Litríocht Nua Seán Ó Deoráin Féilim Ó Brádaigh Seamas Ó hAoláin
Nuacht ó Oifig na Gaeilge
Eagrán a hAon 2016/2017
Náisiúnachas san Lá atá inniu ann, le Benn Ó hÓgáin
Urraithe Ag:
Eagarfhocal grán de A chairde, uig an chéad éa ch h ac te is e ilt odrach ‘is fá r éis bliain sple Míle buíochas Ta ! o se l úi ad nte go liain ac (agus táim cin rm Tuathal don bh o í ín m ti éi in eile leis aidh, tá sc de spraoi anur tús a chur le blia un ch ) in es fr se n agó.(Dár ibh bhfuil siad ora n is fearr gan ao an um C n A , lach an Cumann Gae !) h mé é sin a rá d fi ndóigh, caith pla aghaidh ne a chur ar cú th ai t ui d s an h. o se inic as seo amac In aon chaoi, se m ch sá tú h d fi haidh bhfeic h, is tabhair ag m lá gealgáireach a o d i e ta bh an gabh cupán So suigh síos, go mbainfidh si am ag il sú Tá . o se le chéile. ar an iris beag mé as é a chur n ai h b ar is h a léam méid sult as é
Éigse 2016
ladh libh,
le bua Ag súil go mór Éinne
San Eaglr11á. Ann PiSarseoach is James
l 4. An Coiste Nua
Joyce
l 6. Focal ón Reachtaire l 12. 1916 is Ráiméis na nAthbhreithniúchóirí ta l 7. Cúinne Filíoch ainn l 14. An Bhliain a bhí ag l 8. Nuacht ó Oifig Na Gaeilge l 16. Féinúlacht agus ú náisiúnachas sa lá atá inni uig ch l 10. Treoreacha ann SnaG ar l 18. Na hÉireannaigh th lear
h éinne Míle Buíochas chuig gac obh nó a thug cabhair, ag scrí sibh, ní ag ceartú don iris. Gan iú. bhéimís abálta í a fhoils
Bhur gCoiste i mBliana Reachtaire - Áine Haberlin Haigh leaids, is mise bhur reachtaire i mbliana agus tá mé chomh sceitimíneach faoi. Déanaim stáidéar ar an dlí. Mé i gcúpla focal? Is as portaigh na Laoise mé, is aoibhinn liom peil ghaelach, madraí, mo chat Finbar, borgairí, donuts, agus an Ghaeilge ar ndóigh. Má fheiceann sibh aon meme faoi mhadraí nó corgis go háirithe ar Facebook, dean clibeáil ormsa le bhur dtoil. Tar chugam aon am, bheinn dea-sásta mo chluasa a thabhairt dhuit.
Leas-Reachtaire - Ciarán Wadd Ciarán Wadd, 20, 5’8.5’’, Co. Longfoirt. Leaid sách compórdach ag labhairt le daoine, tuiscint mhaith ar an ngreann aige. Is maith leis siúlóidí timpeall na Caimpainíle, oícheanta breá fada sa Chlub Chonradh agus pancóga saoire ó Lemon. Faoi láthair ag feidhmiú mar Leas Reachtaire ar Choiste an Chumainn Ghaelaigh, ag cuardach comharáite, cairde agus b’fhéidir níos mó ...
Rúnaí - Rachel Ní Bhrádaigh Dia dhaoibh! Is mise Rachel agus táim sa ceathrú bliain ag déanamh staidéar ar an Obair Shósialta. Beidh mé mar rúnaí don Chumann i bliana.
Cisteoir - Benn Ó hÓgáin Is mise Benn, ach glaonn mo chairde Ben orm. Is as Laois mé, agus déanaim staidéar ar an Dlí agus an Gnó. Sa bhliain 2015 seoladh chuig an Astráil mé mar gheall ar coireanna éagsúla. Táim ar ais arís i mbliana agus i gceannas ar an airgead!
Oifigeach Urraíochta - Gemma Cauldwell Gemma is ainm dom agus is as Baile Átha Cliath mé. Táim ag staidear geolaíocht agus táim sa tríú bhliain. Is mise an Oifeagach Urraíochta i mbliana!
Oifigeach Chaidreamh Poiblí - Greta Warren Is mise Greta agus tá mé sa 3ú blian ag déanamh staidéar ar an tsíceolaíocht! Rugadh mé san Astráil ach tógadh i nGaeltacht Chonamara mé… so sin í mo leiscéal don chanúint aisteach! Tá mé mar Oifigeach Caidreamh Poiblí agaibh i mbliana, ag bainistiú meáin sóisialta an chumainn, mar sin ná bíodh drogall oraibh muid a leanacht ar Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat, srl, srl, nó ceist ar bith a chur orm i rith an bhliain!
Oifigeach Foilsiúcháin - Éinne Ó Cathasaigh Éinne Ó Cathasaigh is ainm dom, agus táim sa 3ú blian ag déanamh staidéar ar Zúeolaíocht. Is as An Rinn i gContae Phort Láirge mé, agus beidh mé i gceannas ar Tuathal ‘is an Scríbheoir Óg i mbliana. Má tá aon suim agaibh píosa litríocht a sheoladh chugham, seolaigí iad chui ag foilseachan@ cumann.ie. LBT ná seolaigí bhur fanmail ‘is bhur nudes chuig an seoladh sin!
