hb, beänh maïn tính Coù Khoâng

n

%

52 264 316

16,5 83,5

Nhaän xeùt: Tæ leä treû ñaõ coù thieáu maùu gôïi yù do thieáu saét, beänh Hemoglobin, beänh maïn tính hoaëc Thalassemia coù 52 treû (16,5%) so vôùi caû nhoùm nghieân cöùu. Tuy nhieân soá treû naøy laïi naèm trong soá 68 treû thieáu maùu neân chieám tæ leä raát cao 76,4%).

3. Moái lieân quan giöõa moät soá ñaëc ñieåm daân soá xaõ hoäi cuûa baø meï, cuûa con vôùi tình traïng thieáu maùu treû em.

Baûng 11: Lieân quan giöõa tuoåi meï, tuoåi con, giôùi tính con vôùi tình traïng thieáu maùu con Ñaëc ñieåm daân soá, xaõ hoäi cuûa meï vaø con Tuoåi con th 2th – 5 6th – 5t Giôùi tính con Trai Gaùi Tuoåi meï: Döôùi 35t Töø 35t trôû leân

Thieáu maùu n (%)

Khoâng thieáu maùu n (%)

OR (KTC 95%)

p < 0,05 6 (10,7) 62 (23,8)

50 (89,3) 198 (76,2)

0,3 (0,15 – 0,93)

56 (26,9) 12 (11,6)

152 (73,1%) 96 (88,9%)

2,9 (0,15 – 0,93)

60 (22,7) 8 (15,4)

204 (77,3) 44 (84,6)

p < 0,05

p > 0,05

Nhaän xeùt: Treû trai thieáu maùu nhieàu hôn treû gaùi, nhoùm tuoåi töø 6 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi thieáu maùu nhieàu hôn nhoùm tuoåi nhoû ( p < 0,05 ); tuoåi cuûa meï khoâng coù lieân quan vôùi tình traïng thieáu maùu cuûa con.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

4. Moái lieân quan giöõa ñaëc ñieåm chaêm soùc thai ngheùn cuûa meï vôùi tình traïng thieáu maùu treû em Baûng 12: Moái lieân quan giöõa vieäc ñi khaùm thai, uoáng vieân saét, taêng caân cuûa meï vôùi tình traïng thieáu maùu cuûa con Ñaëc ñieåm chaêm soùc thai ngheùn cuûa meï

Thieáu maùu n (%)

Khoâng thieáu maùu n (%)

OR (KTC 95%)

Khaùm thai: -Ñònh kyø ít nhaát 3 laàn - Khoâng khaùm ñònh kyø

65 (21,6) 3 (20)

236 (78,4) 12 (80)

Uoáng vieân saét luùc mang thai: - Coù - Khoâng

65 (21,7) 3 (18,8)

235 (78,3) 13 (81,3)

p > 0,05

Taêng caân cuûa meï: - Töø 8kg trôû leân - Döôùi 8kg

19(23,2) 46(21,3)

63(76,8) 170(78,7)

p > 0,05

p > 0,05

Nhaän xeùt: Khoâng coù moái lieân quan giöõa vieäc khaùm thai, uoáng vieân saét vaø taêng caân meï vôùi tình traïng thieáu maùu con ( p > 0,05 ).

5. Moái lieân quan giöõa ñaëc ñieåm nuoâi döôõng treû em vôùi tình traïng thieáu maùu treû em Baûng 13: Moái lieân quan giöõa caân naëng luùc sinh, tình traïng suy dinh döôõng treû em, vaán ñeà cai söõa vôùi tình traïng thieáu maùu. Ñaëc ñieåm nuoâi döôõng treû em

Thieáu maùu con n (%)

Khoâng thieáu maùu n (%)

Caân naëng luùc sinh: - Bình thöôøng - Sô sinh nheï caân

66 (23) 2 (6,9)

221 (77) 27 (93,1)

SDD theå caân naëng: - Coù - Khoâng

14(21,2) 54(21,6)

52(78,8) 196(78,4)

Cai söõa: - Ñaõ cai söõa - Chöa cai söõa

14(10,9) 54(28,7)

114(89,1) 134(71,3)

OR (KTC 95%)

4 ( 0,93 – 17,4)

p < 0,05

p > 0,05 0,3(0,16 – 0,57 )

P < 0,05

Nhaän xeùt: Nhoùm treû coù caân naëng luùc sinh bình thöôøng vaø treû chöa cai söõa coù tæ leä thieáu maùu cao hôn (p < 0,05 ). Tình traïng suy dinh döôõng treû em khoâng coù lieân quan ñeán tình traïng thieáu maùu (p > 0,05).

BAØN LUAÄN Trong nghieân cöùu naøy treû töø 6 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi chieám 82,3%, treû trai chieám 65,8%.

Soá löôïng hoàng caàu trung bình trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø 4.620.000 ± 62428/L phuø hôïp vôùi giaù trò bình thöôøng cuûa treû em Vieät Nam. Theo Laâm Thò Myõ[4], treû em döôùi 1 tuoåi töø 3,5-4 trieäu/mm3.

Treû treân 1 tuoåi töø 4-4,5 trieäu/mm3.

Chæ soá Hb 114 ± 17g/L trong nghieân cöùu naøy vôùi ña soá treû töø 6 thaùng tuoåi trôû leân laø giaûm so vôùi chuaån haèng soá sinh hoïc. Theo Nguyeãn Coâng Khanh[2] chæ soá naøy ôû treû treân 1 tuoåi oån ñònh töø 120-140g/l. Tuy nhieân keát quaû cuûa chuùng toâi cao

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

hôn keát quaû Hb 96,09 ± 10,83 nghieân cöùu ôû treû < 5t taïi BVÑK Trung öông Thaùi Nguyeân naêm 2009 cuûa Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân[1].

Chæ soá Hct trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi 30,4% thaáp hôn so vôùi chuaån cuûa haèng soá sinh hoïc[2] vaø thaáp hôn so vôùi chuaån cuûa TCYTTG[5].

Chæ soá MCV 77± 8fl ôû nghieân cöùu naøy thaáp hôn so vôùi giaù trò bình thöôøng (80-95fl) nhöng cao hôn so vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân[1] 70,15 ± 9,2fl.

Chæ soá MCH 24,8 ±3,4 trong nghieân cöùu naøy laø thaáp hôn so vôùi giaù trò bình thöôøng (28 -31pg).

Chæ soá MCHC trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi 313±52 g/L thaáp hôn so vôùi giaù trò bình thöôøng 300 320g/l nhöng phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân[1] 322 ±22.

Tæ leä thieáu maùu treû em ôû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø 32,9% cao hôn so vôùi keát quaû 22,9% naêm 2008 cuûa Nguyeãn Xuaân Ninh vaø Cs [6].

Tæ leä thieáu maùu döïa treân caû hai chæ soá Hb vaø Hct laø 21,5% . Qua nghieân cöùu cuõng cho thaáy tæ leä hình thaùi thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng caàu nhoû 16,8% cao hôn gaáp nhieàu laàn hình thaùi öu saéc hoàng caàu to (0,3%) vaø thieáu maùu hoàng caàu trung bình (1,3%) laø moät gôïi yù veà tæ leä thieáu maùu dinh döôõng cao trong nhoùm nghieân cöùu.

Veà bieåu hieän laâm saøng nhöõng treû trong nhoùm nghieân cöùu coù thieáu maùu döïa treân caùc chæ soá Hb vaø Hct coù daáu hieäu nieâm maïc maét nhôït nhaït chieám 9,2%, loøng baøn tay nhôït 6,3% laø thaáp. Caùc daáu laâm saøng töø cao xuoáng thaáp laø bieáng aên, thöôøng xuyeân quaáy khoùc, toùc khoâ deã ruïng, da xanh laø nhöõng gôïi yù nguyeân nhaân thieáu maùu dinh döôõng.

Do chöa laøm ñöôïc xeùt nghieäm döï tröõ ferritin huyeát thanh neân chuùng toâi chæ coù theå xaùc ñònh tæ leä treû gôïi yù coù thieáu saét, beänh Hb, beänh maïn tính döïa treân chæ soá RDW taêng vaø chæ soá MCV giaûm vaø keát quaû chieám 66,5% laø raát cao. Tuy nhieân, tæ leä treû beänh Hb, beänh maïn tính ôû treû em nhö chuùng ta ñaõ bieát chieám tæ leä raát ít neân keát quaû naøy giaùn tieáp cho thaáy treû trong nghieân cöùu naøy coù nguy cô thieáu maùu thieáu saét nhieàu hôn vaø ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi 16,8% treû coù hình thaùi hoàng caàu nhoû nhöôïc saéc. Nghieân cöùu cuûa Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân[1] cho thaáy tæ leä thieáu maùu thieáu saét ôû nhoùm treû 6 thaùng ñeán 24 thaùng tuoåi chieám ñeán 66,9%.

Töø nhöõng treû thieáu maùu thì tæ leä nghi do thieáu saét, beänh Hb hoaëc beänh maïn tính ôû nghieân cöùu naøy coù 52 treû chieám 16,5%. Nhö vaäy trong 68 treû

29

thieáu maùu coù ñeán 52 treû thieáu maùu nghi do caùc nguyeân nhaân neâu treân chieám ñeán 76,4% töùc laø thieáu maùu nghi thieáu saét trong nghieân cöùu naøy chaéc chaén coù tæ leä cao.

Veà moái lieân quan giöõa tæ leä thieáu maùu vaø moät soá ñaëc ñieåm daân soá, xaõ hoäi, ñaëc ñieåm chaêm soùc thai ngheùn vaø ñaëc ñieåm nuoâi döôõng treû trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cho thaáy tuoåi con coù lieân quan ñeán tæ leä thieáu maùu. Nhoùm 6 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi coù tæ leä thieáu maùu 23,8% cao hôn nhoùm treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 thaùng tuoåi (10,7%). Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa thoáng keâ (p<0,05). Ñieàu naøy coù leõ do nhoùm tuoåi lôùn coù cheá ñoä aên daëm vaø aên vôùi gia ñình neân neáu sai laàm trong cheá ñoä aên deã daãn ñeán thieáu huït caùc yeáu toá dinh döôõng vaø vi chaát dinh döôõng. Ngoaøi ra ôû löùa tuoåi naøy coù theå nguy cô nhieãm giun cao hôn tuy nhieân ñeà taøi naøy chöa xaùc ñònh ñöôïc tæ leä nhieãm giun vaø vì ñeà taøi thöïc hieän treân nhöõng treû ñang naèm vieän, aên uoáng taïi beänh vieän neân khaûo saùt cheá ñoä aên haèng ngaøy cuõng khoâng ñöôïc ñaët ra.

Giôùi tính coù lieân quan ñeán tình traïng thieáu maùu cuûa treû, treû trai thieáu maùu nhieàu hôn treû gaùi (OR= 2,9, p < 0,05). Keát quaû naøy cuõng phuø hôïp vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân[1].

Treû coù caân naëng luùc sinh nheï caân coù tæ leä thieáu maùu 6,9%, treû coù caân naëng luùc sinh bình thöôøng coù tæ leä thieáu maùu 23%. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ (p < 0,05), tuy nhieân KTC 95% coù bieân ñoä quaù roäng cho thaáy soá treû ôû hai nhoùm caân naëng luùc sinh bình thöôøng vaø caân naëng luùc sinh nheï caân coù söï cheânh leäch quaù lôùn ( 29 treû sô sinh nheï caân trong maãu so vôùi 287 treû sô sinh caân naëng bình thöôøng).

Nhoùm treû ñaõ cai söõa tæ leä thieáu maùu 10,9% thaáp hôn treû chöa cai söõa tæ leä thieáu maùu 28,7% vaø söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ. Ñieàu naøy coù leõ nhöõng treû ñaõ cai söõa ñöôïc aên hoaøn toaøn trong khi treû khaùc coøn phuï thuoäc söõa meï hoaëc söõa ngoaøi neân nguoàn cung caáp saét khoâng ñaûm baûo coù theå ñöa ñeán thieáu maùu.

Ngoaøi ra, khoâng thaáy coù söï lieân quan giöõa tuoåi meï, khaùm thai ñònh kyø, taêng caân luùc mang thai, uoáng vieân saét, hay tình traïng suy dinh döôõng cuûa con vôùi tình traïng thieáu maùu cuûa con hieän taïi (p >0,05).

KEÁT LUAÄN Khaûo saùt caùc chæ soá hoàng caàu 316 treû em töø treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi nhaäp vieân taïi khoa Noäi

30

Beänh vieän Nhi Quaûng Nam vaø khaûo saùt moät soá yeáu toá lieân quan ñeán tình traïng thieáu maùu treû em, chuùng toâi ruùt ra moät soá keát luaän sau ñaây: Soá löôïng hoàng caàu 4.620.000 ± 624.287 naèm trong giôùi haïn bình thöôøng, caùc chæ soá Hb 114 ±17, chæ soá Hct 35,2% ±4,4, chæ soá MCV 77 ± 8, chæ soá MCH 24,8± 3,4, chæ soá MCHC 313 ± 52 laø thaáp, rieâng chæ soá RDW 17,2 ± 2,1 laø cao.

Tæ leä thieáu maùu treû em töø treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi döïa theo chæ soá Hb laø 32,9%.

Tæ leä thieáu maùu treû em töø treân 1 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi döïa theo chæ soá Hb vaø Hct laø 21,5% .

Tæ leä hình thaùi thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng nhoû chieám 16,8%, thieáu maùu öu saéc hoàng caàu to vaø thieáu maùu hoàng caàu trung bình chieám tæ leä raát thaáp (0,3% vaø 1,3%).

Tæ leä hình thaùi thieáu maùu gôïi yù thieáu saét, beänh Hemoglobin, beänh maïn tính chieám tæ leä 66,5%.

Nhoùm treû töø 6 thaùng tuoåi ñeán 5 tuoåi coù tæ leä thieáu maùu cao hôn nhoùm tuoåi nhoû.

Nhoùm treû trai tæ leä thieáu maùu nhieàu hôn nhoùm treû gaùi ( p < 0,05).

Treû caân naëng luùc sinh nheï caân coù tæ leä thieáu maùu thaáp hôn vôùi treû coù caân naëng luùc sinh bình thöôøng.

Nhoùm treû chöa cai söõa tæ leä thieáu maùu cao hôn nhoùm treû ñaõ cai söõa.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ñinh Kim Ñieäp, Phaïm Trung Kieân, Thieáu maùu thieáu saét ôû beänh nhaân döôùi 5 tuoåi taïi khoa Nhi Beänh vieän ña khoa Trung öông Thaùi Nguyeân naêm 2009, Taïp chí Y hoïc thöïc haønh (708)- soá 3/2010 2. Nguyeãn Coâng Khanh, Ñaëc ñieåm maùu treû em, Huyeát hoïc laâm saøng nhi khoa, NXB Y hoïc 2004, p 24-25.

3. Nguyeãn Coâng Khanh, Thieáu maùu, Tieáp caän chaån ñoaùn nhi khoa, NXB Y hoïc Haø Noäi 2001, p192-195 4. Laâm Thò Myõ, Ñaëc ñieåm veà maùu treû em, Nhi khoa chöông trình ñaïi hoïc taäp II, NXB Y hoïc 2004, p155- 158, p163 5. Laâm Thò Myõ, Xeáp loaïi caùc beänh thieáu maùu ôû treû em, Nhi khoa chöông trình ñaïi hoïc taäp II, NXB Y hoïc 2004, p163 6. Nguyeãn Xuaân Ninh, Nguyeãn Thanh Höông, Phaïm Thò Ngaàn, Nguyeãn Anh Tuaán, Ñaëng Tröôøng Duy, Leâ Danh Tuyeân , Thieáu vitamin A tieàn laâm saøng vaø thieáu maùu ôû treû em döôùi 5 tuoåi taïi Vieät Nam naêm 2008, Taïp chí DD&TP/Journal of Food and Nutrition Sciences - Taäp 6 - soá 3+4 - Thaùng 10 naêm 2010 .

7. Bessman J.D Gilmer, P.R.Jr. . Improve classification of anemias by MCV and RDW.Am.J.Clin.Pathol.

1983,80:322.

-------------(*) Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam (**) Beänh vieän Nhi Quaûng Nam

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

XQUANG KÓ THUAÄT SOÁ TRÖÏC TIEÁP

D

R laø vieát taét töø chöõ Direct Radiography, coù nghóa laø chuïp Xquang kó thuaät soá tröïc tieáp, khoâng caàn bìa taêng quang, catssette hay taám thu nhaän aûnh cuûa CR. (taïi Quaûng Nam DR ñaõ ñöôïc söû duïng ôû hai beänh vieän ñoù laø Beänh vieän Ña khoa Trung öông Quaûng Nam vaø Beänh vieän Lao & Beänh phoåi Quaûng Nam).

Xquang kó thuaät soá ñaõ coù khoaûng 30 naêm tröôùc vaø ñöôïc goïi laø kó thuaät Xquang ñieän toaùn CR (Computed radiography), (taïi Quaûng Nam CR ñöôïc söû duïng töông ñoái phoå bieán ôû caùc beänh vieän nhö: Beänh vieän ña khoa tænh Quaûng Nam, Beänh vieän ña khoa khu vöïc baéc Quaûng Nam, Beänh vieän ña khoa khu vöïc Ñieän Baøn, Beänh vieän ña khoa Vónh Ñöùc, Beänh vieän ña khoa Minh Thieän...) Ñeán khoaûng cuoái thaäp nieân 90, môùi xuaát hieän kó thuaät Xquang tröïc tieáp DR (Direct radiography), cho hình Xquang kó thuaät soá khoâng caàn qua maùy Laser scan nhö CR. Trong DR, aûnh ñöôïc taïo ra moät caùch tröïc tieáp maø khoâng phaûi qua thieát bò ñoïc aûnh trung gian nhö CR. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän nhôø vaøo caáu taïo ñaëc bieät cuûa ñaàu doø cuûa DR. Ñaàu doø DR laø loaïi ñaàu doø aûnh soá phaúng (flat-pannel digital images detector) söû duïng coâng ngheä ma traän hoaït ñoäng (active matrix). Ñaàu doø laø moät baûng phaúng coù kích thöôùc nhö taám phim thöôøng, goàm nhöõng oâ ñôn vò ñöôïc caáu taïo töø caùc transistor hieäu öùng tröôøng FET daïng moûng (thin-film transistor) hoaëc caùc diode laøm töø caùc vaät lieäu baùn daãn sôïi tinh theå hoaëc vaät lieäu baùn daãn voâ ñònh hình. Hieän nay coù hai loaïi ñaàu doø DR thoâng duïng döïa treân hai phöông phaùp taïo aûnh Xquang treân maûng phaúng (flat-pannel): + Coâng Ngheä TFT (tröïc tieáp): Chuyeån tröïc tieáp naêng löôïng tia X thaønh tín hieäu ñieän. + Coâng Ngheä CCD (giaùn tieáp): Chuyeån naêng löôïng tia X thaønh aùnh saùng. Sau ñoù chuyeån aùnh saùng thaønh tín hieäu ñieän. ÑAÀU DOØ CUÛA MAÙY DR 1. COÂNG NGHEÄ TFT (Thin Film Transistor): DR tröïc tieáp Trong phöông phaùp naøy, ñaàu doø thöôøng duøng

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CN. Buøi Long AÅn chaát quang daãn nhö selenium voâ ñònh hình hay silicon voâ ñònh hình.

1.1 Caáu taïo cuûa ñaàu doø selenium voâ ñònh hình aSe (Amorphous Selenium) Ñaàu doø cuûa DR coù daïng raát ñaët bieät nhö trong hình 1 vaø hình 2 ôû döôùi. Thieát bò söû duïng moät lôùp hôi a-Se ñoàng nhaát vaø lieân tuïc ñaët treân ñieän cöïc thu nhaän ñieän tích (charge collection electronde) vaø treân daõy transistor hieäu öùng tröôøng taïo thaønh moät vuøng hoaït ñoäng coù kích thöôùc côõ 35 x 43cm.

Hình 1. Caáu taïo cuûa ñaàu doø a-Se-Hình aûnh TFT.

Lôùp a-Se coù moät lôùp löôõng cöïc ñieän (dielectric layer) vaø lôùp ñieän cöïc treân cuøng (top electrode) aùp vaøo ñeå taïo ra moät caáu truùc coù chöùc naêng nhö moät tuï ñieän, trong ñoù caùc electron ñöôïc taïo ra trong suoát quaù trình chieáu tia ñöôïc thu nhaän döôùi moät ñieän aùp phaân cöïc (hình 3). Söï thu nhaän vaø laáy tích phaân ñöôïc thöïc hieän trong vuøng ñieän cöïc thu nhaän ñieän tích hình vuoâng coù kích thöôùc 129 µm ñaët treân daõy FET. Kích thöôùc pixel laø 139µm, nhö vaäy tæ soá phuû hình hoïc laø 86% (hình 4). Ñaây laø thoâng soá quan troïng, noù giuùp ñaït ñöôïc hieäu suaát thu nhaän ñieän tích cao, vaø vì vaäy tæ soá tín hieäu - nhieãu cao. Tæ soá tín hieäu - nhieãu caøng cao thì chaát löôïng aûnh caøng toát. Ñieän cöïc thu nhaän ñieän tích ñöôïc gaén chaët vôùi moät tuï ñieän löu tröõ tín hieäu (signal storage capacitor), tuï naøy laïi ñöôïc gaén vaøo cöïc D cuûa FET. Moät tính chaát ñaëc bieät cuûa thieát bò, beân caïnh hieäu suaát thu nhaän ñieän tích cao, laø khaû naêng ngaên ngöøa taùc ñoäng xaáu ñeán thieát bò khi möùc lieàu chieáu

31

Hình 2. Maët caét ngang cuûa maûng ñaàu doø a-Se.

cao. Khi chieáu tia, söï thu nhaän ñieän tích seõ laøm giaûm ñieän theá phaân cöïc. Hieäu suaát thu nhaän chòu aûnh höôûng cuûa ñieän theá phaân cöïc, coù nghóa laø söï taïo caëp electron - loã troáng vaø hieäu suaát taùch seõ giaûm xuoáng. Ñieàu naøy ngaên caûn söï tích ñieän quaù möùc cuûa caùc tuï ñieän löu tröõ tín hieäu, vaø do ñoù ngaên caûn caùc taùc haïi xaáu ñeán caáu truùc khi chieáu tia ôû cöôøng ñoä cao.

1.2. Söï taïo aûnh vaø ñoïc aûnh Khi maûng ñaàu doø ñöôïc chieáu böùc xaï ion hoaù, caëp electron - loã troáng ñöôïc taïo ra trong lôùp a-Se. Ñieän aùp phaân cöïc taïo ra moät töø tröôøng khoaûng 10 V/µm qua lôùp Se ñeå taùch caùc ñieän tích veà hai phía ngöôïc nhau: loã troáng ñöôïc truyeàn ñeán ñieän cöïc thu nhaän ñieän tích, coøn electron ñöôïc thu nhaän ôû lôùp ñieän cöïc treân cuøng. Ñieän tröôøng aùp ñaët coøn ngaên ngöøa ñaùng keå söï phaân kì theo phöông ngang cuûa ñieän tích taïo ra trong quaù trình chieáu tia (Hình 5). Phaân tích lyù thuyeát vaø thöïc teá cuûa lôùp a-Se döôùi moät tröôøng töø cho thaáy raèng caáu truùc coù theå ñaït tôùi ñoä phaân giaûi khoâng gian noäi taïi cöïc cao. Khoâng gioáng nhö heä thoáng CR coù ñoä phaân giaûi khoâng gian phuï thuoäc vaøo lôùp photpho, ñoä phaân giaûi trong tröôøng

hôïp naøy phuï thuoäc vaøo caáu taïo hình hoïc cuûa pixel, khoâng phuï thuoäc vaøo a-Se. Vì vaäy haøm MTF (modulation transfer function) cao nhö mong ñôïi trong ñaàu doø a-Se. Khi chieáu tia, FET ôû cheá ñoä taét trong khi ñieän tích ñöôïc tích trong caùc tuï. Taïi luùc duøng döøng chieáu tia, moät xung döông ñöôïc aùp vaøo cöïc coång G cuûa FET ñaàu tieân, G1. Ñöôøng döõ lieäu D1 noái ñeán nguoàn FET thu nhaän ñieän tích töø ñöôøng daãn nhö hình 6. Ñieän tích tín hieäu ñöôïc chuyeån ñeán boä khuyeách ñaïi ñieän tích noái vôùi ñöôøng döõ lieäu. Tín hieäu töø haøng ñöôïc troän vaø chuyeån ñeán boä bieán ñoåi AD vaø löu tröõ trong boä nhôù maùy tính. Quaù trình ñoïc döõ lieäu cöù thöïc hieän töøng haøng cho ñeán khi heát toaøn boä caùc pixel.

Luùc keát thuùc chu trình ñoïc, chu trình xoaù ñieän tích ñöôïc baét ñaàu ñeå chuaån bò cho laàn chieáu tieáp theo. Quaù trình xoaù seõ loaïi boû baát kì ñieän tích dö naøo töø caùc lôùp maët vaø baát kì caùc ñieän tích bò giöõ trong caùc traïng thaùi cuûa a-Se, vì vaäy ngaên caûn söï taïo boùng cuûa aûnh (ghost image) giöõa caùc laàn chuïp. Ñeå toái ña hoaù tæ leä tín hieäu-nhieãu, vaø vì vaäy chaát löôïng aûnh, thieát bò coøn thöïc hieän ñieàu chænh neàn. Ñaàu tieân laø taïo ra baûng tra LUT (look-up table) söï hieäu chænh. Baûng naøy chöùa moät aûnh chuaån cuûa daõy ñaàu doø töông öùng vôùi söï chieáu tia X baûng phaúng.

Baûng tra LUT naøy löu tröõ aûnh keát quaû chöùa söï khaùc nhau veà ñoä ñoàng nhaát cuûa nguoàn tia X, cuõng nhö caùc söï thay ñoåi nhoû trong ñaùp öùng cuûa ñaàu doø ôû caùc möùc ñoä chieáu tia khaùc nhau vaø caùc möùc naêng löôïng khaùc nhau. Söï thay ñoåi naøy gaây ra söï thay ñoåi nhoû trong ñoä lôïi cuûa moãi pixel vaø ôû ngoõ ra cuûa boä khuyeách ñaïi ñieän tích. Noùi chung, coù theå thaáy raèng söï chuaån hoaù LUT coù theå taïo moät laàn vaø söû duïng

Hình 3. Heä thoáng DR giaûm söï taùn xaï aùnh saùng

32

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

cho nhieàu laàn chieáu khaùc nhau. Khi söï thay ñoåi veà ñoä ñoàng nhaát cuûa nguoàn tia X, möùc ñoä chieáu, möùc naêng löôïng laø ñaùng keå, thì môùi caàn chuaån hoùa laïi.

Beân caïnh baûng LUT, heä thoáng coøn caàn coù caùc aûnh chuaån tröôøng toái (dark field reference image) tröôùc vaø sau moãi laàn chuïp. Selenium voâ ñònh hình, cuõng gioáng nhö nhieàu chaát baùn daãn khaùc, taïo ra moät doøng toái nhoû taïi nhieät ñoä phoøng. Do löôïng doøng ñieän toái thay ñoåi theo thôøi gian trong vaø giöõa caùc laàn chieáu tia vaø nhieät ñoä cuûa maûng ñaàu doø, neân caùc thoâng tin veà aûnh toái tröôùc vaø sau chieáu tia ñöôïc duøng ñeå moâ phoûng nhieãu neàn (bachground noise) trong quaù trình chieáu tia. Nhieäm vuï hieäu chænh neàn ñöôïc laäp trình treân thieát bò phaàn cöùng vaø ñöôïc thöïc hieän hoaøn toaøn töï ñoäng. Hai aûnh chuaån naøy ñöôïc laáy trung bình ñeå öôùc löôïng ñoä lôùn cuûa neàn trong

suoát quaù trình chieáu tia vaø aûnh chieáu ñöôïc hieäu chænh. Keát quaû cuûa quaù trình hieäu chænh naøy seõ taêng ñoä nhaïy töông phaûn (contrast sensivity) cuûa heä thoáng vaø söï oån ñònh giöõa caùc laàn chieáu.

