J A A R M AG A Z I N E VA N D E T R AU M AC H I R U R G | J A A R G A N G 5 | 2 0 2 0
deTrauma
chirurg
Van ongeval naar herstel
“Na nog geen 75 meter lag ik al op mijn zij!�
voorwoord
De traumachirurg als regisseur Voor u ligt alweer de vijfde editie van De traumachirurg, een magazine dat bedoeld is om iedere geïnteresseerde te informeren over ons mooie vak. Of het nu gaat om letsel door een simpele val in huis, om een sportletsel of om de gevolgen van een verkeersongeval – voor de behandeling ervan geldt vaak: de eerste klap is een daalder waard. Daar staat de traumachirurg voor! De afgelopen decennia is er veel verbeterd aan de traumazorg in Nederland. Desondanks blijven de maatschappelijke gevolgen van ongevalsletsels groot. Een ongeval leidt meestal niet alleen tot lichamelijk letsel, ook minder zichtbare zaken, zoals psychische en sociale gevolgen, verdienen de aandacht. Vragen als: “Ben ik tijdelijk uitgeschakeld of houd ik blijvend lichamelijk functieverlies?”, “Gaat die pijn wel over?” tot “Kan ik mijn huis straks nog wel betalen?” – we krijgen ze vaak in onze dagelijkse praktijk te horen. Veel van dit soort vragen kunnen we op basis van onze ervaring beantwoorden, maar sommige ook niet. Daarom werken we met vele professionals samen, zoals andere medisch specialisten, maar ook huisartsen, revalidatieartsen, maatschappelijk werkers en psychologen. Traumachirurgie heeft vele facetten en is te breed om in zijn geheel te presenteren. In deze uitgave willen we daarom wat meer vertellen over de traumachirurg als regisseur in de acute fase van een ongeval, en daarna. Ik wens u veel leesplezier toe! Met hartelijke groet, Namens de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgen, Michiel Verhofstad, voorzitter
De traumachirurg is mogelijk gemaakt door alle traumachirurgen van Nederland en wordt gratis aangeboden aan ziekenhuizen.
2
Redactieadres Conference Management Lommerlaan 9, 3956 BC Leersum T (0)343 - 51 18 51 secretariaat@trauma.nl www.trauma.nl
inhoud JAARGANG 5 | 2020
4
“Ik wil zo snel mogelijk weer fit worden” Om zijn conditie voor een operatie te bevorderen, wilde Jo Lenders afgelopen juni een eindje gaan fietsen, maar dat liep niet bepaald goed af.
“Op de Spoedeisende Hulp moet je zeer snel beslissingen kunnen nemen”
8 14 18
Een dagje meelopen met traumachirurg Bas van Wageningen op de Spoedeisende Hulp van een groot academisch ziekenhuis ging toch even anders dan verwacht …
“Mijn onderarmbotten waren volledig doorgebeten” De hondensport is al dertig jaar de grote passie van Jennie van den Broek. Toch had uitgerekend haar eigen hond haar een keer flink te pakken.
Op veel trampolines springen de letsels eruit In Nederland komen jaarlijks een kleine tienduizend volwassenen en kinderen met een letsel dat ze opgelopen hebben tijdens het trampolinespringen, op de Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis.
En verder:
Hersenletsel, voordat je het weet, staat je leven op z’n kop
… 6 / Wie doet wat bij een traumaopvang op de Spoedeisende Hulp? … 12 / De grote röntgenquiz! … 17 / Wondzorg en traumachirurgie … 20 / De skiduim … 22 / Antwoorden röntgenquiz … 23 / Top 5 meest voorkomende ongevallen … 24
colofon De traumachirurg is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie. Redactie: Dagmar Vos (traumachirurg), Christiaan de Groot (traumachirurg) en Victor Kammeijer // Fotografie: Paul Starink, Shutterstock // Illustraties: Illustratiestudio Githa // Auteurs: Victor Kammeijer, Dagmar Vos (traumachirurg), Christiaan de Groot (traumachirurg), Falco Hietbrink (traumachirurg), Michel Schouten (traumachirurg), Sandra Janssen (verpleegkundig specialist) // Realisatie: KAMMEIJER | uitgeverij // Ontwerp en opmaak: GO Graafisch Ontwerp 3
“Na nog geen 75 meter lag ik al op mijn zij!” Jo Lenders is geboren in Limburg maar voelt zich Brabander in hart en nieren. Opgegroeid op de boerderij en daarna zijn hele leven chauffeur geweest in het veevervoer. Nu woont hij al weer vele jaren in Helenaveen, een prachtig dorpje aan de rand van de Peel. Om zijn conditie voor een operatie te bevorderen, wilde Jo afgelopen juni een eindje gaan fietsen, maar dat liep niet bepaald goed af. T E K S T: V I C TO R K A M M E I J E R / F OTO ’ S : PAU L S TA R I N K
“
4
Vier jaar geleden ben ik
zij! Ik was, omdat ik voor een auto
vanwege darmkanker
moest wachten, vanuit stilstand
geopereerd in het Elkerliek zie-
omgevallen. Ik merkte meteen dat
kenhuis in Helmond. Die operatie
het niet goed zat, overeind komen
was niet helemaal goed gegaan,
lukte niet meer. Ik heb ook twee
waardoor ik drie maanden in het
heupprotheses, dus dat helpt ook
ziekenhuis moest blijven liggen.