OIfigeach Teicneolaícht - Eleanor Rutherford Is mise Eleanor agus is as Corcaigh mé. Táim sa dara bliain, ag déanamh staidéar ar eolaíocht ríomhaireachta is gearmáinis agus is mise an oifigeach teicneolaíochta don bhliain.
Oifigeach Siamsaíochta - Seamas Ó hAoláin Is mise Seamas, agus is as an Bhaile Dubh i gContae Phort Láirge mé. Táim sa cheathrú bhliain ag déanamh staidéar ar Dlí is Gearmáinis, agus is mise bhur oifigeach siamsaíochta don bhliain.
Oifigeach Drámaíochta - Míde Ní Ghríofa Is mise Míde. Tagaim as Baile Átha Cliath agus táim ag déanamh stáidéar ar Ghearmáinis agus eacnamaíocht sa triú bliain. Beidh mé i m’oifigeach drámaíochta don bhliain seo.
Oifigeach Díospóireachta - Muireann McGovern Is mise Muireann McGovern. Is as Baile na Manach mé. Nuair a bhi mé óg, labhair mo sheanathair Gaeilge liom i gcónaí. Ó shin, tá suim agus grá mór agam di. Tá mé sa dara bliain ag déanamh staideir ar an bhFraincis agus ar an gnó anseo i gColaiste na Trionoide. Ta paisean agam don Rince Gaelach, don cheol agus dar ndoigh, an diospoireacht!
Focal ón Reachtaire
Cuireann Áine Haberlin fáilte is fiche roimh na baill i mbliana A chairde,
Tá céad míle fáilte romhaibh go léir go dtí Seachtain na bhFreisir 2016. Is mise Áine Habs, agus mé bhur reachtaire i mbliana. Leaids, táim ar bís don bhliain seo, geallaim daoibh go bhfuil sé chun a bheith ceann de na blianta is mó don Chumann.
i gColáiste na Tríonóide beidh fáilte is fiche go deo roimh gach éinne a chuireann an fonn sin in iúl. Tá a fhios agam go bhfuil an fonn sin le feisicint i measc na ndaoine, béidir gur é an comóradh a rinneadh ar Éirí Amach 1916 le déanaí atá ag spreagadh daoine suim a thógaint inár dteanga, pé rud é táim réidh le An Ghaeilge agus Coláiste na Tríonóide, téann na dá tacaíocht a thabhairt leis an ngluaiseacht. rud le chéile ar nós Nutella agus pancóga (tuilleadh le rá faoi phancóga thíos, coimeadaigí ag léamh!) Tá na smaointí thuasluaite go léir iontach ach níl aon Is bealach go hiomlán difriúil an Ghaeilge a fhogh- mhaitheas leo muna bhfuil imeachtaí chun a bheith laim agus sibh ar an gcoláiste, níl leabhar gramadaí ar siúl againn a thugann an tacaíócht go léir daoibh le feiscint in aon áit agus ní bheidh éinne ar bith ag a bheith mar Ghaeilgeorí bríomhar beomhar. Mar déanamh ceartúchán ort agus sibh á labhairt (mar, sin, tagaigí go dtí Seomra na Gaeilge( #SNAG) gach mharóinn an duine sin) – Tá a fhios agam, táim ag uile Céadaoin chun anraith agus arán (agus uaireanta cruthú íomhá iontach dom féin anseo, an reachtaire pancóga ó Lemon) saor in aisce a fháil agus do Ghaeilge an dunmharfóir. Ag bogaint ar aghaidh… a chleachtadh, tagaigí anseo gach Máirt go dtí an Ciorcal Cómhrá, tagaigí chuig Cill Airne d’Oireachtas Tagann daoine chugam an t-am ar fad ag rá liom; na Samhna i gcomhair ceann de na deireadh seach‘Ba bhreá liom a bheith níos fearr ag an Gaeilge ach taine is fearr i do shaol a chaitheamh. Má tá sibh ag b’fhuath liom é ar scoil, múineadh í i mbealach uafá- iarriadh a bheith páirteach ar an gcoiste, beimid ag sach srl.’ Bhuel táim ag rá libh anois láithreach is i bh- tofa ár bhfochoiste agus Oifeagach na Gaeilge go lufad ón scoil atá an Cumann agus geallaim daoibh go ath, bígí ag faire amach ar na rphoisteanna! Má tá mbainfidh sibh taitneamh as ár dteanga dhúchais a ceist ar bith agaibh, téigh i dteangmháil liom, is aolabhairt. Tá fáilte romhat pé leibhéal Gaeilge atá agat, ibhinn liom na chats thar aon rud eile, agus is féidir más rud é gur é sin cúpla focal, focal ar bith nó gur linn bualadh le cheile roimh dhul chuig ocáidí nó máistir na teanga thú. An rud is tábhachtaí ná fonn, himeachtaí an Chumainn, cuir glaoch ar 0858344378 fonn an Ghaeilge a usáid, fonn í a chaomhnú, a ha- nó seol rphoist chuig reachtaire@cumann.ie . thnuachan, fonn ár gcultúr agus traidisiún Gaelach a choimeád slán. Is é sin an príomhrud. Gach uile uair Tá na deiseanna go léir seo romhat, beirigí greim oratá deis agat an Ghaeilge a usáid, tapaigí an deis sin, thu agus bígí Ghaelach. fiú má tá tú san áit oibre, sa bhaile, pé áit. Ach anseo
Cúinne Filíochta Le Féilim Ó Brádaigh Racht
Cuimhne Shleamhnaigh cuimhne isteach an fhuinneog
Racht a mharaigh Íosa. Racht a ghreamaigh tairní.
