Mùaxuânnăm 1 21 6, s áunăm s aukhi đượcđưavào cung,Tr ầnNgựNữđượcHuệTônghoàngđếl ập t hành Thuận Tr i nh phu nhân.Tháng Chạp,mùa đôngcùngnăm đó,NgựNữchí nht hứcđượcs ắc phong Hoàng hậu,t r ởt hànhvịHoàng hậucuối cùngcủaVươngt r i ềuLý.
Nă m1 2 1 0 , v uac ủanhàLýl àLýCa oTô ngquađờ i , t há i t ửkhi đól àLýS ả ml ê nng ô i , hi ệ ul àLýHuệTô ng , nă mấ yc hỉ v ừabướ cquat uổ i mườ i s á u. HuệTô ngv ừal ê nng ô i , l i ề nng a yl ậ pt ứcmuố nđưamộ t ng ườ i c o ng á i v ềl ạ i ki nhs ư, v ì c hí nhbi ế nmàquaha i l ầ nmớ i đượ c t o ạ i ng uy ệ n. Bá nhx el ị c hs ửkhô ngng ừngqua y , t hờ i g i a nđãbà omò nnhàLýbấ t l ựct r o ngđạ i l o ạ n, c hẳ nga i ng ờng ườ i c o ng á i nă mx ưaho à ngđếđưa v ềc ungl ạ i l àng ườ i c ót hểkhi ế nc hohơ nha i t r ă mnă mc ủav ươ ngt r i ề uđi đế nhồ i kế t . Thi ê nhạr ố i r e n, t r i ề uđì nhmụcná t , nhàLýbướ c đế nnhữngc hươ ngc uố i c ùngc ủac hí nhmì nh, mộ t c uộ cđạ i c huy ể ng i a oí t đổmá unhấ t t r o ngc ảng à nnă ms ắ ps ửadi ễ nr a , l ị c hs ửđó nmộ t c hươ ngmớ i , mộ tv ươ ngt r i ề umớ i khô ngké mphầ nl ừngl ẫ yv àhuyho à ng-nhàTr ầ n. Vàởđó , l àbó ngdá ngđậ mné tc ủang ườ i c o ng á i ma ngt ê nTr ầ nThị Dung , ng ườ i s a unà yđ ượ c nh â nd â nc ungk í nht h ờp h ụngd ướ i c á i t ê nLi nhTừq uố c mẫ u.
1 . T r âmanht h ết ộ c
T r ờ i s i n h r a L i n h T ừ l à c ố t đ ể m ở n g h i ệ p n h à T r ầ n
The odãs ử, Li nhTừquố cmẫ ut ê nt hậ tl à Tr ầ nThị Dung , c ónơ i g ọ i l àTr ầ nThị Ng ừ. Bàv ố nl àc o ng á ic ủaTr ầ nLý , e mg á ic ủa Tr ầ nTựKhá nhv àTr ầ nThừa , v ố nl àmộ t dò nghọphúg i adị c hquố cl úcbấ yg i ờ . Ng à y c ò nt r ẻ , bànổ it i ế ngl àmộ tng ườ ic ónha n s ắ c , l ạ i x uấ tt hâ nda nhg i a , t ấ ty ế ut r ởt hà nh nhà nhho akhóa i v ươ nt ớ i t r o ngv ùng . Gi a i t ho ạ i kểl ạ i r ằ ng , Li nhTừquố cmẫ u khic ò nt r ẻđãt ừngy ê umộ tng ườ it hi ế u ni ê nt ê nPhùngTáChu.Thi ế uni ê nhọ Phùngt hô ngmi nhkho ẻmạ nh, t ưc hấ t hơ n ng ườ i , v ố nl àc hỉhuyc ủađộ ig i abi nhc ho dò nghọTr ầ n, c ò nkế tng hĩ ahuy nhđệv ớ i Tr ầ nTựKhá nh, a nht r a i c ủaLi nhTừ. Nă m đóTáChumạ nhdạ nng ỏl ờ i v ớ i nà ng , đượ c nà ngc hấ pt huậ n, l ạ i c à ngt ỏr at r ungt hà nh. Đe ml ò ngy ê uLi nhTừkhô ngc hỉ c óTáChu v ànhi ề ut ha nhni ê nt r a it r á ngkhá ct r o ng v ùng , màc ò nc óc ảmộ tng ườ i t r o ngc hí nh dò ngdõ i nhàTr ầ n. Ng ườ i nà yt uyc hỉ dá m l i ế cmắ tđưat ì nh, t r ố nhọ cđểg ầ ng ũi Li nh Từ,v ố ndĩkhô ngs á nhđượ cv ớ iTáChu, c à ngkhô ngdá mt hổl ộv ớ i nà ng , nhưngdã t â mv àl ò ngki ê nt r ìv ôc ùngl ớ n,t ê nc ủa ng ườ i đứngs a uấ yl àTr ầ nThủĐộ .