2. Coâng ngheä CCD (Charge Coupled Device): DR giaùn tieáp Trong phöông phaùp naøy, naêng löôïng tia X ñöôïc chuyeån thaønh tín hieäu ñieän thoâng qua aùnh saùng. Ñaàu doø söû duïng maøn photpho hay tinh theå nhaáp nhaùy CsI ñeå bieán naêng löôïng tia X thaønh aùnh saùng.

AÙnh saùng naøy coù theå ñöôïc haáp thuï bôûi caùc photodiode (hình 5) ñeå taïo ra caùc tín hieäu ñieän.

Tuyø theo cöôøng ñoä tín hieäu ñieän thu ñöôïc maø maùy tính seõ soá hoaù ñeå cho hình aûnh tæ leä vôùi cöôøng ñoä tia X chieáu tôùi ñaàu doø. Quaù trình taïo aûnh vaø ñoïc aûnh hoaøn toaøn gioáng vôùi loaïi ñaàu doø a-Se.

Hình 4. Ñaàu doø DR giaùn tieáp cuûa VIKOMED.

SO SAÙNH GIÖÕA DR VAØ CR DR – Digital Radiography Cho aûnh Xquang soá tröïc tieáp.

Coù theå chuïp lieân tuïc khoâng caàn xoùa.

Khoâng caàn casette, coù theå ghi teân beänh nhaân tröïc tieáp.

Cho aûnh ngay sau khi chuïp.

Baûn caûm öùng coá ñònh chæ duøng ñöôïc vôùi 1 maùy Xquang.

Laø heä thoáng hieän ñaïi, goïn nheï.

Chi phí cao.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CR – Computed Radiography Cho aûnh giaùn tieáp sau khi ñöa cassette qua maùy queùt lazer Ngoaøi casette, coù theâm maùy queùt, maùy ghi lyù lòch beänh nhaân.

Chaäm hôn DR veà thôøi gian cho aûnh (coù theå ñeán 90 laàn) Ña naêng hôn vì chuïp ñöôïc ôû nôi khaùc roài mang veà trung taâm xöû lyù.

Heä thoáng caàn nhieàu maùy moùc ñi theo.

Chi phí thaáp hôn.

33

HEÄ THOÁNG DR CUÛA KHOA CHAÅN ÑOAÙN HÌNH AÛNH, BEÄNH VIEÄN ÑA KHOA TRUNG ÖÔNG QUAÛNG NAM Ngaøy 04 thaùng 8 naêm 2012 boä moân chuùng toâi cuøng Ban giaùm hieäu Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñeán thaêm vaø laøm vieäc vôùi khoa Chaån ñoaùn hình aûnh Beänh vieän Ña khoa trung öông Quaûng Nam. Chuùng toâi khoâng khoûi ngôõ ngaøng tröôùc söï hieän ñaïi cuûa heä thoáng DR taïi ñaây maø coøn nhaän thaáy raèng heä thoáng DR ôû ñaây ngoaøi caùc öu ñieåm noùi treân noù coøn coù caùc öu ñieåm sau: + Phaàn meàm caøi ñaët nhanh choùng, giao dieän thaân thieän vôùi ngöôøi söû duïng. Deã daøng trong vieäc xöû lyù hình aûnh nhö thay ñoåi ñoä töông phaûn, ñoä saùng, phoùng to thu nhoû cuøng caùc coâng cuï ño goùc vaø

khoaûng caùch... tieän lôïi toái öu cho nhaân vieân ñoïc keát quaû trong quaù trình chaån ñoaùn.

Nhö vaäy chæ trong thôøi gian khoaûng 3 giaây ta ñaõ coù aûnh Xquang kó thuaät soá vaø khoaûng 1 phuùt nöõa ñeå tieán haønh in phim vaø traû keát quaû cho beänh nhaân.

Ngoaøi ra phaàn meàm naøy coøn coù theå söû duïng ñeå in 2, 3 hay 4 kieåu aûnh Xquang treân cuøng moät phim.

Chuïp Xquang soá hoùa laø moät giaûi phaùp höõu ích trong chaån ñoaùn hình aûnh, cho hình aûnh tröïc tieáp, roõ neùt, ñeïp, khoâng caàn cassette, löu tröõ hình aûnh ñöôïc laâu daøi vaø vôùi soá löôïng lôùn, do vaäy raát thuaän tieän cho vieäc nghieân cöùu cuõng nhö tra cöùu maø Beänh vieän ña khoa trung öông Quaûng Nam laø moät trong nhöõng ñôn vò ñi ñaàu trong tænh Quaûng Nam hieän nay.

Giao dieän xöû lyù aûnh.

Film chuïp ngöïc X-quang coå ñieån. Film chuïp ngöïc X-quang kó thuaät soá.

34

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CHOÏN NGAØNH

H

BSCKI. Ñinh Lyù

aèng naêm moãi khi gioù Laøo giaän hôøn hay nguû queân ôû söôøn taây cuûa daõy Tröôøng Sôn, khi ta ñang mô maøng, voâ thöùc trong giaác nguû, vaãn caûm nhaän ñöôïc caùi laønh laïnh phôn phôùt cuûa muøa ñoâng vaø maùt dìu dòu cuûa muøa heø, möa chaúng ra möa, naéng cuõng chaúng phaûi. ÖØ ñoù laø ñaàu thu. ÔÛ caùc tröôøng THPT ñaõ hoïc ñöôïc hôn thaùng thì ôû tröôøng toâi caùc em môùi nhaäp hoïc. Nhìn nhöõng khuoân maët trong saùng, “ngu ngô” nhö toâi ôû 32 naêm veà tröôùc, khoâng hieåu gì veà ngaønh hoaëc hieåu ñeå maø coù, noùi thaät thaø laø chaúng coù khaùi nieäm naøo taát, toâi thöôøng chuùc möøng caùc taân sinh vieân ñaõ choïn con ñöôøng maø mình ñaõ theo ñuoåi, nhieàu laàn töï vaán ñaây laø ngheà hay nghieäp. OÂ hay caùi gì maø chaúng ñöôïc “tình hay nghóa” (ñöôïc moâ taû ôû baøi vieát ñaàu tieân) mieãn raèng ta khoâng aân haän hay chaïnh loøng. ÔÛ buoåi daïy ñaàu tieân toâi thöôøng chi ra 1 tieát ñeå noùi veà ngaønh.

Ngheà y laø moät ngheà “cöïc”: Khoâng cöïc sao ñöôïc khi ñoái töôïng laø con ngöôøi, thaät ra suy cho cuøng ngaønh naøo trong xaõ hoäi ñoái töôïng lieân quan tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeàu laø con ngöôøi, nhöng ñaây laø ngöôøi beänh. Haõy baét ñaàu nheù.

Ngay töø trong tröôøng, sinh vieân tröôøng y ñaõ vöøa hoïc lyù thuyeát vöøa thöïc taäp; lòch hoïc haàu nhö kín mít vaø daøi nhaát so vôùi caùc tröôøng hoïc khaùc. Vöøa hoïc vöøa thôû “khoâng bieát coù quaù chaêng”, vuøi trong saùch vôû, saùng giaûng ñöôøng lyù thuyeát, chieàu veà phoøng thöïc taäp, roài laïi thi, kieåm tra... Ngoaûnh laïi muøa xuaân beân cöûa laø keát thuùc hoïc kì moät. Veà vôùi ba meï ñöôïc 3 tuaàn roài laïi theo voøng tuaàn hoaøn môùi saùng beänh vieän, chieàu giaûng ñöôøng vaø ñôøi sinh vieân cöù theá, ñieàu hoøa dao ñoäng nhö con laéc. Keát thuùc ôû naêm thöù 3 hoaëc 6.

Ra tröôøng laøm vieäc taïi beänh vieän, ngoaøi giôø laøm vieäc haønh chính bình thöôøng, coâng chöùc ngaønh y phaûi tröïc. Coù theå noùi, ñoái vôùi nghaønh y, khoâng coù ngaøy teát, ngaøy nghæ, ngaøy leã maø chæ coù ngaøy laøm vieäc, ngaøy tröïc vaø ngaøy khoâng tröïc.

Ngheà y laø moät ngheà coù nguy cô beänh ngheà nghieäp cao: Thaày thuoác tieáp xuùc haøng ngaøy vaø lieân tuïc vôùi ngöôøi beänh mang maàm beänh nhö vieâm gan sieâu vi, baïch haàu, lao phoåi, HIV/AIDS, ñaëc bieät laø vôùi nhöõng ngöôøi laøm vieäc taïi caùc chuyeân khoa nhö

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

truyeàn nhieãm, lao, ngoaïi khoa, caùc khoa coù can thieäp phaãu thuaät, thuû thuaät.

Ngheà y laø moät ngheà thaàm laëng: Nhöõng ñoùng goùp cuûa ngaønh y khoâng coù tính khoa tröông bôûi suy cho cuøng, ngaønh y vaãn laø keû chieán baïi trong cuoäc chieán beänh taät. Bôûi vì ngaønh y laø moät ngaønh khoa hoïc khoâng chaéc chaén. Thaày thuoác mieät maøi vôùi beänh taät, chænh söûa, khoâi phuïc, buø daép nhöõng truïc traëc cuûa cô theå vôùi muïc tieâu toái thöôïng laø ñöa ngöôøi beänh veà vôùi cuoäc soáng thöôøng nhaät cuûa hoï. Trong nhöõng ñeâm daøi laïnh coùng cuûa muøa ñoâng hay haàm haäp, böùc boái cuûa muøa haï ngöôøi thaày thuoác phaûi queân ñi ñeå ñoåi laáy caûm giaùc deã chòu vaø giaác nguû cho ngöôøi beänh. Trong ñeâm vaéng ta vui coù ai hay, ta buoàn ai laø ngöôøi chia seû.

Ngheà y laø moät ngheà nhaïy caûm: Tuy thaàm laëng nhöng ngheà y raát nhaïy caûm vôùi dö luaän xaõ hoäi. Bao ñoùng goùp caûi thieän söùc khoûe ngöôøi beänh ñoù seõ lu môø, thaäm chí bò leân aùn khi coù nhöõng söï coá ñaùng tieác hoaëc baát khaû khaùng. Taùc phaåm hoaøn haûo vaø phöùc taïp nhaát cuûa taïo hoùa laø con ngöôøi maø trong ñoù phaàn quyù nhaát chính laø söùc khoûe; do vaäy, maát maùt lôùn nhaát cuûa taïo hoaù laø con ngöôøi vaø maát maùt lôùn nhaát cuûa con ngöôøi laø söùc khoeû. Ñoái töôïng cuûa ngheà laø con ngöôøi ñang bò beänh cho neân coâng chöùc ngaønh y deã ñoái dieän vôùi nhöõng phaûn öùng nhaïy caûm töø ngöôøi beänh vaø coäng ñoàng.

(Xem tieáp trang 37)

35

DÖÏ PHOØNG UNG THÖ COÅ TÖÛ CUNG Ths.BS Nguyeãn Thò Ngoïc Loan

U

ng thö coå töû cung laø loaïi ung thö gaây töû vong ñöùng haøng thöù 2 ôû phuï nöõ, 17.3/100.000 (sau ung thö vuù). Moãi naêm toaøn theá giôùi coù khoaûng hôn 500.000 phuï nöõ bò aûnh höôûng bôûi ung thö coå töû cung, trong soá ñoù coù hôn 270.000 ca töû vong do ung thö.

Theo baùo caùo cuûa boä Y teá, naêm 2010, taïi Vieät Nam coù 5.664 phuï nöõ maéc ung thö coå töû cung vaø tyû leä maéc môùi laø 13,6/ 100.000 phuï nöõ. Caùc ghi nhaän cho thaáy taàn suaát maéc ung thö coù xu höôùng taêng leân. Neáu khoâng can thieäp saøng loïc, döï phoøng vaø ñieàu trò ung thö coå töû cung thì trong 10 naêm nöõa, tyû leä môùi maéc vaø cheát do ung thö coå töû cung seõ taêng leân 25%.

99.7% ung thö coå töû cung do HPV gaây ra. Caùc yeáu toá laøm taêng nguy cô ung thö coå töû cung laø: quan heä tình duïc sôùm , quan heä tình duïc vôùi nhieàu ngöôøi, sinh nhieàu con, veä sinh sinh duïc khoâng ñuùng caùch, vieâm CTC maïn tính, nhieãm khuaån laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc, ñieàu kieän dinh döôõng, kinh teá - xaõ hoäi thaáp, huùt thuoác laù, ñaùi thaùo ñöôøng, söû duïng thuoác traùnh thai ñöôøng uoáng keùo daøi (> 5 naêm), suy giaûm mieãn dòch (nhieãm HIV).

Sau laàn nhieãm HPV ñaàu tieân, khoaûng 5- 10% caùc tröôøng hôïp coù theå hình thaønh caùc bieán ñoåi teá baøo ôû coå töû cung do HPV. Phaàn

36

lôùn caùc toån thöông naøy töï thoaùi trieån veà bình thöôøng sau moät thôøi gian töông ñoái ngaén hoaëc khoâng tieán trieån ñeán daïng naëng hôn. Neáu ngöôøi phuï nöõ nhieãm HPV nguy cô cao vaø phoái hôïp vôùi caùc yeáu toá thuaän lôïi khaùc, toån thöông ban ñaàu coù theå toàn taïi vaø tieán trieån trong khoaûng 10- 20 naêm qua caùc giai ñoaïn taân saûn trong bieåu moâ ñeå hình thaønh ung thö coå töû cung. Do thôøi gian töø luùc nhieãm HPV ñeán luùc bò ung thö coå töû cung quaù daøi nhö vaäy neân ñaïi ña soá caùc tröôøng hôïp ung thö coå töû cung coù theå phoøng ngöøa baèng caùch saøng loïc, phaùt hieän sôùm vaø ñieàu trò caùc toån thöông tieàn ung thö.

Vieäc döï phoøng ung thö coå töû cung ñöôïc chia laøm 2 caáp ñoä Döï phoøng caáp 1: aùp duïng cho caùc ñoái töôïng chöa coù toån thöông coå töû cung do HPV, bao goàm caùc giaûi phaùp nhaèm ngaên chaën laây nhieãm HPV vaø haïn cheá caùc yeáu toá thuaän lôïi. Caùc phöông phaùp döï phoøng sô caáp bao goàm: - Tuyeân truyeàn giaùo duïc nhaèm giaûm loái soáng tình duïc coù nguy cô cao.

- Traùnh hoaëc giaûm caùc yeáu toá nguy cô khaùc nhö laäp gia ñình sôùm, coù con sôùm , huùt thuoác laù (keå caû chuû ñoäng hoaëc thuï ñoäng).

- Phoøng nhieãm HPV: khoâng quan heä tình duïc vôùi nhieàu ngöôøi, söû duïng bao cao su, tieâm vaccine phoøng nhieãm HPV. Toå chöùc Y teá Theá giôùi khuyeán

nghò tieâm vaccin HPV cho caùc em gaùi vò thaønh nieân tröôùc khi böôùc vaøo tuoåi quan heä tình duïc töø ñoä tuoåi 9 hoaëc 10 - 13 tuoåi.

Vaccin coù hieäu quaû baûo veä gaàn 100% ñoái vôùi HPV chuûng 16 vaø 18, laø nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra ung thö coå töû cung. Vaccin naøy ñöôïc chöùng minh laø an toaøn.

Hieän nay coù gaàn 30 nöôùc ñaõ ñöa vaccin naøy vaøo Chöông trình tieâm chuûng môû roäng, trong ñoù coù Australia, Malaysia, Anh, Myõ vaø haàu heát caùc nöôùc thuoäc Coäng ñoàng chaâu AÂu. Vaccin ñaõ ñöôïc caáp pheùp söû duïng ôû treân 100 nöôùc, trong ñoù coù Vieät Nam. Döï phoøng caáp 2: ñöôïc tieán haønh baèng khaùm saøng loïc, phaùt hieän nhöõng toån thöông tieàn ung thö ôû coå töû cung tröôùc khi chuùng phaùt trieån thaønh ung thö. Khi khaùm saøng loïc, neáu phaùt hieän nhöõng baát thöôøng, ngöôøi phuï nöõ coù theå ñöôïc ñieàu trò ngay hoaëc sau ñoù vaøi ngaøy.

Saøng loïc theo phöông phaùp Pap smear ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân toaøn theá giôùi trong hôn 50 naêm qua. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, phöông phaùp naøy laø phöông phaùp thöôøng quy trong saøng loïc ñònh kyø cho phuï nöõ, goùp phaàn giaûm tôùi 70-80% tyû leä maéc ung thö coå töû cung taïi caùc nöôùc phaùt trieån töø nhöõng naêm 1960. Tuy nhieân nhöõng ñoøi hoûi cao veà phöông tieän kyõ thuaät vaø kinh phí ñeå phoå bieán vaø duy trì phöông phaùp naøy laïi khoâng phuø hôïp vôùi

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

nhöõng nöôùc coù ñieàu kieän nguoàn löïc haïn cheá, trong ñoù coù Vieät Nam. Ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá vaø nguoàn löïc hieän coù cuûa mình, toå chöùc Y teá theá giôùi ñaõ khuyeán caùo caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå thay theá phöông phaùp Pap smear baèng phöông phaùp quan saùt coå töû cung vôùi Acetic acid (Visual Inspection with Acetic acid VIA).

Phöông phaùp VIA aùp duïng toát nhaát cho phuï nöõ töø 30-49 tuoåi, nhoùm tuoåi naøy cuõng laø nhoùm coù nguy cô cao nhaát bò ung thö coå töû cung. Neáu phaùt hieän ñöôïc daáu hieäu tieàn ung thö coå töû cung, thaày thuoác seõ thöïc hieän ñieàu trò sôùm baèng phöông phaùp thích hôïp. VIA ñaõ ñöôïc chöùng minh laø phöông phaùp coù ñoä nhaïy vaø hieäu quaû khoâng keùm so vôùi phöông phaùp Pap smear trong vieäc phaùt hieän sôùm nhaèm giaûm töû vong do ung thö coå töû cung. VIA ñôn giaûn veà kyõ thuaät thöïc hieän, phöông

CHOÏN NGAØNH

tieän chæ caàn moät chieác ñeøn pin vaø dung dòch Acetic acid (giaám) cho neân ñöôïc ñaùnh giaù laø phöông phaùp phuø hôïp cho nhöõng nôi coù ñieàu kieän nguoàn löïc haïn cheá. Do ñoù, coù theå aùp duïng thöïc hieän VIA taïi caùc cô sôû y teá vuøng saâu, vuøng xa, coù ít trang thieát bò maø vaãn tieáp caän ñöôïc nhieàu phuï nöõ. Hôn nöõa, VIA cho keát quaû ngay neân coù theå thöïc hieän ñieàu trò hoaëc chuyeån tuyeán ngay trong cuøng moät laàn ñeán saøng loïc. Nhôø ñoù, ngöôøi phuï nöõ khoâng phaûi ñeán cô sôû y teá nhieàu laàn, ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn giaûm soá phuï nöõ khoâng ñöôïc ñieàu trò vì khoâng quay laïi ñieàu trò vôùi nhieàu lyù do vaø taêng ñöôïc soá phuï nöõ ñöôïc ñieàu trò. Ñieàu trò sôùm thöôøng ñöôïc aùp duïng ngay trong moät laàn khaùm saøng loïc. Phöông phaùp ñieàu trò sôùm thöôøng laø ñieàu trò aùp laïnh. Ñaây laø phöông phaùp ñôn giaûn, ít toán keùm vaø an toaøn baèng caùch laøm ñoâng laïnh moâ coå töû cung bò

(Tieáp theo trang 35)

Ngheà y laø moät ngheà hoïc suoát ñôøi: Con ngöôøi laø voán quyù nhaát. Beänh taät thieân bieán vaïn hoùa theo thôøi gian. Y hoïc ngaøy caøng phaùt trieån, ñoøi hoûi nhieàu caùch thöùc chöõa trò phaûi coù baèng chöùng. Vì vaäy, baùc syõ phaûi hoïc taäp suoát ñôøi. Caùi ñuùng, caùi sai trong y hoïc nhieàu khi mong manh ñoøi hoûi ngöôøi haønh ngheà phaûi heát söùc thaän troïng; do ñoù, chæ coù caäp nhaät kieán thöùc lieân tuïc thì thaày thuoác môùi giaûm ñöôïc nhöõng sai soùt ñaùng tieác vaø ñem laïi lôïi ích toái ña cho ngöôøi beänh.

Ngheà y laø moät ngheà coù haïnh phuùc? Ña phaàn ngöôøi haønh ngheà ôû töøng chuyeân khoa ñeàu taän höôûng nieàm phaán chaán lan traøn vaø ngaây ngaát töï taïi khi cöùu ngöôøi beänh qua côn nguy kòch, chöõa khoûi moät caên beänh phöùc taïp, keát thuùc moät ca moå khoù, nghe tieáng khoùc chaøo ñôøi cuûa treû sau moät ca ñeû gay caán; thaáp thoaùng ñaâu ñoù laø nieàm vui khi chöùng kieán

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

nhieãm beänh. Khoâng nhaát thieát phaûi laø baùc só phuï khoa môùi coù theå laøm ñöôïc phöông phaùp naøy maø y taù vaø nöõ hoä sinh ñöôïc ñaøo taïo laø coù theå thöïc hieän moät caùch an toaøn vaø hieäu quaû. Ñaây laø moät giaûi phaùp toát ñeå môû roäng saøng loïc tôùi tuyeán cô sôû, giuùp ngaønh y teá coù theâm khaû naêng taêng cöôøng thöïc hieän saøng loïc ung thö coå töû cung vôùi tyû leä phuï nöõ ñöôïc saøng loïc taêng vôùi khaû naêng nguoàn löïc haïn cheá.

Maëc duø caùch tieáp caän phoøng ung thö coå töû cung moät caùch toaøn dieän ñoøi hoûi söï noã löïc cuûa caû heä y teá döï phoøng vaø heä ñieàu trò vôùi nhöõng saùng kieán phoøng choáng ung thö coå töû cung treân theá giôùi, vôùi nhöõng noã löïc töø phía laõnh ñaïo vaø caùn boä chuyeân moân, ñöôïc söï hoã trôï giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc quoác teá, chuùng ta hoaøn hoaøn coù theå hy voïng vaøo moät töông lai gaàn seõ laø moät theá giôùi khoâng coøn ung thö coå töû cung do HPV.

ngöôøi beänh, ngöôøi nhaø vui möøng daét nhau ra vieän, nuï cöôøi hoàn nhieân, tieáng noùi bi boâ cuûa nhöõng beù vöøa laønh beänh. Nhöõng cuï giaø chaân böôùc coøn run run nhöng aùnh maét vaø nuï cöôøi moùm meùm vì qua côn nguy kòch. Haïnh phuùc naøy chæ moãi ngöôøi trong cuoäc caûm nhaän. Ñoù, ngaønh y cöïc nhöng khoâng khoå.

Ngheà y “laøm daâu traêm hoï”, daãu coá chænh chu chöùc phaän “naøng daâu” nhöng ñoái dieän vôùi noãi ñau theå xaùc vaø tinh thaàn trong nhieàu tình caûnh khaùc nhau thì chaéc chaén khoâng traùnh khoûi lôøi ta thaùn.

Mong ngöôøi beänh thaáu caûm ñaëc thuø ngheà nghieäp vaø ñaùnh giaù chaân xaùc nhaèm giuùp thaày thuoác vöõng böôùc vaø vui veû thöïc hieän chöùc nghieäp chaêm soùc söùc khoûe.

Theá taïi sao laïi choïn ngaønh y? ñaâu deã traû lôøi phaûi chaêng chæ coù thôøi gian vaø taâm nguyeän cuûa moãi ngöôøi. Caâu traû lôøi xin nhöôøng ôû thaúm saâu nhöõng ai khoaùc aùo ngaønh Y. Döïa theo Y Khoa Net. Ñeâm 27-9-2012.

37

THEÁ NAØO LAØ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC TÍCH CÖÏC? CN.Hoà Thò Thöôøng

T

heo PGS.TS Vuõ Hoàng Tieán, phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc laø moät thuaät ngöõ ruùt goïn, ñöôïc duøng ôû nhieàu nöôùc ñeå chæ nhöõng phöông phaùp giaùo duïc, daïy hoïc theo höôùng phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc.

Phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc höôùng tôùi vieäc hoaït ñoäng hoùa, tích cöïc hoùa hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc, nghóa laø taäp trung vaøo phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc chöù khoâng phaûi laø taäp trung vaøo phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi daïy, tuy nhieân ñeå daïy hoïc theo phöông phaùp tích cöïc thì giaùo vieân phaûi noã löïc nhieàu hôn so vôùi phöông phaùp daïy hoïc thuï ñoäng.

Theá naøo laø tính tích cöïc hoïc taäp?

Tính tích cöïc hoïc taäp - veà thöïc chaát laø tính tích cöïc nhaän thöùc, ñaëc tröng ôû khaùt voïng hieåu bieát, coá gaéng trí löïc vaø coù nghò löïc cao trong quaù trình chieám lónh tri thöùc. Tính tích cöïc nhaän thöùc trong hoaït ñoäng hoïc taäp lieân quan tröôùc heát vôùi ñoäng cô hoïc taäp. Ñoäng cô ñuùng taïo ra höùng thuù. Höùng thuù laø tieàn ñeà cuûa töï giaùc. Höùng thuù vaø töï giaùc laø hai yeáu toá taïo neân tính tích cöïc. Tính tích cöïc saûn sinh neáp tö duy ñoäc laäp. Suy nghó ñoäc laäp laø maàm moáng cuûa saùng taïo.

Ngöôïc laïi, phong caùch hoïc taäp tích cöïc ñoäc laäp saùng taïo seõ phaùt

38

trieån töï giaùc, höùng thuù, boài döôõng ñoäng cô hoïc taäp. Tính tích cöïc hoïc taäp bieåu hieän ôû nhöõng daáu hieäu nhö: haêng haùi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa giaùo vieân, boå sung caùc caâu traû lôøi cuûa baïn, thích phaùt bieåu yù kieán cuûa mình tröôùc vaán ñeà neâu ra; hay neâu thaéc maéc, ñoøi hoûi giaûi thích caën keõ nhöõng vaán ñeà chöa ñuû roõ; chuû ñoäng vaän duïng kieán thöùc, kó naêng ñaõ hoïc ñeå nhaän thöùc vaán ñeà môùi; taäp trung chuù yù vaøo vaán ñeà ñang hoïc; kieân trì hoaøn thaønh caùc baøi taäp, khoâng naûn tröôùc nhöõng tình huoáng khoù khaên.

Muoán ñoåi môùi caùch hoïc phaûi ñoåi môùi caùch daïy. Caùch daïy chæ ñaïo caùch hoïc, nhöng ngöôïc laïi thoùi quen hoïc taäp cuûa troø cuõng aûnh höôûng tôùi caùch daïy cuûa thaày.

Chaúng haïn, coù tröôøng hôïp hoïc sinh ñoøi hoûi caùch daïy tích cöïc hoaït ñoäng nhöng giaùo vieân chöa ñaùp öùng ñöôïc, hoaëc coù tröôøng hôïp giaùo vieân haêng haùi aùp duïng PPDH tích cöïc nhöng khoâng thaønh coâng vì hoïc sinh chöa thích öùng, vaãn quen vôùi loái hoïc taäp thuï ñoäng. Vì vaäy, giaùo vieân phaûi kieân trì duøng caùch daïy hoaït ñoäng ñeå daàn daàn xaây döïng cho hoïc sinh phöông phaùp hoïc taäp chuû ñoäng moät caùch vöøa söùc, töø thaáp leân cao. Trong ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc phaûi coù söï hôïp taùc caû cuûa thaày vaø troø, söï phoái hôïp nhòp nhaøng hoaït ñoäng daïy vôùi hoaït ñoäng hoïc thì môùi

thaønh coâng.

