Delta TU Delft

DELTA. 33 18-11-2010

weekblad van de technische universiteit Delft

> 03 Langstudeerders

>07 Over the volcano

>08 Robotvrouw

>17 Heelalluisteraar

De kabinetsplannen tegen langstudeerders gaan de TU Delft jaarlijks minstens tien miljoen euro kosten, heeft de universiteit berekend.

“Wat we met de herijking binnen halen aan vernieuwingsgelden, kunnen we direct overdragen aan de overheid.”

The eruption of the Eyjafjallajökull last spring was unusual in all respects. Geophysicist Dr Andy Hooper analysed the events in pursuit of better understanding.

De een weet alles van robots, de ander van onderhandelen. De komende maanden versterkt prof.

Maria Gini uit Minnesota de groep van prof.dr. Catholijn Jonker. Ze willen een robot inschakelen als receptioniste.

Gewetensbezwaren had hij niet, toen hij wapensystemen voor Defensie ontwikkelde. Toch is ir.

André van Es blij dat hij dezelfde techniek nu kan inzetten om naar het heelal te ‘luisteren’.

01

>19 English Lights of tomorrow Last month in the picturesque French seaside town of La Rochelle, three TU Delft international students did the university proud, winning prizes and honors at the 2010 Velux Awards, a prestigious international competition for students of architecture.

TUDELTA.33

Dr.ir. Caspar Chorus mag de komende vier jaar met steun van de NWO werken aan zijn model van mobiliteitskeuzegedrag. “Mensen proberen spijt te vermijden bij het kiezen van bijvoorbeeld een snelle maar dure autoroute en een goedkope route met grote kans op files.” Hij is een van de vijf Delftse onderzoekers die onlangs een

Veni-subsidie van 250 duizend euro kregen voor hun onderzoeksvoorstellen. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX) Pagina 04: Onderzoekers laten Veni-subsidie lopen Pagina 12: Knappe koppen

DELTA. 33 18-11-2010

02

nieuwsinterview

‘Geen witte stoompluimen meer’ TUdelta.33 > Jaargang 42 Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie.

> Redactie Frank Nuijens, (hoofdredacteur), Katja Wijnands, Dorine van Gorp, (eindredactie), Saskia Bonger, Tomas van Dijk, Erik Huisman, Connie van Uffelen, Jos Wassink (verslaggeving). > Medewerkers Fausia Abdoel, Willemijn Dicke, Robbert Fokkink, Jorinde Hanse, Dap Hartmann, Auke Herrema, David McMullin, Maaike Muller, Anna Noyons, Daan Schuurbiers, Merel Segers, Jimmy Tigges, Stephan Timmers, Ellen Touw, Robert Visscher, Martine Zeijlstra. > Foto‘s Sam Rentmeester/ Hans Stakelbeek (FMAX).(info@fmax.nl) > Vormgeving Kummer & Herrman, Utrecht > Lay-Out

Liesbeth van Dam

> Mededelingen Martin Kers (m.kers@tudelft.nl) > Redactieraad

dr. B.B. Scholtens (voorzitter), G.K. Berghuijs, MSc, prof.dr. M.J. van den Hoven, mr. J.J.M. Kok, R.H.G. Meijer, T. Niks, ir. M. Persson, C.J.M. Pieters, prof. dr. B.J. Thijsse, dr.ir.

C.A.J.R. Vermeeren

> Redactie-adressen Universiteitsbibliotheek Kamer 0.18-0.28 Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Postbus 139 2600 AC Delft Tel. 015-278 4848 E-mail: delta@tudelft.nl www.delta.tudelft.nl

Werktuigbouwer Remco Addink wil bij technische natuurkunde zijn master halen met het omzetten van afvalwarmte in elektriciteit.

Deze week werd het idee beloond met de Young Wild Idea prijs.

waarvan honderd petajoule na koeling wordt geloosd. En dat is alleen die tak. Allemaal laagcalorische warmte. Het is aantrekkelijk en spannend om te zien of we dat kunnen omzetten in elektriciteit.”

Waar hangt dat vanaf?

“Het principe werkt, maar we weten niet hoe het materiaal reageert in een magnetisch veld. Ook weten we niet precies wat de beste manier is om het materiaal in het veld te zetten. En onduidelijk is of het materiaal voldoende gemagnetiseerd wordt en hoeveel stroom je krijgt.”

xERIK HUISMAN Je bent dit jaar de enige winnaar.

Vereerd?

“Ja. Maar het was ook een hele klus.

Mijn idee was behoorlijk ingewikkeld en lastig uit te leggen in drie A4’tjes. Joris Dik van materiaalwetenschappen bij 3mE heeft mij veel goede tips gegeven bij het schrijven van een overtuigend voorstel en ik ben erg blij dat ik erin geslaagd ben.”

In maart werd het idee al bekroond als een van de beste ideeën bij de Campus Energy Challenge. Het kan niet op?

“Het is een dubbele bekroning, maar bij de Campus Energy Challenge ging het erom hoe deze technologie toepasbaar zou zijn op de campus.

Wat ik doe – en waar de prijs voor is toegekend - is het ontwikkelen van de techniek, want het is onzeker of het ook echt kan.”

Remco Addink: “Het is onzeker of het ook echt kan.” (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Waarom is dat onzeker?

“Nikola Tesla heeft het werkingsprincipe eind negentiende eeuw al bedacht. Bekend was dat materiaal opwarmt als je het in een magneetveld brengt. Haal je het eruit, dan koelt het af. Tesla bedacht: als je het omdraait en materiaal cyclisch van temperatuur wisselt, dan levert dat elektriciteit op. Maar het is nog nooit bewezen; de legeringen voor zo’n thermomagnetische generator waren er toen nog niet. Nu waarschijnlijk wel, maar er is nog geen apparaat waarmee het kan.”

Hoe kom je hier als werktuigbouwer eigenlijk bij?

“Mighael Vroom, die het idee presenteerde bij de Campus Energy Challenge, kwam aan het onderwerp via de Energy Club. Daarvan

Eerste zin

> Oplage 12.000

’Precies om middernacht zorgde ik voor kortsluiting.’

> Advertenties H&J uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJssel Tel. 010-451 55 10 Fax 010-451 53 80 E-mail:delta@henjuitgevers.nl www.linkmagazine.nl > Abonnement Een abonnement kost 37,50 en kan elk moment ingaan. > HOP Delta werkt samen met het Hoger Onderwijs Persbureau Hein Cuppen, Bas Belleman, Marijke de Vries Tel. 071-523 6151 Fax 071-523 2138 E-mail hop@xs4all.nl > Copyright Delta Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen, schema‘s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken, in enigerlei vorm of wijze.

Wat maakt het idee jong en wild?

“Young omdat het nog niet bestaat en wild omdat het een gigantisch potentieel heeft. We gooien veel restwarmte weg. De petrochemische industrie heeft volgens het Energie Centrum Nederland voor zijn processen een warmtebehoefte van zo’n vijfhonderd petajoule,

En als het nou allemaal goed blijkt te werken…?

“Dan hoeven de energiecentrales geen warmte meer te lozen. Dus geen witte pluimen meer uit koeltorens en schoorstenen. Zonnecellen worden efficiënter, geothermie is om te zetten in elektriciteit. Kortom: een enorme rendementsverbetering.”

hartmann

> Druk Wegener Nieuwsdruk Twente, Enschede

> ISSN 0169-698x

was ik voorzitter. Ik was toen net op zoek naar een afstudeeronderwerp.

Dit leek me leuk en niet iets waar al tien promovendi mee bezig zijn. En ik word ingenieur, dus ik wilde geen beleidsanalyse schrijven. Dit onderwerp lag toen voor mijn gevoel ook dicht bij mijn roots in de werktuigbouwkunde: stromingsleer en warmteoverdracht. Dat blijkt overigens door het magnetisme en de materialen veel minder zo te zijn.”

In maart was de verwachting dat er eind dit jaar een prototype staat.

Lukt dat?

“Het is krap. In de generator moeten veertig schijfjes magnetocalorisch materiaal. Basf levert het materiaal en het hangt er vanaf of het ze lukt om per schijfje de benodigde 690 microkanaaltjes te maken, zonder de magnetische eigenschappen van het materiaal te veranderen. Daar hebben ze nog geen ervaring mee.”

Mijn vorige column begon met ‘ik’. Dat hoort niet, zei iemand. Geen idee wie die nonsens heeft verzonnen, maar zelfs de grootste schrijvers hebben ertegen gezondigd. Zoals Multatuli, die zijn Max Havelaar begint met misschien wel de bekendste openingszin uit de Nederlandse literatuur: ‘Ik ben makelaar in koffie, en woon op de Lauriergracht No. 37.’ Ook onvergetelijk, maar niet bepaald van een grote schoonheid is ‘I am an invisible man’, de eerste zin van Invisible Man van Ralph Ellison. Misschien is het teveel gevraagd om met één enkele zin indruk op de lezer te maken, en zijn er twee zinnen voor nodig. De eerste zin schetst bijvoorbeeld een beeld en de tweede zin contrasteert of relativeert dat beeld. Zoals Bill Bryson, die zijn onvolprezen debuut The Lost Continent opent met: ‘I come from Des Moines. Somebody had to.’ Ook Tropic of Cancer van Henry Miller begint met ‘ik’ en heeft in de derde zin een verrassende wending: ‘I am living at the Villa Borghese. There is not a crumb of dirt anywhere, not a chair misplaced. We are all alone here and we are dead.’ In twee of drie zinnen de aandacht van de lezer grijpen is een knappe prestatie. Zoals het ‘ik’-begin van Dostojevski’s Notes from Underground uit 1864. Ik ken geen Russisch en moet het doen met een vertaling. Helaas worden vertalers per woord betaald, dus tijd om je druk te maken over de mooiste formulering kost geld. Zo vind ik de vertaling van de Everyman’s Library editie: ‘I am a sick man... I am a spiteful man. I am an unattractive man. I think my liver is diseased’ veel beter dan die van Oxford University Press: ‘I am a sick man...

I’m a spiteful man. I’m an unattractive man. I think there is something

wrong with my liver.’ Die laatste zin is te lang, te wollig (‘something wrong’) en de verkorting van I am tot I’m verbreekt het staccato van de drievoudige repetitie. Nog mooier ware het geweest als er in plaats van ‘unattractive’ een woord van drie lettergrepen was gebruikt. Hoewel ik geen idee heb hoe het er in het Russisch staat, prefereer ik toch de eerste vertaling.