34 -Trần Tri ều Sử Lược
Nă m1 2 0 9 ,t r o ngnướ cx ả yr al o ạ nQuá c h Bố c ,ho à ngt há it ửLýS ả mc ùngmẹphả i c hạ yv ềHả i Ấpđểnươ ngnhờc hac ủaLi nh Từ.Vừag ặ pnà ng ,ng ườ iđãx i ê ul ò ngmà l ậ pt ứchỏ i c ướ i , c hac ủanà ngl àTr ầ nLýv ì muố nc ủngc ốquy ề nl ựcc hodò nghọmà đồ ngt huậ n.Từấ y ,nà ngc hí nht hứct r ở t hà nhv ợc ủang ườ i . TáChus a ukhi bi ế t t i n, v ì s ợt há i t ửphi ề nl ò ngv àđểbả ot o à nt í nh mạ ng , đãt ựho ạ nđi , mã imã ikhô ngl ấ ya i đượ cnữa .
2 . T Ì nhyê uc ủ ah o àngđế
Mùax uâ nnă m1 2 1 0 , ho à ngt hượ ngkhi ấ yl à LýCa oTô ngl â mbệ nhnặ ng , muố nđưat há i t ửv ềl ạ iki nht hà nh. LýS ả m phả iv â ngl ờ i c hamàr ờ i đi độ tng ộ t , bỏl ạ i Thị Dungnơ i quênhà . Cuố ină m đó ,Ca oTô ngmấ t ,LýS ả m c hí nht hứcl ê nng ô i , hi ệ ul àHuệTô ng . Vi ệ c đầ ut i ê nmàng ườ i l à ml àr al ệ nhđó nLi nh Từv ềki nh, t uynhi ê nv ì nhữnghi ề mkhí c h g i ữadò nghọTr ầ nv àmộ tđạ it hầ nt r o ng c ungt ê nl àTôTr ungTừmàmọ ic huy ệ n khô ngt hà nh,ha ing ườ it i ế pt ụcphả is ố ng t r o ngc ả nhl ybi ệ t . Đầ ună m1 2 1 1 , khô ngt hể c hị uđựngt hê mv i ệ cx ac á c hng ườ i mì nh
y ê ut hươ ng ,LýHuệTô ngmộ tl ầ nnữa muố nđưaLi nhTừv ềl ạ i bê nng ườ i . Đượ c s ực hophé pc ủaa nht r a inà ngl àTr ầ nTự Khá nh,Tr ầ nThịDungđượ chột ố ngv à o c ung , s a uđós ắ cpho ngt hà nh Ng uy ê nPhi . Thị Dungv ố nx uấ t t hâ nhọTr ầ n, khô ng t huộ cdò ngdõ it ô ngt hấ t ,ng a yt ừđầ uđã c hị us ựphả nđố i c ủaĐà mThá i hậ u. Nà ng c hỉđơ ng i ả nc óđượ ct ì nhy ê uc ủat hi ê nt ử màt hà nhv ợc hồ ng . Thá ng7â ml ị c hnă m 1 2 1 1 ,v ìng hing ờhọTr ầ nmuố nphếl ậ p ng ô i v ua , nà ngbị g i á ngx uố ngl à mNg ựnữ, t huộ chà ngt i ế pc ấ pt hứba . Mùax uâ nnă m1 2 1 6 , t hi ê nt ửpho ngl ạ i c ho nà ngt hà nhThuậ nTr i nhphunhâ n.Đà m Thá ihậ uc hưang uô it ứcg i ậ n, c honà ngl à bèđả ngc ủag i ặ c ,khô ngng ừngbả oHuệ Tô ngphả i đuổ i nà ngkhỏ i c ung . Chưadừng l ạ i ởđó , t há i hậ uhọĐà mc ò nc hong ườ i nó i v ớ inà ng , buộ cnà ngphả it ựt ử. HuệTô ng bi ế tđượ cl ậ pt ứcng ă nl ạ i .Thá ihậ uc ho t huố cđộ cv à ot hứcă n,HuệTô ngkhô ng dá mbê nh, c hỉ bi ế tmỗ i bữaă nc hi al à mha i phầ n, mộ t phầ nc hong ườ i , phầ nc ò nl ạ i c ho ThịDung ,đồ ngt hờ ing à yđê ml uô nl uô n bê nc ạ nh. è
1 278 1 293
ầ n a r T â â n g a n h o T N
ỆT ĐẠIVI TỪHOÀNGĐẾ M ỀNPHÁITRÚCLÂ HI ĐẾNVỊTỔCỦAT
c h ư ơ ngi i i
Chạm khắct r ên cửachùaPhổMi nh