niet bepaald mee. Gelukkig waren
Dat is me niet in de koude kleren
er genoeg omstanders die me
gaan zitten. Toen ik thuis kwam,
konden helpen en binnen tien mi-
moest ik weer langzaamaan op
nuten was de ambulance er. In het
conditie komen. Nu is er weer een
ziekenhuis werden er meteen rönt-
tumor in de darm geconstateerd,
genfoto’s gemaakt. Daaruit bleek
waaraan ik ook weer geopereerd
dat de heup door de kom was
moet worden. Tegenwoordig raadt
geschoten. Traumachirurg Christi-
men aan goed fit te zijn voordat je
aan de Groot vertelde me dat een
wordt geopereerd, dat bevordert
operatie nodig was om dat weer te
het herstel erna. Vol goede moed
herstellen. Er zou een plaatje om
stapte ik daarom een paar weken
de heupkom worden gezet. Maar
geleden op de fiets, maar na nog
omdat zijn programma helemaal
geen 75 meter lag ik al op mijn
vol zat, moest ik bijna een week
NAAM Jo Lenders, 77 Gepensioneerd WAT Fietsongeval TRAUMA Gebroken heupkom
Ik wil zo snel mogelijk weer fit worden, want zo stil zitten de hele dag is niks voor mij.
wachten. Dat kan natuurlijk gebeu-
standig is. Nu komt dagelijks de
ik hem moet opdoeken. Voorlopig
ren, maar prettig is het niet om in
fysiotherapeut om oefeningen met
gaat het echter de goede kant
deze staat in bed te moeten blijven
me te doen. Die man doet uitste-
op. De traumachirurg zei gisteren
liggen. Gelukkig verliep de ope-
kend werk. Ik wil zo snel mogelijk
tijdens een controle dat de wond
ratie goed, na drie dagen kon ik
weer fit worden, want zo stil zitten
bij mijn heup goed geneest. Met
weer naar huis, maar omdat mijn
de hele dag is niks voor mij. Ik heb
fietsen ben ik voorzichtig aan ook
vrouw nog werkt, was dat mis-
al jaren een groentetuin achter
weer begonnen, dat komt vast wel
schien wat te vroeg. Ik heb toch de
mijn huis, ik heb er altijd mijn ziel
weer goed!â&#x20AC;? <<
neiging om weer dingen te gaan
en zaligheid in gelegd. Maar als ik
>
doen terwijl dat misschien niet ver-
niet goed herstel, ben ik bang dat 5
ŠShutterstock
6
Hersenletsel voordat je het weet, staat je leven op z’n kop
Een val van de fiets, tijdens het skiën of van de trampoline: een pijnlijke landing op het hoofd kan zomaar gebeuren. En het zal u misschien verbazen, maar er zijn erg veel mensen die hierdoor hersenletsel oplopen. De ernst van een hersenletsel kan variëren: van een lichte hersenschudding tot een ernstige levensbedreigende bloeding.
d
e behandeling van hersenletsel begint vaak al op straat; het slachtoffer krijgt zuurstof
Grote impact op het dagelijks functioneren
toegediend, de nek wordt gestabiliseerd, bloedingen
Of hersenletsel nu mild of ernstig is, het slachtoffer kan
worden gestelpt en de ambulanceverpleegkundige
er nog lange tijd last van hebben. Ernstig hersenletsel
maakt een inschatting hoe ernstig het letsel is en naar
kan je leven volledig op z’n kop zetten. Vaak is dat
welk ziekenhuis het slachtoffer gebracht moet worden.
voor de buitenwereld goed te zien, het heeft een grote
Dit is niet altijd het dichtstbijzijnde ziekenhuis, want
impact op iemands dagelijks functioneren en op zijn of
slachtoffers met een ernstig hersenletsel worden in
haar omgeving. De gevolgen van mild hersenletsel zijn
Nederland naar een ziekenhuis gebracht waar ook een
vaak minder goed zichtbaar, terwijl ook deze patiënten
neurochirurg werkzaam is en waar men veel ervaring
nog lang last kunnen houden van bijvoorbeeld concen-
heeft met de behandeling ervan.
tratieproblemen of vermoeidheid.
Ernstig hersenletsel is vaak een uitdaging voor het
Gelukkig wordt er veel onderzoek gedaan naar hoe
hele behandelteam. De patiënt heeft zelden alleen
hersenletsel het beste te behandelen is en hoe te
ernstig hersenletsel, maar is bijna altijd meervoudig
voorkomen dat er na een letsel verdere schade aan de
gewond, waarbij ook andere letsels levensbedreigend
hersenen optreedt. Veel traumachirurgen zijn nauw
kunnen zijn. De traumachirurg staat aan het hoofd van
betrokken bij dit soort onderzoek. Het voorkómen van
het behandelteam en heeft de regie. Hij of zij zorgt
hersenletsel, door bijvoorbeeld het dragen van een
ervoor dat alle letsels goed in kaart worden gebracht
fiets- of skihelm, of het nemen van de juiste veiligheids-
en worden behandeld – in de juiste volgorde en door de
maatregelen bij het gebruik van een trampoline, blijft
juiste dokter. Bij het behandelen van hersenletsel zijn
echter nog altijd het beste wat u kunt doen. <<
de neuroloog en eventueel de neurochirurg de hiervoor aangewezen specialisten.