Aréir is mé im’ chodladh,
Racht a d’fháisc scámhóga.
Is lonnaigh i ngort m’aigne.
Racht a bhasc cnámh.
Cuimhne a d’éag is a d’fhás im’ intinn
Racht a tháirg an fhuil.
Le rithim na hanála,
Racht a rug an phian.
Rithim na hoíche.
Racht a dhoirt an duibhe.
Cuimhne bheo, ina Lazarus
Racht a bháigh an spéir.
A d’eitil is a chuimil crainn,
Racht a chruthaigh oíche.
Crainn shéimhe na mbrionglóidí;
Racht a bhaist an chéad lá eile
A leag a lámh ar mo chliabhrach;
Is a rinne gáire
A lean mo shiúil tríd an oíche
Gan taise
Idir chodladh is dhúiseacht lag.
Ar an gcreatlach chiúin, bhriste.
Ar bhéal na maidine,
Ach racht a rug arís ar chroí
Bheannaigh mé don ghrian
Ar an tríú lá
Is dhóigh mé an chuimhne
Is a tharraing chun na spéire.
Gan trócaire.
Is scríbhneoir óg é Féilim Ó Brádaigh as Baile Átha Cliath, Éire. Fochéimí é i láthair na huaire sa Litríocht Bhéarla agus sa tSiceolaíocht i gColáiste na Tríonóide, Átha Cliath. Scríbhneoir filíochta is próis, sa Ghaeilge agus sa Bhéarla, foilsíodh a chuid saothar in irisí éagsúla, leithéid Comhar, Comhar Óg, Feasta, An Scríbhneoir Óg, Icarus, Rant+Rave agus Tales from the Forest. Foilsíodh aistriúcháin Ghaeilge dá chuid san iris Trinity Journal of Literary Translation freisin. Ghnóthaigh filíocht Fhéilim cúig dhuais i gComórtais Liteartha an Oireachtais ó 2011-2015. Chomh maith leis sin, roghnaíodh é faoi dhó do ‘Scéim na nOidí’ de chuid Fóras na Gaeilge.
Nuacht Ó Oifig na Gaeilge A chairde, mar Oifigeach Gaeilge, ba mhaith liom Céad Míle Fáilte a chur romhaibh go léir a bheidh ag tosú amach sa Choláiste don chéad uair i 2016. Tá súil agam go mbeidh saol bríomhar, spleodrach anseo agat. Tá neart deiseanna anseo- trí imeachtaí an Chumainn Ghaelaigh, ranganna agus seirbhísí Gaeilge (mar shampla i Leabharlann Berkeley), na scéimeanna cónaithe Gaeilge agus Seomra na Gaeilge- le saol leathan a chaitheamh trí mheán na teanga i TCD!
Bonn comórtha 1916 á bhronnadh ar Maria Schaler, reachtaire an Chumainn Ghaelaigh 2015-2016, ag Aonghus Dwane, Oifigeach Gaeilge. Meantóir na
Seomra na Gaeilge
Tá Seomra na Gaeilge ar fáil leis an Ghaeilge a chothú sa Choláiste trí spás caidrimh a chur ar fáil do lucht labhartha na teanga. Bíonn an Seomra ar oscailt go hiondúil 9.00rn go 4.30rn, Luan go hAoine, i rith an téarma acadúil. Beidh nuachtáin Ghaeilge agus tréimhseacháin eile ar fáil ann. Tá Seomra na Gaeilge lonnaithe os cionn bhialann an Bhutraigh, thuas staighre- an bealach isteach tríd an doras ar chúl an Bhutraigh, agus suas go barr an staighre- féach na comharthaí ar na ballaí.
Cúrsaí Gaeilge deonacha
Beidh réimse leathan cúrsaí Gaeilge á chur ar fáil arís i mbliana. Sraith ranganna a bheidh i gceist, ó leibhéal A1 (glan-tosaitheoirí) go B2/Comhrá (Meánleibhéal 2).
6-10 FEABHRA 2017: Éigse na Tríonóide
Cuireann Oifig na Gaeilge roinnt imeachtaí ar fáil do bhaill foirne agus mic léinn araon le linn sheachtain Éigse na Tríonóide (ag deireadh mhí Eanáir). Beidh fógraíocht faoi Sheachtain na hÉigse ar fáil ar shuíomh an Chumainn agus ar www.tcd.ie/gaeloifig.