Phöông phaùp day hoïc tích cöïc coù caùc ñaëc ñieåm sau: Moät laø, daïy vaø hoïc thoâng qua toå chöùc caùc hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh: Trong phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, ngöôøi hoïc - ñoái töôïng cuûa hoaït ñoäng "daïy", ñoàng thôøi laø chuû theå cuûa hoaït ñoäng "hoïc" ñöôïc cuoán huùt vaøo caùc hoaït ñoäng hoïc taäp do giaùo vieân toå chöùc vaø chæ ñaïo, thoâng qua ñoù töï löïc khaùm phaù nhöõng ñieàu mình chöa roõ chöù khoâng phaûi thuï ñoäng tieáp thu nhöõng tri thöùc ñaõ ñöôïc giaùo vieân saép ñaët. Ñöôïc ñaët vaøo nhöõng tình huoáng cuûa ñôøi soáng thöïc teá, ngöôøi hoïc tröïc tieáp quan saùt, thaûo luaän, laøm thí nghieäm, giaûi quyeát vaán ñeà ñaët ra theo caùch suy nghó cuûa mình, töø ñoù naém ñöôïc kieán thöùc kó naêng môùi, vöøa naém ñöôïc phöông phaùp "laøm ra" kieán thöùc, kó naêng ñoù, khoâng raäp theo nhöõng khuoân maãu saün coù, ñöôïc boäc loä vaø phaùt huy tieàm naêng saùng taïo.

Daïy theo caùch naøy thì giaùo vieân khoâng chæ giaûn ñôn truyeàn ñaït tri thöùc maø coøn höôùng daãn haønh ñoäng. Chöông trình daïy hoïc phaûi giuùp cho töøng hoïc sinh bieát haønh ñoäng vaø tích cöïc tham gia caùc chöông trình haønh ñoäng cuûa coäng ñoàng.

Hai laø, daïy vaø hoïc chuù troïng reøn luyeän phöông phaùp töï hoïc: Phöông phaùp tích cöïc xem

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

vieäc reøn luyeän phöông phaùp hoïc taäp cho hoïc sinh khoâng chæ laø moät bieän phaùp naâng cao hieäu quaû daïy hoïc maø coøn laø moät muïc tieâu daïy hoïc.

Trong xaõ hoäi hieän ñaïi ñang bieán ñoåi nhanh - vôùi söï buøng noå thoâng tin, khoa hoïc, kó thuaät, coâng ngheä phaùt trieån nhö vuõ baõo - thì khoâng theå nhoài nheùt vaøo ñaàu oùc hoïc sinh khoái löôïng kieán thöùc ngaøy caøng nhieàu.

Phaûi quan taâm daïy cho hoïc sinh phöông phaùp hoïc ngay töø baäc Tieåu hoïc vaø caøng leân baäc hoïc cao hôn caøng phaûi ñöôïc chuù troïng.

Trong caùc phöông phaùp hoïc thì coát loõi laø phöông phaùp töï hoïc. Neáu reøn luyeän cho ngöôøi hoïc coù ñöôïc phöông phaùp, kó naêng, thoùi quen, yù chí töï hoïc thì seõ taïo cho hoï loøng ham hoïc, khôi daäy noäi löïc voán coù trong moãi con ngöôøi, keát quaû hoïc taäp seõ ñöôïc nhaân leân gaáp boäi. Vì vaäy, ngaøy nay ngöôøi ta nhaán maïnh maët hoaït ñoäng hoïc trong quaù trình daïy hoïc, noã löïc taïo ra söï chuyeån bieán töø hoïc taäp thuï ñoäng sang töï hoïc chuû ñoäng, ñaët vaán ñeà phaùt trieån töï hoïc ngay trong tröôøng phoå thoâng, khoâng chæ töï hoïc ôû nhaø sau baøi leân lôùp maø töï hoïc caû trong tieát hoïc coù söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân.

Ba laø, taêng cöôøng hoïc taäp caù theå, phoái hôïp vôùi hoïc taäp hôïp taùc: Trong hoïc taäp, khoâng phaûi moïi tri thöùc, kó naêng, thaùi ñoä ñeàu ñöôïc hình thaønh baèng nhöõng hoaït ñoäng ñoäc laäp caù nhaân. Lôùp hoïc laø moâi tröôøng giao tieáp thaày - troø, troø - troø, taïo neân moái quan heä hôïp taùc giöõa

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

caùc caù nhaân treân con ñöôøng chieám lónh noäi dung hoïc taäp. Thoâng qua thaûo luaän, tranh luaän trong taäp theå, yù kieán moãi caù nhaân ñöôïc boäc loä, khaúng ñònh hay baùc boû, qua ñoù ngöôøi hoïc naâng mình leân moät trình ñoä môùi. Baøi hoïc vaän duïng ñöôïc voán hieåu bieát vaø kinh nghieäm soáng cuûa ngöôøi thaày giaùo.

Trong nhaø tröôøng, phöông phaùp hoïc taäp hôïp taùc ñöôïc toå chöùc ôû caáp nhoùm, toå, lôùp hoaëc tröôøng. Ñöôïc söû duïng phoå bieán trong daïy hoïc laø hoaït ñoäng hôïp taùc trong nhoùm nhoû. Hoïc taäp hôïp taùc laøm taêng hieäu quaû hoïc taäp, nhaát laø luùc phaûi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà gay caán, luùc xuaát hieän thöïc söï nhu caàu phoái hôïp giöõa caùc caù nhaân ñeå hoaøn thaønh nhieäm vuï chung. Trong hoaït ñoäng theo nhoùm nhoû seõ khoâng theå coù hieän töôïng yû laïi; tính caùch naêng löïc cuûa moãi thaønh vieân ñöôïc boäc loä, uoán naén, phaùt trieån tình baïn, yù thöùc toå chöùc, tinh thaàn töông trôï. Moâ hình hôïp taùc trong xaõ hoäi ñöa vaøo ñôøi soáng hoïc ñöôøng seõ laøm cho caùc thaønh vieân quen daàn vôùi söï phaân coâng hôïp taùc trong lao ñoäng xaõ hoäi.

Boán laø, keát hôïp ñaùnh giaù cuûa thaày vôùi töï ñaùnh giaù cuûa troø: Trong daïy hoïc, vieäc ñaùnh giaù hoïc sinh khoâng chæ nhaèm muïc ñích nhaän ñònh thöïc traïng vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng hoïc cuûa troø maø coøn ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän nhaän ñònh thöïc traïng vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng daïy cuûa thaày.

Tröôùc ñaây giaùo vieân giöõ ñoäc quyeàn ñaùnh giaù hoïc sinh. Trong phöông phaùp tích cöïc, giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh phaùt trieån kó naêng töï ñaùnh giaù ñeå töï ñieàu chænh caùch hoïc. Lieân quan vôùi ñieàu naøy, giaùo vieân caàn taïo ñieàu kieän

thuaän lôïi ñeå hoïc sinh ñöôïc tham gia ñaùnh giaù laãn nhau. Töï ñaùnh giaù ñuùng vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng kòp thôøi laø naêng löïc raát caàn cho söï thaønh ñaït trong cuoäc soáng maø nhaø tröôøng phaûi trang bò cho hoïc sinh.

Theo höôùng phaùt trieån caùc phöông phaùp tích cöïc ñeå ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi naêng ñoäng, sôùm thích nghi vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi, thì vieäc kieåm tra, ñaùnh giaù khoâng theå döøng laïi ôû yeâu caàu taùi hieän caùc kieán thöùc, laëp laïi caùc kó naêng ñaõ hoïc maø phaûi khuyeán khích trí thoâng minh, oùc saùng taïo trong vieäc giaûi quyeát nhöõng tình huoáng thöïc teá.

Toùm laïi, töø daïy vaø hoïc thuï ñoäng sang daïy vaø hoïc tích cöïc, giaùo vieân khoâng coøn ñoùng vai troø ñôn thuaàn laø ngöôøi truyeàn ñaït kieán thöùc, giaùo vieân trôû thaønh ngöôøi thieát keá, toå chöùc, höôùng daãn caùc hoaït ñoäng ñoäc laäp hoaëc theo nhoùm nhoû ñeå hoïc sinh töï löïc chieám lónh noäi dung hoïc taäp, chuû ñoäng ñaït caùc muïc tieâu kieán thöùc, kó naêng, thaùi ñoä theo yeâu caàu cuûa chöông trình.

Treân lôùp, hoïc sinh hoaït ñoäng laø chính, giaùo vieân coù veû nhaøn nhaõ hôn nhöng tröôùc ñoù, khi soaïn giaùo aùn, giaùo vieân ñaõ phaûi ñaàu tö coâng söùc, thôøi gian raát nhieàu so vôùi kieåu daïy vaø hoïc thuï ñoäng môùi coù theå thöïc hieän baøi leân lôùp vôùi vai troø laø ngöôøi gôïi môû, xuùc taùc, ñoäng vieân, coá vaán, troïng taøi trong caùc hoaït ñoäng tìm toøi haøo höùng, tranh luaän soâi noåi cuûa hoïc sinh. Giaùo vieân phaûi coù trình ñoä chuyeân moân saâu roäng, coù trình ñoä sö phaïm laønh ngheà môùi coù theå toå chöùc, höôùng daãn caùc hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh maø nhieàu khi dieãn bieán ngoaøi taàm döï kieán cuûa giaùo vieân.

39

Taâm söï gôûi laïi ngoâi tröôøng thaân yeâu C

uoäc ñôøi toâi thôøi thô aáu quaù vaát vaû cho neân ñöôïc nhö ngaøy hoâm nay toâi thaät söï haïnh phuùc vaø baèng loøng vôùi nhöõng gì mình coù.

Toâi sinh naêm 1957, thì naêm 1959 ba toâi ñi boä ñoäi, roài naêm 1962 ñöôïc ñieàu ñoäng vaøo chieán tröôøng mieàn Nam chính vì theá haàu nhö toâi khoâng nhôù roõ ñöôïc khuoân maët cuûa ba. Naêm 1966 queâ höông toâi bò chieán tranh taøn phaù aùc lieät. Toâi laø moät trong soá nhöõng con em ñöôïc Ñaûng Chính phuû quan taâm ñöa ra Traïi Nguyeãn Baù Ngoïc Tænh - Thanh Hoùa nuoâi aên hoïc. Luùc ñaàu ôû taäp trung, sau ñoù ñöôïc ñöa veà töøng gia ñình laøm con nuoâi. Naêm 1967 Chieán tranh bom ñaïn quaù khoác lieät, meï toâi ñaõ qua ñôøi döôùi haàm truù aån. Cuøng naêm ñoù queâ toâi nhaän giaáy baùo töû cuûa ba toâi ñaõ hy sinh taïi maët traän phía Nam. Xa queâ höông, laïi nhaän ñöôïc hai tin giöõ vôùi toâi trong cuøng moät naêm. Theá nhöng moät ñöùa treû môùi möôøi tuoåi nhö toâi luùc ñoù cuõng chaúng bieát laøm khaên tang ñeå tang cho cha meï, chæ caûm thaáy buoàn tuûi vaø khoùc moät mình.

Thöïc söï luùc ñoù toâi cuõng chöa hình dung noåi noãi ñau thöông maát maùt quaù lôùn naøy. Möôøi tuoåi toâi ñaõ laø ñöùa treû moà coâi khoâng coøn ba meï, cuõng chaúng coù anh em ruoät thòt, toâi soáng baèng söï bao boïc cuûa gia ñình nhaän nuoâi toâi. Ñeán naêm 1973 sau khi Hieäp ñònh Pari ñöôïc kí keát, toâi ñöôïc trôû veà queâ höông. Theá nhöng sau

40

CN. Nguyeãn Thò Lieãu

chieán tranh queâ toâi tan naùt, gia ñình naøo cuõng maát maùt, ñau thöông. Toâi laïi chaúng coøn ba meï ñeå nöông töïa neân phaûi soáng cuøng oâng ngoaïi bò muø vaø gia ñình caäu nhöng caäu toâi cuõng ñaõ hy sinh taïi chieán tröôøng mieàn Nam naêm 1972 chæ coøn môï toâi nuoâi 4 ngöôøi con ñang tuoåi aên hoïc nhöng caùc anh chò cuõng phaûi nghæ hoïc vì quaù cöïc khoå khoù khaên. Trong hoaøn caûnh nhö vaäy vieäc hoïc haønh cuûa toâi voâ cuøng khoù khaên nhöng toâi khoâng heà naûn chí. Luùc ñaàu toâi phaûi ñi boä 10km ñeå tôùi tröôøng haøng ngaøy roài sau ñoù vì tröôøng xa caùc gia ñình coù con em ñi hoïc ñaõ taäp trung laøm nhaø taïm ñeå coù nôi aên ôû taïm cho con em hoï, vaø theá laø toâi ñaõ ñöôïc caùc baïn cho cuøng ôû troï. luùc ñoù toâi ñaõ raát möøng vì ñöôïc ôû cuøng caùc baïn vaø cöù haøng tuaàn toâi laïi veà queâ xin gaïo, xin saén mang leân troï hoïc. Coù laàn môï toâi baûo “ Con môï vì khoù khaên quaù neân phaûi nghæ hoïc....” toâi ñaõ baät khoùc vaø nghó tôùi chuyeän boû hoïc theá nhöng ñöôïc baïn beø ñoäng vieân vaø khích leä baûo “ Maøy cöù ñi hoïc ñi tuïi tao seõ xin theâm gaïo vaø saén cuûa nhaø ñi cho maøy...” vaø toâi laïi tieáp tuïc hoïc trong söï cöu mang giuùp ñôõ cuûa baïn beø, coù nhöõng muøa heø toâi ñöôïc caùc baùc, baø con xoùm gieàng chaët tre cho toâi mang ra chôï baùn kieám tieàn mua saùch vôû, caùc coâ laøm thö vieän thì cho giaáy baùo cuõ.... Cuõng coù ba boán laàn toâi ñònh boû hoïc nhöng roài laïi nghó neáu khoâng ñi hoïc sau naøy

khoâng coù ngheà nghieäp laáy gì nuoâi baûn thaân. Vaø roài toâi laïi gaéng göôïng hoïc xong caáp 3. Trong moät laàn ñi khaùm söùc khoûe taïi beänh vieän, nhìn thaáy caùc nhaân vieân y teá maëc ñoà blouse traéng toâi ñaõ mong öôùc mình cuõng trôû thaønh moät nhaân vieân y teá, vaø toâi ñaõ ñaêng kyù thi Ñaïi hoïc Y Haø Noäi.

Sau ñoù toâi coù giaáy goïi veà ñi hoïc Y taù trung caáp. Luùc ñoù toâi chæ nghó ñôn giaûn laø coù ngheà ñeå nuoâi soáng baûn thaân song cho tôùi baây giôø toâi khoâng chæ coù ngheà maø coøn cho toâi ñöôïc laø ngöôøi toát, vì muoán chaêm soùc beänh nhaân toát tröôùc heát phaûi bieát chaêm soùc cho baûn thaân, muoán ñöôïc ngöôøi beänh thöông yeâu tin töôûng phaûi reøn luyeän nhaân caùch, lôøi aên, tieáng noùi, taùc phong, phaûi thöïc loøng ñoàng caûm vaø thöông yeâu ngöôøi beänh...Trong thôøi gian hai naêm röôõi hoïc taïi tröôøng Trung hoïc Y teá Thanh Hoùa coù nhöõng naêm toâi phaûi ôû laïi tröôøng vì khoâng coù tieàn veà queâ aên teát, toâi ñaõ ñöôïc caùc coâ caáp döôõng cho gaïo, thòt... aên teát moät mình taïi tröôøng. Naêm 1978 ra tröôøng toâi veà Ñaø Naüng chôø nhaän coâng taùc, vaø ñöôïc phoøng toå chöùc caùn boä öu tieân laø con lieät só, moà coâi neân öu tieân quyeát ñònh veà Beänh vieän Y hoïc daân toäc Hoäi An, toâi raát phaân vaân, coäng vôùi baïn beø toâi noùi raèng “ Mi vöøa ñen laïi vöøa xaáu veà ñoù sôï eá choàng...” neân toâi ñaõ traû quyeát ñònh laïi cho toå chöùc sau ñoù ñöôïc quyeát ñònh veà Tröôøng Trung hoïc Y teá Quaûng Nam - Ñaø Naüng. Luùc ñoù toâi raát lo

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

laéng vaø sôï khoâng bieát mình coù daïy hoïc ñöôïc khoâng nhöng nhôø söï ñoäng vieân khích leä cuûa baïn beø cuõng nhö moïi ngöôøi toâi quyeát ñònh nhaän coâng taùc. Veà tröôøng, toâi ñöôïc phaân ñi döï giôø, höôùng daãn thöïc haønh, coi thi, vaø daàn daàn ñöôïc tham gia giaûng daïy.

Trong 34 naêm qua baèng söï noã löïc khoâng ngöøng cuûa baûn thaân cuøng vôùi söï taïo ñieàu kieän giuùp ñôõ cuûa BGH nhaø tröôøng qua caùc thôøi kyø, baûn thaân toâi töø moät y taù trung hoïc ñaõ thaønh moät cöû nhaân ñieàu döôõng Ñaïi hoïc Khi toâi coù gia ñình, toâi caøng thaáy thöông ba meï nhieàu hôn song ba meï laïi khoâng coøn cho neân nghó tình thöông ñoù baèng caùch laøm sao ñeå nuoâi daïy con caùi cho thaønh ngöôøi laøm sao soáng cho coù ích, laøm sao coâng taùc ñöøng ñeå moïi ngöôøi phaøn naøn veà mình coù nhö vaäy ôû nôi chín suoái ba meï toâi cuõng yeân loøng. Vaø toâi cuõng luoân laáy taám göông caùch maïng cuûa gia ñình ñeå giaùo duïc con caùi: OÂng ngoaïi hy sinh ñöôïc phong taëng lieät só, Baø ngoaïi maát ñöôïc Chuû tòch nöôùc truy taëng Huy chöông khaùng chieán haïng nhaát, caùc oâng caùc caäu ñeàu laø lieät só choáng Phaùp, choáng Myõ.... caùc con phaûi soáng vaø coâng taùc laøm sao ñeå xöùng ñaùng vôùi truyeàn thoáng oâng cha.

Caøng ngaøy toâi cuõng caøng yù thöùc ñöôïc raèng khoâng coù khoå thì laøm sao coù haïnh phuùc vaø oâng trôøi khoâng cho ai taát caû cuõng khoâng laáy ñi cuûa ai taát caû, mình maát maùt caùi naøy coù theå ñöôïc buø ñaép caùi khaùc mieãn sao caùi taâm mình cho toát, loøng mình cho saùng vaø chính caùi ñoù môùi laø laâu beàn coøn tieàn baïc roài cuõng seõ heát. Toâi cuõng ñem caùi taâm cuûa mình khoâng nhöõng daïy con caùi maø coøn ñem taâm huyeát cuûa mình ñeå taâm söï vôùi caùc em hoïc sinh bieát ñaâu coù theå laø ñoäng löïc ñeå thuùc ñaåy caùc em trong hoïc taäp vaø vöôn leân trong cuoäc soáng.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Kyù öùc ngöôøi thaày T

CN.Doaõn Thò Baêng Thaïnh

rôû laïi thaêm tröôøng trong nhöõng ngaøy laäp thu, loøng toâi laïi daâng leân moät noãi nieàm khoù taû, moät noãi buoàn meânh moâng, voâ taän...

“Hoâm nay toâi trôû veà thaêm tröôøng cuõ Nhieàu neùt ñoåi thay “ngöôøi cuõ” ñaâu roài” Hieän ra tröôùc maét toâi vaãn laø hình aûnh maùi tröôøng thaân thöông ngaøy naøo, vaãn caây baøng, vaãn haøng gheá ñaù aáy. Taát caû caûnh vaät nôi ñaây ñeàu mang noãi buoàn mieân man, saâu laéng. Maùi tröôøng giaø giôø ñaõ phuû reâu phong, caây baøng naêm naøo giôø ñaõ giaø ñi raát nhieàu. Maùi toùc xanh môn môûn ngaøy naøo giôø chæ coøn laùc ñaùc vaøi chieác laù vaøng vôùi nhöõng caønh caây gaày guoäc, khaúng khiu ñang choáng choïi vôùi vôùi söông gioù. Gioù heo maây thoåi töøng côn khieán loøng toâi se laïnh, caûm giaùc baâng khuaâng, thoaùng moät noãi nieàm nuoái tieác...

Veà laïi tröôøng xöa, bao kyû nieäm laïi uøa veà trong trí nhôù toâi nhö môùi ngaøy hoâm qua. Ñieàu laøm toâi nhôù nhaát ñoù laø hình daùng hao gaày, maùi toùc hoa raâm loám ñoám baïc, gioïng noùi truyeàn caûm nghe da dieát loøng ngöôøi. Thaày ñaõ ñeå laïi cho toâi moät aán töôïng khoù phai laø vaäy! ...Ñoù laø vaøo naêm lôùp 10, moät naêm chuyeån caáp thaät khoù khaên vôùi toâi. Queâ toâi ngheøo laém, con ñöôøng töø nhaø toâi ñeán tröôøng xa vaø khoù,vôùi ñöôøng doác ngoaèn nghoeøo laïi mang teân laø con ñöôøng “2B” töùc laø “naéng buïi, möa buøn”. Thaät vaäy, nhöõng luùc sau luõ luït thì buøn loäi ñeán ñaàu goái, ñieàu ñoù thaät khoù khaên cho nhöõng hoïc sinh phaûi ñi veà ngaøy moät nhö toâi. Moät saùng trôøi möa daàm, nhöõng côn möa dai daúng moãi luùc caøng naëng haït, ñöôøng thì laày loäi khoù ñi, vaø cuõng bôûi caùi toäi “nguû nöôùng” neân toâi môùi bò treã hoïc, laïi treã vaøo tieát hoïc toaùn cuûa moät “oâng thaày” noåi danh laø khoù tính. Thaày nhìn toâi baèng göông maët laïnh luøng, nghieâm nghò,

41

toâi lí nhí xin loãi thaày vaø cuoái cuøng cuõng ñöôïc vaøo lôùp.

Töôûng ñaâu raèng “tai qua naïn khoûi”, naøo ngôø thaày goïi toâi leân doø baøi cuõ vaø giaûi baøi taäp veà nhaø. Xui xeûo cho toâi laø böõa ñoù toâi khoâng hoïc baøi cuõng khoâng laøm baøi taäp. Toâi bò moät con zero to töôùng naèm cheãm cheä trong soå ñaàu baøi vaø bò thaày la “con gaùi con nöùa gì maø löôøi bieáng”. Khoâng hieåu sao luùc aáy toâi aên gan gì maø laïi thoát leân “khoâng phaûi em löôøi maø vì phöông phaùp daïy cuûa thaày em khoâng hieåu neân khoâng laøm”. Tuïi baïn söõng sôø nhìn toâi thuùc giuïc “mau xin loãi thaày ñi”, lieác thaáy trong maét thaày coù moät noãi buoàn saâu kín nhöng luùc ñoù toâi nhö ngöôøi khaùc laï, khoâng gioáng con beù hieàn thuïc, nhuùt nhaùc ngaøy thöôøng. Toâi cöùng ñaàu khoâng chòu xin loãi tuy raèng toâi bieát ñoù chæ laø “lôøi chaïy toäi” löôøi bieáng cuûa toâi maø thoâi.

Tai haïi cho lôøi noùi cuûa toâi, töø hoâm aáy, toâi luoân laø troïng taâm tieát hoïc cuûa thaày. Thaày goïi toâi traû lôøi, thaày goïi toâi laøm baøi taäp, nhöõng ñieåm 0 troøn tròa naèm trong soå tay cuûa thaày khieán toâi nghó toâi ñaõ loït vaøo “soå ñen” cuûa thaày. Vì nghó theá neân toâi thaáy thaày thaät ích kyû, nhoû nhen, toâi ñaâm ra gheùt thaày kinh khuûng. Maø cuõng khoâng phuû nhaän, chính vì thaày thöôøng xuyeân doø baøi, kieåm tra baøi taäp maø thaønh tích moân toaùn cuûa toâi tieán boä haún. Maëc duø thaày bieát trong ñaàu toâi nghó gì vaø toâi gheùt thaày nhö theá naøo nhöng thaày vaãn cöù oân toàn, taän tình chæ baøy cho toâi moïi thaéc maéc, khieán loøng toâi thaät aùy naùy... Ngoaøi maët, thaày luoân theå hieän mình laø ngöôøi khoù gaàn, nghieâm nghò, nhöng thaät ra ñaèng sau con ngöôøi aáy laø moät traùi tim nhaân haäu, chan chöùa tình ngöôøi vaø thaät gaàn guõi. Chuùng baïn cuûa toâi gia caûnh coøn ngheøo hôn caû toâi nöõa, nhaø laïi ôû xa, thaày cho veà nhaø thaày aên, ôû, thaày keøm hoïc khoâng laáy tieàn, khieán loøng toâi voâ cuøng caûm kích maëc duø toâi khoâng noùi ra.

Theá laø naêm lôùp 10 cuõng saép heát, toâi muoán gaëp thaày ñeå noùi moät vaøi lôøi nhöng khoâng gaëp ñöôïc, vì

42

nghe ñaâu thaày phaûi veà queâ gaáp, gia ñình thaày coù vieäc gì ñoù. Vaäy laø 3 thaùng sau toâi môùi gaëp laïi thaày, toâi muoán gaëp thaày quaù, vì toâi coøn nôï thaày moät lôøi xin loãi vaø caûm ôn chaân thaønh.

Toâi troâng ñôïi töøng ngaøy, töøng ngaøy...

Theá roài 3 thaùng nghæ heø cuõng qua, trong ngaøy khai tröôøng toâi haùo höùc nhìn quanh ñeå mong gaëp thaày nhöng vaãn khoâng thaáy. Coù tieáng noùi cuûa chuùng baïn toâi ôû phía sau, noùi laø thaày ñaõ maát vì caên beänh ung thö thöïc quaûn, toâi khuîu chaân xuoáng khoâng giöõ ñöôïc thaêng baèng, toâi khoùc oaø nhö ñöùa treû leân ba bò maát moät caùi gì quyù giaù nhaát. Toâi run raåy noùi voâ ñònh “khoâng theå nhö theá ñöôïc” .Chöa bao giôø toâi thaáy buoàn, nuoái tieác, xen laãn giaän chính mình voâ haïn. Taïi sao toâi laïi quaù voâ taâm, leõ ra nhìn daùng hao gaày, xanh xao cuûa thaày toâi phaûi bieát chöù, toâi thaáy nuoái tieác vì ñaõ khoâng theå gaëp maët thaày laàn cuoái ñeå noùi nhöõng ñieàu toâi aáp uû baáy laâu. Trong thaâm taâm toâi töø laâu ñaõ muoán thoát leân “con xin loãi thaày, con khoâng gheùt thaày maø con raát kính troïng thaày, thaày haõy tha loãi cho söï daïi khôø cuûa con” nhöng thaày naøo coù nghe ñöôïc lôøi con. Gôûi theo lôøi gioù, nhaén vôùi laù vaøng ruïng rôi nhöõng lôøi con muoán noùi, mong thaày hieåu thaáu loøng con.

Toâi ruøng mình vôùi caùi laïnh muøa thu, côn gioù thu laøm toâi trôû laïi vôùi thöïc taïi. Chæ coù mình toâi ñöùng giöõa saân tröôøng, ñoâi chaân toâi ñaïp leân nhöõng chieác laù vaøng xôø xaïc. Tröôøng xöa coøn ñoù, haøng caây coøn ñoù, nhöng boùng daùng ngöôøi thaày xöa, nay maõi xa roài!... ...

Toâi thöõng thôø leâ ñoâi chaân naëng tróu, töøng böôùc chaäm raõi quay löng vôùi caây baøng giaø, haøng gheá ñaù phuû môø reâu phong. Döôøng nhö coù moät aùnh maét thaät hieàn, nuï cöôøi thaät nhaân haäu ñang doõi theo böôùc chaân toâi.

Toâi maõn nguyeän, cöôøi buoàn “Con caûm ôn Thaày”!...

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

MUØA HEØ VÔÙI SÖÙC MAÏNH CUÛA THANH NIEÂN Buøi Thò Kim Thoa “Ñöøng hoûi Toå quoác ñaõ laøm gì cho ta maø phaûi hoûi ta ñaõ laøm gì cho Toå quoác hoâm nay”. “Ñaâu caàn thanh nieân coù, ñaâu khoù coù thanh nieân”.