Falco Hietbrink 7
Een dag
uit het leven van een traumachirurg Een dagje meelopen met een traumachirurg op de Spoedeisende Hulp van een groot academisch ziekenhuis: ik zag het al helemaal voor me. Stoere dokters die onder grote druk levensreddende handelingen uitvoeren, dynamische actie van patiënt naar patiënt, bloedspetters aan het plafond – kom maar op! Dat bleek toch net even anders te gaan … T E K S T: V I C TO R K A M M E I J E R // F OTO G R A F I E : PAU L S TA R I N K
h
et begint al als ik met de
op de traumakamer van de SEH,
fotograaf voor de deur
volgt zijn nuchtere maar voor ons
van de Spoedeisende Hulp (SEH)
teleurstellende: “Het is extreem
van het Radboudumc in Nijmegen
rustig vandaag, we hebben sinds
sta. Geen ambulance te bekennen,
vanochtend maar twee patiënten
geen sirenes, alleen het gefluit
binnengekregen.” En dat terwijl de
van vogeltjes is te horen. Zijn we
dag al halverwege is!
hier wel goed? We besluiten toch traumachirurg Bas van Wagenin-
Binnenste en buitenste ring
gen ons al enthousiast staat op
Dan maar aan de koffie. Voor Bas
te wachten. Een energiek type.
geen probleem, want hij is tijdens
Mooi zo. In flinke vaart lopen we
diensttijd gewoon beschikbaar op
door ‘zijn’ ziekenhuis, waarbij hij
zijn semafoon. Hij moet binnen
voortdurend collega’s begroet – dit
tien minuten op de traumakamer
gaat wat worden! Maar eenmaal
kunnen zijn. Ook als het drie uur
maar naar binnen te gaan, waar Traumachirurg Bas van Wageningen
8
T E K S T: V I C TO R K A M M E I J E R / F OTO G R A F I E : T E U N D E V R I E S
’s nachts is en hij thuis nog in zijn
zogeheten damage control
handeld worden door de binnenste
mandje ligt te ronken. Zijn dienst-
surgery. Dat is de eerste opvang
ring. Voor sommige letsels is meer
week begint in het weekend van
van een patiënt, de eerste stabi-
expertise nodig. Denk bijvoorbeeld
zaterdagochtend tot maandagoch-
lisatie, waarbij we kijken welke
aan een kindje met brandwonden.
tend en dan begint hij ’s middags
letsels het eerst onze aandacht
Dat wordt dan behandeld door een
om vier uur weer tot de volgende
verdienen. In de buitenste ring
expert op dat gebied uit de buiten-
ochtend half acht en dat vijf dagen
hebben we verschillende specialis-
ste ring.”
achtereen. De traumachirurgen in
ten met een bepaald aandachtsge-
het Radboudumc hebben hun werk
bied, dat van mij is de bekken- en
Traumataal
verdeeld in wat zij noemen een
acetabulumchirurgie.” Pardon?
Maar goed, bij gebrek aan echte
binnenste en een buitenste ring.
Aceta-wat? Had ik mijn Gymnasi-
actie, hoe gaat dat dan als er hier
Bas: “De binnenste ring bestaat uit
um nou maar afgemaakt … “Het
wél een patiënt binnenkomt? Bas:
traumachirurgen en orthopeden die
acetabulum is de Latijnse term
“Als iemand levensbedreigend ge-
verantwoordelijk zijn voor de eerste
voor heupkom,” helpt hij me uit de
wond is, worden de eerste behan-
opvang van een traumapatiënt. Zij
brand. “70 tot 80 procent van de
delingen vaak al op straat ingezet
zijn allemaal gespecialiseerd in de
patiënten kan direct definitief be-
door de ambulancemedewerkers >> 9
>> of MMT-arts. Iedereen spreekt dezelfde ‘traumataal’ volgens de regels van de ATLS (advanced trauma life support). Gisteren kregen we een man binnen die met hoge snelheid tegen een boom was gereden. Hij had ribbreuken, een kneuzing van de longen, vocht in de buik, een bekkenbreuk en een bovenbeensbreuk opgelopen. Dat noem je een multitraumapatiënt. Dan ga je over tot snelle en tijdelijke stabilisatie van het been en bekken, door een uitwendige stellage aan te leggen. Nadat de patiënt dan is gestabiliseerd op de intensive care kan dan de dag erna ‘echt’ geopereerd worden, door bijvoorbeeld met een pen de gebroken delen van het been aan elkaar te zetten.” Veel patiënten in het Radboudumc komen via de traumahelikopter binnen. Dat geldt voor alle level-1-traumacentra in Nederland. Maar het helikopterdek op het ziekenhuis blijkt als wij er zijn prima te gebruiken als locatie voor een ontspannen fotoshoot …
Botten uit de printer Toch heeft Bas als er geen spoedeisende hulp geboden moet worden, natuurlijk genoeg andere dingen te doen. “We maken tegenwoordig bijvoorbeeld vaak 3D-prints van bekkenfracturen voor en na de operatie. Het helpt je bij de keuze van behandeling en we kunnen de patiënt dan ook goed laten zien wat er met hem of haar aan de hand is. Ik denk dat we in de toekomst misschien wel botten gaan printen.” Bas kijkt verT E K S T: V I C TO R K A M M E I J E R / F OTO G R A F I E : T E U N D E V R I E S
10
heugd als hij dit vertelt. Hij heeft
In level-1-traumacentra komen
kind te behandelen en en het lukt
duidelijk plezier aan deze tech-
niet alleen multitraumapatiënten
toch niet, dan kan het werk toch
nische ontwikkelingen. Je moet
binnen. Bas: “We zien dagelijks
bevredigend voelen. Dat klinkt
als traumachirurg wel handig zijn,
meestal ook tussen de 15 á 20
misschien heel raar, maar zo is het
lijkt me. “Ja, tijdens mijn studie
traumapatiënten met een ‘eenvou-
wel. Daarbij kun je niet iedereen
heb ik in bijbanen altijd met mijn
dig’ letsel. Sommigen behandelen
behandelen, er overlijden ook ge-
handen gewerkt en ook nu nog
we conservatief (zonder operatie),
woon mensen. Ik heb dan als arts
bouw ik mijn eigen schuur thuis,
bijvoorbeeld met gips. Vaak doet
vooral met de familie te maken. De
doe mijn eigen elektra, dus ik vind
de SEH-arts dat zelfstandig. En bij
blinde paniek van ouders, die raakt
het intrinsiek heel leuk om met
ons op de afdeling werkt ook een
je wel.”
mijn handen te werken. Op de SEH
physician assistent (PA), dat is een
moet je daarbij zeer snel – hij clickt
gespecialiseerde verpleegkundige.