Scéimeanna Cónaithe Gaeilge
Tá 30 mac léinn ag glacadh páirt sna scéimeanna cónaithe Gaeilge i mbliana. Fógrófar an próiseas iarra-
Bonn comórtha 1916 á bhronnadh ar Úna Ní Artaigh, drámadóir An Trocailín Donn, ag Aonghus Dwane, Oifigeach Gaeilge agus an tOlla-
Sonraí Teangmháil Oifig na Gaeilge Oifig na Gaeilge, an Téatar Thiar, Coláiste na Tríonóide. Aonghus Dwane, Oifigeach na Gaeilge, TCD Teil: 01 896 3652 Rphost: gaeloifig@tcd.ie www.tcd.ie/gaeloifig
Foireann an Trocailín Donn, dráma comórtha 1916 scriofa ag Úná Ni Artaigh, le tacaíocht ón gCumann Gaelach agus Oifig na Gaeilge agus Ciste Ealaíona an Phropaist. Leiríodh an dráma i Músaem na bPiarsach i Rath Fearnáin, agus reáchtáladh turais tri Ghaeilge le mic léinn ón Scéim Chónaithe.
Ag súil le casadh libh i rith na bliana atá romhainn, Aonghus.
Cá bhfuil Seomra na Gaeilge? Treoracha Bronnadh seomra caidreamh ar ghaeilgeoirí an Choláiste i 2012, agus ó shin baintear úsáid as gan stad. Bíonn sé ar oscailt ó 9:00 rn chuig 4:30 in, Luan go hAoine, i rith an téarma acadúil. Tá nuachtáin agus foilseacháin trí Ghaeilge ar fáil ann, chomh maith le soláistí ar dheonachán 20c, agus cluichí boird is cartaí. Is deas an áit í chun do scíth a ligeant.
Tosaigh i gCearnóg na Pairliminte
Siúl thar an Bhutrach
Cas ar chlé, síos an staighre beag, is isteach an doras
Suas an staighre, is tá tú ann!
Pádraig Mac Piarais is James Joyce Le Seamas Ó hAoláin Seo úrscéal ó Seamas Ó hAoláin, scríofa mar go raibh sé sa seomra nuair a Pádraig Mac Piarais ag caint le James Joyce sa bhlian 1899. PP: Fáilte isteach a Shéamais. JJ: James is ainm dom, Pat. PP: Gach am a thagann tú tríd na doirse sin a Shéamais, Séamas an t-ainm a mbeadh ort. Sin sin. JJ: Tá sé seo seafóideach agus suarach, James an t-ainm atá orm agus ní bheidh gíocs ná míocs ráite agat ina thaobh. PP: Ceart go leor a James, tosóimid leis an rang. Tá buntús an ‘aimsir caite’ déanta againn ón tseachtain seo chaite, díreoimid anois ar an ‘tuiseal ginideach’. Níl aon rud mar seo sa teanga leadránach an Rí deoranta.
PP: (fós) ...bár na sráide... ...cótaí na bhfear... ...muintir na hÉireann... Arís. JJ: (Mí cheart agus ag stadach) ...bean an tí... ...bár na sráide... ...cótaí na bhfear... ...muintir na hÉireann... PP: Maith an fear. Tá feabhas tar éis teacht ort a James. Beidh tú líofa gan mhoill. Lean mé agus cailfidh tú do teanga lofa, deoranta.
JJ: Sin go leor. Táim críochnaithe leat JJ: ‘S teanga álainn, suimiúil é a agus do radharc diúltach ar an tdeanga Phádraig, nach bhfuil leadránach in doimhin, aoibhinn-Béarla. Ba ceart go aon slí, agus má tá sé uait mé a chasadh maireann teangacha le chéile, níl ceart ó do theanga nádúrtha, lean ar aiggo bhfuil siad á dtroid. Ní bheidh mé headh. Tá... Grá agam don Bhearla agus ag filleadh an tseachtain seo chugainn chun an fhírinne a rá, is MAITH liom agus ní scríobhfidh mé i nGaeilge á úsáid. ríomh. Dia dhuit. PP: Cuir stad leis an cacamais agus (Seasann sé go tapaidh agus imíonn sé) an caint suarach sin a amadán agus tosóimid. PP: (Briseadh) Fear ait. Ait. ...bean an tí...