Vôùi khaåu hieäu “Tuoåi treû Quaûng Nam chung tay xaây döïng noâng thoân môùi” ñoaøn Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam phoái hôïp vôùi Hoäi ñoàng höông Quaûng Nam ñang theo hoïc taïi Tröôøng ñaïi hoïc Phoøng chaùy chöõa chaùy, phoøng PC66 coâng an tænh Quaûng Nam thöïc hieän chuyeán veà nguoàn nhaân kæ nieäm 65 naêm ngaøy Thöông binh lieät só (27/07/1947-27/07/2012) taïi ñòa baøn xaõ Tam Daân huyeän Phuù Ninh trong 3 ngaøy 26-28/07/2012 vôùi vieäc ñaåy maïnh thöïc hieän “ñeàn ôn ñaùp nghóa”, laøm ñöôøng giao thoâng noâng thoân.

Ra quaân vôùi khí theá haêng say, nhieät huyeát, tuoåi treû Ñoaøn Thanh nieân tình nguyeän tænh Quaûng Nam caøng thaáy roõ ñöôïc giaù trò cuûa ñoäc laäp- töï do, noù phaûi traû baèng moà hoâi, nöôùc maét vaø caû xöông maùu nöõa.

Theá heä treû hoâm nay caàn phaûi laøm gì ñeå baûo veä neàn ñoäc laäp vaø xaây döïng nöôùc ta ngaøy caøng giaøu ñeïp, phaùt trieån ñi leân, ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng aám no.

Thaép neán tri aân taïi nghóa trang lieät só xaõ Tam Daân.

Ngay trong ngaøy ñaàu ra quaân, höôùng tôùi ngaøy Thöông binh lieät só. Ñòa ñieåm döøng chaân ñaàu tieân cuûa Ñoaøn laø nghóa trang lieät só xaõ Tam Daân, ñaây laø nôi an nghó cuûa caùc lieät só treân ñòa baøn xaõ vaø caùc

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

huyeän laân caän. Vôùi khoâng khí trang nghieâm, kính caån tröôùc anh linh cuûa caùc anh huøng lieät só, ñoaøn ñaõ cuøng vôùi UBND xaõ tieán haønh leã daâng höông, ñaët voøng hoa töôûng nieäm, höùa tröôùc linh hoàn cuûa caùc anh, caùc chò seõ phaán ñaáu baûo veä toå quoác. Sau ñoù ñoaøn tieán haønh doïn veä sinh, phaùt quang khu nghóa trang. Toái cuøng ngaøy, ñoaøn cuøng vôùi caùn boä UBND, baø con treân ñòa baøn xaõ cuøng döï buoåi leã “thaép neán tri aân”. Nhöõng neùn nhang, nhöõng ngoïn neán ñöôïc thaép leân trong ñeâm treân nhöõng ngoâi moä phaù tan ñi khoâng khí tónh laëng nôi ñaây, hy voïng caùc anh, caùc chò seõ aám loøng hôn, yeân taâm an nghó, theá heä tieáp theo seõ noái tieáp theá heä ñi tröôùc baûo veä Toå quoác Vieät Nam xaõ hoäâi chuû nghóa.

Tam Daân cuõng nhö caùc ñòa phöông khaùc trong tænh Quaûng Nam, vieäc giao thoâng lieân thoân gaëp raát nhieàu khoù khaên, baø con ñi laïi treân nhöõng con ñöôøng ruoäng chaät heïp. Vieäc söû duïng xe maùy ñi laïi laø raát khoù ngay caû vôùi ngöôøi treû chöù khoâng noùi gì tôùi ngöôøi lôùn tuoåi. Laøm vieäc vôùi UBND xaõ ñöôïc bieát con ñöôøng noái ñi tôùi thoân Döông Laâm raát nhoû vaø heïp, chuû yeáu laø ñöôøng bôø ruoäng ñöôïc ngöôøi daân treân ñòa baøn ñi laïi töø laâu, nay nhu caàu caøng nhieàu hôn neân gaëp khoâng ít trôû ngaïi. Thaáy ñöôïc vaán ñeà ñoaøn ñaõ nhaän coâng vieäc naøy nhaèm giuùp ñôõ nhaân daân thu heïp khoaûng caùch ñi laïi vaø seõ thuaän lôïi hôn khi muøa möa luõ saép tôùi. Cuøng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa thanh nieân xaõ vaø thanh nieân thoân Döông Laâm, vôùi khí theá laøm vieäc nghieâm tuùc, haêng say, nhieät tình cuûa tuoåi treû, khoâng ngaïi khoù, ngaïi khoå tröôùc caùi naéng khaéc nghieät cuûa mieàn Trung. Nhöõng caâu noùi ñuøa, nhöõng caâu chuyeän cöôøi, nhöõng baøi haùt taäp theå ñaõ laøm xua tan meät nhoïc cuûa buoåi laøm vieäc. Sau 3 ngaøy laøm vieäc ñoaøn ñaõ hoaøn thaønh xong ñoaïn ñöôøng gaàn 200m, tuy chaúng laø gì so vôùi nhöõng khoù khaên maø nhaân daân ñang gaëp phaûi nhöng noù ñaõ goùp phaàn taïo moái tình caûm quaân daân “ñi daân nhôù, ôû daân thöông”.

Haäu caàn cuõng goùp phaàn khoâng nhoû trong thaønh coâng cuûa ñoaøn, maëc duø ñi sau khoâng tieân phong ra tuyeán ñaàu nhöng khoâng vì theá maø suy yeáu veà söùc maïnh. Ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa baø con nhaân daân, ñoaøn

43

coù moät ñieåm döøng chaân lyù töôûng vöøa roäng raõi vaø thoaùng maùt, gaàn vôùi nôi laøm vieäc. Maëc duø laø laàn ñaàu tieân naáu aên cho gaàn 60 ngöôøi voâ cuøng bôõ ngôõ vaø khoù khaên, naéng noùng cuøng vôùi heát nöôùc phaûi xaùch töøng xoâ veà naáu aên nhöng vôùi söï ñoàng tình, nhaát trí cao cuøng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc baø caùc coâ trong xoùm, nhöõng böõa côm ban ñaàu laø soáng laø kheâ nhöng daàn daàn ñöôïc caûi thieän vaø ngon leân, aám cuùng, ñaày ñuû chaát dinh döôõng ñeå anh em coù söùc cho buoåi laøm tieáp theo. Nhöõng buoåi toái lieân hoan, noùi chuyeän, cöôøi ñuøa laøm xua tan ñi nhöõng meät moûi, laøm cho moïi ngöôøi hieåu nhau hôn, ñeå laïi trong loøng moãi ngöôøi nhöõng aán töôïng khaùc nhau nhöng ñaày yù nghóa. Ñeâm lieân hoan vaên ngheä vaø trao quaø cho caùc gia ñình chính saùch, caùc em nhoû noå löïc vöôn leân trong hoïc taäp maëc duø gia ñình gaëp raát nhieàu khoù khaên caøng cho thaáy yù nghóa cuûa ñôït tình nguyeän. Maëc duø nhöõng moùn quaø khoâng laøm cho moïi ngöôøi bôùt ñi nhöõng khoù khaên, taát baät cuûa ñôøi soáng haèng ngaøy nhöng noù ñaõ söôûi aám loøng daân ngay ñuùng trong dòp leã. Goùp phaàn khoâng nhoû laøm cho buoåi trao quaø ñöôïc thaønh coâng toát ñeïp laø nhöõng tieát muïc vaên

Trôøi giaêng maây ñeå möa veà cho ñaát Troàng caây ñôøi thaày öôm haït cho caây Ñôøi nhieàu hoa bôûi ñôøi caàn coù maät Gioït ngoït ngaøo ngöôøi ñaõ sôùt hoâm nay Trôøi laøm möa ñeå caây ñôøi cao roäng Troàng caây ñôøi thaày vun goác cho caây Ñôøi nhieàu hoa bôûi ñôøi caàn coù quaû Quaû ngoït laønh daønh quyù cho töông lai

44

ngheä ñeán töø ñoaøn tình nguyeän vaø ñoaøn ñòa phöông, nhöõng ca khuùc ca ngôïi veà queâ höông, ñaát nöôùc, veà con ngöôøi laàn löôït ñöôïc vang leân khoâng khoûi laøm cho loøng ngöôøi xao ñoäng.

Sau 3 ngaøy laøm vieäc tích cöïc, chieàu ngaøy 28/07 ñoaøn ñaõ laøm leã toång keát chia tay vôùi ñòa phöông, moät khoâng khí vöøa vui vöøa buoàn, vui vì ñaõ hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï ñaõ ñaët ra, buoàn vì sau buoåi naøy moïi ngöôøi seõ phaûi chia tay nhau, moãi ngöôøi seõ quay veà vôùi coâng vieäc thöôøng ngaøy khoâng coøn ñöôïc quaây quaàn beân nhau nöõa. Ñöôïc söï khen ngôïi cuûa chính quyeàn ñòa phöông, caùc caáp laõnh ñaïo, vôùi muøa heø tình nguyeän ñaày yù nghóa nhöõng ñoaøn vieân thanh nieân ñeán töø tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam, Hoäi ñoàng höông tænh Quaûng Nam ñang hoïc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Phoøng chaùy chöõa chaùy ñaõ ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông ghi nhaän. Chuùc caùc baïn seõ hoaøn thaønh toát khoùa hoïc cuûa mình trôû thaønh nhöõng ngöôøi coù ích cho xaõ hoäi. Chuùc cho caùc baïn Ñoaøn vieân thanh nieân söùc khoûe, luoân ñi ñaàu trong caùc phong traøo Thanh nieân, laø ñoäi döï bò tin caäy cuûa Ñaûng trong nhöõng naêm saép tôùi, ra söùc thi ñua laäp thaønh tích chaøo möøng Ñaïi hoäi Ñoaøn caùc caáp.

NGÖÔØI GIEO MAÀM CN.Doaõn Thò Baêng Thaïnh

Vaø ngaøy mai hôõi ai ngöôøi coù quaû Vaø ñi trong nhöõng boùng laù xanh rôøn Ngaøy mai daãu ngaøn laàn ñieàu môùi laï Cuõng nhôù raèng maàm laù töø hoâm nay Soâng daøi roäng vaãn coù bôø coù baõi Tình yeâu thaày traûi roäng ñeán voâ cuøng Nuùi duø cao cuõng coù ngaøy döøng laïi Coâng ôn thaày xin taïc maõi mai sau...

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

MOÄT SOÁ PHÖÔNG CAÙCH ÑIEÀU CHÆNH CAÂU HOÛI DUØNG TRONG GIAO TIEÁP ÔÛ LÔÙP HOÏC TIEÁNG ANH SOME QUESTION MODIFICATION DEVICES USED IN ENGLISH CLASSROOM INTERACTION Ths.Nguyeãn Thò Kieàu Ngaân TOÙM TAÉT Ngaøy nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa phöông phaùp giaûng daïy theo ñöôøng höôùng giao tieáp, töông taùc trong lôùp hoïc giöõa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc naâng cao naêng löïc giao tieáp cuûa ngöôøi hoïc ngoaïi ngöõ. Ñeå taïo ra ngaøy caøng nhieàu cô hoäi cho ngöôøi hoïc thöïc haønh kyõ naêng giao tieáp trong lôùp hoïc, ngöôøi daïy neân taïo ra moät moâi tröôøng töông taùc mang tính thöïc teá, höõu hieäu vaø thöôøng xuyeân. Nghieân cöu naøy xin ñöôïc ñöa ra moät soá phöông caùch ñieàu chænh caâu hoûi (question modification devices) nhaèm giuùp cho giao tieáp ñöôïc duy trì, tieán trieån vaø keát thuùc höõu hieäu trong lôùp hoïc.

ABSTRACT Nowadays, along with the development of the communicative language teaching, the interaction between teachers and learners plays an important role in improving communicative competence for foreign language learners. In order to bring about more opportunities for practising communicative skills in the classroom, teachers should create an interactive environment with practicality, efficacy and regularity. This rearch presents some question modification devices with the hope to retain, develop and finish the conversation effectively in the classroom.

1. Ñaët vaán ñeà Lónh hoäi ngoân ngöõ laø quaù trình phöùc taïp mang nhieàu yeáu toá töông lieân. Noù xaûy ra thoâng qua quaù trình töông taùc. Krashen (1980) khaúng ñònh raèng seõ khoâng coù söï lónh hoäi neáu ngöôøi hoïc khoâng hieåu ñöôïc ngoân ngöõ maø hoï tieáp nhaän. Ñeå daãn ñeán söï lónh hoäi ñoù, ngöõ lieäu giaûng daïy phaûi ñöôïc choïn löïa, ñôn giaûn hoaù hoaëc ñieàu chænh ñeå trôû neân deã hieåu, phuø hôïp vôùi trình ñoä, naêng löïc hieän coù cuûa ngöôøi hoïc.

Ngöôøi daïy, trong suoát quaù trình töông taùc ôû lôùp, neân trang bò moät soá thuû thuaät giaûng giaûi caùc ngöõ lieäu môùi ñeå coù theå duy trì hoaït ñoäng giao tieáp, giuùp ngöôøi hoïc hieåu vaø tham gia vaøo hoaït ñoäng töông taùc moät caùch höõu hieäu.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

2. Caùc phöông caùch ñieàu chænh caâu hoûi Theo Tsui, Amy (1991) coù hai loaïi ñieàu chænh: - Ñieàu chænh veà maët ngoân ngöõ (Linguistic Modification) - Ñieàu chænh trong töông taùc (Interactional Modification).

2.1. Ñieàu chænh veà maët ngoân ngöõ Ñieàu chænh veà maët ngoân ngöõ laø thay ñoåi caùc khía caïnh nhö ngöõ aâm, cuù phaùp, töø vöïng... cuûa ngoân ngöõ. Ví duï, khi noùi vôùi ngöôøi hoïc, ngöôøi daïy caàn naâng cao hoaëc haï thaáp gioïng, nhaán maïnh nhöõng töø quan troïng, duøng lôøi noùi ruùt goïn hoaëc töø vöïng coù taàng soá xuaát hieän cao. Ngöôøi daïy neân nhôù raèng ngöôøi hoïc seõ khoâng traû lôøi ñöôïc khi khoâng hieåu caâu hoûi. Caâu hoûi khoâng phaûi chæ caàn nhaéc laïi nguyeân vaên caâu hoûi laàn ñaàu maø caàn phaûi ñöôïc ñieàu chænh, ruùt goïn hoaëc giaûi thích ñeå trôû neân deã hieåu hôn. Theo Krashen (1985), coù 2 loaïi caâu hoûi: - Caâ u hoû i höôù n g veà söï nhaä n thöù c (Comprehension-oriented questions) - Caâu hoûi höôùng veà söï traû lôøi (Response-oriented questions).

2.1.1. Caâu hoûi höôùng veà söï nhaän thöùc Caâu hoûi höôùng veà söï nhaän thöùc laø loaïi caâu giuùp cho ngöôøi hoïc hieåu ñöôïc noäi dung caâu hoûi. Noù bao goàm: - Ñieàu chænh veà maët cuù phaùp (Syntactical Modification) - Ñieàu chænh veà maët ngöõ nghóa (Semantic Modification) a. Ñieàu chænh veà cuù phaùp: Haõy xem ví duï döôùi ñaây ñeá hieáu theâm veà loaïi ñieàu chænh naøy: Ví duï: Teacher: Could you tell me what the best means of transport to get around town is?

Student: (Silence) Teacher: What is the best way to get around town? How can people get around town?

Student: By tram and bus.

45

Teacher: Yes, that's right. By tram and bus.

Caâu hoûi ñaàu tieân laø loaïi caâu phöùc ñaõ ñöôïc chuyeån thaønh loaïi caâu ñôn thoâng qua söï bieán ñoåi veà cuù phaùp giuùp cho ngöôøi hoïc deã nhaän thöùc hôn. b. Ñieàu chænh veà ngöõ nghóa: Ví duï: Teacher: Who is responsible for buying everything that the company needs?

Student: (Silence) Teacher: Who buys raw materials for the company?

Student: Mr Kim. Teacher: Ah, yes. Mr Kim is a purchasing officer Thaày giaùo ñaõ chuyeån cuïm töø “everything that the company needs” thaønh cuïm töø “raw materials”.

Danh töø ñöôïc ñeà caäp ñeán ñaõ ñöôïc thu heïp veà nghóa ñeå caâu hoûi trôû neân ñôn giaûn hôn. Hay noùi caùch khaùc, thaày giaùo ñaõ ñieàu chænh caâu hoûi qua khía caïnh ngöõ nghóa.

2.1.2. Caâu hoûi höôùng veà söï traû lôøi Ñaây laø loaïi caâu hoûi nhaèm khuyeán khích ngöôøi cuøng ñoái thoaïi ñöa ra caâu traû lôøi. Ñoái vôùi loaïi caâu hoûi naøy coù 4 loaïi ñieàu chænh: - Ñieà u chænh veà cuù phaù p (Syntactical Modification) - Ñieàu chænh veà ngöõ nghóa (Semantic Modification) - Cung caáp theâm gôïi yù (Providing clues) - Daïng hoûi daãn daét (Socratic questioning). a. Ñieàu chænh veà cuù phaùp: Ñieàu chænh veà maët cuù phaùp, thoâng thöôøng laø söï chuyeån ñoåi töø daïng caâu hoûi “Wh” sang daïng caâu hoûi “Yes - No”. Daïng caâu hoûi naøy giuùp cho ngöôøi hoïc deã daøng traû lôøi caâu hoûi hôn. Tuy nhieân, noù haïn cheá khaû naêng saùng taïo lôøi noùi cuûa ngöôøi hoïc. Haõy xem ví duï döôùi ñaây nhö moät minh hoaï: Ví duï: Teacher: Mary usually leaves work at 5 o'clock and comes back home. Now, what does she often do at home in the evening?

Student: (Silence) Teacher: Does she watch TV? Does she read books? Does she go out?

Student: Yes, she usually goes out with her husband.

Ngöôøi daïy ñaõ chuyeån caâu hoûi coù “Wh” thaønh moät loaït caâu hoûi “Yes - No”. Caùch chuyeån ñoåi naøy giuùp cho ngöôøi hoïc deã traû lôøi caâu hoûi hôn. Ngöôøi hoïc chæ caàn traû lôøi “Yes” hoaëc “No".

46

b. Ñieàu chænh veà ngöõ nghóa: Ñieàu chænh veà töø ngöõ nghóa laø thay theá nhöõng cuïm töø khoù, phöùc taïp thaønh nhöõng töø ñôn giaûn, deã hieåu.

Ví duï: Teacher: Where do the senior emloyees usually have lunch?

Student: (Silence) Teacher: Do they eat in the executive-dining room?

Student: (Silence) Teacher: Do they eat in the canteen for managers?

Student: Ah. Yes. Vöøa khi thaày giaùo ñieàu chænh cuïm töø “the executive-dining room”thaønh “the canteen for managers”, laø cuïm töø quen thuoäc hôn, ngöôøi hoïc hieåu ñöôïc caâu hoûi vaø coù theå traû lôøi ngay. c. Cung caáp gôïi yù: Loaïi caâu hoûi cung caáp gôïi yù laø gôïi moät phaàn trong caâu traû lôøi vaø yeâu caàu ngöôøi hoïc cung caáp phaàn coøn laïi. Haõy xeùt ví duï döôùi ñaây: Ví duï: Teacher: Yes...and so you can see the...what?

Student: And er...flog...flog...there...er...

Teacher: Fog? Student: Fog. Teacher: Not... not really...because that...y'see that's brown (uh huh) that coming out of the chimney...so what is that?...d'you think?

Student: It's er...

Teacher: If you have a fire...and you have...

Student: Yea...burn Teacher: Yes...the fire burns...with flames Student: Yes Teacher: And...sssmoke Student: Smoke...ah yeah...I forgot...smoke Ñeå giuùp hoïc sinh mieâu taû “smoke” trong böùc tranh thaày giaùo ñaõ cung caáp moät loaït gôïi yù: “It's not really fog, it's brown, it's coming out of the chimney, it appears when the fire burns”. Thaày giaùo ñaõ gôïi yù laøm cho töø “smoke” trôû neân roõ raøng hôn.

D. Daïng hoûi daãn daét: Khi ngöôøi hoïc khoâng traû lôøi ñöôïc caâu hoûi, thaày giaùo ñöa ra moät loaït caâu hoûi khaùc ñeå cuoái cuøng daãn daét ñeán caâu traû lôøi cho caâu hoûi ñaàu tieân.

Ví duï: Teacher: So d' you know it's the winter season?...but why would you send this card?

Student: To indicate that..er.. in Australia may be they send the post card to indicate the season is

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

coming...winter season...the time of season...it is winter now.

Teacher: But it's not really...I have to tell you this...so when we say season's greetings...that's...especially about Christmas (ooh) yea...so...and Australian would understand...that we mean...the Christmas season (uh huh) now why...in Australia do we have a picture of England..with cold and snow..and fire and smoke at Christmas time...why would we send a card like that...to our friends..do you think? Ñeå giuùp cho hoïc sinh traû lôøi caâu hoûi ñaàu tieân “Why would you send this card? “, thaày giaùo ñaõ thu heïp caâu traû lôøi baèng caùch ñöa ra moät loaït caâu hoûi daãn daét khaùc: “When do we say season's greetíng?

Why...in Australia do we have a picture of England...with cold and snow... and fire and Chrismas to time?” Ñeå laøm cho caâu hoûi trôû neân deã hôn cho hoïc sinh, thaày giaùo ñaõ ñi töø caâu hoûi toång quaùt ñeán cuï theå.

2.2. Ñieàu chænh trong töông taùc (Interactional Modification) Ñieàu chænh trong töông taùc laø söï thay ñoåi coù aûnh höôûng ñeán caáu truùc töông taùc cuûa cuoäc ñaøm thoaïi.

Nhöõng thuû thuaät ñieàu chænh naøy ñöôïc söû duïng ñeå traùnh söï ngaét quaõng trong hoäi thoaïi. Theo Tsui (1992), Long (1983) coù 6 loaïi ñieàu chænh: - Kieåm tra söï xaùc nhaän (Confirmation Check) - Yeâu caàu söï lyù giaûi (Clarification Request) - Kieåm tra Nhaän thöùc (Comprehension Check) - Töï laëp laïi (Self-repetition) - Yeâu caàu laëp laïi (Repetition Request) - Phaân tích (Decomposition) Trong soá 6 thuû thuaät treân, kieåm tra nhaän thöùc, töï laëp laïi vaø phaân tích laø nhöõng phöông thöùc maø giaùo vieân thöôøng duøng ñeå laøm cho ngöõ lieäu giaûng daïy trôû neân deã hieåu hôn. Kieåm tra söï xaùc nhaän, yeâu caàu lyù giaûi vaø yeâu caàu laëp laïi laø nhöõng thuû thuaät giuùp giaùo vieân hieåu lôøi noùi cuûa hoïc sinh hôn laø laøm cho hoïc sinh hieåu mình. Haõy xem xeùt phaân tích döôùi ñaây ñeå nhaän ra söï höõu hieäu cuûa caùc thuû thuaät trong giao tieáp. a. Kieåm tra söï xaùc nhaän: Thuû thuaät naøy ñöôïc söû duïng nhaèm ñaûm baûo ngöôøi nghe hieåu ñöôïc nhöõng gì ngöôøi noùi vöøa phaùt ngoân. Noù coù theå nhaän ra qua söï laëp laïi moät phaàn hoaëc toaøn boä lôøi noùi vôùi gioïng ñieäu cao hôn.

Vi duï: Teacher: Yes...and so you can see the...what?

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Student: And er...flog...flog....there...er...

Teacher: Fog? Student: Fog Thaày giaùo muoán xaùc nhaän raèng hoïc sinh ñaõ söû duïng töø “fog” moät caùch chính xaùc ñeå taû böùc tranh. b. Yeâu caàu lyù giaûi: Giaùo vieân söû duïng phöông thöùc naøy khi caàn söï giaûi thích ñeå hieåu ñöôïc ñieàu vöøa nghe. Noù cuõng bao goàm yeâu caàu laëp laïi. Nhöõng caâu hoûi nhö: “Hm? What do you mean? You mean....?” thöôøng ñöôïc söû duïng trong loaïi naøy.

Ví duï: Teacher: The horse is what?

Student: Like the roof...the “vihicle”...there's a “vihicle” here Teacher: Vehicle?

Student: Vehicle.

Teacher: You mean vehicle?

Student: Vehicle.

Baèng caùch ñaët caâu hoûi “You mean vehicle”, thaày giaùo muoán coù moät söï giaûi thích töø hoïc sinh. c. Kieåm tra nhaän thöùc: Phöông thöùc naøy laø chieán thuaät ñeå traùnh söï raéc roái. Noù chæ ra söï coá gaéng cuûa thaày giaùo traùnh söï ngaét quaõng trong ñaøm thoaïi khi hoïc sinh coù bieåu hieän khoâng hieåu lôøi thoaïi. Nhöõng caâu hoûi nhö: “Right?

Okay? Do you understand? cuõng söû duïng ñeå kieåm tra nhaän thöùc.

Ví duï: Teacher: (laughing) yea...and also because horses...horses are very nervous (um) d'you know the meaning “nervous”?

Student: Yes, I know. d. Töï laëp laïi: Ñaây laø thuû thuaät laëp laïi chính xaùc hoaëc moät coù boå sung nhöõng ñieàu vöøa ñöôïc phaùt ngoân.

Ví duï: - Do you know what an emperior is? What is an emperor?

- Is it late in the afternoon? Now I give you an example, if it is two o'clock, is it late in the afternoon? e. Yeâu caàu laëp laïi: Yeâu caàu laëp laïi ñöôïc söû duïng khi ngöôøi noùi khoâng nghe hoaëc khoâng hieåu nhöõng gì ngöôøi khaùc vöøa phaùt ngoân. Noù coù theå laø laëp moät phaàn lôøi noùi vöøa nghe vôùi gioïng cao leân nhaèm yeâu caàu ngöôøi ñoái thoaïi nhaéc laïi phaàn coøn laïi. Nhöõng caâu nhö: “I beg your pardon”, “Please say that again” thöôøng xuaát hieän trong thuû thuaät naøy. f. Phaân tích: Ñaây laø thuû thuaät maø trong ñoù caâu hoûi ñaàu tieân

47

ñöôïc phaân ra thaønh nhöõng caâu hoûi nhoû hôn nhaèm coá gaéng ñaït ñeán caâu traû lôøi.

Ví duï: Teacher: Do you know the name of any buiding he has designed? Does he design for Hong Kong?

Student: The house where I live is designed by him.

Teacher: Really? That's interesting. And do you know the name of the house where you live?

Thaày giaùo ñaõ phaân tích caâu hoûi “Do you know the name of any buiding he has designed?” thaønh hai caâu hoûi nhoû hôn “Does he design for Hong Kong?” vaø “And do you know the name of the house where you live?” giuùp cho hoïc sinh deã daøng traû lôøi caâu hoûi hôn.

3. Moät soá kieán nghò veà vieäc aùp duïng caùc phöông thöùc ñieàu chænh caâu hoûi vaøo lôùp hoïc ngoaïi ngöõ Treân ñaây laø moät soá thuû thuaät ñieàu chænh caâu hoûi trong giao tieáp giöõa thaày vaø troø ôû lôùp hoïc. Thieát nghó, beân caïnh nhöõng kieán thöùc veà ngoân ngöõ, thaày giaùo caàn quan taâm ñeán vaø aùp duïng höõu hieäu nhöõng thuû thuaät treân ñeå naâng cao khaû naêng giao tieáp cuûa hoïc sinh, giöõ cho baøi hoïc ñöôïc dieãn tieán, traùnh söï thaát baïi trong töông taùc ôû lôùp hoïc. Xin ñöôïc ñöa ra moät ñeà nghò nhö sau: - Khi giao tieáp vôùi ngöôøi hoïc, thaày giaùo neân choïn löïa, giaûi thích, ñieàu chænh ngöõ lieäu ñöôïc cung caáp.

Choïn nhöõng töø vöïng ñôn giaûn, caáu truùc quen thuoäc ñeå giaûng giaûi. Ñoái vôùi nhöõng töø tröøu töôïng, khoù hieåu neâu boå nghóa, chuyeån thaønh töø cuï theå, gaàn guõi vôùi ngöôøi hoïc. Traùnh söû duïng thaønh ngöõ hoaëc nhaéc laïi nguyeân vaên caâu hoûi khoù, nhaát laø ñoái vôùi hoïc sinh yeáu.

- Thaày giaùo neân thieát keá caâu hoûi hay lôøi giaûi thích caån thaän. Coá gaéng noùi löu loaùt, traùnh ngaäp ngöøng hoaëc boû löûng caâu.