Actie en hectiek
met zijn vingers – beslissingen
Die zorgt voor de continuïteit op
Bas loopt aan het eind van de
kunnen nemen over wat er met
de afdeling, maar in andere zie-
middag nog even de artsenka-
een patiënt moet gebeuren.”
kenhuizen voeren ze ook kleinere
mer binnen. Daar zitten talloze
behandelingen uit.”
artsen-in-opleiding achter beeld-
Teamwerk
schermen beelden van breuken te
Terwijl we weer door het zieken-
Blinde paniek
bekijken en diagnoses te stellen.
huis verder lopen, spreekt Bas
Maar goed, zoals gezegd, het is
Geduldig besteedt hij aandacht
opeens een collega-arts op een
uitzonderlijk rustig vandaag. Geen
aan wat vragen, maar als hij daar-
vrij directe manier aan: “Zeg, je
geluiden van binnenrijdende am-
mee klaar is en de kamer verlaat,
hebt die foto niet voor niks laten
bulances, geen hectiek op de SEH.
verzucht hij: “3D-printen, supervi-
maken!” De collega reageert een
Bas: “Op de traumakamer staan
sie, opleiden: allemaal zaken die
beetje verbaasd: “Ja, dat weet
we vaak wel met zestien man, van
je doet als het rustig is op de SEH.
ik wel, maar we zijn toch ook
neuroloog tot radiolaborant, ieders
Dat is leuk en bevredigend om te
een team?” Als ik hem vraag
expertise kan nuttig zijn.” Bij het
doen, maar soms is dat wachten
waarover dat ging, zegt hij: “Je
woord ‘neuroloog’ moet ik op-
op iets spoedeisends ook gewoon
moet als traumachirurg in zekere
eens aan de impact van Bas’ werk
heel vervelend. Ik hou meer van
zin eigenwijs zijn, maar niet zo
op zijn psychische gesteldheid
de actie en hectiek van een ernstig
eigenwijs dat je de andere mensen
denken. Hoe gaat hij met situaties
trauma, waarbij je nooit uit het
niet meer hoort. Deze collega, een
om waarin een leven niet meer
oog mag verliezen dat voor de
spoedeisendehulparts (SEH-arts),
valt te redden? Heeft hij daar last
individuele patiënt en de familie
vroeg zonder dat ik daar om had
van? “Nee, als je weet dat je alles
het ongeval een zeer ingrijpende
gevraagd, een extra foto van een
gedaan hebt om bijvoorbeeld een
gebeurtenis is.” <<
bekken aan, omdat ze iets niet vertrouwde. Hierop bleek een fractuur te zien die ik zeker niet had willen missen! We werken veel samen met de SEH-artsen. Zij zijn ook nadrukkelijk betrokken bij de opvang van de ernstige ongevalspatiënten. De uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt wel bij de traumachirurg.”
"Er overlijden ook gewoon mensen. Ik heb dan als arts vooral met de familie te maken. De blinde paniek van ouders, die raakt je wel.” 11
Wie doet wat bij een traumaopvang op de Spoedeisende Hulp? T E K S T: DAG M A R VO S // I L LU S T R AT I E : G I T H A S C H R I J V E R
Als een patiënt die een ernstig
De anesthesioloog
ongeval heeft gehad, op de
De anesthesioloog
Spoedeisende Hulp (SEH)
anesthesie-medewerker,
binnenkomt, dan verloopt de
verantwoordelijk voor de
opvang volgens de zogeheten
Dat is vooral belangrijk als
ATLS-methode. ATLS staat voor
de patiënt zelf niet meer
is, samen met de
ademhaling van de patiënt.
goed kan ademhalen.
Advanced Trauma Live Support, een wereldwijde methode die alle traumachirurgen leren en moeten beheersen. Een patiënt wordt
De A/B-verpleegkundige
dan systematisch onderzocht
dersteunt de anesthesioloog,
en behandeld, zodat direct
de AIOS en de SEH-arts met
levensbedreigende letsels niet
lingen op het gebied van de
over het hoofd worden gezien.
ademhaling, zoals het geven
De A/B-verpleegkundige on-
allerlei belangrijke behande-
van zuurstof, uitzuigen, het inbrengen van een drain in de borstkas, etcetera. De C-verpleegkundige De C-verpleegkundige verzorgt onder andere de infusen, de wonden en doet de controle van de temperatuur.
12
SEH-arts /chirurg in opleiding De chirurg in opleiding (AIOS) of de SEH-arts kijkt de patiënt helemaal na, eerst op alle levensbedreigende letsels. Denk aan een blokkade van de ademhaling, een letsel aan de borstkas, ernstige bloedingen en het bewustzijn van de patiënt. Daarna volgt een vantop-tot-teen-onderzoek.