1916 is Ráiméis na nAthbhreithniúchóirí Le Seán Ó Deoráin
Ní haon údar iontais é do phoblachtánach ar bith sa tír seo go ndearna na hathbhreithniúchóirí a nuile-dhícheall oiread raiméise a chur i mbéal an phobail faoi mar a dhruid Comóradh an Stáit linn i mbliana. Déanfaidh an t-airteagal seo iarracht cuid de na miotais maidir le Réabhlóid na Cásca a bhréagnú, agus roinnt pointí tábhachtacha i dtaobh mheon an ama a chur in iúl. Mar a deir Desmond Greaves ina phaimfléid clúiteach “Miotas na hÍobairte Fola”, ní éiríonn le formhór na stairithe bhuirgéiseacha na heasaontais i measc gnáthmhuintir na hÉireann a thuiscint. I measc na n-argóintí is aiféisí a luaitear go minic sna meáin cumarsáide, ‘sí an “t-easpa mandáide daonlathaí” ar an gceann is coitianta. Faraor, cén “mhandáid dhaonlathach” a bhí ag lucht an Rialtais Dúchais? Ní raibh ceart vótála ach ag 700,000 duine sa tír roimh 1916, agus rinneadh leithcheal ar an lucht oibre agus lucht tuaithe de réir cáilíochtaí maoine. Freisin, ní minic a thugtar anailís cuí ar fhoinsí maoinithe Pháirtí Réamoinn. Ina measc, bhí Ord Ársa na nIbeirneach, a d’fheidhmigh go príomhúil sna Stáit Aontaithe, mar chineál Ord Oráisteach na gCaitliceach. B’fhórsa frithghníomhach iad gan pholasaithe forchéimnitheacha ach oiread. Cuirimis seo i gcomparáid le fealsúnacht réabhlóideach cheannairí agus fórsaí 1916. Is iomaí áit a dhéantar aith-
ris ar fhealsúnacht forchéimitheach an Fhorógra, cé go bhfeictear an dul chun cinn seo i dtionscadail na gceannairí. Cuir i gcás gníomhaíochtaí an Chonghaililgh ar son oibrithe i mBéal Feirste agus sna Stáit Aontaithe freisin. Ná dearmad comhpháirtíocht na mban san Arm Cathartha, faoi mar a léirigh an Réamonnach a chnámh spairne le ceart vótála na mban, go ndéanfaidís agus a gcéile amhlaidh i dtoghchán ar bith. Maítear go raibh bá ar leith ag an traidisiún réabhlóideach Éireannach mar gheall ar an gcaoi gur moladh mná i bhfinnscéil na gCeilteach. i gcás an Phiarsaigh, chuir sé modhanna teagaisc nuálacha i bhfeidhm i gColáiste Éanna a bhunaigh sé roinnt blianta roimh an Réabhlóid. Níor choir neamhaird a thabhairt ar an traidisiún poblachtánach a d’eascair 1916 as. Thosaigh sé, a bheag ná a mhór, leis na hÉireannaigh Aontaithe agus Réabhlóid 1798, agus a chonacthas athuair le hÉirí Amach na nÉireannach Óga i 1848 agus iarracht na bhFíníní i 1867. Luann an Conghaileach ina shársaothar, “Labour in Irish History”, gur labhair Tone faoi uafás na maoine príobhádaí ar an tsochaí leathchéad sular thug Marx a thuairim ar an gceist. Bhí na hÉireannaigh Óga mar chuid de scata réabhlóidí a tharla ar fud na hIlchríche sa bhliain chéanna. Nuair a thagraíonn an Forógra don “smacht” a d’ullmhaigh Éire “go foighneach”, cuimhnigh go raibh tion-
char ag oibríochtaí mhíleata na réábhlódaithe ar iarrachtaí cosúla ar fud an domhain sna blianta ina diaidh, cur i gcás sa Vietnam, sa Phalaistín, agus mar sin de. Gan amhras, bhí bunúis dhlisteanacha ag Réabhlóid 1916. Féach an rannpháritíocht agus an smacht a bhí ag an mBráithreachas ar mhóreagraíóchtaí cultúrtha na tíre: Cumanna Lúthchleas Gael agus Conradh na Gaeilge. Scaip tionchar na heagraíochtaí seo idir an tuath agus na ceantair uirbeacha. Léirigh gníomhaithe phoblachtánacha bród ar leith ar chultúr na hÉireann, ar an drochuair, bhraith Páirtí an Rialtais Dúchais ar an ardaicme go príomhúil, a tháinig borradh fúthu mar gheall ar fhás an Bhéarla agus naisc tráchtála leis an mBreatain. Bhraith siad ar an gCaitliceachas amháin mar fhoinse cultúrtha idé-eolaíoch, d’ainneoin gur chreideamh é a chur i gcoinne chuile ghluaiseacht pobail san Eoraip ag an am seo, agus a cháin saorghníomhaíocht an lucht oibre go hard na spéire. An fíor nach raibh ach mionlach radacach ar son neamhspleáchais? Pé rud a deir na hathbhreithniúchóirí, níor léirigh Páirtí an Rialtas Dúchais suim sa cheist seo ariamh. Anuas ar an gcomhthéacs seo uilig don Réabhlóid, caithfear a shamhlú an meon réabhlóideach a bhí i mbarr réime sa tír ag an am. Trí bliana tar éis an Fhrithdhúnaidh i mBaile Átha Cliath, agus ceathartha bliain i ndiaidh na gCogaí Talún faoin tuath,
mhair easaontais i measc na n-úinéirí talún nua, agus d’fhéadfaí a mheas go raibh aighneas idir na feirmeoirí ba shaibhre agus na tuathánaigh a mhair ar scaireanna talún i bhfad níos lú. Is anailís pháistiúil an tuairim gurbh iad na dúnmharaithe i gCill Mhaighneann amháin a chúisigh bá an phobail i gcoitinne. B’fhéidir an lasair coinnle, ar a mhéad. Bhí stailceanna traenacha, agus chuimsigh siad an tír uile, ní an príomhchathair amháin. Rinneadh ionsaithe ar bhairicí na bpóilíní le linn na tréimhse uilig. Bhí gluaiseacht láidir a chuir i gcoinne coinscríobh na Breataine, ach léirigh an botún seo easpa tuisceana na Breataine ar réabhlóideachas na hÉireann. Faraor, is léir go raibh “frith-réabhlóid” ann a chúisigh bunú an Saorstáit leis an gConradh Angla-Éireannach. Bhí an ardaicme in ann tacaíocht na Breataine a úsáid chun a forlámahas a chaomhnú sa Stát nua, beag beann ar an gcríochdheighilt. Níorbh fhada gur thosaigh na pograim i gcoinne Caitlicigh an Tuaiscirt. B’é an leithcheal céanna a chúisigh na Trioblóidí ó 1969 ar aghaidh. Bhí na frithréabhlódaithe céanna in ann cluas bhodhar a thabhairt d’achainithe an APÉ agus séanadh cearta sibhialta na gCaitliceach. Céad bliain níos déanaí, agus tá “boladh lofa” ón bpolachtánachas i measc na meánaicme mar a bhí aimsir na Cásca. Glacaimis misneach ón tradisiún forchéimitheach, radacach, pobalachtánach ar aon chuma.