Of openingszinnen ook daadwerkelijk als eerste op papier kwamen, is te zien bij de bestudering van handgeschreven manuscripten. Zoals de Max Havelaar, die aus einem Guss geschreven lijkt te zijn, met geen enkele doorhaling op de eerste pagina. Daarom zijn handgeschreven manuscripten zo boeiend, omdat je wel kunt doorhalen maar niet deleten.

Herman Koch hecht zeer veel belang aan de eerste twee zinnen. In De ideale schoonzoon, een bundeling columns die hij voor het tijdschrift esta schreef, vertelt hij: ‘Voor mij zijn boeken eigenlijk al af wanneer ik de eerste zin heb. Of beter gezegd: de eerste twee zinnen. In die eerste twee zinnen zit alles wat ik over het boek moet weten. Ik noem dit ook wel het DNA van het boek.’

Gek genoeg lijkt de laatste zin van een boek minder belangrijk. Ik zou er uit mijn hoofd maar één kunnen citeren.

‘Ik kom jullie halen.’

Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.

DELTA. 33 18-11-2010

Nieuwe decaan De TU heeft een nieuwe decaan gevonden voor de faculteit Bouwkunde. Dat zei rector Luyben afgelopen donderdag in een vergadering met de ondernemingsraad (or). De opvolger van Wytze Patijn kan al per 1 januari 2011 beginnen.

Om wie het gaat wil Luyben nog niet zeggen. De TU zoekt nog twee decanen: voor de faculteiten Civiele Techniek en Geowetenschappen (CiTG) en Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI). De or wilde donderdag van Luyben weten of het lukt vrouwen te vinden die willen solliciteren. Bij CiTG loopt

Elektrische auto de procedure nog niet; er wordt nog gewerkt aan een profielschets.

Bij EWI en onlangs bij Technische Natuurwetenschappen hebben zich volgens Luyben geen vrouwen gemeld. “Bij Bouwkunde ligt dat anders”, voegde hij daaraan toe, zonder te zeggen of de nieuwe decaan ook daadwerkelijk een vrouw is.

De tweede conferentie over elektrisch vervoer kent een stevige inbreng van D-incert (Dutch innovation centre for electric road transport). De bijeenkomst is volgende week dinsdag en woensdag in Martiniplaza in Groningen. Het programma vermeldt workshops op het gebied van batterijen en voertuigen, oplaadpunten en proefprojecten. Vanuit Delft spreken IOdecaan en D-incert voorzitter prof. dr. Cees de Bont, dr. Antonia Terzi (ontwerpster van de Superbus) en prof.dr. Jan Schoormans (over gebruikerservaringen). Tijdens de

Langstudeerders kosten TU miljoenen De kabinetsplannen tegen langstudeerders gaan de TU Delft jaarlijks minstens tien miljoen euro kosten, heeft de universiteit berekend. De miljoenen die met de herijking worden vrijgespeeld, verdwijnen op die manier voor een groot deel naar Den Haag. xSASKIA BONGER De regeling die het kabinet-Rutte heeft bedacht, beboet niet alleen studenten die meer dan een jaar uitlopen met hun studie. Hun collegegeld wordt verhoogd met drieduizend euro. Ook instellingen worden afgestraft. Zij krijgen per langstudeerder een ‘efficiencykorting’ van eveneens drieduizend euro. Als de kabinetsplannen op deze wijze worden ingevoerd en de TU geen maatregelen neemt, loopt die korting jaarlijks op tot minstens tien miljoen euro.

Volgens Paul Rullmann van het college van bestuur (cvb) heeft dat grote gevolgen voor de bezuinigingsoperatie herijking. Daarmee wilde het cvb structureel dertig

Beste stuurlui

03

Nieuws

miljoen euro vrijmaken voor vernieuwing van onderzoek, onderwijs en faciliteiten. Veel meer wilde het college daar het afgelopen jaar niet over kwijt. Dat blijkt nu een slimme strategie, want een groot deel van het geld zal nooit vrijkomen. Rullmann: “Wat we met de herijking binnen halen aan vernieuwingsgelden, kunnen we direct overdragen aan de overheid.”

Rullmann maakt zich echter vooral zorgen over de studenten. Als zij nog maar een jaar met hun studie mogen uitlopen, zullen zij zich niet

’Alle studenten die we de afgelopen jaren hebben gelokt, jagen we hiermee weer weg’ meer gaan ontplooien, vreest hij.

Terwijl het bedrijfsleven dat wel van hen verwacht. “Een werkgever zegt tegen een sollicitant: je hebt toch wel meer gedaan dan alleen studeren? Het is een onvruchtbare maatregel van het kabinet. Waar is dit nou arbeidsmarktrelevant?”

Volgens Rullmann zijn de Delftse studies vaak te zwaar om ze in vijf jaar af te ronden. “Dat hebben we in de loop van de tijd zo opgebouwd, mede omdat studenten er doorgaans toch langer over doen. We moeten daar nu heel hard naar gaan kijken. En studenten moeten ook

Wat ontspant er nou beter dan tijdens je pauze kijken hoe andere mensen werken?

Of zouden deze glazenwassers zich vooral zorgen maken over de viezigheid die de stratenmakers op de ramen van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica achterlaten? Kunnen ze weer helemaal opnieuw beginnen.

(Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

harder gaan werken.” Op hoe hij dat wil bewerkstelligen, wil Rullmann niet vooruitlopen. Hij gaat daarover in gesprek met onderwijsdirecteuren en de directie onderwijs en studentenzaken.

Wat Rullmann vooral hoopt, is dat de Tweede Kamer de kabinetsplannen kan afwenden of aanpassen. “Waar het ons bijvoorbeeld aan ontbreekt, is een instrument om studenten na hun bindend studieadvies nog weg te sturen. Een boetesysteem zonder een dergelijk instrument is niet kansrijk.”

Overigens verwacht Rullmann dat de drieduizend euro collegegeldverhoging voor langstudeerders per 1 september 2011 veel van hen vanzelf zal doen afhaken. En hij vreest de afschrikwekkende werking die de maatregel zal hebben op studenten die aan het begin van hun studieloopbaan staan. “Alle studenten die we de afgelopen jaren naar ons toe hebben gelokt, jagen we hiermee weer weg.”

De langstudeerders kwamen vorige week donderdag ook ter sprake in een vergadering van het cvb met de ondernemingsraad (or). Die wilde weten of er een actieplan komt om deze groep studenten aan te pakken. Or-lid Joanna Daudt zei de neiging te hebben daarover een advies te schrijven. Rullmann reageerde met de opmerking dat alle ideeën welkom zijn.

Veggiedag conferentie presenteert D-incert de onderzoeksagenda die ontwikkeld is in opdracht van de ‘taskforce’ elektrische mobiliteit. Woensdag wordt de conferentie afgesloten met de uitreiking van de scriptieprijs voor het beste bachelor- of afstudeerverslag over elektrisch vervoer ingesteld door NRC-journalist Joris Luyendijk. Prins Maurits, voorzitter van de taskforce, verzorgt de overhandiging.

Aan de universiteit van Gent eet men donderdags vegetarisch, vertelde de Leuvense milieukundige Peter Tom Jones afgelopen maandag tijdens zijn Studium Generalelezing. Maakt een dergelijk initiatief ook kans in Delft? Accountmanager Patrick Weijers van Sodexo voelt zich een beetje overvallen door de vraag, maar vindt het ‘goed om naar te kijken. De komende weken overlegt hij erover met de betrokken partijen. Half december weet hij meer.

‘Niet meteen de boel afbreken’ Nederland heeft over vijftien jaar maar één troefkaart: de kwaliteit van kennis en universiteiten. “Het kabinet moet nu niet meteen beginnen met de boel af te breken.”

Dat zei collegevoorzitter Dirk Jan van den Berg tijdens de uitreiking van de propedeuses. Hij uitte felle kritiek op de kabinetsplannen.

“Grote ambities worden uitgesproken: ‘Nederland in de top-5 van kenniseconomieën’, maar tot nu toe staan we alleen nog maar in de top-5 van kennisrapporten producerende economieën. Kom nou eens een beetje in actie.”

Hij doelde daarbij onder meer op innovatie. “De innovatiegelden in Nederland gaan van 900 miljoen naar 200 miljoen euro. Dat betekent: het einde van zeker dertig tot veertig procent aan onderzoek in Nederland.”

Van den Berg noemde ook de collegegeldverhoging en instellingskorting voor langstudeerders. “Langer dan zes of zeven jaar studeren is aan de lange kant. Maar verpak een bezuiniging nou niet in mooie taal over langstuderen, want dat is wat er nu in feite gebeurt. Ook weer eens 350 miljoen ten laste van universiteiten.”

Nederland zou eindelijk eens moe-

ten investeren, vindt Van den Berg.

“We zouden er voor moeten zorgen dat we de universiteiten – die in Nederland hartstikke goed op niveau zijn, de TU Delft natuurlijk voorop – onderhouden.”

Want: Nederland houdt alleen bedrijvigheid als er een kennisbasis is, meent Van den Berg. “Daar kunnen Nederlandse universiteiten voor zorgen, maar dan moet je er wel in investeren.”

Het nieuwe kabinet praat volgens Van den Berg veel over geld en nog erg weinig over inhoud. “Dat is verdomd jammer, want in deze tien jaar wordt bepaald wat er de komende vijftig jaar gaat gebeuren. Als we die kans niet pakken, vissen we achter het net. Dan hebben we over tien jaar weer zo’n bijeenkomst als

‘Kom nou eens in actie’ deze en dan is het: ‘Mijn zoon gaat werken in Singapore’ en: ‘mijn zoon gaat werken in Brazilië’. Waarom?

Omdat daar de banen, kansen en mogelijkheden gecreëerd worden om mee te doen aan de wereldeconomie.”

Van den Bergs boodschap is in ieder geval bij oud-minister André Rouvoet aangekomen. Rouvoet zat in de zaal omdat zijn zoon zijn propedeuse in één jaar heeft gehaald en twitterde: ‘Stevige kritiek van de vzt College van Bestuur TU-Delft, Dirk Jan vd Berg, op kabinetsplannen. “Ambitie top 5 wordt zo niet gehaald.” (CvU)

DELTA. 33 18-11-2010

Numerus fixus Het college van bestuur (cvb) kiest voor een numerus fixus van 450 eerstejaars bij Bouwkunde en 330 bij Industrieel Ontwerpen. Volgens collegelid Paul Rullmann hebben daarbij twee afwegingen een rol gespeeld: de capaciteit van de faculteiten en het effect van deze maatregel. “Dat effect is nu nog onbekend, maar bij voorkeur willen we dat studenten die niet voor hun eerste keus in aanmerking komen, wel voor een andere studie binnen de TU kiezen. We gaan nu aan de top van onze capaciteit zitten.”