Andere specialisten Ook zijn er vaak andere specialisten bij een ernstig gewonde patiënt betrokken. Dat hangt van het soort letsel af. Bij hersenletsel of schade aan het ruggemerg is de neuroloog of neurochirurg betrokken; bij breuken in de wervelkolom de orthopedisch chirurg; voor extra ondersteuning als het om een kind gaat, wordt de kinderarts opgeroepen en bij ernstig letsel aan het gelaat de kaakchirurg. De traumachirurg De traumachirurg heeft de leiding over de hele groep en behandelt in een latere fase een groot deel van de letsels. Denk aan het opereren van botbreuken, het stoppen van bloedingen in de buik De radioloog
of het behandelen van grote
/röntgenlaboranten
wonden.
De radioloog is samen met de röntgenlaboranten
De klinisch-chemisch
verantwoordelijk voor het
laborant
maken en goed beoordelen
De klinisch-chemisch
van alle röntgenfoto’s,
laborant neemt het bloed af
CT-scans en/of echo’s.
voor onderzoek. 13
NAAM Jennie van den Broek, 55 jaar Mede-eigenaar transportbedrijf en hypnotherapeut WAT Hondenbeet TRAUMA Ernstig onderarmletsel
14
Het kan zo gebeurd zijn, hè? Stel je dat je al dertig jaar met veel plezier honden africht en dan word je thuis toch door je eigen hond gebeten. Het kan dus echt de beste overkomen, in dit geval de Brabantse Jennie van den Broek. “Het klinkt gek, maar het ongeluk heeft me ook veel gebracht.” T E K S T: V I C TO R K A M M E I J E R // F OTO G R A F I E : PAU L S TA R I N K
h
et showen van honden,
Wat deed je toen?
het werken met hon-
“Ik zag dat het een ernstige wond
den, het trainen van honden: de
was en heb daarom meteen de
hondensport is de grote passie van
ambulance gebeld. Van wat er
Jennie van den Broek en haar man.
daarna gebeurd is, weet ik haast
“We fokken zelf honden en in al de
niets meer. De ambulancemede-
vrije tijd die we hebben, geven we
werker knipte m’n shirt open om
les op een hondenclub.
er goed bij te kunnen en ik kreeg medicatie, maar vervolgens werd
Toch had uitgerekend je eigen
ik pas weer wakker na de opera-
hond je een keer flink te pakken.
tie, in het Amphia-ziekenhuis in
Wat gebeurde er precies?
Breda.”
“Ja, dan werk je dertig jaar met honden zonder ook maar iets te
Niet zomaar ‘een hondenbeetje’
hebben opgelopen … ! Maar ja, dat
dus …
is geen garantie, het blijven dieren,
“Niet bepaald nee … Mijn onder-
hè. Ik was op een dag alleen thuis
armbotten waren volledig door-
en wilde de hond in de kennel
gebeten en op twee millimeter na
doen. Blijkbaar is er toen iets in
zou het een slagaderlijke bloeding
zijn hersenen geknapt of zo, want
zijn geweest. Het was nog een
hij beet me opeens fors in mijn
paar dagen spannend of ik mijn
rechter onderarm. Het was echt
hand zou kunnen behouden,
totaal onverwacht, want het was
omdat er ook bloedvaten bekneld
een heel lieve hond.”
hebben gezeten.” >> 15
twee keer per week. Ik kon al die tijd niet rijden, maar sinds een paar weken wel weer en ben ik weer aan het werk. Ik ga heel snel vooruit, maar dat komt volgens mij ook door de hypnose. Ik ben zelf hypnotherapeut en heb na de eerste operatie meteen zelfhypnose gedaan. Naar mijn overtuiging genazen de wonden zo veel beter en sneller.” Hoe zie je de toekomst tegemoet? “Het klinkt gek, maar het ongeluk heeft me ook veel gebracht. Het lichaam kan veel meer dan we denken. Je gaat anders in het leven staan, je maakt je niet meer
Het lichaam kan veel meer dan we denken. Je gaat anders in het leven staan, je maakt je niet meer druk om onnozele dingen.
druk om onnozele dingen. Het kan zo gebeurd zijn, hé? Vorige week was ik terug op controle bij de traumachirurg, dokter Boele. Hij stond helemaal versteld van hoe ver ik al was na zes maanden. Er staat anderhalf tot twee jaar voor het herstel.“
>> Dat is nogal wat. Hoe pakten
mijn linkerbeen en dat plaatsten
ze in het ziekenhuis de behandeling
ze over de wond op de onderarm.”
aan?
weer met honden te werken?
“Ze hebben in eerste instantie
Toen was het wel klaar met de
“We hebben de hond helaas
de wond schoongemaakt en
operaties, hoop ik?
moeten laten inslapen. Daar heb ik
vervolgens kreeg ik een externe
“Helaas niet, want toen na een
nog steeds veel verdriet van, maar
fixateur, een soort ijzeren stellage
paar maanden de fixateur verwij-
je kunt het risico gewoon niet
door mijn arm heen, omdat mijn
derd werd, bleken mijn botten te
nemen. Ik ben wel iets voorzichti-
onderarmbotten gebroken waren
verschuiven omdat ze nog niet he-
ger met honden geworden en heb
en er door de wonden, geen gips
lemaal goed geheeld waren. Toen
ook nog niet weer met honden
omheen kon. Met zo’n fixateur
heb ik nog een operatie gehad,
gewerkt, ik heb de energie er nog
blijven de botten op hun plek en
zodat ze een plaatje op de botten
niet voor. Je bent toch zes keer
kunnen ze beter genezen. In de
konden zetten.”
geopereerd en hebt zes keer een
twee weken daarna heb ik vijf
16
En hoe is met de hond? Durf je
narcose gehad. Het is wel pittig
operaties gehad. Ze probeerden
Het ongeluk is een half jaar
geweest, hoor! Toch denk ik dat
stukje bij beetje de boel weer op
geleden gebeurd, hoe gaat het nu?
positiviteit heel belangrijk is bij
te knappen. De vijfde operatie
“In het begin kon die hand hele-
de genezing, met negativiteit is
was een huidtransplantatie. Toen
maal niks, ik kreeg vijf keer per
niemand verder gekomen.” <<
haalden ze een stuk huid weg van
week handtherapie, nu nog maar
TE DE GRO
! z i u q n Röntge 2
1
3
Tellen is echt moeilijker dan je denkt … Om tijdens een operatie botbreuken te herstellen maakt de traumachirurg soms gebruik van platen en schroeven. Hiermee kunnen de botdelen weer in een zo’n goed mogelijke positie aan elkaar worden gezet. Deze platen en schroeven zijn er in allerlei soorten en maten.