- Seõ raát caàn thieát khi thaày giaùo nhaän ra ñieàu gì roõ raøng vaø khoâng roõ raøng vôùi ngöôøi hoïc. Neáu nghóa cuûa toaøn boä caâu khoâng roõ raøng, thay vì ñieàu chænh moät töø vöïng naøo ñoù, thaày giaùo neân chuyeån toaøn boä caâu sang caâu hoaøn toaøn môùi, roõ raøng hôn.

- Neân nhôù raèng caøng bieát roõ naêng löïc cuûa ngöôøi hoïc, thaày giaùo caøng coù theå cung caáp nhöõng ngöõ lieäu deã hieåu. Caùc ngöõ lieäu giaûng daïy neân cao hôn naêng löïc ngoân ngöõ cuûa ngöôøi hoïc moät tí. Nhöõng ngöõ lieäu nhö theá laø khoâng theå thieáu trong quaù trình lónh hoäi. Ñeå tieáp nhaän ngoân ngöõ moät caùch höõu hieäu, ngöôøi hoïc phaûi hieåu phaàn lôùn ngöõ lieäu ñöôïc cung caáp, maët

48

khaùc, gaëp moät phaàn thaùch ñoá vôùi nhöõng caáu truùc khoù hôn.

- Quan troïng hôn, trong suoát quaù trình töông taùc, thaày giaùo neân coá gaéng quan saùt söï phaûn hoài cuûa hoïc sinh, tìm hieåu möùc ñoä tham gia vaøo giao tieáp cuûa hoï vaø tìm ra nguyeân nhaân gaây caûn trôû cho quaù trình lónh hoäi ñeå thay ñoåi bieän phaùp, söû duïng thuû thuaät thích hôïp khuyeán khích ngöôøi hoïc tham gia hoaït ñoäng töông taùc.

- Neáu coù theå, neân thay ñoåi soá löôïng hoïc sinh trong lôùp hoïc, xeáp baøn gheá thích hôïp ñeå taïo moâi tröôøng giao tieáp nhaèm giuùp hoïc sinh töï tin, thoaûi maùi, töï nhieân khi noùi chuyeän vôùi thaày giaùo hay caùc hoïc sinh gioûi hôn.

4. Keát luaän Roõ raøng, söï cung caáp caùc ngöõ lieäu deã hieåu laø khoâng theå thieáu trong quaù trình lónh hoäi. Ngoân ngöõ ñích caàn ñöôïc ñieàu chænh, giaûi thích theo nhieàu phöông caùch khaùc nhau khi ñöa vaøo giaûng daïy. Söï phaân tích treân cho ta hieåu bieát saâu hôn caùc thuû thuaät ñieàu chænh caâu hoûi. Tuøy theo ñaëc thuø cuûa lôùp hoïc, trình ñoä naêng löïc ngoân ngöõ, tính caùch cuûa ngöôøi hoïc, thôøi gian, ñieàu kieän cho pheùp, ngöôøi daïy choïn ra cho mình moät soá bieän phaùp thích hôïp ñeå khuyeán khích ngöôøi hoïc tham gia vaøo giao tieáp, duy trì söï töông taùc vaø keát thuùc höõu hieäu hoaït ñoäng daïy vaø hoïc ôû lôùp.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Allwright, R, Applied Linguistics, Volumn 5, 1984.

2. Ellis, Rod, Understanding Second Language Acquisition, Oxford University Press, 1985.

3. Fromkin, V. Blair, D & Collins, P, An Introduction to Language, Hartcourt, 1999.

4. Goffman, E, English Conversation, Oxford University Press, Hong Kong, 1967.

5. Krashen, S, The Input hypothesis, In J.E.Alatis (ed), 1980.

6. Nunan, David, Second Language Learning and Teaching, Oxford University Press Inc, 1999.

7. Long, M, Input and Second Language Acquisition Theory, In S.M.Gas & C. Madden (eds), 1985.

8. Tsui, Amy, Learner involvement and comprehensible input, RELC journal, Volumn 22, 1991.

9. Tsui, Amy, English conversation, Oxford University Press, Hong Kong, 1994.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Caûm nghó veà hoäi thi giaùo vieân daïy gioûi TCCN toaøn quoác Laàn thöù 9 - naêm 2012

H

oäi thi ñaõ kheùp laïi nhöng vaãn coøn in ñaäm trong taâm khaûm toâi nhöõng noãi nieàm seõ khoâng bao giôø phai trong söï nghieäp troàng ngöôøi cuûa mình. Ban ñaàu nhaän lôøi Ban Giaùm hieäu tham gia hoäi thi toâi chöa hình dung mình daïy baøi gì vaø baét ñaàu nhö theá naøo? Nhöng vaãn nghó ñeán ñeà taøi thôøi söï vaø töông ñoái môùi- kyõ naêng giao tieáp. Moân hoïc naøy tuy khoâng khoù trong vieäc chuyeån taûi noäi dung nhöng laøm theá naøo ñeå ngöôøi hoïc caûm nhaän ñöôïc vaø hình thaønh thaùi ñoä ñuùng ñaén trong giao tieáp thì quaû laø khoâng deã. Ñöôïc söï ñoäng vieân cuûa coâ Nguyeãn Thò Lieãu cuøng vôùi söï hoã trôï heát mình vaø taïo ñieàu kieän toái öu cuûa toaøn theå anh, chò em khoa Ñieàu döôõng. Toâi ñaõ thao giaûng tröôùc caùc thaày, coâ giaùo coù kinh nghieäm trong toaøn tröôøng vôùi baøi giaûng “ Nguyeân taéc giao tieáp vôùi ngöôøi beänh”. Nhôø nhöõng goùp yù saâu saéc vaø chaân thaønh cuûa caùc thaày coâ ñaõ giuùp toâi nhaän ra vaø tröôûng thaønh hôn raát nhieàu. Toâi ñaõ uyeån chuyeån hôn khi duøng töø ngöõ daãn nhaäp, chuyeån tieáp vaø bieát caùch löïa choïn, phoái hôïp kheùo leùo caùc phöông phaùp vaø phöông tieän daïy hoïc. Ñeå coù ñöôïc baøi giaûng hay nhoùm giaùo vieân hoå trôï cho toâi cuõng vaát vaû khoâng keùm; cöù moãi yù töôûng toâi ñöa ra laø caùc baïn phaûi maát moät ñeâm ñeå maøy moø thieát keá hoaëc chænh söûa. Sau naêm laàn baûy löôït söûa ñoåi, boå sung vaø sau nhieàu laàn giaûng thöû toâi caûm thaáy töï tin vôùi baøi giaûng cuûa mình tröôùc khi leân ñöôøng ñeán vôùi hoäi thi.

Khoâng khí naùo nhieät cuûa hoäi thi ñaõ laøm toâi phaán chaán laï thöôøng. Maëc duø coù phaàn bò ñoäng trong voøng thi vieát veà hieåu bieát caùc vaên baûn lieân quan ñeán giaùo duïc TCCN vaø Nghò quyeát trung öông Ñaûng veà ñoåi môùi Giaùo duïc- Ñaøo taïo nhöng toâi raát tin töôûng vaøo baøi laøm cuûa mình. Nhöõng ngaøy chôø ñôïi ñeán tieát giaûng, chuùng toâi cuõng khoâng queân nhieäm vuï maø nhaø tröôøng ñaõ giao cho duø Nha Trang raát ñeïp, nhieàu ñieåm tham quan haáp daãn meâ hoaëc khaùch du lòch ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi laàn ñaàu tieân ñeán vôùi xöù sôû Traàm Höông. Trong nhöõng ngaøy naøy, may maén thay cho coâ troø chuùng toâi ñaõ quen thaân vôùi caùc thaày

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CN. Nguyeãn Thò Trang Ñaøi tröôøng Cao ñaúng Coâng ngheä Ñieän löïc Mieàn Trung.

Caùc thaày ñaõ hoå trôï cho chuùng toâi veà phöông tieän giaûng daïy vaø thôøi gian keå caû goùp yù sau khi tham gia ñoùng thöû hoïc sinh. Nhôø vaäy, maø tieát giaûng cuûa chuùng toâi sinh ñoäng raát nhieàu. Khi thöïc hieän tieát giaûng vôùi söï chuaån bò chu ñaùo, söï vöõng tin vaøo tính coâng minh cuûa Ban Giaùm Khaûo vaø ñaëc bieät söï heát mình cuûa nhoùm thaày coâ hoå trôï toâi ñaõ theå hieän thaønh coâng trong söï chuù yù laéng nghe cuûa caùc giaùo vieân tröôøng baïn trong söï gaät guø thích thuù cuûa BGK... Chuùng toâi thaät söï haøi loøng sau tieát giaûng cuûa mình vaø ñoù cuõng chính laø muïc tieâu phaán ñaáu cuûa toâi tröôùc khi ñeán vôùi hoäi thi.

Chuùng toâi ñaõ vôõ oøa trong nieàm haïnh phuùc khi ñöôïc tin toâi ñöôïc giaûi nhaát vaø naèm trong top 3 giaùo vieân ñöôïc Boä Y teá khen thöôûng vôùi soá ñieåm cao nhaát ñaïi dieän cho 3 tieåu ban Y teá. Vaø haïnh phuùc hôn khi caùc ñôn vò baïn cuõng ñeán chuùc möøng vaø coâng nhaän söï xöùng ñaùng vôùi danh hieäu ñöôïc khen taëng. Vôùi toâi caâu noùi giaûn dò cuûa hai baïn trôï giaûng “ Coâ ñaõ laøm cho chuùng em nôû maët vôùi moïi ngöôøi” vaø nieàm haân hoan cuûa coâ Lieãu laø phaàn thöôûng xöùng ñaùng nhaát maø toâi ñöôïc nhaän. Thaønh tích toâi coù ñöôïc qua hoäi thi laø keát quaû cuûa söï taâm huyeát vôùi ngheà nghieäp laø söï noå löïc khoâng ngöøng cuûa baûn thaân, cuûa nhoùm trôï giaûng vaø hôn theá nöõa laø söï chia seû saün saøng truyeàn thuï nhöõng kinh nghieäm vaø voán hieåu bieát cuûa caùc thaày coâ ñi tröôùc. Sau nhöõng gì ñaït ñöôïc, toâi töï thaáy mình caàn phaûi coá gaéng hôn nöõa, khoâng ngöøng reøn luyeän vaø trau doài ñeå moãi buoåi leân lôùp ñeàu laø nhöõng tieát giaûng coù chaát löôïng vaø hieäu quaû töïa nhö tieát giaûng maø toâi ñaõ theå hieän trong hoäi thi.

Taïm bieät hoäi thi, taïm bieät nhöõng ñoàng nghieäp ñeán töø moïi mieàn ñaát nöôùc. Mong raèng seõ gaëp laïi nhau ñeå cuøng nhau trao ñoåi, hoïc hoûi vaø chaân thaønh caûm ôn Boä Giaùo duïc-Ñaøo taïo ñaõ toå chöùc saân chôi boå ích vaø lyù thuù ñeå giaùo vieân chuùng toâi coù cô hoäi giao löu vaø theå hieän söï nhieät huyeát cuûa mình.

Nha Trang, thaùng 8 naêm 2012

49

Tröôøng xöa...

CN.Ñaëng Vaên Ñaøo

N

ôi gieo vaøo taâm trí ta nhöõng baøi hoïc ñaàu tieân, baøi hoïc bieát yeâu thöông vaø san seû cho nhau nhöõng khoù khaên trong cuoäc soáng.

Nôi maø ngaøy ngaøy vaãn coù tieáng giaûng baøi chaát chöùa ñaày yeâu thöông cuûa thaày coâ nhöõng con ngöôøi moät ñôøi xaây ñaép neàn moùng cho nhöõng theá heä töông lai. Duø möa hay naéng oâng giaùo tröôøng laøng vaãn ñeán lôùp.

Nôi xaây ñaép leân cho chuùng ta nhöõng öôùc mô, hoaøi baõo veà töông lai caû moät theá heä.

Nôi naâng töøng böôùc chaân yeáu ôùt cuûa ta vaøo ñôøi baèng nghò löïc, söï traûi nghieäm cuûa thaày - coâ truyeàn trao.

Nôi maø ta ngaøy ngaøy ñeàu nhaän ñöôïc söï aám aùp maø thaày - coâ ñaõ daønh cho mình.

Nôi aáy ñaõ in saâu daáu chaân cuûa nhöõng "ngöôøi ñöa ñoø” chôû khoâng bieát bao nhieâu "khaùch" sang soâng maø khoâng caàn ñoøi hoûi hoï trôû laïi beán cuõ.

Nôi chuùng mình luoân noâ ñuøa, nghòch nhau baèng nhöõng troø chôi tinh quaùi, kieåu cuûa "nhaát quyû, nhì ma, thöù ba hoïc troø", troø chôi thô ngaây ngaøy naøo ñaõ laøm cho ñöùa con gaùi môùi lôùn phaûi ñoû maët, ngöôïng nguøng tröôùc lôùp.

Nôi aáy “ñoát noùng” nhöõng taâm söï chöa boäc baïch, ñeå coù keû yeâu baét ñaàu vu vô...

Nôi maø ôû nhöõng chieác baøn töøng coù ñaùm con trai trong lôùp “chöùng kieán” nhöõng maåu giaáy mình vaø ngöôøi aáy chuyeàn cho nhau trong nhöõng giôø ra chôi...

Nôi aáy coù ngöôøi ñaõ phaûi maát nguû ñeå suy nghó caùch taëng ngöôøi aáy moät nhaønh hoa baèng laêng tím nhöng roài khoâng noùi gì maø chæ göûi laïi moät laù thö naén noùt treân trang giaáy hoïc troø.

Nôi nhöõng caùnh phöôïng ñaàu muøa ñoû moïng, e aáp nhö kieåu aáp e cuûa con gaùi 18 laøm nhieàu ngöôøi ngaát ngaây.

Nôi maø maøu Phöôïng hieán taëng cho cuoäc soáng nhöõng giaây phuùt moäng mô, ñaõ coù bao keû laøm thô, vieát nhaïc, nhöõng baûn nhaïc baát huõ ñeå ta ñöôïc nghe, nghe laàn naøo cuõng ñaày caûm xuùc: “Nhöõng chieác gioû xe, chôû ñaày hoa phöôïng...” (Phöôïng hoàng).

Nôi ngöôøi aáy ñaõ taëng ta caùnh böôùm cuøng maáy lôøi ñeà trong trang ñaàu löu buùt: “Nhôù maõi muøa heø kyû nieäm naøy nheù... Muøa heø cuoái cuûa thôøi hoïc sinh...”.

Nôi khoâng bieát coù ai coøn nhôù, ai queân nhöõng lôøi heïn ngaøy xöa, nhöng mình thì nhôù maõi, veà ñeå oân laïi nhöõng kyû nieäm eâm ñeàm thôøi caép saùch.

Nôi ta veà ñeå nhôù vaø tieáp theâm naêng löôïng bình yeân nôi caûnh cuõ, tröôøng xöa... ÔÛ ñoù coù chieác gheá ñaù ghi “12/1, khoùa 2004 kính taëng”.

Nôi aáy coù quaù nhieàu nhöõng kyû nieäm ñeå ta thaáy baâng khuaâng, nhôù thöông!

50

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Tea and the fine art of how to drink it

T

CN.Phaïm Thò Töôøng Lieân

ea is attributed with the properties of improving eyesight and increasing alertness. It is believed that regular tea drinkers enjoy an increased life span.

A saying identifies the seven basic daily necessities as fuel, rice, oil, salt, soy sauce, vinegar, and tea.

Tea is made from the young, tender leaves of the tea plant. The differences among the many kinds available are based on how the leaves are processed.

The key is in the roasting and fermentation.

Fermentation turns the deep green leaves reddishbrown in colour. The longer the fermentation, the darker the colour.

Depending on the length and degree of the process, the fragrance of the leaves can range from floral, to fruity, to malty.

Tea that has not been fermented, such as Dragon Well and Green Snail Spring is called green tea. Such tea is jade to yellow green in colour, and gives off the fragrance of fresh vegetables.

Oolong or Black Dragon, tea is a partially fermented. To make a good pot of tea, special attention must be paid to the water quality, temperature, the amount of tea leaves used, and the type of teapot.

Soft water, with its low mineral content, is required to steep tea; hard water should be avoided. The correct water temperature varies according to the type of tea.

For most fully fermented and moderately fermented kinds, it should be near boiling, but may be low as 90 deg C for lightly fermented teas.

The proportion of tea leaves to water depends on the kind of tea used. The teapot may be filled from one to three-quarters full with leaves, depending mainly on how tightly curled they are.

Steeping time starts at one minute, but varies according to the variety. Subsequent brews from the same leaves must be lengthened proportionally.

The best teapot to use for most fermented teas is a purple clay ceramic pot. Ideally, the cups should have white interiors so that the colour of the tea can be assessed correctly.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

&

Traø ngheä thuaät uoáng traø

T

raø ñöôïc cho laø coù ñaëc tính taêng cöôøng thò löïc vaø taêng söï tænh taùo. Vì theá, ngöôøi ta tin raèng nhöõng ngöôøi uoáng traø thöôøng xuyeân coù tuoåi thoï gia taêng.

Moät caâu tuïc ngöõ ñaõ nhaän dieän ra baûy nhu caàu cô baûn haøng ngaøy laø: chaát ñoát, gaïo, daàu aên, muoái, nöôùc töông, giaám vaø traø.

Traø ñöôïc laøm baèng laù traø non vaø meàm. Söï khaùc nhau giöõa nhieàu loaïi traø hieän coù ñeàu döïa treân caùch cheá bieán laù traø.

Bí quyeát cheá bieán laù traø naèm trong vieäc rang traø vaø ñeå noù leân men. Söï leân men seõ bieán laù traø maøu xanh laù caây ñaäm thaønh maøu naâu hôi ñoû. Tieán trình leân men caøng laâu thì maøu caøng ñaäm.

Tuøy theo thôøi gian vaø möùc ñoä cheá bieán, muøi thôm cuûa laù traø coù theå coù muøi töø muøi hoa ñeán muøi quaû vaø muøi maïch nha.

Traø khoâng ñeå leân men nhö loaïi Dragon Well (Gieáng Roàng) vaø Green Snail Spring (Suoái OÁc Xanh) ñöôïc goïi laø traø xanh. Traø naøy coù maøu ngoïc bích ñeán maøu xanh vaøng vaø toûa ra muøi thôm cuûa rau töôi.

Traø Oolong hay Roàng Ñen laø moät loaïi traø ñöôïc leân men moät phaàn. Ñeå pha moät aám traø ngon, phaûi chuù yù ñaëc bieät ñeán chaát löôïng cuûa nöôùc, nhieät ñoä, soá löôïng laù traø ñöôïc duøng vaø loaïi aám traø.

Nöôùc meàm, coù chöùa löôïng chaát khoaùng thaáp, raát caàn thieát ñoái vôùi traø ngaâm; neân traùnh duøng nöôùc cöùng. Nhieät ñoä nöôùc thích hôïp thay ñoåi tuøy theo loaïi traø. Ñoái vôùi haàu heát caùc loaïi traø ñöôïc leân men hoaøn toaøn vaø caùc loaïi ñöôïc leân men vöøa phaûi neân ñun nöôùc gaàn soâi, nhöng ñoái vôùi traø leân men nheï thì nöôùc coù theå chæ caàn ñeán 900C. Tæ leä giöõa laù traø vaø nöôùc phuï thuoäc vaøo loaïi traø ñöôïc duøng. Laù traø coù theå chieám töø moät ñeán ba phaàn tö aám tuøy thuoäc chuû yeáu vaøo möùc ñoä xoaén chaët cuûa laù traø.

Thôøi gian ngaâm laàn ñaàu laø moät phuùt nhöng coù theå thay ñoåi tuøy theo loaïi traø. Nhöõng laàn pha tieáp theo phaûi ñöôïc keùo daøi töông öùng.

AÁm traø toát nhaát duøng cho haàu heát caùc loaïi traø leân men laø aám goám maøu tía. Moät taùch traø lyù töôûng neân coù maøu traéng beân trong taùch ñeå coù theå ñaùnh giaù maøu traø moät caùch ñuùng ñaén.

51

TÌNH NGUYEÄN VÌ CUOÄC SOÁNG COÄNG ÑOÀNG

NEÙT ÑEÏP CUÛA SINH VIEÂN P CN.Nguyeãn Vuõ Hoàng

hong traøo sinh vieân tình nguyeän laø moät hoaït ñoäng heát söùc coù yù nghóa, coù tính giaùo duïc vaø tính nhaân vaên; laø moâi tröôøng ñoaøn keát taäp hôïp, thu huùt thanh nieân tham gia vaøo caùc phong traøo haønh ñoäng caùch maïng. Hoaït ñoäng tình nguyeän ñaõ mang laïi yù nghóa to lôùn veà nhieàu maët: kinh teá - chính trò, vaên hoaù - xaõ hoäi, giaùo duïc - an ninh quoác phoøng; ñoàng thôøi qua ñoù, sinh vieân ñöôïc reøn luyeän, coáng hieán vaø tröôûng thaønh; soáng coù hoaøi baõo, coù lyù töôûng vaø khoâng ngöøng naâng cao yù thöùc giaùc ngoä caùch maïng.

Trong thôøi gian qua, phong traøo sinh vieân tình nguyeän ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø ngaøy caøng thu ñöôïc nhieàu keát quaû ñaùng khích leä, maø ñænh cao nôû roä laø phong traøo tình nguyeän heø haøng naêm. Qua phong traøo naøy, ñaõ vaø ñang xuaát hieän nhieàu taám göông saùng, nhieàu moâ hình hay, hoaït ñoäng hieäu quaû ôû moïi luùc moïi nôi, treân khaép moïi lónh vöïc, moïi vuøng mieàn cuûa ñaát nöôùc. Tinh thaàn tình nguyeän vaø tính tích cöïc xaõ hoäi cuûa sinh vieân ngaøy caøng theå hieän roõ neùt vaø laø neùt ñeïp ñaùng traân troïng trong thôøi ñaïi hieän nay.

Cuøng vôùi thanh nieân, hoïc sinh - sinh vieân caû nöôùc, sinh vieân tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam luoân neâu cao truyeàn thoáng ñoaøn keát, saün saøng

52

haønh ñoäng vì cuoäc soáng coäng ñoàng. “Chuùng toâi laø Sinh vieân tình nguyeän” ñoù laø caâu noùi ñaày töï haøo cuûa raát nhieàu baïn sinh vieân tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñaõ vaø ñang tham gia caùc hoaït ñoäng tình nguyeän. Phong traøo xung kích, tình nguyeän vì cuoäc soáng coäng ñoàng laø hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän xuyeân suoát trong thôøi gian qua, ñaït hieäu quaû thieát thöïc vaø ñöôïc ñaùnh giaù cao. Tình nguyeän taïi choã ñöôïc chuù troïng ñuùng möùc vaø thöïc hieän thöôøng xuyeân nhö: veä sinh moâi tröôøng; giöõ gìn an ninh traät töï tröôøng hoïc, an toaøn giao thoâng, phoøng choáng caùc teä naïn xaõ hoäi, hieán maùu... Caùc ñoäi thanh nieân tình nguyeän luoân xöùng ñaùng laø ñoäi quaân xung kích trong nhöõng ñôït tình nguyeän xaõ hoäi, goùp phaàn khaéc phuïc khoù khaên taïi ñòa phöông vaø ñeå laïi nhieàu aán töôïng toát ñeïp trong nhaân daân. Caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo töø thieän, tinh thaàn töông thaân töông aùi ñöôïc sinh vieân toaøn tröôøng höôûng öùng. Quyõ thaép saùng öôùc mô luoân ñöôïc Ñoaøn tröôøng tích cöïc phaùt huy, hoïc boång töø nguoàn quyõ naøy ñaõ ñoàng haønh vôùi nhieàu sinh vieân coù hoaøn caûnh ñaëc bieät khoù khaên, vöôït leân trong hoïc taäp.

Chöông trình tieáp söùc muøa thi ñaõ ñoùn tieáp, tö vaán cho thí sinh vaø ngöôøi nhaø veà nôi aên ôû, ñi laïi, ñòa ñieåm thi, höôùng daãn caùc thuû tuïc döï thi vaø tham gia

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

giöõ gìn an ninh traät töï, an toaøn giao thoâng trong caùc kyø thi tuyeån sinh. Phong traøo tình nguyeän hieán maùu luoân ñöôïc sinh vieân höôûng öùng nhieät tình, ngoaøi vieäc toå chöùc vaø tham gia caùc phong traøo hieán maùu tình nguyeän, nhieàu sinh vieân ñaõ hieán maùu nhieàu laàn ñeå kòp thôøi cöùu soáng ngöôøi beänh trong khi ñi laâm saøng taïi caùc beänh vieän. Moâ hình ngaân haøng maùu soáng ñaõ vaø ñang phaùt huy hieäu quaû, nhôø moâ hình naøy maø vieäc hieán maùu trong caùc tình huoáng caáp baùch ñaït hieäu quaû cao. “Nhöõng ngaøy tình nguyeän hoàng” goùp nhöõng gioït maùu hoàng seû chia vôùi ngöôøi beänh, xoa dòu phaàn naøo noãi ñau vaø nhaân leân nieàm haïnh phuùc, giuùp hoï coù cô hoäi vöôït qua beänh taät.

Cöù moãi khi heø ñeán, sinh vieân Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam khoaùc leân mình maøu xanh tình nguyeän, khoâng ngaïi khoù khaên, gian khoå mang laïi nieàm vui, nieàm haïnh phuùc duø nhoû nhaát cho ñoàng baøo daân toäc thieåu soá vuøng saâu, vuøng xa vôùi nhieàu hoaït ñoäng thieát thöïc: Truyeàn thoâng giaùo duïc söùc khoûe, veä sinh moâi tröôøng, giao löu vaên hoùa-theå thao, taëng hoïc boång tieáp söùc ñeán tröôøng, taëng quaø cho caùc gia ñình chính saùch, khaùm phaùt thuoác mieãn phí. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng tình nguyeän vì coäng ñoàng, sinh vieân “hoïc” ñöôïc nhieàu ñieàu khoâng coù trong baøi giaûng ôû tröôøng, nhöng laïi raát coù ích treân böôùc ñöôøng laäp thaân, laäp nghieäp. Ñaëc bieät laø chieán dòch Heø tình nguyeän 2012, nhaèm höôûng öùng kyû nieäm 50 naêm thieát laäp quan heä ngoaïi giao, 35 naêm kyù Hieäp öôùc höõu nghò toaøn

dieän Vieät Nam - Laøo, Laøo - Vieät Nam, Nhaø tröôøng ñaõ thaønh laäp moät ñoäi thanh nieân tình nguyeän cuøng vôùi tænh ñoaøn Quaûng Nam tham gia tình nguyeän Quoác teá taïi tænh Seâ Koâng, nöôùc CHDCND Laøo vôùi nhieàu hoaït ñoäng thieát thöïc vaø hieäu quaû; toå chöùc khaùm beänh vaø caáp phaùt thuoác mieãn phí cho treû em vaø ngöôøi giaø; tham gia cuøng vôùi tænh ñoaøn Quaûng Nam taäp caùc ñieäu daân vuõ quoác teá cho thanh nieân tænh Seâ Koâng, taëng haøng traêm suaát quaø cho caùc hoä gia ñình ngheøo vaø hoïc sinh. Ngoaøi ra, Ñoaøn Thanh nieân tình nguyeän ñaõ daønh thôøi gian trao ñoåi, thaûo luaän, chia seõ kinh nghieäm veà coâng taùc Ñoaøn vaø phong traøo thanh thieáu nhi, nghieân cöùu caùc moâ hình hôïp taùc phaùt trieån kinh teá giöõa thanh nieân hai tænh. Buoåi giao löu chia tay, thaønh vieân ñoäi tình nguyeän vaø caùc chaøng trai, coâ gaùi Laøo roän raøng caùc baøi ca Vieät - Laøo, say theo ñieäu muùa laêm voâng thaém tình höõu nghò.