An Bhlian a Bhí againn, 2015/2016 Bhí sár-bhlian ag An Cumann an bhliain seo chaite, le an t-uafás ag tarlú ó tosach na bliaina. Seo cúpla íomhá ón chartlann, chun go mbéimís abálta smaoineamh siar ar an sár-spraoi a raibh againn, is chun fháil réidh don chraic atá le teacht!
Seachtain na bhFreisir
Maidens na Gaeilge
An Trocaillín Donn
Éigse na Tríonóide
An Bál Gaelach
Féinúlacht agus náisiúnachas sa lá atá inniú ann Le Benn Ó hÓgáin de Trump agus na ‘Brexiters’ ná an cineal is measa. Tá sé bunaithe ar fuaith roimh daoine nach bhfuil ó do thír féin. Tá sé gránna, agus cuireann sé imní orm. Tá sé deacair le creidúint gur féidir leis an fuaith agus an faitíos seo teacht ar ais, 70 bhlian nó mar sin óna bhfuair muid réidh leis ag deireadh an Dara Cogadh Domhanda.
Tá athbeochán tagtha ag náisiúnachas le blianta beaga anuas. Táim ag fanacht ar eilteán san Aerfort i Nevada, sa Stáit Aontaithe, agus an Ard Fhéis an Partaí Poblachtánach ag druidim chun deireadh. Tá Donald Trump ainmhithe ag an phartaí sin mar a iarrthóir don Uachtaránacht, sa tír leis an méid is mó tionchar ar cursaí domhanda. Ní caithfidh tú dul mórán níos faide ná an slua ag screadáil ar an teilifís agus iad a fanacht ar an t-Uasal Trump chun an droch-taobh do náisiúnachas a fheicáil. “Build a Wall - Build a Wall”, “Trump, Trump, Trump”, arís agus arís eile. Tá an lámh maith atá á dheanamh ag Donald Trump sa toghchán uachtaránachta sa Stáit Aontaithe, agus toradh an reifreann ‘Brexit’ sa Ríocht Aontaithe tar eis meon an phobail a thaispéant dúinn go soléir. Tháinig an t-athbeochán seo amach as an géarchéim airgeadais dhomhanda, agus is féidir leis é a thuiscint go h-easca. Bhí fearg agus míshastás ar dhaoine maidir leis na botún a bhí déanta ag ceannairí na tíre timpeall na crúinne. Feictear do go leor daoine go raibh an fadhb is mó ná go raibh an iomarca béim ar dírialáil agus imeascadh. Mar bharr ar an míshástacht, bhí daoine ag ceapadh go raibh siad ag caillúint cumhachta polaitiúla, don Aontas Eorpach ach go háirithe. Chuir daoine áirithe an mhilleán ar eachtranaigh, mar shiombal don easpa airgead agus cumhacht a bhí le feicáil acu. An cineal náisiúnachas atá i gceist lena leithéid
Tá caidreamh aisteach againn in Éireann le náisiúnachas mar chóincheap, mar gheall ar an stair atá againn. Is minic nach mbíonn fáilte roimh tuairimí leis an náisiúnachas mar téama, nó bíonn an iomarca fáilte rompu. Ach tá sé tábhachtach, dar liom, an cóincheap de náisiunachas a scaoileadh ón dtuiscint polaitiúla. Is féidir le tuairimí difrúila polaitúla a bheith ag daoine maidir leis an maitheas atá ag náisiúnachas mar gluaiseacht polaitiúla. Ach in ainneoin sin, is féidir leis páirt mór a glacadh inár féinúlacht. Mar díograsóir don Ghaeilge ach go háirithe, tá an náisiúnachas lárnach i mo chuid féinúlacht. Is Éirinneach mé, agus tar éis bhliain a chaitheamh ar mhalairt ollscoile san Astráil, tá sé sin níos tabhachataí do mo chuid féinúlachta ná a bhí riamh. An spóirt, an ceol, an teanga, agus an bhairiúl atá agam ar an cinneal tae is fear: téann na rudaí seo ar fad isteach ar ceard is ‘mise’ ann. Tá luach le sin, agus is ceart ár gcultúr a chosaint. Tá Trump agus a chairde ag tabhairt droch ainm don cuid seo de náisiúnachas freisin. Deireann siad go bhfuil aon rud ‘eachtrach’ nó as an gnáth go dona. Téann an frása ‘Make America Great Again’ go mór i bhfeidhm leis an tuairim seo. Ach ní ionann cosaint cultúr agus gráin do dhaoine eachtreacha. Feicim na eachtraí sa Ghearmáin, sa Fhrainc agus roinnt tíortha eile i rith an samhraidh agus cuireann sé buairt orm. Tá sé feicthe sa Fhrainc cheanna féin go bhfuil an Front Nationale, Partaí politúla atá an-náisúntach agus seineafóibeach, ag fail breis is breis tacaíocht ón phobail. Mar an gcéanna ag an Ostair, san Úngar agus sa Bhreatain Mhór, gan trácht ar an cuid eile don mórthír.