Vraag 1
Vraag 2
Vraag 3
Op deze röntgenfoto's (voor- en zijaanzicht) van een deel van het been van een patiënt zijn meerdere platen te zien. Hoeveel platen en schroeven telt u in het onderbeen?
Over de ribben van deze patiënt zijn aan beide kanten lange platen gebruikt, vanwege meerdere ribbreuken. Een mens heeft aan beide zijden 12 ribben. Op welke ribben zijn in dit geval de platen bevestigd?
Op deze röntgenfoto van het bekken van een vrouwelijke patiënt zijn meerdere botbreuken met platen en schroeven vastgezet. Hoeveel schroeven telt u in het totaal?
a) links rib 4 en 5, rechts rib 4 en 5 b) links rib 5 en 6, rechts rib 5 en 6 c) links rib 5 en 6, rechts rib 4 en 5
a) 12 b) 15 c) 16
a) 3 platen en 21 schroeven b) 2 platen en 17 schroeven c) 2 platen en 16 schroeven
Alle antwoorden vindt u op pagina 23 terug.
17
Op veel trampolin springen de letsels Trampolinespringen is leuk: het gevoel van gewichtsloosheid en het telkens hoger opveren geeft een kick. Veel mensen hebben tegenwoordig een trampoline in de tuin en steeds vaker gaat men voor het springen naar speciale trampolineparken. Maar hoe leuk het ook is, het is wel spelen met risico’s. T E K S T: C H R I S T I A A N D E G R O OT – I L LU S T R AT I E : G I T H A S C H R I J V E R
i
n Nederland komen jaarlijks een kleine tien-
als er geen veiligheidsnet omheen zit. Driekwart van
duizend volwassenen en kinderen met een
de ongevallen gebeurt als er meerdere springers op
letsel dat ze opgelopen hebben tijdens het trampoli-
één trampoline in de weer zijn. De lichtste (meestal een
nespringen, op de Spoedeisende Hulp van een zie-
jong kind) wordt dan gekatapulteerd door de zwaarde-
kenhuis. Driekwart van hen is jonger dan 14 jaar. Vaak
re springers – een val van meer dan drie meter hoog is
breken deze kinderen een elleboog of onderarm die
dan geen uitzondering. Ook het van een hoog punt op
vervolgens op de operatiekamer behandeld moet wor-
de trampoline springen kan erg risicovol zijn, net als
den. Dan gaat het meestal om het zetten van de breuk,
het maken van salto’s of het willen landen op de rug.
soms door deze te fixeren met een stalen of titanium
Overigens gebeurt het ook dat een trampoline scheurt
pen, waarna een gipsbehandeling volgt. Volwassenen
door het teveel aan springers.
hebben op hun beurt vaker enkel- of beenletsel: van eenvoudige verstuikingen tot lelijk verplaatste
Meer bravoure
breuken. Tot slot loopt een op de tien matig tot ernstig
Nederlands onderzoek naar veiligheid in trampoline-
hoofd- en nekletsel op.
parken toonde aan dat er vaak geen veilige afsprongplaatsen zijn. Dan zijn de zogeheten foam-pits (een
Teveel aan springers
plek met een grote hoeveelheid schuimblokken) te
Het doel van het springen op een trampoline is dat je
ondiep, waardoor je hard de grond kunt raken. Het
gelanceerd wordt, maar dan wel op zo’n manier dat
toezicht in de parken lijkt bovendien vaak tekort te
je in een min of meer gecontroleerde houding weer
schieten. Met name jonge mannen tussen de 18 tot 25
op diezelfde trampoline terugkomt. En daar gaat het
jaar lopen in trampolineparken het grootste risico op
nogal eens fout. Er hoeft maar iets mis te gaan en
zware letsels, omdat ze vaak met wat meer bravoure
je komt hard op de ijzeren rand terecht of met je vel
springen en meer geneigd zijn risico’s te nemen. <<
tussen de veren. Ook kun je naast de trampoline vallen 18
nes s eruit
Veiligheidstips n Laat kinderen vanaf 6 jaar pas op
de trampoline springen. Als ze jonger zijn, kan hun lichaam de krachten niet goed aan. n Met niet meer dan ĂŠĂŠn persoon op
de trampoline springen. n Graaf thuis de trampoline in. n Zorg voor een goed veiligheidsnet.
Dit voorkomt al de helft van de botbreuken! n Monteer goede beschermings-
banden over de springveren, zodat er geen vingers in of tussen kunnen komen.