Coù theå noùi hình aûnh hoïc sinh- sinh vieân tình nguyeän vôùi nhöõng chieác aùo maøu xanh, muõ tai beøo, baloâ treân löng toaû veà caùc vuøng queâ xa xoâi, haûi ñaûo ñeå thöïc hieän nhieäm vuï tình nguyeän maø ñaày töï haøo, thieâng lieâng, laø daáu aán, hình aûnh ñeïp thôøi sinh vieân vôùi bieát bao hoaøi baõo, lyù töôûng ñeå coáng hieán moät phaàn traùch nhieäm, söùc treû cuûa mình cho coäng ñoàng xaõ hoäi. Töø ñoù laøm giaøu hôn kieán thöùc, voán soáng, taâm hoàn, coát caùch ngöôøi Vieät Nam, ñoù cuõng laø haønh trang vöõng chaéc ñeå moãi baïn treû vöõng böôùc vaøo ñôøi.

ÖÙNG DUÏNG COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN ...

Coâng ñoaøn vaø Ñoaøn thanh nieân, Phoøng quaûn lyù hoïc sinh, sinh vieân cuõng thoâng qua website nhaø tröôøng kòp thôøi phoå bieán caùc chöông trình haønh ñoäng, caùc hoaït ñoäng ñoaøn theå qua ñoù thaày coâ vaø hoïc sinh, sinh vieân nhaø tröôøng naém baét thoâng tin moät caùch chính xaùc kòp thôøi. Phoøng Quaûn lyù hoïc sinh, sinh vieân cuõng deã daøng hôn trong coâng taùc quaûn lyù hoà sô sinh vieân.

Nhö vaäy vôùi vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin taïi tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam vaøo coâng taùc giaûng daïy, quaûn lyù vaø toå chöùc ñaøo taïo ñaõ goùp phaàn naâng cao raát nhieàu chaát löôïng taát caû caùc hoaït ñoäng trong nhaø tröôøng cuõng nhö ñaõ naâng cao kyõ naêng

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

(Tieáp theo trang 6)

tin hoïc cho raát nhieàu thaày coâ vaø baèng nhöõng kyõ naêng naøy ñaõ giuùp hoï gaët haùi nhieàu thaønh coâng trong coâng taùc. Giaûng vieân, giaùo vieân nhaø tröôøng ñaõ raát thaønh coâng trong caùc hoäi thi nhö giaûi nhaát hoäi thi giaùo vieân daïy gioûi toaøn quoác, ñaït giaûi nhì, giaûi ba trong caùc kyø hoäi nghò khoa hoïc tuoåi treû toaøn quoác. Ñoái vôùi sinh vieân, vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong giaûng daïy hieän nay khoâng chæ mang ñeán cho caùc em nhöõng giôø giaûng chaát löôïng, söï tieän lôïi trong caùc hoaït ñoäng taïi nhaø tröôøng maø coøn xaây döïng cho caùc em hình thaønh loái tö duy môùi, taïo ra cho caùc em nhöõng kyõ naêng môùi ñeå bieán quaù trình ñaøo taïo thaønh töï ñaøo taïo.

53

HIEÄN TÖÔÏNG VAØNG DA ÔÛ TREÛ SÔ SINH ThS.BS Nguyeãn Thò Thanh Taâm vaøng da naëng nguy cô gaây toån thöông naõo. Phaûi quan saùt treû döôùi aùnh saùng maët trôøi thì môùi coù theå ñaùnh giaù chính xaùc treû coù vaøng da hay khoâng, trong tröôøng hôïp khoù phaùt hieän vaøng da thì duøng ngoùn tay aán nheï vaøo da treû trong 2 giaây. Nguy cô gaây toån thöông naõo cuûa vaøng da sinh lyù möùc ñoä naëng chæ xaûy ra trong 10 ngaøy ñaàu sau sinh.

Vaøng da beänh lyù coù raát nhieàu nguyeân nhaân: baát ñoàng nhoùm maùu, vieâm gan, taéc maät... Phaân bieät giöõa vaøng da sinh lyù vaø beänh lyù döïa vaøo caùc ñaëc ñieåm sau: vaøng da sinh lyù baét ñaàu xuaát hieän sau 24 giôø sau sinh, maøu saéc vaøng töôi, treû khoâng bò roái loaïn hoaït ñoäng sinh lyù, chaúng haïn nhö: buù toát, nguû aøng da ôû treû sô sinh do söï gia taêng Bilirubin yeân... Vaø vaøng da giaûm daàn töø ngaøy thöù 10 sau khi trong maùu gaây vaøng da vaø keát maïc maét. Khi sinh. Khi phaùt hieän thaáy em beù vaøng da, caàn bình noàng ñoä Bilirubin taêng > 5mg% seõ gaây bieåu tónh ñeå ñaùnh giaù xem treû coù vaøng da naëng hay khoâng, ví duï: vaøng da tröôùc 24 giôø sau sinh, hieän vaøng da. Hieän töôïng vaøng da sinh lyù coù ngaøy thöù 2 sau sinh vaøng ôû caùnh tay vaø theå gaëp 60% ôû treû ñuû thaùng vaø sô sinh caúng chaân, ngaøy thöù 3 sau sinh vaøng Chính thoùi non thaùng thì tyû leä naøy cao hôn ôû baøn tay vaø baøn chaân. Ñaây laø quen cho treû naèm (80%). nhöõng tröôøng hôïp naëng caàn phaûi buoàng kín cuûa caùc baø Nguyeân nhaân gaây neân hieän meï sau sinh seõ raát khoù ñöa treû ñi khaùm ngay. Ngoaøi ra, töôïng vaøng da sinh lyù ôû treû sô sinh phaùt hieän vaøng da, khoâng trong thôøi gian chaêm soùc treû taïi laø do söï phaù vôõ hoàng caàu haøng ngaên ngöøa ñöôïc vaøng da nhaø, caàn chuù yù khi vaøng da keùo daøi loaït töø ngaøy thöù 2 sau khi sinh ñeå naëng nguy cô gaây toån hôn 10 ngaøy sau sinh hoaëc vaøng da duy trì soá löôïng hoàng caàu gioáng thöông naõo. lan ñeán caúng tay vaø ñaëc bieät treû coù nhö ôû treû lôùn vaø ngöôøi lôùn. Saûn phaåm caùc roái loaïn khaùc keøm theo thì caàn ñöa taïo ra do söï phaù huûy hoàng caàu laø chaát treû ñeán khaùm ngay.

Bilirubin giaùn tieáp (khoâng tan trong nöôùc), khoù Treû sô sinh neáu coù caùc khoái maùu tuï (böôùu maùu), ñaøo thaûi ra khoûi cô theå, khi ñeán gan ñöôïc taïo thaønh nhieãm truøng naëng thì nguy cô laøm taêng möùc ñoä Bilirubin tröïc tieáp seõ ñöôïc ñaøo thaûi qua phaân vaø vaøng da. Do vaäy, trong chaêm soùc treû sau sinh caàn coá nöôùc tieåu. Do vaäy, sô sinh non thaùng chöùc naêng gaéng ñaûm baûo voâ khuaån, ñaëc bieät laø voâ khuaån trong gan keùm hoaøn chænh hôn sô sinh ñuû thaùng neân tyû leä chaêm soùc roán vaø nhöõng treû sinh ra coù böôùu maùu khi xuaát hieän vaøng da caàn ñöa treû ñeán khaùm taïi caùc cô vaøng da taêng Bilirubin giaùn tieáp cao hôn. sôû y teá. Chaäm ñaøo thaûi phaân cuõng laøm taêng nguy cô Bilirubin giaùn tieáp khi taêng cao coù theå laøm toån thöông naõo gaây neân hoäi chöùng vaøng da nhaân, treû vaøng da naëng, do vaäy nuoâi con baèng söõa meï hoaøn seõ coù nguy cô töû vong trong giai ñoaïn beänh ñang toaøn giuùp ngaên chaën ñöôïc tình traïng naøy. Vieäc taém naéng chæ coù taùc duïng laøm giaûm vaøng da do taêng tieán trieån hoaëc neáu qua khoûi thì cuõng ñeå laïi di thoaùi hoùa Bilirubin ñang hieän dieän ôû da cuûa treû chöù chöùng baïi naõo, ñoäng kinh. Do vaäy caàn phaûi theo doõi khoâng laøm giaûm ñöôïc noàng ñoä Bilirubin giaùn tieáp ôû vaø ñieàu trò kòp thôøi vaøng da sinh lyù möùc ñoä naëng ñeå trong maùu, neân khoâng theå ngaên chaën nguy cô toån khoâng xaûy ra beänh lyù neâu treân. Chính thoùi quen thöông naõo tröôùc 10 ngaøy tuoåi, do vaäy theo doõi vò trí cho treû naèm buoàng kín cuûa caùc baø meï sau sinh seõ vaøng da vaø hoaït ñoäng sinh lyù haøng ngaøy cuûa treû laø raát khoù phaùt hieän vaøng da, khoâng ngaên ngöøa ñöôïc quan troïng nhaát ñeå phaùt hieän sôùm vaøng da naëng.

V

54

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

HOÏC LAÂM SAØNG MOÂN HOÏC QUAN TROÏNG TRONG TRÖÔØNG Y

Ñ

eå toát nghieäp baát cöù moät baèng caáp naøo veà y teá, sinh vieân ñeàu phaûi traûi qua quaù trình hoïc taäp song song vôùi quaù trình thöïc haønh beänh vieän. Laø moät giaùo vieân Ñieàu döôõng; giôø ñaây, ñöùng ôû goùc ñoä laø ngöôøi höôùng daãn laïi cho caùc em hoïc thöïc haønh, toâi coù nhöõng yù kieán vöøa laø kieán thöùc vöøa laø kinh nghieäm tích luyõ qua quaù trình töø khi coøn laø sinh vieân thöïc taäp, laø ñieàu döôõng chaêm soùc ngöôøi beänh cho ñeán khi laøm ngöôøi giaûng daïy. Nhìn laïi thôøi sinh vieân ñi thöïc taäp, nhìn caùc em ñang hoïc thöïc haønh toâi khoâng khoûi traên trôû. Ñieåm ñaëc bieät cuûa sinh vieân tröôøng Y khaùc vôùi caùc tröôøng khaùc laø hoïc laâm saøng vaø thöïc haønh taïi beänh vieän. Song caùc em laïi deã vaáp phaûi nhöõng khoù khaên nhö nhieàu em hoïc toát lyù thuyeát caùc moân y hoïc cô sôû, nhöng khi sang hoïc laâm saøng laïi khoâng ñaït ñöôïc keát quaû nhö mong ñôïi. Coù theå do nhieàu nguyeân nhaân nhö nhieàu em chöa coù kyõ naêng thao taùc, giao tieáp, taâm lyù ruït reø laïi khoâng chòu khoù thöïc haønh. Khi ñi thöïc haønh taïi caùc beänh vieän caùc thaày coâ khoâng bao quaùt heát do sinh vieân ñoâng, cô sôû thöïc haønh chaät choäi... caùc em laïi chöa bieát caùch hoïc laâm saøng. Ñieàu ñoù daãn ñeán haäu quaû laø sinh vieân gaëp khoù khaên, luùng tuùng trong vieäc aùp duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc teá laâm saøng. Ñi hoïc laâm saøng nhöng khoâng daùm vaøo phoøng beänh, vaøo phoøng beänh laïi khoâng bieát phaûi laøm gì, khoâng tieáp xuùc ñöôïc vôùi ngöôøi beänh, khi tieáp xuùc laïi khoâng nhaän ñöôïc söï hôïp taùc cuûa beänh nhaân vaø ngöôøi nhaø beänh nhaân. Töø choã khoâng hoïc ñöôïc khieán cho sinh vieân

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CN Voõ Trung Nôû

phaùt sinh taâm lyù chaùn naûn, caùc buoåi hoïc laâm saøng troâi qua moät caùch voâ vò. Vì theá caùc sinh vieân maëc blouse ñi thöïc taäp nhöng lang thang, tuï taäp gaây oàn aøo trong khoa, phoøng.

Caùc sinh vieân vaøo hoïc tröôøng Y ñeàu laø nhöõng ngöôøi ham hoïc hoûi, chòu khoù, nhaát laø nhöõng sinh vieân môùi ñi laâm saøng laàn ñaàu tieân; nhöng muoán hoïc toát caùc moân hoïc laâm saøng, nhaát laø trong boái caûnh moâi tröôøng coù nhieàu sinh vieân cuûa caùc tröôøng khaùc nhau tham gia thöïc taäp taïi cuøng moät nôi thì caùc em raát caàn phaûi bieát caùch tranh thuû hoïc taäp. Ñieàu caùc em caàn ghi nhôù laø caùc thaày coâ vaø nhöõng ngöôøi ñi tröôùc ñeàu nhieät tình caàm tay chæ vieäc, taän taâm vôùi sinh vieân, taâm huyeát vôùi theá heä mai sau. Haàu heát beänh nhaân cuõng nhö gia ñình cuûa hoï ñeàu saün loøng giuùp ñôõ sinh vieân hoïc taäp.Töø nhöõng ñaëc ñieåm treân sinh vieân caàn phaûi taïo cho mình moät thaùi ñoä hoïc taäp laâm saøng ñuùng ñaén: Tröôùc heát, sinh vieân phaûi töï chuaån bò cho mình moät taùc phong, moät phong thaùi töï tin, chöõng chaïc vaø nghieâm tuùc ngay töø khi böôùc sang hoïc laâm saøng, bao goàm tinh thaàn thaùi ñoä, trang phuïc saïch seõ, ñaàu toùc nghieâm tuùc, goïn gaøng, ñaày ñuû baûng teân, caùc vaät duïng caàn thieát nhö soå ghi cheùp, oáng nghe, huyeát aùp keá...

Sinh vieân phaûi chaáp haønh nghieâm chænh quy ñònh ñi hoïc laâm saøng cuûa nhaø tröôøng, toân troïng caùc noäi quy beänh vieän, caùc quy ñònh cuûa khoa, phoøng.

Nhö theá nhaân vieân beänh vieän cuõng nhö ngöôøi

55

beänh vaø gia ñình cuûa hoï môùi tin töôûng, yeân taâm vaø taïo ñieàu kieän cho sinh vieân hoïc taäp. Caùc em sinh vieân neân tìm hieåu caùc quy ñònh, cheá ñoä laøm vieäc cuûa töøng khoa phoøng, taïo moái quan heä gaén boù vôùi khoa phoøng, vôùi nhaân vieân nôi caùc em ñang thöïc taäp. Ñaëc bieät traùnh ñeå vieäc hoïc taäp cuûa mình laøm aûnh höôûng hoaït ñoäng chuyeân moân cuûa khoa phoøng nhö khoâng vaøo phoøng beänh naëng quaù ñoâng hoaëc taäp trung nhieàu tröôùc moät beänh ñieån hình naøo ñoù.

Thay vaøo ñoù, caùc em neân nhieät tình tham gia giuùp ñôõ nhaân vieân trong caùc coâng vieäc cuûa khoa nhö ghi phieáu vaø ñöa beänh nhaân ñi laøm caùc xeùt nghieäm, chuïp Xquang... mang hoà sô phuï giuùp baùc syõ khi khaùm beänh, chính nhöõng vieäc naøy seõ giuùp caùc em hoïc ñöôïc nhieàu hôn.

Coá gaéng daønh nhieàu thôøi gian hôn cho thöïc haønh, taäp laøm caøng nhieàu caøng toát. Bao goàm taäp hoûi beänh, khai thaùc beänh söû, khaùm phaùt hieän caùc trieäu chöùng, thöïc hieän thao taùc kyõ thuaät treân ngöôøi beänh nhö tieâm thuoác, truyeàn dòch, thay baêng, cho beänh nhaân uoáng thuoác, thôû oxy, ñaët thoâng tieåu... keå caû nhöõng vieäc töôûng nhö raát ñôn giaûn nhö ruùt kim truyeàn dòch, höôùng daãn veä sinh thaân theå...

Trong ñieàu kieän phoøng beänh chaät choäi laïi ñoâng sinh vieân thì ñeå hoïc ñöôïc sinh vieân caàn bieát taän duïng, tranh thuû hoïc moãi khi coù theå: cuøng Ñieàu döôõng khoa chaêm soùc ngöôøi beänh, laøm caùc kyõ thuaät thuû thuaät…baát cöù luùc naøo keå caû ban ñeâm, caùc ñeâm tröïc chính laø thôøi gian coù theå hoïc ñöôïc raát nhieàu.

Caùc em neân töï ñaët ra cho mình muïc tieâu cuï theå vaø coá gaéng hoaøn thaønh baèng ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñeà ra phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn thöïc haønh taïi beänh vieän nhö: tuaàn ñaàu tieân laø kieán taäp, sau ñoù moãi tuaàn phaûi hoaøn thaønh bao nhieâu thuû thuaät, kyõ thuaät, laäp cho ñöôïc keá hoaïch chaêm soùc cho töøng ngöôøi beänh (ñoái vôùi heä ñieàu döôõng). Nhö vaäy seõ haïn cheá ñöôïc söï nhaøm chaùn vaø khoâng keát quaû trong hoïc taäp.

Sinh vieân neân maïnh daïn, chuû ñoäng hoûi thaày coâ, baïn beø nhöõng ñieàu chöa bieát hoaëc khoâng bieát, qua ñoù caùc thaày coâ môùi bieát mình coøn yeáu ôû ñaâu, coøn thieáu huït gì; nhö vaäy caùc baøi giaûng cuûa caùc thaày coâ môùi ñaùp öùng mong ñôïi cuûa caùc em. Caùc em neân tích cöïc ñaët ra caùc caâu hoûi vaø khoâng ngaïi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa thaày coâ. Vì thöïc teá laâm saøng khoâng nhö lyù thuyeát caùc em hoïc trong saùch vôû; beänh caûnh laâm saøng ña daïng, phong phuù vaø phöùc taïp hôn raát

56

nhieàu (ñoù laø nhöõng ca beänh khoâng ñieån hình, laø nhöõng tröôøng hôïp coù nhieàu beänh treân cuøng moät beänh nhaân...).Thaáy gì laï, thaáy gì khaùc thì cöù hoûi.

Caùc em coù theå hoûi thaày coâ, hoûi caùc baùc só, hoûi ñieàu döôõng, hoûi baïn cuøng lôùp hoaëc töï mình tìm caâu traû lôøi qua ñoïc saùch, internet.

Moät ñieåm raát quan troïng laø caùc em phaûi naém vöõng lyù thuyeát khi ñi hoïc laâm saøng, bao goàm lyù thuyeát moân hoïc vaø caùc moân hoïc lieân quan. Ngay töø nhöõng naêm ñaàu tieân ñaõ phaûi xaùc ñònh töøng moân hoïc ñeàu caàn thieát, laø haønh trang khoâng theå thieáu ñöôïc trong quaù trình hoïc laâm saøng cuõng nhö trong quaù trình thöïc haønh ngheà nghieäp sau naøy. Neáu caùc em khoâng thuoäc lyù thuyeát, queân caùc kieán thöùc y hoïc cô sôû, ñöùng tröôùc beänh nhaân caùc em seõ khoâng bieát phaûi hoûi nhöõng gì, khoâng bieát caùch chaêm soùc cho phuø hôïp vaø neáu beänh nhaân hoûi laïi chuùng ta seõ khoâng bieát traû lôøi, töø ñoù seõ laøm maát töï tin cho chuùng ta khi vaøo phoøng beänh. Khoâng naém vöõng lyù thuyeát thì duø coù coá gaéng maáy caùc em cuõng khoâng coù caùi nhìn toång theå, khoâng coù khaû naêng lieân heä thöïc teá, khoù coù theå ñöa ra phöông phaùp hoïc toái öu.

Vaø ñöông nhieân, keát quaû hoïc laâm saøng khoù maø toát ñöôïc. Ñi hoïc laâm saøng cuõng neân mang theo saùch ñeå lôõ queân hoaëc gaëp vaán ñeà gì chöa bieát thì coù theå ñem ra ñoïc ngay, ñoàng thôøi coù soå ghi cheùp nhöõng gì hoïc ñöôïc treân laâm saøng.

Laøm beänh aùn toát cuõng raát quan troïng, ta coù theå hoïc ñöôïc raát nhieàu qua laøm beänh aùn nhöng caùc em khoâng neân ñeå maát quaù nhieàu thôøi gian vaøo vieäc xem vaø cheùp beänh aùn. Ñaëc bieät, khoâng neân phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo chaêm soùc, chaån ñoaùn - ñieàu tri trong beänh aùn. Ñeå hoïc taäp toát moät ñieàu khoâng theå thieáu ñöôïc, ñoù laø vai troø cuûa caùc thaày coâ. Thöïc ra, sinh vieân hoïc haønh vì chính baûn thaân caùc em, nhöng neáu caùc em thaáy caùc thaày coâ thöïc söï quan taâm vaø caát coâng daïy doã thì caùc em seõ khoâng ngöøng hoïc hoûi, khoâng ngöøng coá gaéng vì caùc thaày coâ cuûa mình luoân ôû beân caïnh caùc em. Ñoù laø thöïc chaát cuûa vieäc daïy vaø hoïc.

Treân ñaây laø moät vaøi suy nghó cuûa toâi vôùi tö caùch laø moät giaùo vieân cuûa khoa Ñieàu döôõng, cuõng laø maø nhieàu naêm tröôùc ñaây cuõng laø sinh vieân. Raát hy voïng coù theå giuùp caùc em sinh vieân ñi hoïc laâm saøng seõ caûm thaáy thuù vò hôn, vieäc hoïc taäp coù hieäu quaû hôn.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

HÖÔÙNG ÑEÁN KYÛ NIEÄM 30 NAÊM NGAØY NHAØ GIAÙO VIEÄT NAM (20/11/1982-20/11/2012)

Tri aân thaày coâ

CN.Leâ Thò Kim Ngaân

V

IEÄT NAM chuùng ta coù nhieàu ngaøy leã, teát mang ñaäm baûn saéc vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa daân toäc, trong ñoù moãi ngaønh, ngheà hay moät toå chöùc chính trò, xaõ hoäi cuõng thöôøng coù moät ngaøy kyû nieäm cuûa rieâng mình. Nhöng coù moät ngaøy kyû nieäm ñaëc bieät quan troïng vôùi taát caû ngöôøi daân Vieät Nam ñeå theå hieän söï tri aân ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc giaùo duïc, ñoù laø ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam 20/11 (hay ngaøy leã Hieán chöông caùc nhaø giaùo Vieät Nam). Ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam coù moät lòch söû khaù ñaëc bieät vöøa coù tính quoác teá, vöøa coù tính daân toäc, vöøa mang ñaëc tröng cuûa caùc nhaø giaùo, cuûa ngaønh giaùo duïc nhöng cuõng laø ngaøy hoäi cuûa toaøn daân, khoâng phaân bieät giaø treû, lôùn beù, trai gaùi, vuøng mieàn.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Nhaéc ñeán ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam, chuùng ta laïi nhaéc ñeán truyeàn thoáng “Toân sö, troïng ñaïo”. Ñaây laø moät trong nhöõng truyeàn thoáng cöïc kyø quyù baùu cuûa daân toäc Vieät Nam ta vaø ñaõ ñöôïc keát tinh thaønh ñaïo lyù cuûa ngöôøi Vieät Nam töï bao ñôøi. Lòch söû daân toäc cuõng ñaõ chöùng minh raèng, duø traûi qua haøng ngaøn naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, vôùi bieát bao bieán coá thaêng traàm, nhöng chöa khi naøo vaø seõ khoâng bao giôø maát ñi söï toân vinh vai troø cuûa ngöôøi thaày trong xaõ hoäi. Treân cô sôû keá thöøa “Ngaøy Hieán chöông caùc nhaø giaùo” quoác teá, nhaèm taïo cô sôû phaùp lyù roõ raøng, vaø ñeå thaép leân moät noäi dung, moät taàm cao, moät yù nghóa môùi ñoái vôùi truyeàn thoáng Nhaø giaùo Vieät Nam, ngaøy 28 thaùng 9 naêm 1982, Hoäi ñoàng Boä tröôûng (nay laø Chính phuû) nöôùc

Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 167, laáy ngaøy 20 thaùng 11 haøng naêm laø Ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam. Vaø ngaøy 20 thaùng 11 naêm 1982 laø leã kyû nieäm ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam ñaàu tieân ñöôïc tieán haønh troïng theå trong caû nöôùc ta. Keå töø ñoù ñeán nay, ngaøy 20 thaùng 11 haèng naêm thöïc söï laø ngaøy Hoäi toân vinh caùc nhaø giaùo, laø dòp ñeå caùc theá heä hoïc troø theå hieän tình caûm quyù meán, kính troïng vaø baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán caùc Thaày Coâ, ñoàng thôøi cuõng laø dòp ñeå moïi ngaønh, moïi ngheà vaø toaøn xaõ hoäi chia seû nieàm vui, tri aân vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ goùp bao coâng söùc vaø taâm huyeát cho söï nghieäp troàng ngöôøi cao caû, nhöõng ngöôøi ñaõ daøy coâng vun ñaép cho nhöõng “caây ñôøi” maõi maõi xanh töôi.

Trong naêm 2012 naøy, toaøn xaõ hoäi

57

ñang heát söùc haân hoan höôùng tôùi kyû nieäm 30 naêm ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam vôùi taát caû nieàm tin yeâu, traân troïng. Hoøa trong khí theá soâi noåi ñoù, ngaønh giaùo duïc tænh nhaø noùi chung vaø taäp theå caùn boä giaûng vieân, hoïc sinh-sinh vieân Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam noùi rieâng cuõng ñang ra söùc thi ñua laäp thaønh tích xuaát saéc trong coâng taùc giaûng daïy vaø hoïc taäp, tieáp tuïc toâ thaém hôn nöõa truyeàn thoáng toân sö troïng ñaïo cuûa daân toäc baèng taát caû loøng nhieät huyeát, taän taâm ngheà nghieäp, phaåm chaát ñaïo ñöùc cao ñeïp, naêng löïc chuyeân moân nghieäp vuï vöõng vaøng ñeå hoaøn thaønh troïng traùch cao quyù maø Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø nhaân daân tin töôûng giao cho.

Coù theå noùi, ngheà giaùo vieân laø ngheà cao quyù nhaát trong nhöõng ngheà cao quyù, vaø ngöôøi giaùo vieân laø ngöôøi laøm nhöõng coâng vieäc aâm thaàm maø vó ñaïi nhaát. Coâng vieäc cuûa hoï thaàm laëng maø yù nghóa bieát bao, thaàm laëng treân buïc giaûng vaø giaûn dò giöõa ñôøi thöôøng. Hoï nhö nhöõng con ong caàn maãn huùt höông nhuïy traêm hoa ñeå saûn sinh ra maät thôm vaø ngoït cho ñôøi. Noùi ñeán ngheà giaùo ñaõ coù bieát bao baøi ca, bao nhieâu aùng vaên chöông, bao lôøi hay yù ñeïp ñöôïc daønh ñeå ca tuïng; bôûi leõ hình töôïng ngöôøi thaày luoân laø hình töôïng maãu möïc caû veà ñöùc laãn taøi trong xaõ hoäi. “Hieàn taøi laø nguyeân khí cuûa quoác gia”, caâu noùi ñoù cuûa tieàn nhaân ñeán nay vaãn coøn nguyeân giaù trò vì noù mang tính giaùo duïc cao vaø khaùi quaùt quy luaät giaùo duïc, quy luaät phaùt trieån cuûa moïi thôøi ñaïi.

58

Nhieàu nöôùc treân theá giôùi khoâng coù thuaän lôïi veà vò trí ñòa lyù, khoâng giaøu veà taøi nguyeân, song hoï ñaõ vaø ñang trôû thaønh cöôøng quoác trong khu vöïc vaø treân theá giôùi.