Vorige week al besloot het cvb om

de numerus fixus voor Luchtvaarten Ruimtevaarttechniek (L&R) een jaar uit te stellen omdat gewogen loting nadelig is voor buitenlandse studenten. De studentenraad noemt dat een ‘verstandige keuze’ en wil dat bij de decentrale selectie die voor L&R volgt in 2012 de nadruk ligt op studiesucces.

Start graduate school in 2012 De graduate school van de TU Delft start officieel op 1 februari 2012.

Doel is promovendi betere begeleiding en scholing te bieden. xERIK HUISMAN De graduate school werd anderhalf jaar geleden gelanceerd door toenmalig rector magnificus Jacob Fokkema. Begonnen werd met pilots op vier faculteiten. “Inmiddels zijn alle faculteiten bij de ontwikkeling betrokken”, aldus Fokkema’s opvolger Karel Luyben.

De school zorgt volgens Luyben voor een grote verandering: “Promovendi worden nadrukkelijk gezien als student en minder als werknemer. Met de graduate school zullen we op een gecoördineerde manier een opleiding aanbieden.”

In de loop van volgend jaar wordt via onderwijs en studentenzaken (O&S) al een en ander merkbaar, zegt Stella van der Meulen, die namens human resources (HR) projectmanager is voor het verder opzetten van de school. Zo komt er onder meer begeleiding door een adviseur voor promovendi die kampen met psychische problemen. Ook is voorzien in loopbaanadvies voor promovendi die in hun derde of vierde jaar zitten. Het zijn pilots die later worden geëvalueerd.

Bij O&S komt verder een centrale administratieve intake van promovendi. “Beter dan nu is dan te volgen hoeveel het er zijn, waar ze zitten, wat ze doen en wie ze begeleidt.

Dan is makkelijker te monitoren of ze alles wat ze moeten doen in het kader van de graduate school ook doen en of de kwaliteit verbetert”, aldus Van der Meulen.

Dat monitoren is het sluitstuk van wat werkgroepen nu ontwikkelen.

Een ervan werkt aan het opleidingsprogramma doctoral education. Dat telt volgens Luyben drie onderdelen. “Een generiek deel met voor iedereen belangrijke aspecten, zoals persoonlijke effectiviteit en interculturele samenwerking. Een wetenschappelijke deel met onder meer onderzoek doen, publiceren en het presenteren van wetenschap.” Daarnaast is er een deel met specifieke kennis en vaardigheden rond het promotieonderwerp. “De facultaire graduate schools gaan die aspecten verzorgen.”

Een andere werkgroep stroomlijnt de administratieve processen van

04

Nieuws

‘iedereen die bij promoties of promovendi betrokken is’, zoals HR, marketing & communicatie, O&S, pedel en begeleiders. Volgens Van der Meulen komen de werkgroepen in de loop van 2011 met voorstellen.

Resultaat van de inspanningen moet een betere kwaliteit van de gepromoveerden zijn, zodat die als onderzoeker en/of wetenschapper aantrekkelijker zijn voor universiteiten, bedrijven en instellingen.

Ook wil de TU snellere promotietrajecten – de meesten doen er langer over dan vier jaar – en minder uitval.

“Ongeveer een kwart valt uit en dat

Een betere kwaliteit van de gepromoveerden is het doel is zonde voor de promovendus en de TU”, aldus Van der Meulen.

De eisen aan promovendi en begeleiders gaan omhoog. “Van promovendi wordt bijgehouden welke vakken ze hebben gevolgd en hoe ze vorderen met hun opleiding”, aldus Luyben. Bij de begeleiders wordt nagegaan ‘of het opleidingsproces aan de maat is’. “Waar nodig leidt dat dan tot bijscholing van de promovendibegeleiders.”

Korrelslibtechniek

Omfietsen

Rioolwaterzuivering kan driekwart kleiner en een kwart zuiniger dankzij de in Delft ontwikkelde aerobe korrelslibtechniek. Afgelopen vrijdag bereikte de bouw van de eerste fullscale korrelslibinstallatie in Epe het hoogste punt. Rector Luyben woonde de plechtigheid bij.

De Delftse techniek wordt onder de naam ‘Nereda’ op de markt gebracht. De installatie in Epe wordt in april 2011 opgestart, maar pas in 2012 officieel geopend. In de tussentijd worden onderzoeksmetingen gedaan.

De Abtswoudsefietstunnel is van 1 december 2010 tot september 2012 afgesloten. Reden is het verleggen van het riool vanwege de aanleg van de spoortunnel. Dat betekent dat fietsers een stukje langer moeten fietsen om op de campus te komen. Vanuit de omgeving van het station worden fietsers omgeleid via de Prinses Irenetunnel, een omweg van minimaal zevenhonderd meter. Fietsers uit Voorhof worden ook langs de Kruithuisweg geleid. De aanleg van de spoortunnel start leidt in het centrum van de stad tot belemmeringen op de

kruising van de Binnenwatersloot met de Phoenixstraat. In januari wordt de Binnenwatersloot voor vijf maanden afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. Tijdens de eerste twee weken van die afsluiting kunnen ook fietsers niet over de Binnenwatersloot van en naar de Phoenixstraat. Voor voetgangers staan er in die periode op de kruising containers waar ze doorheen kunnen lopen.

x www.spoorzonedelft.nl

Onderzoekers laten Veni-subsidie lopen Twee TU-onderzoekers die onlangs een venisubsidie van 250 duizend euro kregen toegekend van NWO zullen dat geld niet incasseren. Ze hebben gekozen voor een baan in het buitenland.

Ali Mesbah (faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica) had een subsidie gekregen voor zijn onderzoek naar een online test voor websites. Hij wordt assistent-professor aan de University of British Columbia in Vancouver, Canada.

Mohan chand Paladugu (faculteit Technische Natuurwetenschappen) is al begonnen aan het departement metaalkunde en toegepaste materiaalkunde van de Katholieke Universiteit Leuven. Hij had voor de NWOsubsidie staal zelfherstellend willen maken door kleine scheurtjes op te vullen met stabiele clusters.

Volgens een beleidsmedewerkster van NWO gebeurt het ‘vrij weinig’ dat onderzoekers geen aanspraak maken op hen toegekende subsi-

Heimwee

dies. Deze gelden zijn persoonsgebonden, maar onderzoekers mogen ze in principe niet meenemen naar het buitenland. “Eén van de eisen is dat de subsidie wordt besteed aan een Nederlandse onderzoeksinstelling, want het is Nederlands belastinggeld. Maar we zijn niet star. We willen wel meedenken over iemands carrière, ook als hij naar het buitenland gaat. Daarvoor hebben we de ‘money follows researcher agree-

'Onderzoekers verlaten de TU, maar daar krijgen we andere onderzoekers voor terug’ ment’ getekend.” Nu Meshah en Paladugu naar het buitenland gaan, blijft de aan hen toegekende 500 duizend euro bij NWO in kas.

Rector magnificus Karel Luyben zegt dat het vrij gebruikelijk is dat onderzoekers regelmatig van werkgever wisselen. “NWO stimuleert dat en dat is goed voor de relaties met andere universiteiten. Ja, onderzoekers verlaten de TU, maar daar krijgen we andere onderzoekers voor terug. Het is essentieel

voor het opereren van de universiteit dat wetenschappers elders ervaring opdoen en dat mensen van buiten hier terecht kunnen. Anders krijg je inbreeding.”

Toch ziet TNW Paladugu met lede ogen vertrekken. “Ik betreur dat hij vlak voor de toekenning van zijn Veni-aanvraag een andere positie heeft aanvaard”, aldus Niels van Dijk van de afdeling fundamentele aspecten van materiaal en energie, onderdeel van radiation radionuclides & reactors bij TNW. “Wellicht had hij een andere keuze gemaakt wanneer de toekenning eerder bekend was geweest.” Universiteiten zijn in hun inkomsten afhankelijker geworden van NWO toen voormalig minister Ronald Plasterk in 2007 besloot een deel van het hoger onderwijs budget voortaan via NWO-subsidies te herverdelen.

Uit een berekening van het ministerie van onderwijs van januari 2010 bleek dat dat vooral de TU Delft miljoenen kostte. (SB) Pagina 12: ‘Knappe koppen’

Indiase studenten vierden vrijdag 12 november in het cultureel centrum één van de belangrijkste hindoefeesten, Diwali. Deze traditionele danser kon eventuele heimweegevoelens bij de studenten misschien een beetje temperen. In India vieren mensen dit Lichtjesfeest van oudsher vooral in familiekring. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

DELTA. 33 18-11-2010

Veilig zwaard Maarten Kamphuis heeft de Nationale Sport Innovatie Prijs NSIP) gewonnen. Zijn ontwerp voor een veilig stalen zwaard was een van de vijf genomineerde inzendingen. De vierkoppige jury, onder voorzitterschap van rector Luyben, verkoos het ontwerp van Kamphuis boven onder meer een bobsleeproject, een vrijwilligersproject en een innovatieve EHBO-koffer. Kamphuis, fanatiek beoefenaar van de sport Europees zwaardvechten, studeerde in april bij Industrieel Ontwerpen af op het ontwerp van een veilig stalen zwaard met rub-

05

Nieuws

beren stootranden. Hij richtte ook een eigen bedrijf op. De prijs bestaat uit een geldbedrag van vijfduizend euro plus de hulp van experts bij de verdere opzet van zijn bedrijf. De NSIP is een initiatief van stichting Sports and Technology en InnoSportNL, bedoeld om innovatie en creativiteit in de sport aan te moedigen en te belonen.

x

Nominatie

Rust

Biobrandstoffen

De woontoren Mariastichting van architectuurcentrale Thijs Asselbergs (aTA) is door de gemeente Haarlem genomineerd voor de Lieven de Key Penning 2010. Asselbergs is sinds september 2008 hoogleraar Bouwconstructieve Integratie & Coördinatie en oudbouwkundestudent (1982). De 66 meter hoge woontoren is onderdeel van een groter project van aTA. De Lieven de Key Penning is een jaarlijkse prijs.