19
Wondzorg
en traumachirurgie
De geschiedenis van wonden en wondzorg gaat net zo ver terug als de geschiedenis van de mensheid. Immers bij het jagen vroeger ging het er ook niet altijd even zachtzinnig aan toe. En altijd al is er aandacht geweest voor wondgenezing en wondbehandeling.
i
n het oude Egypte en ook ten tijde van de Griekse
en Romeinse beschaving, zijn er allerlei wondbehandelingen ontwikkeld. En sommige daarvan, zoals bijvoorbeeld honing, worden nog steeds toegepast. Ook de madentherapie die zijn oorsprong vindt in de tijd van de oorlogen, wordt nog veelvuldig gebruikt. Men zag toentertijd bij gewonde soldaten bij wie er spontaan maden in hun wond waren gekomen, dat deze wonden schoner waren dan de wonden zonder maden. Dit is de aanzet geweest voor de huidige madentherapie (met steriel gekweekte maden) die met name ingezet wordt bij wonden waar zich dood weefsel in bevindt.
Ander soort wonden De wonden die ontstaan door ongevallen zijn vaak anders dan die van bijvoorbeeld chirurgische wonden. Ze bevatten vaak (straat)vuil en zijn 20
genoemd) aangedane ledematen geamputeerd om uitbreiding van de ziekte te voorkomen. Inmiddels weten we dat we vaak de beende-
Foto: Twin Design / Shutterstock.com
volksmond: ‘vleesetende bacterie’
ren en huid kunnen behouden en dat met name het tussenliggende weefsel verwijderd dient te worden. Dit resulteert vaak wel in grote wonden die behandeld moeten worden.
Geavanceerde wondbehandelingen
‘De Traumachirurg’ zit ook online en op social media!
h
ebt u ‘de Traumachirurg’ in de wachtkamer
vaak grilliger van vorm. Een open
Om de wond in een zo goed moge-
kunnen lezen of was de tijd
onderbeensfractuur, waarbij zowel
lijke conditie te krijgen om deze te
daarvoor te kort? Op onze website
het weefsel als het bot kapot is,
kunnen sluiten, hebben we tegen-
www.trauma.nl kunt u het tijd-
vraagt een andere wondbehande-
woordig heel veel middelen tot
schrift nog eens in alle rust
ling dan wonden die ontstaan zijn
onze beschikking. Naast de meer
teruglezen. U vindt er bovendien
door een chirurgisch (steriel) mes.
‘historische’ middelen als honing,
meer informatie over het vak
De traumachirurg zal op de opera-
maden en suikergels, wordt veel-
traumachirurgie en er is een
tiekamer dan zoveel mogelijk los
vuldig gebruikt gemaakt van meer
overzicht van veel voorkomende
en dood weefsel verwijderen, maar
geavanceerde wondbehandelingen,
letsels. Ook leest u er onze
dit is niet altijd geheel mogelijk.
zoals negatieve-druktherapie en
reacties op recente nieuwsberich-
Waar vroeger veel sneller gekozen
collageen- en zilververbanden. Hoe
ten en er zijn aankondigingen van
werd tot amputatie van aangedane
mooi is het dat we de goede midde-
belangrijke gebeurtenissen rond
ledenmaten, zijn vandaag de dag
len van vroeger kunnen combineren
en over het werk van de trauma-
de chirurgische technieken dermate
met het geavanceerde verbandmid-
chirurg. Lees over de laatste
verbeterd, dat veel vaker gekozen
delenpakket van deze tijd. <<
nieuwsberichten, cursussen, tips &
kan worden voor het behoud van ledematen. Dit resulteert uiteraard
tricks en reageer als u dat wilt. Sandra Janssen
in een enorme verbetering van
Daarnaast zijn we ook erg actief op
kwaliteit van leven voor de patiënt
social media. We hebben eigen
op lange termijn.
facebookpagina www.facebook. com/traumachirurgie en we zitten
Nieuwe inzichten
op twitter @traumachirurgie.
De nieuwe inzichten voor de behan-
Bezoek ons daar ook en laat een
deling van wonden hebben er wel
berichtje achter!
voor gezorgd dat traumachirurgen met grote en gecompliceerde won-
@traumachirurgie
den te maken hebben gekregen.
www.facebook.com/traumachirurgie
Zo werden vroeger bij een necroti-
www.trauma.nl
serende weke-delen-infectie (in de 21
De skiduim Als kind staken we hem graag in onze mond en tegenwoordig steken we hem vaak goedkeurend omhoog op alle social mediakanalen: de duim. Zonder een goed functionerende duim heb je echter in het dagelijks leven al snel een probleem.
d
e mens kan zijn duim in
een instabiel gevoel met ver-
vele richtingen bewegen
minderde kracht zijn het gevolg.
en dat onderscheidt ons van an-
Als een skiduim niet goed wordt
dere aap-achtigen. Om die bewe-
behandeld, kun je een blijvende in-
gingen stabiel te laten verlopen,
stabiele duim krijgen. Dan spreken
heeft de duim van binnen allerlei
we van een Wackeldaumen (Duits).
ingenieuze bindweefselbandjes en
Overigens kun je een skiduim niet
pezen. Deze houden de beide bot-
alleen door het skiën oplopen; ook
jes bij elkaar en zorgen voor een
andere oorzaken kunnen voor een
stabiele verbinding van de duim
verdraaiing zorgen.
naar het middenhandsbotje. Zouonze duim alle kanten op schieten
Niet mee rond blijven lopen!