Böôùc ñi ñaàu tieân cuûa hoï laø töø giaùo duïc, töø kyû cöông, töø ñoåi môùi quaûn lyù vaø nuoâi döôõng, phaùt trieån taøi naêng. Ñeå hieän thöïc hoùa töông lai cuûa nöôùc nhaø, Chuû tòch Hoà Chí Minh raát quan taâm vaø kyø voïng vaøo söï nghieäp giaùo duïc vaø yù chí hoïc taäp vöôn leân cuûa theá heä treû. Ñoái vôùi Thaày Coâ giaùo, Ngöôøi daïy: “Ngöôøi thaày giaùo toát - thaày giaùo xöùng ñaùng laø thaày giaùo - laø ngöôøi veû vang nhaát. Duø teân tuoåi khoâng ñaêng treân baùo, khoâng ñöôïc thöôûng huaân chöông song nhöõng ngöôøi thaày giaùo toát laø nhöõng anh huøng voâ danh. Ñaây laø moät ñieàu raát veû vang”. Ñoái vôùi hoïc sinh, theá heä treû, Baùc caên daën: “Non soâng Vieät Nam coù trôû neân veû vang hay khoâng, daân toäc Vieät Nam coù saùnh vai vôùi caùc cöôøng quoác naêm chaâu hay khoâng, chính laø nhôø moät phaàn lôùn ôû coâng hoïc taäp cuûa caùc chaùu”. Ngaøy nay, Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø nhaân daân ta ñaõ, ñang vaø seõ laøm heát söùc mình ñeå chaêm lo phaùt trieån söï nghieäp giaùo duïc. Ñaûng xaùc ñònh roõ: giaùo duïc vaø ñaøo taïo, khoa hoïc vaø coâng ngheä laø quoác saùch haøng ñaàu. Cuøng vôùi xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta quan taâm chaêm lo phaùt trieån ñoäi nguõ thaày coâ giaùo, bôûi vì thaày coâ giaùo ñöôïc xaùc ñònh laø ngöôøi chieán só tieân phong treân maët traän tö töôûng, laø kyõ sö taâm hoàn, khoâng quaûn ngaøy ñeâm öôm troàng taøi naêng vaø nguoàn nhaân

löïc töông lai cho ñaát nöôùc. Söï nghieäp giaùo duïc laø veû vang, söï nghieäp troàng ngöôøi laø vinh quang vaø töï haøo, “Vì lôïi ích möôøi naêm troàng caây, vì lôïi ích traêm naêm troàng ngöôøi”.

Thôøi gian vaãn cöù laëng leõ troâi ñi, thaày coâ vaãn laø ngöôøi laùi ñoø kieân trì, thaàm laëng chôû bao theá heä hoïc troø ñeán beán bôø töông lai. Ñoái vôùi thaày coâ, caùc hoïc troø cuûa mình heät nhö nhöõng ñaøn chim beù nhoû luoân caàn ñöôïc môùm moài, cho ñeán moät ngaøy ñuû loâng ñuû caùnh seõ tung leân baàu trôøi roäng lôùn ñeå töù taùn ñeán muoân phöông.

Mong öôùc cuûa thaày coâ laø ñöôïc nhìn thaáy nhöõng ñaøn chim beù nhoû ngaøy naøo seõ luoân dang roäng ñoâi caùnh treân baàu trôøi tri thöùc vôùi haønh trang treân vai laø nhöõng kieán thöùc quyù baùu cuøng nhöõng lôøi daïy baûo cuûa thaày coâ. Vaø thaät haïnh phuùc bieát bao khi nhöõng caùnh chim aáy daãu ñaõ bay cao, bay xa nhöng vaãn luoân nhôù ñeán toå aám moät thôøi ñaõ chaäp chöõng taäp bay döôùi voøng tay che chôû, dìu daét cuûa caùc thaày coâ giaùo.

Trong dòp kyû nieäm 30 naêm ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam naêm nay, ñeå göûi lôøi tri aân saâu saéc ñeán taát caû caùc nhaø giaùo treân moïi mieàn Toå quoác, toâi xin trích daãn caâu danh ngoân: “Khoâng coù moät vó nhaân naøo, moät anh huøng naøo treân ñôøi naøy laïi khoâng qua baøn tay beá aüm cuûa ngöôøi meï, thì treân traùi ñaát naøy cuõng khoâng coù moät vó nhaân, moät anh huøng naøo laïi khoâng qua baøn tay dìu daét vaø söï daïy doã cuûa ngöôøi thaày giaùo”.

Xin ngaøn laàn tri aân ñeán Thaày Coâ nhöõng ngöôøi kyõ sö taâm hoàn vó ñaïi!

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

ÑOÂI NEÙT VeÀ VIEÄC HOÏC LAÂM SAØNG CUÛA HOÏC SINH - SINH VIEÂN NHAØ Tröôøng TAÏI Beänh vieän Ña khoa Quaûng Nam

N

gheà y laø moät ngheà raát ñaëc bieät bôûi ngheà y coù nhieäm vuï baûo veä, chaêm soùc vaø naâng cao söùc khoeû cuûa con ngöôøi, trong ñoù söùc khoeû laø voán quyù nhaát cuûa con ngöôøi maø con ngöôøi laïi laø voán quyù nhaát cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi con ngöôøi laø chuû theå cuûa xaõ hoäi, quyeát ñònh ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Vì vaäy, ngheà y coù vò trí quan troïng vaø coù quan heä thieát thöïc ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, ñeán haïnh phuùc cuûa töøng gia ñình, ñeán söùc khoeû vaø söï cöôøng thònh cuûa moät daân toäc vaø cuûa toaøn xaõ hoäi. Ngöôøi thaày thuoác töø bao ñôøi ñaõ ñöôïc xaõ hoäi phoù thaùc cho moät caùi “Quyeàn” raát lôùn nhö Haûi Thöôïng Laõn OÂng Leâ Höõu Traùc, ngöôøi ñöôïc suy toân laø oâng toå cuûa ngaønh Y Vieät Nam ñaõ noùi: “...Soáng cheát trong tay mình naém, phuùc hoaï trong tay mình giöõ”. Hoaëc Chuû tòch Hoà Chí Minh cuõng ñaõ töøng caên daën: “Ngöôøi beänh phoù thaùc tính meänh cuûa hoï nôi caùc coâ caùc chuù.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CN.Phan Thò Thuùy Linh Chính phuû phoù thaùc cho caùc coâ caùc chuù vieäc chöõa beänh taät vaø giöõ gìn söùc khoeû cho ñoàng baøo. Ñoù laø moät nhieäm vuï raát veû vang”.

Vôùi nhieäm vuï ñoù xaõ hoäi luoân luoân ñoøi hoûi ngöôøi thaày thuoác phaûi coù söï hieåu bieát saâu roäng, taám loøng nhaân aùi, töøng traõi vaø kinh nghieäm ngheà nghieäp. Vì vaäy ñeå trôû thaønh ngöôøi thaày thuoác vöøa coù naêng löïc vaø phaåm chaát cao thì hoï phaûi ñöôïc ñaøo taïo raát laâu, raát kyõ, maø giai ñoaïn ñaàu laø ñaøo taïo taïi tröôøng, sau ñoù hoïc theâm kinh nghieäm trong suoát quaù trình laøm vieäc. Trong ñoù giai ñoaïn ñaøo taïo taïi tröôøng y laø giai ñoaïn quan troïng nhaát, bôûi hoï ñöôïc trang bò nhöõng kieán thöùc y hoïc cô baûn, hình thaønh daàn daàn cho hoï loøng say meâ vôùi ngheà nghieä p , yeâ u thöông beä n h nhaân....ñeå keát quaû cuoái cuøng hoï trôû thaønh nhöõng ngöôøi caùn boä y teá vöøa “hoàng” vöøa “chuyeân”, töùc laø vöøa coù ñaïo ñöùc toát, vöøa coù chuyeân moân gioûi. Vaø trong giai ñoaïn naøy vieäc hoïc taäp cuûa sinh

vieân cuõng voâ cuøng vaát vaû, vaø hình thöùc hoïc cuõng khaù laø phong phuù, ñaëc bieät trong ñoù laø hoïc thöïc haønh. Hoï khoâng chæ ñöôïc hoïc thöïc haønh treân moâ hình taïi tröôøng maø coøn daønh hôn nöõa soá thôøi gian hoïc thöïc haønh laâm saøng taïi beänh vieän. Hoïc laâm saøng laø hoïc taïi giöôøng beänh, ñoái töôïng hoïc taäp laø ngöôøi beänh, ngöôøi nhaø cuûa hoï vaø nhöõng trang thieát bò phuïc vuï coâng taùc khaùm chöõa beänh. Do ñoù nhieäm vuï ñaøo taïo sinh vieân trôû thaønh nhöõng caùn boä y teá töông lai khoâng chæ laø cuûa rieâng nhaø tröôøng maø ñoù cuõng laø moät phaàn traùch nhieäm cuûa caùc ban ngaønh coù lieân quan, ñaëc bieät laø caùc cô sôû beänh vieän.

Nhaän thaáy ñöôïc vai troø, traùch nhieäm ñoù Beänh vieän ña khoa tænh Quaûng Nam luoân luoân hoã trôï, giuùp ñôõ tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam trong coâng taùc ñaøo taïo, laø moâi tröôøng thöïc taäp chính cuûa sinh vieân ôû ñaây. Vì vaäy moái quan heä giöõa nhaø tröôøng vaø beänh vieän ngaøy caøng gaén boù hôn.

Haèng naêm, Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam keát hôïp vôùi cô sôû beänh vieän toå chöùc moät hoäi nghò ñöôïc goïi laø hoäi nghò: “TRÖÔØNGVIEÄN” nhaèm cuøng nhau baøn baïc ñeå ñöa ra phöông aùn toát nhaát giuùp nhaø tröôøng naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo sinh vieân. Vaø trong ñoù ngöôøi tham gia hoäi nghò phaàn lôùn laø ñaïi dieän ñeán töø khoa phoøng cuûa beänh vieän ña khoa Quaûng Nam, bôûi ñaây laø cô sôû thöïc

59

taäp chính. Höôûng öùng theo chæ thò cuûa Ban giaùm ñoác, theo hoäi nghò maø taát caû caùc khoa phoøng coù sinh vieân ñi thöïc taäp ñeàu phoái hôïp vôùi giaùo vieân trong vieäc quaûn lyù; hoã trôï, giuùp ñôõ trong vieäc giaûng daïy; ñoàng thôøi luoân luoân taïo ñieàu kieän cho caùc em sinh vieân thöïc taäp. Vaø trong nhöõng khoa phoøng ñoù thì Khoa Caáp Cöùu laø moät trong nhöõng khoa höôûng öùng tích cöïc nhaát.

Khoa caáp cöùu laø moät khoa töông ñoái nhoû, tuy nhieân soá löôïng beänh nhaân laïi raát lôùn, khoâng coù beänh nhaân löu truù vaø beänh nhaân vaøo töøng ñôït. Vôùi ñaëc thuø cuûa khoa nhö vaäy neân vieäc thöïc taäp cuûa sinh vieân ôû ñaây cuõng coù nhöõng maët thuaän lôïi vaø khoù khaên nhaát ñònh.

Veà maët thuaän lôïi: -Ñaàu tieân phaûi nhaéc ñeán ñoù laø söï hoã trôï, giuùp ñôõ taän tình, vaø taïo ñieàu kieän toái ña cuûa taäp theå khoa trong vieäc hoïc taäp laâm saøng cuûa sinh vieân taïi ñaây. Coù theå noùi taát caû caùc Baùc só, Ñieàu döôõng cuûa khoa ñeàu laø nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát vôùi ngheà, hoï luoân luoân coù moät taám loøng say meâ vôùi coâng vieäc, caàn cuø, chòu khoù, kieân nhaãn, khoâng ngöøng hoïc taäp ñeå naâng cao kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä ngheà nghieäp, ñoàng thôøi luoân taän tình, aân caàn gaàn guûi vôùi ngöôøi beänh, coi ngöôøi beänh ñau ñôùn cuõng nhö mình ñau ñôùn.

Ngoaøi ra hoï luoân luoân chaân thaønh, ñoaøn keát, giuùp ñôõ laãn nhau ñeå hoaøn thaønh toát coâng vieäc. Ñoù chính laø nhöõng taám göông cho caùc em sinh vieân hoïc hoûi vaø laøm theo, chính töø thöïc teá nhöõng ngöôøi ñi tröôùc ñaõ giuùp caùc em hieåu raèng ngheà y laø moät cao

60

quyù nhö theá naøo, yeâu caàu ñoái vôùi moät caùn boä y teá ra sao? vaø caûm nhaän ñöôïc nhöõng noãi khoå vaø nhöõng nieàm vui thaàm laëng cuûa ngöôøi laøm ngaønh y, cuoái cuøng taïo cho caùc em moät tình yeâu: yeâu ngheà, yeâu ngöôøi beänh ñeå coù söùc maïnh, nieàm tin vöôït qua moïi khoù khaên maø töôûng chöøng nhö khoâng theå vöôït qua ñöôïc. Ñieàu quan troïng nöõa laø nhaân vieân ôû ñaây luoân luoân taän tình giuùp ñôõ, chæ baûo, daïy doã, chia seû kinh nghieäm vôùi caùc em sinh vieân vôùi tö caùch laø caùc baäc anh chò ñi tröôùc. Nhöõng gì maø caùc em may maén nhaän ñöôïc töø nhöõng ngöôøi ñi tröôùc seõ laø ñoäng löïc cho caùc em coá gaéng hôn nöõa trong hoïc taäp.

- Soá löôïng ngöôøi beänh raát ñoâng, beänh raát ña daïng, phong phuù vaø ngöôøi beänh vaøo khoa theo töøng ñôït seõ giuùp cho sinh vieân coù nhieàu cô hoäi, nhieàu thôøi gian taäp hoûi beänh, taäp khaùm beänh, taäp laøm caùc thuû thuaät treân ngöôøi beänh vaø taäp laäp keá hoaïch chaêm soùc. Chæ coù töï laøm môùi giuùp ta caûm nhaän ñöôïc thöïc teá laâm saøng laø nhö theá naøo.

- Caùc em sinh vieân tröôøng y haàu heát laø nhöõng em nghieâm tuùc trong hoïc taäp, luùc naøo cuõng trang phuïc chænh teà, toùc tai goïn gaøng, luoân toân troïng vaø thöïc hieän ñuùng theo noäi quy beänh vieän, caùc quy ñònh cuûa khoa phoøng; Ñaëc bieät luoân chòu khoù hoïc hoûi, nhieät tình tham gia trong moïi coâng vieäc chaêm soùc ngöôøi beänh; ñöa ngöôøi beänh ñi xeùt nghieäm, chuïp x-quang, chuyeån ngöôøi beänh vaøo khoa; saün saøng hoã trôï khoa khi caàn. Ví duï tieâu bieåu nhö 7 em sinh vieân

lôùp CÑÑD 5A tröïc ñeâm ñaõ tích cöïc cuøng vôùi khoa trong vieäc caáp cöùu haøng loaït beänh nhaân bò tai naïn giao thoâng vaøo raïng saùng ngaøy 29/09/2011.

Veà khoù khaên: - Caáp cöùu laø moät khoa nhoû chæ ñuû cho khoaûng 15 em sinh vieân, neân chöa ñaùp öùng nhu caàu trong moãi ñôït hoïc taäp cuûa caùc em taïi ñaây.

- Moïi coâng vieäc nhö khaùm beänh, laøm thuû thuaät treân ngöôøi beänh yeâu caàu phaûi nhanh, chính xaùc. Ñaây chính laø khoù khaên lôùn nhaát cuûa sinh vieân, bôûi caùc em môùi ñang taäp toø laøm quen neân ñoäng taùc coøn raát chaäm vaø vuïng veà. Ñoâi khi coù nhieàu ca beänh naëng raát hay nhöng ñoøi hoûi caàn xöû trí nhanh ñeå baûo veä tính maïng cho ngöôøi beänh neân caùc y baùc só trong khoa ñaõ tröïc tieáp laøm caùc thuû thuaät. Do ñoù, caùc em ñaõ phaûi boû qua nhieàu cô hoäi ñöôïc thöïc taäp, maø ñoù laø ca beänh thöïc teá ñem laïi cho sinh vieân nhieàu baøi hoïc kinh nghieäm raát laø quyù giaù.

- Moät khoù khaên khoâng nhoû ñoù chính laø khoù quaûn lyù, khoù phaân chia beänh cho sinh vieân ñeå caùc em coù traùch nhieäm vaø keá hoaïch, muïc tieâu hoïc taäp cho rieâng mình.

Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi thì sinh vieân coøn gaëp nhieàu khoù khaên laøm aûnh höôûng moät phaàn naøo ñoù ñeán chaát löôïng hoïc taäp.

Tuy nhieân khoâng coù khoù khaên naøo khoâng theå vöôït qua, quan troïng laø chuùng ta tìm ra ñoù laø khoù khaên gì vaø tìm caùch ñeå giaûi quyeát chuùng ra sao. Vì theá, giaùo vieân (Xem tieáp trang 67)

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN

SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CHIEÀU CAO TREÛ EM ThS.BS Nguyeãn Thò Thu Haûi

S

öùc khoûe treû em ñöôïc ñaùnh giaù qua söï taêng tröôûng veà caân naëng vaø chieàu cao, trong ñoù söï phaùt trieån chieàu cao coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ñeán. Do vaäy, trong quaù trình taêng tröôûng cuûa treû em, boá meï caàn phaûi quan taâm löu yù ñeán caùc yeáu toá naøy ñeå coù nhöõng hoå trôï tích cöïc giuùp treû coù ñöôïc chieàu cao toát nhaát.

Yeáu toá di truyeàn: caùc yeáu toá di truyeàn veà chieàu cao naèm treân caùc nhieãm saéc theå giôùi tính vaø moät soá nhieãm saéc theå thöôøng. Beänh nhaân coù moät nhieãm saéc theå X (hoäi chöùng Turne) coù chieàu cao raát thaáp.

Beänh nhaân thöøa moät nhieãm saéc theå giôùi tính (hoäi chöùng XXY, XYY) , ngöôïc laïi coù chieàu cao khoång loà.

Caùc kyõ thuaät sinh hoïc phaân töû ñaõ ñònh vò vaø giaûi maõ caùc gen maõ hoùa toång hôïp caùc hormone, peptide, proteine vaän chuyeån, thuï theå cuûa caùc hormone taêng tröôûng.

Coù söï khaùc bieät veà chieàu cao cuûa ngöôøi tröôûng thaønh ± 2SD (25 cm), giöõa caùc anh em ruoät khoaûng 16 cm, cuûa caùc caëp sinh ñoâi cuøng tröùng laø 1,6 cm. Coù söï töông quan chaët cheõ giöõa chieàu cao cuûa treû luùc 2 tuoåi vaø luùc tröôûng thaønh (r = 0,8), cuõng nhö coù töông quan giöõa chieàu cao cuûa boá meï vaø con caùi. Chieàu cao ñích cuûa treû gaùi = (chieàu cao boá + chieàu cao meï -13) / 2 ± 8,5 cm. Chieàu cao ñích cuûa treû trai = (chieàu cao boá + chieàu cao meï + 13) / 2 ± 8,5 cm.

Yeáu toá dinh döôõng: Dinh döôõng ñoùng vai troø xaùc ñònh trong quaù trình taêng tröôûng cuûa treû. Cung caáp ñaày ñuû caùc chaát dinh döôõng trong thaønh phaàn böõa aên nhö protein, acide amine caàn thieát, acide beùo töï do, vitamin, saét, keõm...cuõng nhö cung caáp ñaày ñuû döôõng khí ñeå oxy hoùa ñeàu giuùp cho söï phaùt trieån chieàu cao cuûa treû em. Phaàn naêng löôïng daønh cho söï taêng tröôûng trong tieâu hao naêng löôïng chung töông ñoái thaáp, khoaûng 12% ôû treû 6-12 tuoåi.

Treû suy dinh döôõng, treû coù cheá ñoä aên ngheøo ñaïm vaø calorie ñeàu chaäm taêng tröôûng vaø daäy thì.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Yeáu toá taâm lyù: nhöõng treû trong gia ñình bò ngöôïc ñaõi, boá meï ly dò, ít quan taâm seõ chaäm taêng tröôûng chieàu cao. ÔÛ ñaây coù moái lieân quan ñeán roái loaïn dinh döôõng.

Yeáu toá moâi tröôøng: moâi tröôøng töï nhieân cuõng ñöôïc xem laø yeáu toá aûnh höôûng ñeán chieàu cao nhöng vai troø coøn haïn cheá. Daân cö caùc vuøng nuùi coù chieàu cao hôn caùc vuøng ven bieån. Muøa xuaân heø treû coù toác ñoä taêng tröôûng nhanh hôn muøa thu ñoâng do tieáp xuùc vôùi aùnh saùng maët trôøi.

Hoaït ñoâng theå löïc: taäp luyeän theå thao laø yeáu toá quan troïng trong vieäc phaùt trieån chieàu cao cuûa treû.

Bôûi vaän ñoäng giuùp heä tuaàn hoaøn oån ñònh, caûi thieän vaø giuùp xöông phaùt trieån toát. Treû ñöôïc chôi caùc moân theå thao nhö: boùng roå, boùng chuyeàn, boùng ñaù, bôi loäi... thöôøng cao hôn. Tuy nhieân trong tröôøng hôïp taäp luyeän theå thao quaù möùc seõ daãn ñeán chaäm daäy thì vaø chaäm lôùn ôû treû. Vì vaäy caùc baäc Cha Meï caàn chuù yù khi choïn vaø höôùng con mình taäp luyeän theå thao ñuùng caùch ñeå ñaûm baûo söùc khoûe vaø söï phaùt trieån chieàu cao toát hôn.

Caùc thay ñoåi veà moâi tröôøng soáng: treû em soáng trong ñieàu kieän xaõ hoäi toát seõ phaùt trieån chieàu cao toát hôn. Caùc treû em goác Chaâu AÙ, nhöng sinh ra vaø lôùn leân ôû Myõ coù chieàu cao lôùn hôn raát nhieàu so vôùi caùc chò em hoï soáng ôû queâ nhaø, vaø lôùn hôn caû boá meï chuùng. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ cho thaáy coù moái lieân heä chaët cheõ cuûa moâi tröôøng soáng ñöôïc caûi thieän vaø söï taêng tröôûng chieàu cao, cuõng nhö daäy thì sôùm qua töøng theá kyû.

Vai troø cuûa hormon noäi tieát: + Hormon taêng tröôûng-GH: GH ñoùng vai troø quan troïng chuû yeáu cuûa quaù trình taêng tröôûng töø luùc môùi sinh ñeán tuoåi tröôûng thaønh. Neáu thieáu GH

61

toác ñoä taêng tröôûng chæ coøn ½ hoaëc 1/3 tröôøng hôïp bình thöôøng. GH ñöôïc tieát cao nhaát veà ban ñeâm.

Chính vì vaäy, caàn cho treû em nguû ñuû giaác, traùnh ñeå treû thöùc quaù khuya seõ aûnh höôûng cho söï taêng tröôûng. Noàng ñoä GH cao nhaát vaøo giai ñoaïn daäy thì hoaøn toaøn, giaûm daàn sau ñoù, vaø thaáp nhaát ôû tuoåi giaø. Ñieàu naøy cho thaáy chuùng ta caàn quan taâm hôn khi treû ñeán tuoåi daäy thì caû veà tinh thaàn vaø vaät chaát ñeå giuùp treû taêng tröôûng toát. + Hormon giaùp: raát caàn cho chuyeån hoùa teá baøo, do ñoù thieåu naêng tuyeán giaùp seõ gaây chaäm taêng tröôûng. + Hormon sinh duïc: Androgen vaø estrogen kích thích söï taêng tröôûng vöôït baäc trong giai ñoaïn daäy thì do taùc duïng ñeán söï tröôûng thaønh cuûa teá baøo suïn, coát hoùa xöông, phaùt trieån khoái cô baép.

Nuï cöôøi Y khoa

Overdose

J Moät phuï nöõ khoâng muoán laøm choàng xaáu hoå vì caên beänh lieät döông cuûa oâng, beøn bí maät gaëp baùc só gia ñình. OÂng baùc só cho ñôn thuoác laø moät thöù thuoác uoáng baèng gioït ñeå baø leùn cho vaøo coác söõa oâng uoáng tröôùc khi nguû.

Nhöng ngöôøi Döôïc só pha cheá ñôn thuoác aáy ñaõ ghi nhaàm ra nhaõn, lieàu löôïng 30 gioït moät laàn trong khi ñuùng ra laø ba gioït.

Hoâm sau baø ta chôø baùc só ñeán phoøng khaùm - “Thuoác hieäu nghieäm khoâng?”

- “Toâi ñeán xin baùc só thuoác giaûi ñoäc ... ñeå ngöôøi ta coù theå ñoùng ñöôïc naép quan taøi laïi!”.

Sieâu aâm tröïc traøng ... doûm

J Moät baùc só sieâu aâm tieáp nhaän moät beänh nhaân nöõ bò beänh vuøng chaäu coù yeâu caàu sieâu aâm qua ngaõ tröïc traøng (transrectal sonography). Baùc só tieán haønh ñöa ñaàu doø vaøo haäu moân ñeå khaùm. Boãng nghe nöõ thaân chuû la ôi ôùi: - Baùc só ñöa loän choã roài, khoâng phaûi choã ñoù...

Baùc só phöøng phöøng noùi nhoû: - Coâ yeân taâm ! Caùi naøy ... cuõng khoâng phaûi ñaàu doø sieâu aâm ñaâu !.

Söõa meï toát nhaát

J Trong moät lôùp hoïc y khoa huaán luyeän veà söõa 62

+ Phöùc hôïp PTH- Vitamin D- Calcitonin: phaùt trieån cuûa suïn, xöông laø nhôø coù söï taäp trung ñaëc bieät cuûa calci vaø phospho. Quaù trình naøy nhôø söï ñieàu hoøa cuûa hormon caän giaùp, vitamin D vaø calcitonin.

Vì theá caùc baø meï caàn taém naéng trong treû ñaày ñuû vaø hieäu quaû ñeå coù ñuû löôïng vitamin D giuùp cho söï taêng tröôûng. + Vai troø cuûa suïn tieáp hôïp: sun tieáp hôïp laøm cho caùc xöông daøi to vaø daøi daàn ra nhôø söï laéng ñoïng calci, coát hoùa caùc teá baøo suïn tröôûng thaønh.

Ngoaøi ra, chuùng ta caàn quan taâm ñeán caùc giai ñoaïn troïng ñieåm cuûa söï taêng tröôûng chieàu cao, ñoù laø giai ñoaïn baøo thai, naêm ñaàu tieân cuûa treû vaø giai ñoaïn tieàn daäy thì Nhö vaäy, caàn hoäi tuï ñuû caùc yeáu toá treân ñeå giuùp caûi thieän söï phaùt trieån chieàu cao cuûa treû em.

meï. BS ñöa ra caâu hoûi: - Trong hai loaïi söõa: söõa boø vaø söõa meï, söõa naøo toát hôn? Taïi sao?

Moät sinh vieân nhanh nheïn giô tay traû lôøi: - Chaéc chaén söõa meï raát toát. Tröôùc heát söõa meï raát veä sinh. Thöù nöõa söõa meï raát tieän trong nhöõng khi ñi chôi xa. Thöù ba meøo chuoät khoâng theå aên vuïng, ruoài khoâng bu kieán khoâng ñaäu. Vaø sau heát... caùi bình söõa laïi ñeïp nöõa !

Lo laéng

J Moät beänh nhaân naèm ñieàu trò trong beänh vieän coù veû lo laéng vaø muoán noùi chuyeän baùc só veà cuoäc chaån ñoaùn.

- Baùc só coù chaéc raèng ñoù laø beänh vieâm phoåi khoâng aï?- OÂng ta hoûi - Toâi nghe nhöõng tröôøng hôïp maø moät BS ñieàu trò beänh vieâm phoåi cho beänh nhaân, theá maø keát cuoäc ngöôøi aáy laïi cheát vì moät chöùng beänh khaùc cô.

- Haõy yeân taâm -Vò BS noùi - Khi toâi ñieàu trò beänh vieâm phoåi cho beänh nhaân thì oâng ta laïi cheát vì beänh vieâm phoåi.

Moät baùc só phaãu thuaät ñaõng trí

J John vöøa tænh khoûi thuoác meâ, anh ta reân ræ: Laïy chuùa theá laø xong roài!

- Gì hôû? - Ngöôøi beänh naèm caïnh noùi - Hoï ñaõ ñeå queân caû gaïc trong buïng toâi vaø toâi ñaõ bò moå toang ra moät laàn nöõa ñaáy!

Moät ngöôøi beänh naèm beân traùi John noùi theâm: - Vaø hoï queân caû caùi keùo trong ngöôøi toâi nöõa chöù. Ñuùng luùc ñoù thì BS phaãu thuaät, ngöôøi vöøa moå cho John goïi voïng xuoáng phoøng: - Coù ai nhìn thaáy chieác muõ cuûa toâi khoâng?

John thaáy theá laïi ngaát luoân ...