De Delftse gemeenteraadsfractie van GroenLinks vraagt zich af of het handig is 245 studentenwoningen te bouwen direct naast begraafplaats Jaffa. ‘Doet dat recht aan de rust die een begraafplaats verdient?’, schrijft de partij op haar site. GroenLinks reageert op de recent verschenen milieueffectrapportage voor het TU-gebied. Daarin is een ‘meest milieuvriendelijk alternatief’ opgesteld dat de bouw van drieduizend studentenwoningen mogelijk maakt.

Hoe geschikt is biomassa-afval zoals stro of mest eigenlijk als brandstof? Dr. Jacopo Giuntoli bestudeerde in zijn promotieonderzoek verbranding en pyrolyse (verhitting zonder zuurstof) van organische afvalstromen. Want naast het voordeel van energieproductie uit afval is er het probleem van grote hoeveelheden as met kalium, fosfor en chloor.

x www.delta.tudelft.nl/21150

www.haarlem.nl/haarlem-a-z/lievende-keypenning

x

‘Een voorbeeld voor de faculteit’ ‘Goed is niet goed genoeg’. Dat is het streven van prof. Robert Babuška als het gaat om onderwijsvisitaties.

De faculteit Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenschappen (3mE) nomineerde hem voor de titel ‘Beste docent van de TU Delft.’ xConnie van Uffelen Babuška zet zich in voor beter onderwijs. Hij is onder meer voorzitter van de opleidingscommissie werktuigbouwkunde. “Dit typeert zijn betrokkenheid”, zegt Bart-Jan van Roekel, commissaris onderwijs master bij Gezelschap Leeghwater.

“Hij staat voor de TU en voor zijn studenten. Hij wil er het maximale uit halen.”

Zijn studenten waarderen die betrokkenheid. “Babuška doet ook aan college-responsiegroepen”, zegt Pieter Smorenberg, commissaris onderwijs bachelor bij Gezelschap Leeghwater. In die groepen bespreken studenten de inhoud en moeilijkheid van modules, de gebruikte onderwijsvormen, het

studiemateriaal en de manier van doceren. “Babuška luistert naar studenten.”

De van oorsprong Praagse Babuška weet ‘als geen ander zijn studenten te enthousiasmeren, ongeacht of het nu gaat om bachelor- of masterstudenten of promovendi’, zo is te lezen in het rapport voor zijn nominatie van de beste docent van de TU Delft. ‘Hij is een voorbeeld voor de faculteit op het gebied van werkvoorbereiding en feedback aan studenten.’

Als jonge, uitblinkende onderzoeker kreeg Babuška al de titel Antoni van Leeuwenhoek-hoogleraar. Nu doceert hij onder meer regeltechniek II. “Bij werkcolleges lost hij samen met studenten sommen op en gaat hij door totdat iedereen het begrijpt”, zegt Smorenberg.

Een onderdeel van regeltechniek II is het practicum Matlab. Met dit reken- en simulatieprogramma zijn formules op te lossen. Studenten vinden Matlab een ingewikkeld programma. “Bij colleges voert Babuška stap voor stap formules in en zie je hoe je plots kunt maken”, zegt Van Roekel. “Dat doet hij gestructureerd en rustig en student-assistenten helpen hem daarbij.”

Typerend voor Babuška is dat hij zijn colleges niet te moeilijk begint. “Hij begint rustig en gaat stap voor stap verder”, zegt Van Roekel. “Telkens verwijst hij weer even terug naar kennis uit een eerder inleidend vak.

Gemiddeld 18,1 procent van de eerstejaarsstudenten uit 2009 haalde afgelopen jaar al zijn vakken in het eerste jaar. Vrouwen doen het beter dan mannen. Van de vrouwelijke studenten haalt 22 procent haar p-in-1, van de mannelijke studenten is dat 16 procent.

Ook dit jaar scoren studenten wiskunde (27,8 procent), natuurkunde (23,6 procent), elektrotechniek (22,3 procent) en life science & technology 23,7 procent) relatief goed.

Maritieme techniek heeft procentueel de laagste score: 9,9 procent.

Vorig jaar lag dat echter lager: toen haalde slechts een op de 25 zijn propedeuse in één jaar (p-in-1). Haalde

Het kabinet wil studenten die een jaar langer studeren dan nominaal, hoger collegegeld laten betalen. Er heerst nog verwarring over de concrete invulling van deze regel.

Popstar Suzanne Vos, derdejaars studente technische bestuurskunde, heeft de liveshows van Popstars niet gehaald. Op dit moment is ze druk bezig met haar studie en nieuwe optredens.

“Hij gaat door tot iedereen het begrijpt.” (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Hij zegt dan: ‘Dit weten jullie als het goed is, zo niet dan moeten we wat extra lessen inlassen’.”

Andere docenten laten dat volgens Van Roekel soms zitten, maar Babuška herhaalt de oude stof.

“Hij heeft niet de mentaliteit dat hij maar voor een bepaald aantal uren betaald krijgt. Hij neemt extra de tijd om de stof op te frissen.”

Ook recente ontwikkelingen komen aan bod bij Babuška. “Hij vertelde eens over de ogenschijnlijk makkelijke dynamica van fietsen en liet ons een filmpje zien van een fiets waarvan het zadel en het stuur waren verwisseld”, zegt Van Roekel.

Babuška staat ook buiten de colleges open voor zijn studenten.

“Je kunt bij hem aankloppen en hij

schuift datgene waar hij mee bezig is aan de kant”, zegt Van Roekel.

“Zo zochten we voor ons magazine De Slurf eens een verhaal over de master systems & control. We klopten bij hem aan en twee weken later lag er een uitstekend stuk.”

Dit was de laatste aflevering van deze rubriek. Op 25 november wordt bekend wie beste docent van de TU Delft 2010 wordt.

Wie is Robert Babuška 43, hoogleraar 3mE, getrouwd, twee dochters, kunstmatige intelligentie, robotica, automatisch regelen, tennis, softbal, reizen, natuur

Ongastvrijheid De aangescherpte immigratieregelingen van de regering zijn schadelijk voor de economie, stelt het weekblad Intermediair. Volgens Jesse Klaver van Groen Links is ‘een ongastvrij land onaantrekkelijk voor kenniswerkers’.

Illegale arbeid Vorig jaar zijn er 178 buitenlandse studenten betrapt op illegale arbeid.

“Het is altijd moeilijk te zeggen of ze wisten dat ze in overtreding waren”, aldus de IND.

‘Eerlijke’ computers Procure IT Fair roept studenten op om een petitie te teken om hogescholen en universiteiten aan te sporen verantwoord geproduceerde computers aan te schaffen.

Brandblusser Een 18-jarige Delftse student heeft bij wijze van grap een brandblusser meegenomen van het NS-station aan de Van Leeuwenhoeksingel. Het leverde hem een proces-verbaal op.

bij Bouwkunde vorig jaar nog maar een op de twaalf eerstejaars zijn p-in-1, nu is dat gestegen naar één op zes.

Collegelid Paul Rullmann is tevreden over studenten die hun p-in-1 gehaald hebben, maar vindt een gemiddelde van een kleine twintig procent te weinig. “Het geeft aan

Ereprijs Vijf TBM’ers die meededen aan de duurzaamheidswedstrijd Waterwars van Nudge, hebben de publieksprijs ontvangen. Het winnende team bestond ook uit studenten van de TU Delft.

‘Snelheid leidt niet tot middelmatigheid’ dat onze opleidingen allemaal heel moeilijk zijn.”

Op de vraag of de propedeuse te zwaar is, antwoordt Rullmann dat daar de meningen over verschillen.

“De een zegt dat studenten niet hard werken. De ander zegt dat het curriculum te vol is of te veel regels kent.

Het is een mix en daar kijken we binnenkort naar.”

De TU moet zich daarom niet trots op de borst kloppen, vindt Rullmann. “Bij twintig procent doen we

delta online Langstudeerders

Stabiel aantal propedeuses in één jaar Net als de voorgaande drie jaren heeft ook nu weer zo’n een op de zes eerstejaars zijn propedeuse in één jaar gehaald.

Characterization of 2nd generation Biomass under thermal conversion and the fate of nitrogen, promotor prof.

Ad Verkooijen.

Eerstejaars luchtvaart- en ruimtevaarttechniek kregen afgelopen zaterdag 13 november hun diploma. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

iets niet goed. Je ziet dat bij heel veel onderwijsvernieuwing een programma wel mooi samenhangend, maar niet lichter wordt. Je zou moeten nadenken over de vraag: wat is nu de essentie?”

Tijdens de feestelijke uitreiking van de propedeuses op zaterdag 13 november zei rector Karel Luyben dat uiteindelijk 6,1 procent van alle

TU-studenten zijn bachelor cum laude haalt. Van de studenten die zijn p-in-1 haalt, haalt 34 procent zijn bachelor cum laude. “Kortom, er is een sterke correlatie tussen diegenen die sneller studeren en het beter doen. Het mag ook wel eens gezegd worden dat het niet zo is dat snelheid leidt tot middelmatigheid.” (CvU)

Loonsverhoging Aan de drie technische universiteiten, waaronder de TU Delft, heeft het niet gelegen: zij wilden hun personeel wel een half procent loonsverhoging en een eenmalige uitkering van vijfhonderd euro geven.

x www.delta.tudelft.nl

DELTA. 33 18-11-2010

06

science

opinion please

Puny pump, powerful prospects The micropipette can deliver fog droplets of liquid to molecule-sized targets. Pharmaceutical labs are following the developments with great interest. xJos Wassink “It’s not a world record, but it’s definitely one of the smallest pumps ever made,” says Dr Friedjof Heuck, of the microscopic pump he developed at Dimes. German-born Heuck followed his professor, Urs Staufer, from Switzerland to Delft three years ago. Prof. Staufer (Mechanical, Maritime and Materials Engineering) wanted to extend the scanning force microscope (a device that scans surfaces with resolution in the nanometre range) with a micropipette, including a pump and electrodes. After three years, Dr Heuck has succeeded in constructing an electric pump that measures only 40 microns across (one half of a hair). The active part is even thinner, about a tenth of a hair, and pumps 35 picolitre (a millionth of a millionth litre) per second - it would need nine centuries to pump a litre.