Bhí roinnt tacaíocht ag daoine do gearrchéim na dídeanaí (refugees) agus an fhadhb ag tosnú amach. Agus na huimhireaca ag dul in airde, áfach, scríosadh an tacaíocht sin i measc an phobal i go leor tíortha. Cúis lárnach do Brexit a bhí ann go raibh faitíos ag na Sasanaigh (ach go háirithe, in éineacht le lucht an Bhreatain Bhige) faoi daoine ó tíortha eile ag teacht chuig an Bhreatain Mhór chun saol nua sabháilte a bheith acu. Thug siad seans do UKIP agus a leithéad, agus bhí Brexit mar thoradh.
seineafóibeacht. Tá an t-adh linn in Éireann nach bhfuil a leithéad againn go fóill, ach fós féin, mar oileann i domhain mór ní féidir linn ballaí a chrocadh. Caithfear a bheith mar ceannaraí, san Eoraip ach go háirithe, agus caithfear súil a choineall ar stair na tíre: is minic a bhfuil ar Éirinnigh dul trasna na tonnta ag cuartú saol níos fearr. Fág an doras ar oscailt dúinn, le bhur dtoil. Casfimid port daoibh.
Bhí alt sa Guardian le deanaí, agus an ceannteideal seo air: “If 1967 was the summer of love, 2016 will be remembered as the summer of sh*t”. Faraor, tá an seans go mbeidh sé as seo amach. Ach d’fheadfá an gheimhreadh a bheith mar ‘aiséirí an náisiúntacht’ (i Meireacá agus an domain, cosúil leis na 30idí), nó d’fheadfá a bheith buachaint do chirt agus ceart, do cearta daonna agus do todchaí ilchulturtha, leis na mílte teangeacha, stíl damhsa, scéalta agus ceol. Tá spás ann le náisiúnachas agus cultúr, agus ní ionann seineafóibe agus náisiúnachas. Is ceart dúinn an ainm ceart a chur ar Donald Trump agus UKIP, ní náisiúntacht atá ann ach
Oifigeach Na Gaeilge, Aontas na Mac Léinn Dia dhaoibh! Is mise Úna, is as Luimneach mé agus táim ag dul isteach i mo thriú bhliain de Nanaeolaíocht. Is mise Oifigeach na Gaeilge i mbliana agus ciallaíonn sé sin go mbeidh mé mar nasc idir Aontas na Mic Léinn agus An Cumann Gaelach. ‘Sé mo phost ná foilsiúcháin agus an ríomhphost seachtainiúil a aistriú go Gaeilge ionas gur fhéidir linn iad a fháil trínár dteanga dhúchais. Bígí ag faire amach le haghaidh Éigse, seachtain speisialta i rith an bhliain a dhéanann céiliúradh ar an nGaeilge agus an chúltúr a bhaineann leis. Beidh roinnt ócáidí, ceardlainn agus comórtais ar siúl an tseachtain sin. Má tá suim agat a bheith páirteach sa foireann aistriúcháin, nó fo-choiste d’Éigse nó má tá aon smaointí agat dom chun Gaeilge a chur chun cinn ar an gcampas, seol ríomhphost chugam ag gaeilge@ tcdsu.org. Ag súil le caint libh tríd an bhliain!
Úna Ní Artaigh, Oifigeach na Gaeilge
Na hÉireannaigh Thar Lear Le Ciarán Wadd Ní iontas é, a rá go dtaitníonn lucht na hÉireann ag muintir an domhain. I ndiaidh ár bhféachtas tacaíochta don pheil ag an gCorn na hEorpa sa Fhrainc an samhradh seo, bhí gach mac máthar ag labhairt fúinn agus faoin ár gcuid chleasaíochta.