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

HIEÁN MAÙU CÖÙU NGÖÔØI Neùt ñeïp sinh vieân Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam CN. Hoaøng Vaên Tieán

P

hong traøo sinh vieân tình nguyeän laø moät hoaït ñoäng heát söùc coù yù nghóa thieát thöïc, coù tính giaùo duïc vaø tính nhaân vaên cao caû; laø moâi tröôøng ñoaøn keát taäp hôïp, thu huùt thanh nieân tham gia vaøo caùc phong traøo haønh ñoäng caùch maïng. Hoaït ñoäng tình nguyeän ñaõ mang laïi yù nghóa to lôùn veà nhieàu maët: kinh teá - chính trò, vaên hoaù - xaõ hoäi, giaùo duïc - an ninh quoác phoøng; ñoàng thôøi qua ñoù, thanh nieân ñöôïc reøn luyeän, coáng hieán vaø tröôûng thaønh; soáng coù hoaøi baõo, coù lyù töôûng vaø khoâng ngöøng naâng cao yù thöùc giaùc ngoä caùch maïng. Trong thôøi gian qua, phong traøo sinh vieân tình nguyeän ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø ngaøy caøng thu ñöôïc nhieàu keát quaû ñaùng khích leä. Qua phong traøo naøy, ñaõ vaø ñang xuaát hieän nhieàu taám göông saùng treân khaép moïi lónh vöïc, moïi vuøng mieàn cuûa ñaát nöôùc. Trong caùc hoaït ñoäng tình nguyeän ñoù noåi baät laø phong traøo tình nguyeän hieán maùu cöùu ngöôøi trong hoïc sinh - sinh vieân. Hoï khoâng chæ laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tham gia hieán maùu maø coøn vaän ñoäng, keâu goïi baïn beø, ngöôøi thaân cuøng hieán maùu. Tröïc tieáp chöùng kieán hoï chia seõ “nhöõng gioït maùu hoàng” ta môùi hieåu heát ñöôïc tình yeâu thöông, söï seõ chia vôùi nhöõng ngöôøi beänh khoâng may maén cuûa theá heä treû ngaøy nay thaät voâ bôø beán.

Trong nhöõng naêm qua, phong traøo hieán maùu tình nguyeän trong tuoåi treû Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñaõ thöïc söï lan toûa, thu huùt söï quan taâm, höôûng öùng nhieät tình cuûa tuoåi treû Nhaø tröôøng. Moãi hoïc sinh - sinh vieân luoân taâm nieäm vaø yù thöùc saâu saéc raèng cuoäc soáng cuûa moãi ngöôøi, cuûa coäng ñoàng vaø cuûa toaøn xaõ hoäi ñaõ, ñang vaø vaãn coøn tieáp tuïc caàn theâm nhieàu ngöôøi hieán maùu, nhieàu taám loøng nhaân aùi, söï seõ chia cuûa coäng ñoàng xaõ hoäi. Trung bình moãi naêm Ñoaøn tröôøng ñaõ vaän ñoäng ñöôïc khoaûng treân 350 ñôn vò maùu, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp caáp cöùu, caùc hoïc sinh - sinh vieân ñi thöïc taäp laâm saøng luoân saün saøng hieán maùu ñeå cöùu soáng ngöôøi beänh.

Nhöõng gioït maùu hoàng maø moãi ñoaøn vieân thanh nieân cho ñi haøng giaây, haøng phuùt ñang chaûy trong huyeát maïch, trong traùi tim cuûa nhöõng ngöôøi nhaän, laøm cho cuoäc soáng coù theâm nhieàu giaù trò, nhieàu yù nghóa vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa vaät chaát vaø thôøi gian. Noãi baät trong vöôøn hoa ñaày maøu saéc ñoù, laø nhöõng taám göông ñang ngaøy ñeâm haêng say con ñöôøng hoïc taäp vaø reøn luyeän, hoï ñaõ nhieàu laàn hieán maùu cöùu soáng ngöôøi beänh, ñieån hình nhö sinh vieân Leâ Thò Myõ Chi, Döông Thò Nhaïn vôùi 12 laàn hieán maùu, Nguyeãn Trung An, Tröông Thò Laønh, Traàn Quoác Khaùnh vôùi 6 laàn hieán maùu. Trong khuoân khoå baøi vieát naøy toâi xin keå laïi moät tröôøng hôïp sinh vieân hieán maùu tröïc tieáp cöùu soáng ngöôøi beänh khi ñang ñi thöïc taäp taïi beänh vieän Ña khoa tænh Quaûng Nam: “Luùc 14 giôø 30 phuùt ngaøy

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

18/9/2012, chò Vaên Thò H., xaõ Bình Nam, huyeän Thaêng Bình ñöôïc ñöa tôùi Khoa saûn Beänh vieän Ña khoa Quaûng Nam trong tình traïng chuyeån daï sinh con. Ñeán 17 giôø 10 phuùt cuøng ngaøy, sau khi sinh con chò H. bò baêng huyeát naëng, ñaõ ñöôïc caùc baùc só ca tröïc chæ ñònh can thieäp phaãu thuaät ñeå cöùu chò. Sau moå, chò ñöôïc chuyeån leân khoa Hoài söùc tích cöïc ñieàu trò tieáp.

Tröôùc tình traïng chò H. bò maát maùu nhieàu trong khi nguoàn maùu döï tröõ khoâng coøn, laõnh ñaïo Beänh vieän ñaõ huy ñoäng ngöôøi nhaø chò H., cho maùu nhöng khoâng ai coù nhoùm maùu truøng vôùi chò. Laõnh ñaïo beänh vieän tieáp tuïc thoâng baùo ñeán caùn boä, nhaân vieân, hoïc sinh thöïc taäp taïi caùc khoa, phoøng trong beänh vieän ñeà nghò hieán maùu cöùu beänh nhaân. Nhaän ñöôïc thoâng baùo 2 em Traàn Thò Ngoïc Bích vaø Ñinh Thò Hoaøn Hieäp, hoïc sinh lôùp YK14 Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñang thöïc taäp taïi khoa Noäi Toång hôïp coù cuøng nhoùm maùu neân ñaõ töï nguyeän hieán cho chò H. 2 ñôn vò maùu (töông ñöông 500 ml), nhôø ñöôïc truyeàn maùu kòp thôøi, hieän taïi söùc khoûe cuûa chò H. ñaõ oån ñònh.”

Nhöõng vieäc laøm cuûa laõnh ñaïo beänh vieän Ña khoa Quaûng Nam noùi chung, cuûa Khoa Noäi toång hôïp, ca tröïc ñeâm ñoù noùi rieâng vaø ñaëc bieät laø nghóa cöû cuûa hai hoïc sinh Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam ñaõ theå hieän roõ tinh thaàn "Löông y nhö töø maãu", ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp trong loøng ngöôøi beänh vaø nhaân daân.

Chuùng toâi luoân hy voïng raèng Phong traøo hieán maùu tình nguyeän trong hoïc sinh - sinh vieân Tröôøng Cao ñaúng Y teá Quaûng Nam caàn ñöôïc nhaân roäng vaø trôû thaønh neùt ñeïp, thaám ñöôïm tính nhaân vaên - theå hieän ñöùc hy sinh ñaùng traân troïng cuûa nhöõng ngöôøi cuøng chung moät doøng maùu Vieät Nam, cuøng chung nguoàn goác laø con chaùu Laïc Hoàng.

63

GIÔÙI THIEÄU Caùc phaàn meàm y khoa CN.Leâ Thò Kim Ngaân Nhaèm giuùp caùc baïn hoïc sinh-sinh vieân chuyeân ngaønh y khoa coù ñieàu kieän tìm hieåu theâm moät soá phaàn meàm hay phuïc vuï cho lónh vöïc y teá, toâi xin maïn pheùp giôùi thieäu ñeán quyù ñoäc giaû, caùc hoïc sinh-sinh vieân moät soá phaàn meàm y khoa boå ích. Taát caû caùc phaàn meàm naøy ñeàu ñöôïc söu taàm töø nguoàn internet taïi caùc website y khoa phuïc vuï cho taát caû ñoäc giaû ñaõ, ñang vaø seõ laøm vieäc trong lónh vöïc naøy. Ña soá nhöõng phaàn meàm toâi giôùi thieäu döôùi ñaây ñaõ ñöôïc thöû nghieäm caøi ñaët thaønh coâng. Hi voïng vieäc caøi ñaët vaø söû duïng caùc phaàn meàm naøy seõ phaàn naøo giuùp ích cho quyù ñoäc giaû, ñaëc bieät laø caùc hoïc sinh-sinh vieân nhaø tröôøng quan taâm ñeán vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong y hoïc. Töø ñoù coù theå phaùt trieån saâu roäng hôn caùc kieán thöùc y hoïc ñaõ ñöôïc tieáp nhaän trong suoát thôøi gian hoïc taäp taïi tröôøng, cuõng nhö nhöõng kinh nghieäm tích luõy ñöôïc trong vaán ñeà ñieàu trò vaø chaêm soùc beänh nhaân.

Sau ñaây laø moät soá phaàn meàm y khoa boå ích (moät vaøi phieân baûn thöû nghieäm coù giôùi haïn veà thôøi gian söû duïng).

1. Phaàn meàm Quaûn lyù Döôïc (Taùc giaû: BS Toâ Hoaøng AÂn) Chöông trình naøy giuùp quaûn lyù coâng taùc khaùm chöõa beänh baûo hieåm y teá vaø khaùm chöõa beänh mieãn phí cho treû döôùi 6 tuoåi. Ñeå chaïy ñöôïc chöông trình, maùy tính caàn caøi ñaët MS Access vôùi font VNI-TIMES. Download phaàn meàm Quaûn lyù Döôïc taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/qlduoc.ZIP 2. Phaàn meàm Little Calorie (Johannesson) Chöông trình giuùp tính toaùn ñeå caân baèng löôïng calory dung naïp vaø tieâu hao trong ngaøy.

Download phaàn meàm Little Calorie taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuo ccuaban.com/pha nmem-sach-

64

ebook-dongy/download/SetupLittleCalorie.exe 3. Blood Alcohol Calculator Chöông trình Demo öôù c tính noàng ñoä coàn trong maùu döïa vaøo caùc thoâng soá caân naëng, giôùi tính, soá ly bia ñaõ uoáng, thôøi gian uoáng...(löu yù: vôùi phieân baûn coù traû phí seõ coù nhieàu thoâng soá cuï theå hôn ñeå öôùc tính).

Download phaàn meàm Blood Alcohol Calculator taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/cheers-setup.exe 4. Health Minder Health Minder hoã trôï löu tröõ, saép xeáp caùc thoâng tin veà tình traïng söùc khoeû, beänh taät, chuûng ngöøa ... cuûa caùc thaønh vieân trong nhaø.

Chöông trình giuùp baïn tìm hieåu nhöõ n g phöông thöùc môùi trong kieåm soaùt söùc khoeû

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

gia ñình. Download phaàn meàm Health Minder taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/healthminder.exe 5. PMS and Menstrual Diary Calendar 2.0 Chöông trình cung caáp cho phuï nöõ nhöõng coâng cuï ñôn giaûn ñeå theo doõi kinh nguyeät, caùc trieäu chöùng tröôùc haønh kinh, döï ñoaùn caùc ngaøy tröùng ruïng ...

Download phaàn meàm PMS and Menstrual Diary Calendar 2.0 taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/menstrual.exe 6. Care2x -Quaûn Lyù Thoâng Tin Beänh Vieän (Elpidio Latorilla) Chöông trình Care2x giuùp quaûn lyù heä thoáng thoâng tin cuûa beänh vieän hoaëc caùc cô sôû y teá.

Phaàn meàm ñöôïc thieát keá theo caáu truùc Client-Server goà m raá t nhieà u phaân heä quaûn lyù ñaày ñuû caùc hoaït ñoäng thöôøng gaëp cuûa moät beänh vieän. Ñeå chaïy ñöôïc chöông trình, maùy tính PC caàn caøi ñaët Apache, PHP4, and MySQL. Xem chi tieát taïi website www.care2x.com hoaëc coù theå download goùi apaserv.

Download phaàn meàm Care2x -Quaûn Lyù Thoâng Tin Beänh Vieän taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/care2x_d21_full.zip 7. BioWIN (Greg Kacy) BioWIN laø phaàn meàm coù caùc coâng cuï giuùp minh hoïa baèng bieåu ñoà, phaân tích vaø in keát quaû caùc chu kyø sinh hoïc veà theå löïc,

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

caûm xuùc, yù thöùc, tröïc giaùc cuûa töøng caù nhaân. Noù coù theå so saùnh nhòp sinh hoïc giöõa hai caù theå vôùi nhau, tìm nhöõng ngaøy coù nhòp sinh hoïc xaáu nhaát vaø toát nhaát cuûa töøng ngöôøi.

Download phaàn meàm BioWIN taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/biowin50_trial_setup.exe 8. DentSuite 1.0 (DDC Technologies) Chöông trình DentSuite 1.0 giuùp quaûn lyù phoøng khaù m nha vôù i nhieàu tieän ích nhö quaûn lyù beänh aùn, hình aûnh tröôùc vaø sau khi thöïc hieän caù c thuû thuaä t , quaûn lyù lòch heïn, in baùo caùo vôùi caùc hình aû n h keø m theo ...

Download phaàn meàm DentSuite 1.0 taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/DentSuite_2kXP.exe 9. Body mass index What Health BMI Calc laø moät phaàn meàm mieãn phí giuùp ñaùnh giaù tình traïng beùo phì döïa treân hai chæ soá chieàu cao vaø caân naëng.

Xem chi tieát taïi website: http://www.wh athealth.com/b micalc/ Download phaàn meàm What Health BMI Calc taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/bmi_calc_v1.zip 10. Baby Progress (Mark Speich) Baby Progress giuùp caùc baäc cha meï theo doõi tieán trình thai ngheùn. Chöông trình theo doõi ngaøy tuoåi cuûa thai nhi vaø döï ñoaùn ngaøy sinh döïa treân ngaøy ñaàu tieân cuûa kyø kinh cuoái cuøng. Xem chi tieát taïi

65

website http://www.ba biesonline.com/ba byprogress/ Download phaàn meàm Baby Progress taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/babyprg.zip 11. Astonix 1.0 Chöông trình cung caáp 30 ñieän taâm ñoà cuøng caùc caâu hoûi vôùi beänh caû n h laâ m saø n g thöïc teá, keøm theo caùc ñaùp aùn nhaèm giuùp caùc sinh vieân y khoa ñang thöïc taäp laøm quen vôùi ñieän taâm ñoà laâm saøng.

Download phaàn meàm Astonix 1.0 taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/30 ban dien tam do.rar 12. Appendscore Appendscore hoã trôï ñaùnh giaù tình traïng vieâm ruoät thöøa döïa vaøo 4 phöông phaùp tính ñieåm cuûa Alvarado, Ohmann, Teicher, Lindberg. Ñaây laø phaàn meàm mieãn phí thuoäc Döï aùn Thuaät toaùn Y khoa do MEDISOFT thöïc hieän.

Download phaàn meàm Appendscore taïi ñòa chæ trang web: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/AppendscoreSetup.exe 13. IPO tính ñieåm nguy cô nhieãm truøng haäu phaãu Phöông phaùp tính ñieåm ñaùnh giaù nguy cô nhieãm truøng haäu phaãu ñöôïc phaùt trieån nhaèm tieân löôïng khaû naêng nhieãm truøng veát moå ôû moät beänh

66

nhaân coù caùc yeáu toá nguy cô. Ñaây laø phaàn meàm mieãn phí thuoäc Döï aùn Thuaät toaùn Y khoa do MEDISOFT thöïc hieän.

Download phaàn meàm IPO tính ñieåm nguy cô nhieãm truøng haäu phaãu taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/IPOSetup.exe 14. Survival index (ñaùnh giaù khaû naêng soáng cuûa ñöùa treû nheï caân) Khaû naêng soáng coøn cuûa moät treû sô sinh nheï caân coù theå ñöôï c tieâ n löôïng döïa vaøo caùc daáu chöùng laâm saø n g ngay sau sinh. Chæ soá tieân löôïng naøy coù keát quaû chính xaùc hôn laø chæ döïa vaøo caùch tính ñieåm Apgar. Ñaây laø phaàn meàm mieãn phí thuoäc Döï aùn Thuaät toaùn Y khoa do MEDISOFT thöïc hieän.

Download phaàn meàm Survival index taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/SurvivalindexSetup.exe 15. Phaàn meàm xem aûnh Xquang vaø CT Vôùi muïc ñích taïo söï thuaän tieän vaø thaät hôn trong vieäc xem aûnh Xquang vaø CT, phaàn meàm xem aûnh Xquang vaø CT raát goïn nheï chæ vôùi 836KB: phaàn meàm DICOMviewer.

Khi söû duïng phaàn meàm naøy, hình aûnh seõ ñöôïc xem ôû kích thöôùc thaät nhaát. Baïn coù theå ño khoaûng caùch töø ñieåm A ñeân ñieåm B treân aûnh, baïn coù theå xem phoùng to moät vuøng khi di chuyeån con chuoät.

Download phaàn meàm xem aûnh Xquang vaø CT

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/DICOM viewer.rar * Nhaân ñaây, toâi cuõng xin giôùi thieäu moät vaøi chöông trình töï ñieån y hoïc boå ích döôùi ñaây: 1. Cardiac Dictionary Chöông trình Töï ñieån y hoïc Anh-Anh chuyeân lónh vöïc tim maïch. Giao dieän ñôn giaûn deã söû duïng.

Coù treân 200 thuaät ngöõ thöôøng söû duïng trong chuyeân khoa tim maïch.

Download Cardiac Dictionary taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/tu dien tim mach.exe 2. Töø Ñieån Y Teá Coâng Coäng Töø ñieån Y Teá Coâng Coäng version 1.0 ñöôïc phaùt trieån nhaèm muïc ñích giuùp ñôõ ngöôøi söû duïng coù theå tra cöùu tìm hieåu nhanh yù nghóa cuûa caùc cuïm töø dòch teã - daân soá theo hai chieàu Anh - Vieät vaø Vieät Anh, qua ñoù giuùp ngöôøi söû duïng coù khaû naêng hieåu ñöôïc moät caùch saâu saéc caùc khaùi nieäm trong Dòch teã cuõng nhö trong Daân soá hoïc. Chöông trình cung caáp cho ngöôøi söû duïng nhöõng khaùi nieäm chính xaùc veà caùc thuaät ngöõ trong Dòch teã vaø Daân soá.

Download Töø Ñieån Y Teá Coâng Coäng taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/Tu dien y te cong cong.msi 3. Töø ñieån y hoïc Vieät Nam

ÑOÂI NEÙT ... luoân luoân phoái hôïp cuøng taäp theå khoa tìm ra phöông aùn giaûi quyeát toát nhaát. Söï keát hôïp naøy caøng chaët cheõ bao nhieâu thì caøng giuùp cho caùc em coù nhieàu thuaän lôïi baáy nhieâu. Caû hai beân luoân luoân hoã trôï, giuùp ñôõ nhau. Veà phía nhaø tröôøng thì sinh vieân vöøa hoïc taäp, vöøa giuùp ñôõ, hoã trôï khoa trong coâng vieäc ñoùn tieáp ngöôøi beänh, chaêm soùc ngöôøi beänh, ñöa ngöôøi beänh ñi laøm caùc xeùt nghieäm, quaûn lyù khoa phoøng...Ñaây laø nguoàn nhaân löïc khoâng nhoû goùp

SINH HOAÏT KHOA HOÏC

Ñaây laø moät cuoán töø ñieån nhoû goïn vôùi caùc thuaät ngöõ y hoïc tieáng vieät roõ raøng giuùp ngöôøi xem böôùc ñaàu hieåu ñöôïc thuaät ngöõ, sau ñoù laø coù theå söû duïng thuaät ngöõ. Ngöôøi xem seõ coù nhöõng caùi nhìn toång quaùt nhaát veà vaán ñeà y hoïc.

Töø ñieån ñöôïc saép xeáp theo thöù töï danh muïc theo alphabe: Download :Töø ñieån y hoïc Vieät Nam .

4. Y khoa 2.0 Cung caáp töï ñieån caùc thuoác thöôøng duøng, thoâng tin caàn thieát veà caùc beänh thöôøng gaëp, keát quaû caùc xeùt nghieäm thöôøng quy, töï ñieån caùc trieäu chöùng, hoäi chöùng beänh. Hoã trôï coâng taùc thoáng keâ y hoïc.

Download Y khoa 2.0 taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/ykhoa2.zip 5. XTerm Medical Dictionary (A.S. Ivan MD/ kpiachem) X Term Medical Dictionary laø töï ñieån thuaät ngöõ y hoïc Anh-Anh mieãn phí cuûa taùc giaû A.S. Ivan MD/ kpiachem. Ñaây laø moät coâng cuï tra cöùu caàn coù cuûa caùc thaày thuoác vaø sinh vieân ngaønh y. Cô sôû döõ lieäu cuûa töï ñieån ñöôïc caäp nhaät hai laàn moãi thaùng.

Download XTerm Medical Dictionary taïi ñòa chæ: www.thaythuoccuaban.com/phanmem-sachebook-dongy/download/xt2installer.exe

(Tieáp theo trang 60)

phaàn giaûi quyeát coâng vieäc cuûa khoa neáu bieát taän duïng noù. Veà phía khoa, döôùi söï keâu goïi cuûa laõnh ñaïo khoa toaøn theå nhaân vieân luoân taän tình chæ baûo, truyeàn ñaït kinh nghieäm, taïo ñieàu kieän ñeå sinh vieân coù cô hoäi ñöôïc hoïc taäp. Ngoaøi ra, giaùo vieân ñaõ luoân ñònh höôùng cho caùc em xaây döïng keá hoaïch, muïc tieâu cho töøng ñôït thöïc taäp cuûa mình, phoái hôïp cuøng laõnh ñaïo khoa quaûn lyù, xaép xeáp, phaân nhoùm coâng vieäc theo ba nhoùm coâng vieäc: moät laø

hoïc caùch nhaän beänh bao goàm: ñoùn tieáp beänh nhaân, khai teân, ño daáu hieäu sinh toàn; hai laø hoïc laøm thuû thuaät treân ngöôøi beänh bao goàm caùch hoûi beänh, caùch khaùm beänh, caùc kyõ thuaät ñieàu döôõng cô baûn..; ba laø ñöa ngöôøi beänh ñi xeùt nghieäm.

Töø söï hoã trôï, giuùp ñôõ cuûa khoa trong nhieàu naêm qua ñaõ giuùp Nhaø tröôøng raát nhieàu trong coâng taùc ñaøo taïo sinh vieân, ñaõ giuùp nhaø tröôøng naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa sinh vieân. Nhö vaäy ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc ñaøo taïo nhöõng ngöôøi caùn boä y teá vöøa ñuû ñöùc vöøa ñuû taøi cho xaõ hoäi.

67

GIAÛI PHAÙP CAMERA CHO TRÖÔØNG HOÏC

V

ôùi cô sôû vaät chaát coù quy moâ lôùn, cuøng vôùi soá löôïng hoïc sinh, sinh vieân ngaøy caøng taêng nhö hieän nay, vieäc quaûn lyù hoïc sinh, sinh vieân nhö caùch truyeàn thoáng ñaõ khoâng coøn phuø hôïp.

Vì vaäy, heä thoáng camera giaùm saùt thöïc söï laø moät giaûi phaùp raát toái öu vaø hieäu quaû, laø coâng cuï giuùp taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù, an ninh Nhaø tröôøng hieän nay.

Giaûi phaùp laép ñaët heä thoáng giaùm saùt an ninh baèng camera seõ ñem laïi nhöõng lôïi ích sau: Taêng cöôøng coâng taùc giaùm saùt an ninh, phoøng traùnh hieän töôïng maát caép, phaù hoaïi,....giuùp nhaø tröôøng coù theå quaûn lyù hoïc sinh, sinh vieân toát hôn, maø khoâng toán nhieàu chi phí veà tieàn cuûa vaø con ngöôøi.

Taêng cöôøng an ninh, tính minh baïch trong caùc kyø thi quan troïng nhö thi toát nghieäp, thi hoïc kyø,...

Vôùi heä thoáng camera, Hoäi ñoàng tuyeån sinh coù theå giaùm saùt kyø thi moät caùch chaët cheõ, vöøa giaûm ñöôïc chi phí, söùc löïc, laïi ñaûm baûo tính coâng baèng, chính xaùc.

1. Phöông aùn söû duïng camera Analog vaø Ñaàu ghi hình kyõ thuaät soá (DVR) Ñaàu ghi hình, maøn hình: Ñaàu ghi hình, maøn hình coù theå ñöôïc ñaët ôû Phoøng CTHSSV hoaëc phoøng baûo veä, phoøng hoïp...tuøy vaøo muïc ñích söû duïng. Chuùng coù taùc duïng ghi, löu tröõ hình aûnh, hieån thò hình aûnh nhaän ñöôïc töø caùc camera, giuùp ngöôøi ñieàu haønh giaùm saùt ñöôïc moïi

68

CN. Mai Quoác Ñaït

hoaït ñoäng ñang dieãn ra taïi caùc ñieåm coù ñaët camera.

Ngoaøi ra, caùc ñaàu ghi hình coøn coù theâm moät soá tính naêng nhö: caûnh baùo vaät chuyeån ñoäng, ghi hình theo cheá ñoä caûnh baùo, keát noái maïng IP cho pheùp xem hình aûnh töø xa qua maïng internet,...

Camera: Thöôøng ñöôïc laép ôû caùc haønh lang, saân tröôøng, phoøng hoïc caùc Khu giaûng ñöôøng,...nhaèm quaûn lyù, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh, sinh vieân moät caùch toát nhaát. Camera ñöôïc söû duïng khaù ña daïng veà hình daïng vaø tính naêng kyõ thuaät (nhö camera hoàng ngoaïi, camera baùn caàu, camera thaân lôùn,...). Tuøy vaøo nhu caàu caàn quan saùt taïi moãi vò trí, chuùng ta löïa choïn loaïi camera thích hôïp.

Maïng caùp tín hieäu: Bao goàm caùc caùp tín hieäu loaïi ñoàng truïc ñöôïc ñaáu noái töø caùc camera tôùi phaàn thieát bò trung taâm (Ñaàu ghi hình, maøn hình,...), coù chöùc naêng truyeàn hình aûnh thu ñöôïc töø caùc camera veà thieát bò trung taâm ñeå xöû lyù (ghi, xem,..).

2. Phöông aùn söû duïng camera IP vaø thieát bò hoaëc phaàn meàm quaûn lyù, löu tröõ hình aûnh (NVR) Camera IP: ñöôïc keát noái vôùi vôùi maïng LAN qua caùc thieát bò nhö: Hub, switch, router,... Taïi maùy chuû quaûn lyù hình aûnh ñöôïc caøi ñaët phaàn meàm quaûn lyù chuyeân duïng (phaàn meàm NVR), cho pheùp hieån thò hình aûnh töø caùc camera treân moät monitor.

Phaàn meàm quaûn lyù hình aûnh coù nhieàu tính naêng nhö ghi, löu tröõ hình aûnh vaøo oå cöùng maùy tính, hieån thò hình aûnh theo nhieàu caùch thöùc khaùc nhau, ñieàu khieån quay, queùt, phoùng to thu nhoû hình aûnh, chuïp hình nhanh,... Beân caïnh ñoù, chuùng ta coøn coù theå löïa choïn thieát bò ghi hình chuyeân duïng cho camera IP (ñaàu ghi hình NVR). Ñaây laø thieát bò phaàn cöùng, coù tích hôïp phaàn meàm xöû lyù hình aûnh vôùi chöùc naêng xöû lyù vaø löu tröõ hình aûnh nhaän ñöôïc töø caùc camera IP. 3. Quan saùt töø xa qua maïng internet Caû hai phöông aùn neâu treân ñeàu cho pheùp thieát laäp, caáu hình thieát bò ñeå quan saùt hình aûnh töø xa qua maïng internet. Ñeå theo doõi töø xa qua maïng, phaûi keát noái ñaàu ghi hình hoaëc camera IP hoaëc maïng LAN vôùi Modem ADSL, Modem xDSL, FTTH,...Vieäc ghi vaø löu laïi hình aûnh coù theå ñöôïc thöïc hieän taïi maùy chuû cuïc boä, taïi nôi laép ñaët camera hoaëc cuõng coù theå löu tröõ töø xa qua maïng internet.

SINH HOAÏT KHOA HOÏC