The electro-osmotic pump transports fluid through the central axis between the greenish silver electrodes. Bypasses are needed to prevent blockage by entrapped air bubbles (Photo: Friedjof Heuck)

The electro-osmotic pumping process only works on the microscopic scale. From the glass surface, hydrogen ions diffuse into the solution, leaving a negatively charged glass surface behind. Consequently, positive ions stick to the glass.

Applying an electric field between two electrodes on opposite sides of the glass channel will pull this carpet of charges along the sidewall, and with it the water column on top.

“It only works at small diameters,” Dr Heuck explains, “and if you make it too small then friction will block it.”

What Dr Heuck and Prof Staufer envision is using microfluidic systems to administer drugs or biological messengers onto a living cell

and see how it reacts. Find the right substance and you will see the cell pore opening. The puny pump could also be integrated in lab-on-a-chip devices. A future doctor won’t need to send your sample to the lab; he’ll just use a disposable one instead.

x Dr Friedjof Heuck successfully defended his thesis, Developing and Analysing sub-10 µm Fluidic Systems with integrated Electrodes for Pumping and Sensing in Nanotechnology Applications, on 28 October 2010. His PhD supervisor was Professor Urs Staufer.

Delft geothermal project pending Prospects for geothermal energy in the Netherlands are good, attendees of the second Delft geothermal congress were told. An investment decision about a geothermal project near the campus is expected in December.

The biggest news for Dr Remco Groenenberg, of the Delft Geothermal Project DAP, was the large number of participants who attended the Delft Geothermal Congress, held last Monday: 270. His fellow organiser, Chris den Boer, a geosciences engineering student, however was most impressed by the drilling at Duijvestijn, a market garden in Pijnacker, near Delft. From a depth of 2300 metres, 130 cubic meters per hour were harvested at 68°C. According to one of the speakers,

Guus Willemsen (team leader of the deep underground section at IF technology), the Netherlands has good prospects for geothermal projects. This is not because hot water layers are close to the surface (in fact they’re far down, at two to four kilometres deep), but rather because the geology is exceptionally well charted. Oil companies’ systematic explorations for oil and

According to one of the speakers the Netherlands has good prospects for geothermal projects gas over the past fifty years, and the Ministry of Economic Affairs’ regulations permitting the sharing of data, have resulted in detailed underground maps. These same maps can be used to locate the most successful spots for hot water drilling. Willemse even sees possibilities for geothermal electricity production, which requires extremely hot water resources from about four

kilometres deep and temperatures above 130°C, that are then be used in a Rankine cycle to convert heat into work.

Closer to home the design and business-case for the Delft geothermal project are nearly complete. The project will involve drilling for hot water at a depth of 2100 metres, which in turn will provide heat for TU offices, student houses and possibly other customers of the district heating system. Investors Eneco and Energie Beheer Nederland (EBN) are expected to take a decision on investments sometime next spring. The contract these companies signed with DAP and TU Delft also allows for experiments to be conducted. (JW)

New dazzlingly fast choppers Two new remarkable helicopters equipped with extra rotors and capable of flying at the stunning speed of 500 km/h are causing excitement among aviation specialists.

The new chopper reminded the New Scientist of the fictional flying machines in the spectacular TV series, Airwolf and Blue Thunder. The magazine argued that it’s big news that helicopters with extra rotors are currently being developed. In the coming years these new machines will be able to break the speed record for choppers of 400 km/h, which was set in the 1980s by a modified Westland Lynx. The two new helicopters are being developed

by Sikorsky and Eurocopter.

“It’s a fascinating development, but the design of the fast choppers is not very new,” says assistant professor of helicopter flight dynamics, Dr Marilena Pavel (Aerospace Engineering). “The Sikorsky X2 is a compound helicopter and has coaxial rotors (two on top of each other) and a pusher propeller at the back. The legendary Sikorsky XH-59A Advanced Blade Concept was based on the same concept.” This chopper flew 518 km/h using two extra pulsejets. “The X2 is the follow-up of that helicopter.”

The XH-59A has had problems in the past. “It wasn’t stabile enough at a low speed, and at high speeds the helicopter’s vibrations made it hard to control. By using new techniques, like active stabilization and better airfoils, those problems should belong to the past. I think both helicopters have a fair chance to break the speed record.”

The Eurocopter X3 has a different design than the Sikorsky. It has one big main rotor on top and two side propellers. “For both helicopters, the big rotor causes the lift. It also takes care of some of the forward speed. But if one would like to go very fast, rotors on top cause a lot of noise; therefore, the propellers are attached to the X2 and X3 for extra acceleration.

Because there are so many rotors and even small wings, they almost look more like airplanes than helicopters,” says helicopter specialist, Joris Melkert (Aerospace Engineering).

He argues that the extra rotors do not make the X2 and X3 very efficient. “For vertical take-off and landing only the big rotor is needed - the small propellers are useless. If one accelerates, the big rotor becomes more and more redundant with increasing forward speed. There are a lot of heavy rotors on board that only have one specific option, and aviation is all about weight. I do not think these helicopters have a bright future ahead of them.”

Dr Pavel does not agree: “Airports are very crowded and busy. These helicopters could be used to transfer travellers from one place to another. And they have the big advantage that they do not need a runway to land. I think that will make them attractive to fly where jets cannot, such as at smaller airports.” (RV)

DELTA. 33 18-11-2010

07

science

halfway

Over the volcano The eruption of the Eyjafjallajökull last spring was unusual in all respects. Geophysicist Dr Andy Hooper analysed the events in pursuit of better understanding. xJos Wassink Last spring, whilst air traffic across the Atlantic Ocean was shut down due to an Icelandic volcano spewing ashes out into the atmosphere, high overhead the TerraSAR-X satellite silently passed by, taking its regular readings, as it had been doing for nearly a year up to that point. In taking fresh measurements every 11 days, the satellite’s imaging radar had shown how the slopes of the Eyjafjallajökull (‘Island Mountain Icecap’) had risen by several centimetres prior to the eruption on its flank on 20 March 2010.

“Normally a volcano builds up pressure, and then an eruption takes place. The pressure is released and the mountain slopes sag back,” geophysicist Dr Andy Hooper (Aerospace Engineering) says about the cycle of life of normally active volcanoes. “But this case was different,” he says, referring to an article he co-authored, titled ‘2010 Eyjafjallajökull explosive eruption’, which was published in Nature. “There was no deflation in the first eruption at the flank. Then it became quiet, and two days later, on 14 April, the explosive phase of the eruption began from the central caldera. This time the lava was much stickier, which means it had been sitting in the volcano for some time.”

Dr Andy Hooper experiences the early phases of the Eyjafjallajökull eruption (Photo: Sigrún Hreinsdóttir)

Older magma has a greater viscosity and thus traps more gas, which makes the eruption more explosive, throwing ashes high (6 to 9 kilometres) into the atmosphere.

In case one hadn’t noticed: volcanoes fascinate Dr Hooper. During his PhD research in California, he developed a new method for processing interferometric satellite data for monitoring volcanoes. Radar

'Eruptions cannot be exactly predicted but we can forecast them better' satellites scan the earth with radio waves. Changes in the distance to the Earth’s surface can be calculated according to the phase difference between successive passes.

Comparison of the data over time allows researchers to monitor geological changes.

For their recent Nature article, Hooper combined satellite data with GPS measurements taken

on the ground by the University of Iceland’s Nordic Volcanological Center. It helped that Dr Hooper had spent two years there as a postdoc “on top of the volcano”. The reconstruction that he and his Icelandic colleagues presented in the paper is “complex and unusual”, showing the south flank of the volcano rising because of an underground magma channel (a ‘sill’) opening up by a decimetre or so. Two weeks later the eastern flank rose and eventually another sill in the centre began to close. The eruption however continued for another month, with lava flowing from great depths.

“Eruptions cannot be exactly predicted,” Dr Hooper says, “but we can forecast them better.” He believes that eventually more frequent satellite data and better geological models will allow for some sort of weather forecast for volcanoes.

Air passengers will be keenly interested.

x

‘Intrusion triggering of the 2010 Eyjafjallajökull explosive eruption’, Nature, 18 November 2010

cover “When I visited the website of my nephew, the artist Rob Thijssen, I was struck by how well his painting suited my PhD research,” says Hugo Hellebrand (37), who is with the hydrology group and will defend his dissertation on the 23 November.

“There’s a curve in the painting that reminded me of water flowing under the pier of a bridge. It also made me think about the horizons one makes of the soil. Lastly, I like that it’s called ‘Landscape’, because that plays an important role in my research.”

Hellebrand wrote his dissertation on the influence of precipitation. He focused on how rain water enters into rivers in hilly landscapes.

“There are very complex models for these processes. They need a

lot of parameters, but all the information isn’t always around. I therefore made simpler tools, which do not need a lot of parameters. With these tools one could use geological information, of land use, like how many trees there are in the neighbourhood, and soil property images, to predict the influence of precipitation.” (RV)

x Hugo Hellebrand, Theories Experiments Tools, PhD supervisor Professor Huub Savenije

Marieke Kluin: “I’ve combined both of my studies, technology and criminology.”

(Photo: Sam Rentmeester/FMAX)

Violation of rules Name: Marieke Kluin (28) Nationality: Dutch Supervisor: Professor Ben Ale (Technology, Policy and Management, Safety Science Group) and Professor Wim Huisman (VU Amsterdam, Criminology) Subject: Regulatory violations and compliance in chemical corporations Thesis defense: In 2.5 years “Ten years ago, there was a horrible fireworks disaster in the Dutch city of Enschede. An enormous explosion that killed 23 people, injured close to a thousand and destroyed some 400 homes. This disaster made it clear that some things needed to change in the Netherlands. My research focuses on compliance and violation of rules and regulations imposed on chemical companies.

“I accompany the inspectors when they visit 15 companies in the Netherlands. I observe how they work regarding the chemical industry’s occupational safety, health and environmental regulations. The inspectors start by having consultation discussions with representatives of the chemical company they’re visiting. I’d like to know what they discuss. After that they inspect the facility, checking for example if the employees have been properly trained to do their jobs. The inspectors also check to see if there is an evacuation plan in place, and they talk to as many people as possible, to determine if they know the rules regarding their work; for instance, the worker who fills gas tanks must know exactly how to do this.