fuil an blás greannmhar agus suaimhnithe, i measc na Fraincigh agus gach cine eile: is Sasannaigh muid toisc go bhfuil Béarla againn. Is minic a rinneadh tagartha dom mar ‘Anglais’ thall anseo, ach sin a bhfuil. Seasann aithreacha Éireannacha amach: Geansaí peile Cabháin, ‘wrap-around’ Táim féin tar éis a bheith sa Fhrainc ar speaclaí gréine, briste geara ‘Quiksilver’, feadh seasca lá anois, cuid is mó de mo stocaí agus ‘flip-flops’ agus craiceann dearg shamhradh ag obair ‘is ag baint spraoi as dóite ag an ngrian: Tá siad i ngach áit agus an saol anseo. Le m’obair, i dtuaisceart feicfear iad, geallaim duit. Rud a thug mise na Fraince, ar champa saoire le haghaidh faoi dheara agus mise anseo ná go mbíonn teaghlaigh, feicim gach saghas cuairteoir sé mar mhisean ag aithreacha na hÉireann anseo. Feicim na Sasannaigh, feicim na gach uile duine timpeall orthu a nárú le linn Francaigh iad fhéin agus feicim na hÉirea leathanta saoire, agus thar gach duine annaigh. Tá sé éasca le duine Éireannach a eile, a n-iníonacha. Bíonn siadsan ag damfheiceáil thar lear agus chuir mé cúpla rud a hsa ‘is ag canadh ag an mbear gach oíche thug mé faoi dheara fúthu ionas gur féidir agus an clann ar fad aghaidh ina lámha acu. linn ar fad dul ag fiagaíocht na hÉireannFeicfear iad. aigh: Seasann an blás Éireannach amach, ach ní i Tá Mamaíthe na hÉireann thar a bheith measc daoine nach labhraíonn Béarla: fiosrach: Ní féidir riamh éalú ón ráiteas sin: ‘What’s ‘And what do you hope to do after this the craic?’ agus muid thar lear. Le linn work?’ – Tá cumhacht ag maithreacha na m’am i mBiarritz is docha gur fhreastail hÉireann, cumhacht speisialta atá cineálín mé ar níos mó Éireannaigh ná aon chine scanrúil. Chomh tapa is a bhuailtear leo, eile agus i gcónaí bhí an phrása sin ráite tosnaítear an comhrá chéanna: ‘Carbh as eadrainn mar bheannacht. Bhéinn in ann duit?’ agus leanfar ar aghaidh ag iarraidh ‘How are ye getting on?’ a rá d’aon chusnaisc a fháil eatharthu, d’fhéadfadh sin a taiméir ach níor thuig ach ár gcuid fhéin. bheith mar ghaol nó duine a chónaíonn sa Bhí sé ráite dom nach ndéanann aon rud a pharóiste chéanna leo. Agus i gcónaí éirínn dheir Éireannach ciall ach is dócha gurb é leo. I gcónaí. go bhfuil ár saghas ‘bhéarla’ féin againn. I measc Sasannaigh: ceapann siadsan go bh-
Is cuma cén saghas aimsir atá ann, beimid ag gearán: Bíonn sé ró-fhuair nó ró-the. Níl aimsir ar bith sa lár. Is fuath leis na hÉireannaigh aon sórt aimsir, te nó a mhalairt. ‘Jesus I can’t move in this heat.’ Is minic nach dtuigeann daoine go bhfuil teanga eile againn: Díreach cosúil leis an bhfógra ‘Carlsberg’ cúpla bhliain ó shin is minic a bhuailim leis an bhphrása sin, ‘Oh you speak Irish, do you?’ ... Eughh. Táim i ndiaidh bualadh le han-chuid Éire-
annaigh agus bíonn an-chraic leo i gcónaí. Tá rud eadrainn nach féidir fáil le haon chine eile; b’fhéidir toisc go bhfuil an oileán chomh bheag sin nó toisc go mbíonn muid chomh nasctha le chéile ach rachaidh mé á ár dtóir i gcónaí. Is maith liom an teastail, is maith liom ag bualadh agus ag meascadh le cultúir nua ach bíonn suaimhneas sa ghnáthrud, thug mé é sin faoi dheara an bhliain seo, cinnte.
Tuathal Urraithe ag:
AMCHLÁR
Sheachtain na bhFreisir 2016 Dé Luain
OÍCHE CHLUB - IN EINEACHT LE TRINITY ENTS
This Party’s not Cóisir: DAITHÍ in District 8 Dóirse 10.30i.n. Ticéad ar an Seastán.
Dé Máirt
Dé Céadaoin
OICHE CLUICHÍ
BIA
Cumann Play le VDP & DUDJ
An Lón Mór
8i.n. sa Phav agus ar aghaidh chuig Club Conradh na Gaeilge.
1i.n. i Seomra na Gaeilge saor in aisce
Déardaoin SEISIÚN EOLAIS
Ranganna agus Seirbhisí Gaeilge sa Choláiste 2i.n. i Seomra na Gaeilge CRAIC
DAMHSA
Céilí ar na Céimeanna
le DU Dance, Europa & TradSoc TCD 5i.n. An Phríomh-chearnóg
Turas na dTithe Tabhairne
7i.n. sa Phav, agus ar aghaidh go hoíche mór i gClub Conradh na Gaeilge
Dé hAoine BIA
CEOL
Bricfeasta na Póite Trad sa Phav le TradSoc TCD Pancóga ó Lemon ag a 10r.n
4i.n. sa Phav