Het gescheurde bandje wordt dan
als je bijvoorbeeld iets stevig wilt
Dus: als je een skiduim oploopt,
gehecht en weer bevestigd aan het
vastpakken.
blijf er dan niet mee rondlopen!
basiskootje van de duim. Daarna
De traumachirurg weet raad met
gaat de duim meestal voor vier tot
Wackeldaumen
dit soort letsels. Bij het onderzoek
zes weken in het gips, waarna je
Helaas kunnen de bindweefsel-
van de duim zal het aangedane ge-
weer langzaam mag gaan oefenen
bandjes in de duim ook scheuren.
wricht worden getest op stabiliteit
met de duim. Na ongeveer drie
De bekendste scheur kun je oplo-
en de duim zal worden vergeleken
maanden is deze meestal weer
pen door een val met het skiën,
met die van je andere hand. Soms
volledig (sport)belastbaar.
waarbij de duim achter de skistok
is dit onderzoek te pijnlijk, dan zal
blijft hangen en opzij wordt gebo-
dit voor een goede beoordeling
Serieus letsel
gen. Je hebt dan een zogenaamde
onder (plaatselijke) verdoving
Als je skiduim eenmaal toch een
‘skiduim’ te pakken; het bindweef-
moeten gebeuren. Als het bind-
echte Wackeldaumen is geworden,
selbandje dat dan scheurt zit aan
weefselbandje in de duim volledig
dan kan soms ook worden beslo-
de pinkzijde van het basisgewricht
gescheurd is, dan is dit vaak reden
ten om dit te opereren, echter vaak
van de duim. Pijn, een zwelling en
om dit operatief te herstellen.
is het bindweefselbandje zelf dan
den we die niet hebben, dan zou
22
DE GROTE
! z i u q n e g t n Rö ORDEN ANTWO
Vraag 1 Antwoord 'b' is het juiste antwoord. Er zitten twee platen in het onderbeen met in het totaal 17 schroeven. De derde plaat zit tegen het bot van het bovenbeen, waar hier slechts een deel van op de afgebeelde foto is te zien. Het kan soms lastig zijn om het exacte aantal schroeven op een röntgenfoto te tellen. Dat komt doordat de schroeven precies achter elkaar kunnen liggen. Een röntgenfoto is een tweedimensionale afbeelding van een driedimensionaal vlak. Traumachirurgen laten daarom altijd foto’s uit twee richtingen maken.
Vraag 2 Antwoord 'a' is het juiste antwoord. Deze vier lange platen zijn aan beide zijden op de 4e en 5e rib aangebracht. Op een röntgenfoto van de borstkas is het lastig de ribben goed te tellen. De ribben verlopen namelijk vanaf de rugzijde vanuit de wervelkolom, schuin naar beneden om aan de voorzijde over te gaan van bot naar kraakbeen. Dit kraakbeen zie je niet of nauwelijks op een röntgenfoto.
Vraag 3 Antwoord 'b' is het juiste antwoord. Ons bekken heeft een ringvormige structuur die uit meerdere grote botten bestaat. Bij een bekkenbreuk zijn bijna altijd meerdere van deze botten gebroken. De platen waarmee deze breuken soms moeten worden vastgezet, volgen de contour van het bot. De bijbehorende schroeven staan in verschillende richtingen. Je kunt ze hierdoor soms niet goed zien op de röntgenfoto, maar door het aantal gaten in de platen te tellen dat gevuld is (wit in plaats van de zwarte ronde gaatjes), kun je toch te weten komen hoeveel schroeven er zijn gebruikt. <<
niet meer te herstellen en moet er een meer uitgebreide reconstructie worden verricht. In dat geval zal een nieuw bandje worden gemaakt van een andere, lichaamseigen pees (bijvoorbeeld uit je onderarm) of met kunstmateriaal. De nabe-
1
2
handeling is vergelijkbaar met die van de skiduim. Kortom; de skiduim is een serieus letsel. Als je er op tijd mee naar een specialist
3
zoals een traumachirurg gaat, dan voorkom je dat een skiduim een (k)Wackeldaum wordt! << Michel Schouten 23
tot slot …
TOP 5 Meest voorkomende ongevallen
Van de vele slachtoffers van ongevallen in Nederland belanden er jaarlijks 630.000 op de Spoedeisende Hulp (SEH). Van hen worden er ook nog eens 110.000 opgenomen. De traumachirurg is nauw bij de behandeling van deze patiënten betrokken.
2. Sport (120.000 per jaar)
3. Verkeer (120.000 per jaar)
Jaarlijks bezoeken ruim 75.000 mannen en 45.000 vrouwen vanwege een sportblessure of -ongeval de SEH. De meeste zijn veroorzaakt door paardrijden, voetbal, hockey en vechtsport.
Op de SEH komen elk jaar het 120.000 slachtoffers (65.000 mannen en 55.000 vrouwen) van verkeersongevallen binnen. De laatste jaren is er een flinke toename in het aantal ziekenhuisopnames door verkeersongevallen. De toenemende drukte en fietsongevallen spelen hierbij een grote rol.
1. Privé (350.000 per jaar) Ongevallen die vooral in en rond het huis gebeuren, staan nog altijd met stip op de eerste plaats! De grootste boosdoener is ‘vallen’ van vaak jonge kinderen en van ouderen vanaf 65 jaar.
4. Arbeid (50.000 per jaar)
Op het werk gebeuren nog altijd veel ongevallen, met bijna 40.000 mannelijke, tegenover 9.000 vrouwelijke slachtoffers tussen de 20 en 55 jaar. Het grootste deel vindt plaats in de bouw, gevolgd door de land- en tuinbouw.
5. Geweld (30.000 per jaar) Helaas zien we ook veel letsels door geweld, hoewel er de afgelopen jaren wel een duidelijke afname is van het aantal slachtoffers. Geweld kan worden toegebracht door een ander, maar ook door de patiënt zelf. De meest slachtoffers zijn tussen de 15 en 30 jaar, drie keer zoveel mannen als vrouwen. Bron www.Volksgezondheidenzorg.info