“Through my research, I hope to determine if a company that has played by the rules for the past ten years has a smaller chance of having accidents occur. And if many minor violations lead to major accidents? I’d also like to know if the assumption is correct that small companies do not know all the rules exactly. If I conclude that most of them do not, then I could work on specific tools aimed at improving this.

“At one of the companies I visited last year, violations were identified. The company did not use special signs to indicate where certain kinds of dangerous liquids should be stored. The risk therefore was that certain chemicals, which should never be put together, would end up being stored next to each other. I’d like to know what that company has done with the feedback the inspectors gave them.

“I like the hands-on approach of my research. I could have focused solely on the data from the inspectors’ reports, but I like to see how the inspectors work and listen to their discussions during inspections, since there is very little scientific insight in this. Recently I’ve been on maternity leave for four months. After that I had to adjust doing my research again, since my PhD study was also put on hold during this period. One of the most fascinating things about my research is that I’ve combined both of my studies, technology and criminology. I hope the multidisciplinary aspect of my research will lead to new insights in safety science and criminology.” (RV)

DELTA. 33 18-11-2010

interview

WIE IS MARIA GINI Maria Gini (64) is Italiaanse van geboorte, met een sterke voorkeur voor espresso boven Douwe Egberts uit de automaat. Gini promoveerde in 1972 aan de Universiteit van Milaan, maar verliet ItaliĂŤ in de tweede helft van de jaren zeventig voor onderzoek naar kunstmatige intelligentie in Stanford. Begin jaren tachtig kreeg ze een aanstelling aan de Universiteit van Minnesota. Regelmatig maakt ze van daaruit uitstapjes naar andere universiteiten. Zoals nu, samen met haar echtgenoot, de wiskundige Daniel Boley, naar Delft.

Gini wordt beschouwd als een van de kopstukken op het gebied van robotica en kunstmatige intelligentie van de afgelopen 25 jaar. Zelfstandig opererende robots in communicatie met elkaar en een centrale post hebben haar bijzondere belangstelling. In het lopend studiejaar is ze met een beurs van de KNAW als bezoekend hoogleraar verbonden aan de groep van prof.dr. Catholijn Jonker (Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica).

(Foto’s: Hans Stakelbeek/FMAX)

08

DELTA. 33 18-11-2010

09

interview

‘Robot is lichaam zonder geest’ De een weet alles van robots, de ander van onderhandelen. De komende maanden versterkt prof. Maria Gini uit Minnesota de groep van prof.dr. Catholijn Jonker.

Ze willen een robot inschakelen als receptioniste.

wie wat doet laat ik de robots zich melden: ik ben beschikbaar, wat kan ik doen?”

Het doet me een beetje denken aan een centrale van de politie die teams aanstuurt.

“Ja, maar het werkt ook anders. Een patrouille ziet iets en gaat aan de slag, misschien een ander team helpen zonder dat de centrale ervan hoeft te weten. Niet alle communicatie loopt via de meldkamer. De taakverdeling verloopt niet meer gecentraliseerd, maar gedistribueerd.”

xJos Wassink

Kunt u uitleggen hoe?

“Het wordt minder centraal geregeld en ieder team krijgt een bepaalde autonomie zodat niet alles via de centrale hoeft te lopen. Maar hoe laat je bijvoorbeeld de politie communiceren met ambulances? Dat gaat zomaar niet. Daar heb je weer een meldkamer voor nodig.”

U bent hier als bezoekend hoogleraar, wat houdt dat in?

“In het Amerikaanse systeem bestaat er een sabbatical jaar – je werkt zes jaar en dan neem je een jaar vrij met behoud van de helft van je salaris. Dan kun je doen wat je wilt in de bedoeling dat je onderzoek er beter van wordt. Ik was bijna aan mijn sabbatical toe toen ik Catholijn (Jonker, red.) op een conferentie sprak, die me vertelde over de mogelijkheid van een bezoekend hoogleraarschap in Nederland. Dat zou mooi uitkomen om het salaris aan te vullen. Onze aanvraag is een tijd geleden gehonoreerd, maar nu gaat het beginnen.”

Dus het gaat de hele tijd om de balans tussen centrale en gedistribueerde aanpak?

“Zeker. En je moet uitvogelen hoe je de taken en bevoegdheden het best kunt verdelen. De meldkamer heeft overzicht, maar weet niet van alle details. Ik denk dat er interessante praktische toepassingen zijn, al zal het nog wel een tijdje duren.

Maar hier zit wel schot in.”

Hoe lang blijft u?

“We blijven dit academisch jaar, in mijn geval tot eind april omdat ik voor mei nog een aantal conferenties heb staan. De KNAW Visiting Professor-beurs is voor drie maanden, maar ik blijf een jaar omdat ik het leuk vind om een tijd ergens anders te wonen.”

Waar verblijft u?

“We hebben een huis van de universiteit in de binnenstad aan de Oude Delft.”

Is uw man ook meegekomen?

“Mijn man (prof. Daniel Boley, red.) doet ook een uitwisseling, hij zit bij een andere groep in dit zelfde gebouw. Hij werkt bij informatica, maar hij is toegepast wiskundige.”

Dat is goed geregeld.

“Ja, we hebben het een beetje georganiseerd. We gaan nu als Nederlanders wonen en op de fiets naar het werk.”

U hebt 25 jaar lang in de robotica gewerkt. Wat trok u destijds aan in dat veld?

“Ik ben met robotica begonnen omdat het veel gemeen heeft met kunstmatige intelligentie. Dat vond ik interessant: wat maakt ons intelligent? Hoe kunnen we ons zo goed aanpassen aan nieuwe omgevingen en daar functioneren? Dat is een verbazende eigenschap. In robotica komt dat ook naar voren, want als je robots in een nieuwe omgeving wilt sturen, zeg een flatgebouw, moeten ze een begrip hebben van die omgeving.

Dat is een stuk ingewikkelder dan mensen denken. Ik vond dat interessant en daar houdt me in de robotica nog steeds mee bezig. Hoe laat je een robot reageren op onverwachte omstandigheden? Een deur die dicht is in plaats van open – wat doe je dan? De meeste robots blijven er tot in eeuwigheid zitten, omdat de programmeur er niet aan heeft gedacht. Mensen zijn juist goed in improvisatie, en dat vind ik boeiend.”

Je kunt natuurlijk zeggen dat de programmeur alles moet voorzien, maar kan de robot geen initiatief nemen?

“Precies, dat is wat we op lange termijn willen. Dat betekent dat de robot moet leren. Als kind leren we praten, lopen en handigheidjes. Dat gebeurt doordat iemand het voordoet, of we lezen erover of we doen ervaring op. Je komt bij een nieuwe deur waarvan je niet weet hoe die werkt. Dan probeer je van alles totdat de deur open gaat. Dat zou een robot ook moeten doen. Een programmeur kan nu eenmaal niet alles plannen.

Daarom willen we op lange termijn lerende robots ontwikkelen.”

Zijn daar al voorbeelden van?

“Er zijn wat stukjes. Zo is er het bedrijf Willow Garage in de buurt van Stanford. Ze hebben veel geld en ze werken aan robots voor in de huishouding. Zorgrobots die mensen langer in hun eigen huis laten wonen, worden als kansrijke groeimarkt gezien. Het bedrijf heeft nu een rijdende robot op de markt gebracht met twee armen en een boel sensors.”

Hoeveel kost dat?

“Vierhonderdduizend dollar. (lacht) Ze geven ook een aantal robots aan onderzoeksgroepen.”

Wat kan die robot?

“Hij kan zijn weg vinden en met twee handen kan hij iets openmaken of vastpakken. Het probleem is: wie gaat hem programmeren? De robot is een lichaam zonder geest. Het brein is nog leeg. Ze zijn flink bezig geweest. Nu kunnen de robots deuren open maken.”

Hoe leer je een robot dat? Moet je het programmeren of voordoen?

“Dat gebeurt allebei. Je kunt hem op verschillende deuren laten oefenen en ervaring opbouwen. Tijdens het leren kun je laten zien hoe het moet, of je kunt de robot met afstandsbediening sturen. En dan moet je veralgemeniseren, want iedere deur is anders. Daar ligt het probleem. Er zijn deurknoppen waar de robot nog steeds geen wijs uit wordt.”

Had u gedacht dat zulke simpele handelingen voor een robot zo moeilijk zouden zijn?

“Nee, dat had niemand verwacht. Ik kom uit de kunstmatige intelligentie. Veel mensen uit die hoek dachten dat robotica eenvoudig zou zijn. Wij dachten dat de logica het moeilijkst was, want de waarneming leek eenvoudig. Dat viel tegen, want een sensor geeft een beetje informatie, omgeven door een boel ruis, die moeilijk te interpreteren valt.

Vallen camerabeelden daar ook onder?

“Ja, beelden zijn lastig. Er zijn kleuren, schaduwen, contrasten die veranderen in de loop van de dag. Je weet de schaal niet, omdat je niet weet hoe ver dingen staan. Stel je ziet dit bekertje met een camera – hoe pak je het vast? Wij denken er niet over, sterker nog: we kijken er amper naar. Je weet ongeveer waar het staat en pakt het. Voor een robot is dat heel moeilijk.

Iedereen heeft zich daar in vergist. Ik bevind me daarmee in goed gezelschap.

U staat bekend om het veilen van computertaken. Wat is het idee daar achter?

“Vergelijk het met e-Bay. Iemand biedt iets aan, een schilderij of een tafel met vier stoelen. Mensen doen een bod en het beste bod wint. Veilingen zijn voor meer zaken te gebruiken dan fysieke voorwerpen; je kunt ook taken aanbieden – ga naar de bibliotheek, neem een boek mee, doe het pakketje op de bus en doe nog de boodschappen. Dat zijn taken op een bepaalde tijd en plaats moeten gebeuren. In plaats van centraal te beslissen

U werkt aan de veiling van taken, Catholijn Jonker werkt aan onderhandelingsstrategieën. Dat lijkt aardig in elkaars verlengde te liggen. Hoe ziet u dat?

“Anders dan bij een veiling is er bij onderhandeling sprake van een heen-en-weercommunicatie totdat de partijen tot overeenstemming komen. Veilingen zijn eenvoudiger omdat het alleen om de prijs gaat. De laagste prijs wint. Maar als het ingewikkelder wordt, komt er onderhandeling in het spel. Denk aan het kopen van een auto. Je koopt niet simpelweg de goedkoopste. Dat is een multidimensioneel probleem. Als je problemen eendimensionaal kunt behandelen – economen zijn daar goed in – dan is de veiling een oplossing. Maar hoe kom je van een complex probleem naar een veiling? Dat komt onderhandeling om de hoek kijken en daar wil ik me de komende tijd in verdiepen.”

Dat is interessant.

“Omgekeerd is Catholijn geïnteresseerd in robots. Ze zou graag robots inzetten om jonge mensen te interesseren voor wetenschap en techniek. Te weinig mensen kiezen nog een zware ingenieursstudie. Kids kiezen liever iets makkelijks.

Maar robots vinden ze ook interessant. Het is een fysiek ding dat je mag aanraken, commando’s kunt geven. Kortom, ze willen ermee aan de slag. Catholijn heeft wat kleine mensachtige robots die ze zou willen gebruiken. Als je uit de lift komt, heet hij je welkom en vraagt wie je zoekt. Dan loopt hij voor je uit naar de juiste kamer. Het gaat om de verrassing. Misschien begrijpen kinderen dan dat wetenschap niet alleen hard werk is, maar ook fun.”

Catholijn heeft ook een hond. Hoe lang gaat het duren voordat de robot slimmer is dan haar hondje?

“Oh, dat duurt nog lang. Maar het is een ander niveau van intelligentie. Honden zijn heel goed in het overleven in een nieuwe omgeving. Dat is voor een robot moeilijk. Maar de robot kan complexe taken uitvoeren, als je hem eenmaal geprogrammeerd hebt. Voor een hond is dat lastiger. Ik houd van honden, maar als ik vraag ‘pak dat op, breng het daarheen, pak het volgende en leg dat op andere plek’, dan houdt het snel op.

Een robot doet dat weer wel. Intelligentie speelt zich in verschillende dimensies af. Honden, katten, mensen en bijen zijn allemaal op hun eigen manier intelligent.”

U zegt: het is niet te vergelijken.

“Nee, niet echt. Maar we zouden onze robots graag iets van honden laten leren. Honden kunnen zich goed redden op een nieuwe plek. Het maakt niet uit wat voor licht of wat voor ondergrond, gras, zand, asfalt of rotsen, honden kunnen ermee uit de voeten. Probeer dat maar eens met een robot.”

x

www.willowgarage.com www.ros.org

DELTA. 33 18-11-2010

10

lifestyle

Brug voor de bas

Sport Rob Langendijk: "Stelsleutels wilde ik vermijden." (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

IO-student Rob Langendijk ontwierp een brug van een basgitaar, het onderdeel dat de snaren met de body verbindt.

Het resultaat is een esthetisch én technisch hoogstandje. xJimmy Tigges

Zondagavond leden de waterpoloërs van Wave alweer de zesde nederlaag.

De nummer twee van de ranglijst WZC verliet het Delftse Kerkpolderbad met een 9-4 zege. “We wisten dat het een zware pot zou worden”, aldus de Delftse midvoor Rolf Bilderbeek, “maar we gingen er toch vol tegenaan.”

Dat gold echter nog niet voor het eerste kwart van de wedstrijd. Door slordig verdedigden stond zijn ploeg vrij snel op achterstand. De studenten kwamen het in deze periode gemaakte verschil van vier doelpunten niet meer te boven. “In de overige drie kwarten hebben we veel beter verdedigd, maar het gat was al geslagen.” Dat het een moeilijk seizoen is voor Wave heeft zo zijn oorzaken, legt de spits uit. “Er zijn een stuk of drie, vier spelers vertrokken waarvoor tijdens de Owee nauwelijks nieuwe in de plaats zijn gekomen.

Daardoor hebben we mensen uit het tweede en derde moeten doorschuiven.” Toch ziet Bilderbeek de zaken niet somber in. “De onderste zes ploegen uit de ranglijst zijn aardig aan elkaar gewaagd. We lijden geen nederlagen met grote cijfers.” Om niet te degraderen uit de eerste districtsklasse moet Wave minimaal één ploeg onder zich houden. Dat zou bijvoorbeeld De Kempvis 3 kunnen zijn. De club waarmee Wave de onderste plaats nu deelt en de enige waarvan tot nu toe gewonnen werd. De hulp van een coach kunnen de Wavers daarvoor ongetwijfeld gebruiken. “We hadden er een, maar die is weer weg. We zijn heel druk op zoek naar een nieuwe coach.”

Een andere hekkensluiter zag zijn positie zondag evenmin verbeterd. Op een van de hockeyvelden van het sportcentrum leed Dopie opnieuw een nederlaag, zij het een nipte: 2-3. Dit keer ging Gouda er met de drie punten vandoor. De Virgiliaanse rodelantaarndragers hadden niet alleen zichzelf een dienst kunnen bewijzen door te winnen van de subtopper in de tweede klasse, maar daarmee ook een directe concurrent van hun Delftse medestudenten van DSHC punten kunnen afsnoepen. De corpsploeg zelf liet het dit keer liggen bij Ommoord (2-3 verlies), maar behield desondanks haar koppositie.

Ook de voetballers van Taurus vonden zichzelf na zondag terug op de allerlaatste plaats. Net als bij Dopie deed de studentenploeg in Vlaardingen het helemaal niet slecht tegen een hoogvlieger. Tegenstander CWO, de nieuwe koploper, won met slechts 1-0. De Delftse studentenploeg zag zich onderin voorbijgestreefd door het winnende Hargasport. Eén troost: de vierde klasse is de laagste afdeling voor standaardteams. Daaruit degraderen is onmogelijk.

Degraderen lijkt ook per definitie onmogelijk voor de damesrugbyploeg van Thor. Toch verkeren de vrouwen in de onderste regionen van de ereklasse.

Het goede nieuws is dat zij zich zondag revancheerden voor twee recente nederlagen van formaat door in Nijmegen met 10-10 te remiseren tegen The Wasps. (JT)

x Tips? Jimmy.tigges@hetnet.nl

Toen Langendijk een artikel las over de uit composiet gebouwde elektrische gitaren en basgitaren van Aristides Instruments was hij meteen verkocht. “Vanaf het eerste moment dacht ik: wat een gaaf merk.” Wat hem fascineerde was de combinatie van het futuristische en luxueuze uiterlijk met de hoge kwaliteit. Het paste wonderwel bij zijn visie op de ideale gitaar: “Een soort luxe sportwagen die iedereen graag zou willen hebben, maar die niet iedereen kan betalen.”

Hij was verguld toen hij zijn afstudeeropdracht bij het Amsterdamse bedrijf kon vervullen. Prachtig dat hij zijn twee passies, bassen en ontwerpen, kon combineren. “Ze waren niet tevreden over de brug van het model O5O, een vijfsnarige basgitaar. Het stelbereik van de brug was

stephan

Het door vertrek van verschillende spelers verzwakte Wave (witte caps) maakt een moeilijk seizoen door. Zondag verloren de waterpoloërs van WZC. Het was de zesde nederlaag in zeven duels. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

te klein en het design paste niet bij het model.” Langendijk ging aan de slag en constateerde dat de gangbare bruggen voor basgitaren vooral functionalistisch zijn. “De brug van Fender-gitaren ziet er nog steeds zo uit als vijftig jaar geleden. Voor mij was vormgeving ook heel belangrijk. Dat is het mooie van een IOstudie, dat je toegepaste techniek en vormgeving kunt combineren.”

Een grondige analyse leidde tot drie concepten, waarvan hij de commercieel meest interessante uitwerkte.

Het werd een ontwerp waar geen inbussleutel aan te pas zou komen.

“Wereldwijd worden uiteenlopende inbussleutels gebruikt die nodig zijn voor het afstellen van de snaren.

Een steller heeft een hele doos vol inbussleutels. Die moet eerst een kwartier naar de goede zoeken. Die stelsleutels wilde ik vermijden.”

Het leidde tot een ontwerp dat per snaareenheid bestaat uit slechts vijf onderdelen: de naar zijn gestroomlijnde vorm genoemde torpedo, de ondersteuningsstaaf, de bus die door de body heengaat en twee schroeven waarvoor geen inbussleutel nodig is. Met het oog op de vormgeving onttrok hij de schroeven aan het zicht.

Overwegingen over materiaalkeuze kwamen voort uit een analyse van de optredende spanningen in de onderdelen. “Bij de meeste onder-

delen heb ik voor roestvrij staal gekozen. De gitaar moet tenslotte dertig jaar meegaan. De bus is van aluminium, dat is gewichts- en kostenbesparend. Voor de torpedo koos ik voor titanium, sterk genoeg om alle krachten te verwerken.

‘Torpedo Titanium’ bekt ook heel lekker. Mensen associëren dat met high tech, met technisch vernuft.

Dat past heel erg bij AI.” Door de simpele productsamenstelling is de assemblage een fluitje van een cent, zegt hij. Net als snaren verwisselen en finetuning.

Uit onderzoek onder negen basgitaristen naar de esthetische uitstraling bleek dat de O5O ook na Langendijks vernieuwing geassocieerd werd met termen als snel, raceauto’s, vliegtuigen, onderscheidend, futuristisch. “Een van de bevindingen is dat hij qua uitstraling de meeste aantrekkingskracht uitoefent op bassisten uit de hardrocken heavy metalhoek. Daar val ik zelf ook onder. Hij werd ook vaak geassocieerd met de virtuozen onder de basgitaristen.”

Of het model met zijn brug in productie wordt genomen is nog onzeker. “Als dat gebeurt, zal ik hem zelf zeker aanschaffen.”

x www.aristidesinstruments.com

DELTA. 33 18-11-2010

11

lifestyle

tekentafeltalenten

Lessen in liefde Dat een tantralezing op de TU voor een volle collegezaal zorgt, kun je verwachten. Dat studenten daar in volle openheid ook nog wat mee dóen, is alleen maar prachtig. En zo betekende afgelopen donderdag voor heel wat studenten misschien wel een ommekeer in hun (seks)leven. xJorinde Hanse

Fleur van Uffelen: “Een po van papierpulp niet sterk genoeg? Dat is gewoon een kwestie van de juiste drukverdeling.” (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Veilig plassen Een patiënt in een isoleercel zit niet alleen opgesloten met zichzelf, maar met een beetje pech ook met een lekkende, stinkende po. Dat moet anders kunnen, dacht Fleur van Uffelen (24), en ze ontwierp de ‘Sit & Safe’.

Mensonterend, vond Van Uffelen de kartonnen po’s die ze aantrof tijdens haar rondleiding door een psychiatrische inrichting. “Een soort omgekeerde hoedjes waren het, waarboven patiënten moeten hurken.” Comfortabel is anders, maar erger nog: die po’s gaan lekken. Binnen een uur. “Als je nagaat dat patiënten meestal vele malen langer in een isoleercel zitten, is dat natuurlijk niet afdoende. Mensen klagen er ook over. Zo’n po staat daar vaak zes tot zeven uur te stinken – zelfs al is het beleid dat hij elke twee tot drie uur vervangen wordt.” Haar oplossing: een po van samengeperste papierpulp. Die is dankzij een speciale, niet-giftige coating, niet alleen tot vijf uur lekdicht, hij zit ook nog eens een stuk lekkerder. Ze baseerde hem eenvoudigweg op de pot voor peuters en doopte hem ‘Sit & Safe’. “Want patiënten mogen zich er natuurlijk óók niet mee kunnen verwonden.”

De papierpulppo kan tot 150 kilo dragen. Indrukwekkend. “Valt wel mee hoor”, relativeert Van Uffelen. “Als je op een eierdoos gaat staan, houdt die je ook. Het is een kwestie van de juiste drukverdeling.” Oké, die is een beetje lastig te berekenen – dat was even een tegenvaller. Doordat de po van geperst karton is gemaakt, is de dichtheid van het materiaal niet op elke plek hetzelfde. “Dat willen we ‘Patiënten mogen zich nog verder testen”, zegt Van Uffelen. niet met de po kunnen Want hoewel het bedrijf voor wie ze verwonden’ de po ontwierp, HaBru Medische Technieken, hem niet in productie neemt, wil ze wel de markt op met haar ontwerp. Van Uffelen: “De reden dat HaBru niet met mijn po aan de slag gaat, is dat ze verder vooral stalen producten produceert. Voor mijn kartonnen vinding zou ze dus een speciale machine moeten aanschaffen. Veel te duur.” Toch raadde het bedrijf haar aan vooral dít ontwerp te gebruiken voor haar bachelor-eindpresentatie bij IO. “Er is in de praktijk heel veel interesse voor. Voor mijn eindpresentatie had ik ook twee ontwerpen gemaakt die het bedrijf wel kan produceren, maar die vond ze minder sterk.”

Minpuntje: psychiatrische instellingen hebben nauwelijks geld beschikbaar voor dit soort nieuwe producten. Voorlopig nog geen probleem voor de IO’er.

“Ik heb vorig jaar een jaar bestuur voor studievereniging i.d gedaan en ben pas net begonnen aan mijn master design for interaction.” Tijd zat dus. En mocht haar ontwerp over een paar jaar niet in elke separatiecel te vinden zijn, dan leverde de ‘Sit & Safe’ haar in elk geval een prachtig eindcijfer op: een acht. (JH)

“Heel positief”, vindt bouwkundealumnus drs.ir. Jan den Boer, die door studieverenigingen Leeghwater en William Froude en Studium Generale was uitgenodigd om de lezing te geven. De stedenbouwkundige, filosoof en postural integration-therapeut geeft tantraworkshops door het hele land, en heeft een praktijk aan huis voor individuele sessies. Workshop, noemt hij het zelf trouwens liever, want het publiek mag actief meedoen. “Mág”, benadrukt Den Boer, “want in tantra moet niets.” Hij was dan ook blij verrast dat een groot deel van de studenten gehoor gaf aan zijn ‘soms wel erg persoonlijke’ vragen.

Niet dat die vragen nou tot spontane orgieën of aanstootgevend gedrag

leiden. “Tantra draait namelijk niet alleen om seks”, vertelt Den Boer.

“Het draait om contact. Traditionele seks is in onze maatschappij vaak ontzettend doelgericht. Maar dat leidt ertoe dat je je partner gebruikt voor je eigen genot.” Foute boel, vindt hij. “Want zo raak je het contact met je partner kwijt, het zorgt voor een verwijdering. Bij tantra leer je te leven, te vrijen vanuit je gevoel, in plaats van je emotie. Daar zit een groot verschil tussen. Emotie, dat is je korte lontje. De begeerte. Leven vanuit je gevoel, betekent leven vanuit je hart.” Heel kort gezegd: als je nou niet blind gaat voor je eigen genot, voor die ene, korte spierkramp die een orgasme eigenlijk is, kom je tot veel grotere hoogten. Stel dat moment uit, en zie het niet als doel. Houd in plaats daarvan contact met je partner en geniet van het verlangen. Zo beleef je uiteindelijk een veel intenser gevoel. Den Boer publiceerde er vorige maand een boek over: ‘Vrijen in verbinding’.

Maar ja, veel studenten beginnen hun eigen seksualiteit nog maar net

‘Mijn publiek was heus niet opeens ontzettend tantrisch geworden ofzo’ te ontdekken. Zijn – eerlijk is eerlijk – nog volop op zoek naar zichzelf. Is tantra dan niet net een beetje hoog gegrepen? “Dat was donderdag nou juist het mooie aan die groep studenten”, lacht Den Boer. “Tijdens de borrel na afloop kwamen studenten naar me toe die zeiden: ‘Ja, dat ga ik dus écht morgen niet toepassen in bed.’ Die waren door mijn workshop heus niet opeens vreselijk tantrisch geworden ofzo. Het gaat erom dat ze nu weten dat het bestáát. Dat er meer is dan die doelgerichte seks.” Tegelijkertijd waren er ook deelnemers voor wie een wereld openging dankzij de alumnus. “Eén van de studenten zei: ‘Ik heb altijd al gevoeld dat het zo zat, maar het voelt zo fijn dat jij het bevestigt!’”

Bouwkundig ingenieur en ‘tantragoeroe’ Jan den Boer: “Zelfs de meest rationele mens is ook een gevoelsmens.”

(Foto: Jan den Boer)

Voor degenen die aan dat inzicht nog niet toe zijn, gebruikt Den Boer uit het leven gegrepen voorbeelden.

“Stel, je gaat uit en bent lekker op de versiertoer. Hoe pak je dat dan aan? Ga je heel doelgericht te werk, of probeer je echt contact te maken met iemand? Je kunt wel heel opdringerig doen, maar je weet zelf wel wat beter werkt.”

En wat helpt aan een technische universiteit, als je een dergelijk ‘zweverig’ onderwerp wilt overbrengen: tantra is behalve op het Boeddhisme, gebaseerd op twee wetenschappelijke principes. Het bewezen onderscheid tussen emotie (ratio) en gevoel, en het feit dat er twee liefdeshormonen zijn. “Dopamine is een verslavingshormoon. Daardoor heb je steeds sterkere prikkels nodig, wat leidt tot het gebruiken van je partner en verwijdering. Bij tantra komt oxytocine vrij, wat juist voor verbinding zorgt.”

Dat zou zelfs het meest rationele mens nog moeten aanspreken, denkt Den Boer. “Ik zoek graag een verbinding tussen de wetenschap het spirituele. Onthoud: zelfs de meest rationele mens is altijd ook nog een gevoelsmens.”

x

‘Vrijen in verbinding’, drs.ir. Jan den Boer. Uitgeverij Ten Have.

x www.tantratraining.nl

time out

Gerookte zalm met popcorn Als ergens een mooie uiting van de multiculturele samenleving te vinden is, dan is het wel op de TU. Dat levert soms mooie internationale evenementen op. Zoals het Noors Filmfestival, volgend weekend in Filmhuis Lumen.

Een Nóórs filmfestival, ja. Als Nederland films produceert, dan moet Noorwegen dat zeker kunnen. En hoe.

Het festival beleeft dit jaar zijn vijftiende editie, als enige Noorse filmfestival buiten Noorwegen. Want Scandinavië blijkt onverwacht goed vertegenwoordigd in Delft en daar zijn de minstens vierhonderd bezoekers per jaar maar wát blij mee.

Behalve recente producties als het prachtige adoptiedrama ‘Underdog’ (vrijdag) en het humoristische ‘Jernanger’ (zaterdag), rukt de organisatie (een samenwerking tussen Noorse studenten in Delft, de Association of

Norwegian Students Abroad, Lumen en het Norwegian Film Institute) ook een klassieker van stal: ‘Insomnia’.

Klinkt bekend? Dat klopt, want hij inspireerde Hollywood tot de gelijknamige remake, die een kaskraker werd in de filmhuizen. Ook mooi trouwens: ‘Reprise’, het regiedebuut van Joachim Trier. Het verhaal over twee jonge, ambitieuze schrijvers van wie één doorbreekt en de ander niet, wordt heerlijk geïllustreerd met stevige punkmuziek.

Het draait niet alleen om films tijdens het festival. Op zaterdag treedt het Nederlands-Noorse cabaretduo Maartje & Kine op, dat pas nog de finale haalde van het Gronings Studenten Cabaretfestival. En het Filmhuiscafé transformeert tot een heuse Noorse pub, inclusief Aquavit en gerookte zalm. En traditionele, dikgebreide truien natuurlijk. Maar daar moet je – verantwoord stijlgevoelig - zelf voor zorgen. (JH)

x

Noors Filmfestival, op vrijdag 26 en zaterdag 27 november in Filmhuis Lumen. Toegang: 8 euro per film. www.norwegianfilmfestival.com

DELTA. 33 18-11-2010

12

reportage

Knappe Vijf Delftse onderzoekers kregen onlangs een Veni-subsidie van 250 duizend euro toegewezen voor hun onderzoeksvoorstellen. Die liepen nogal uiteen: van infrarode beelden van het heelal tot spijt als keuzebepalende factor in mobiliteit. En van het interactiever maken van webapplicaties tot transportbeheer en zelfherstellend staal.

Mobiliteit zonder spijt

xSASKIA BONGER/ERIK HUISMAN/CONNIE VAN UFFELEN EN JOS WASSINK

Caspar Chorus: “Mensen zijn meer bezig met mogelijk negatieve aspecten dan met mogelijk positieve aspecten als ze een keuze maken.” (Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

Dr.ir. Caspar Chorus mag de komende vier jaar met steun van NWO werken aan zijn econometrische model van mobiliteitskeuzegedrag. Dat model stoelt op het idee dat het ver-

mijden van spijt een grote rol speelt in het maken van keuzes.

Dat idee ontstond in de jaren vijftig, vertelt Chorus, en het nam in de jaren tachtig een grote vlucht. “Ik heb dat vertaald in een handzaam econometrisch model.” Chorus stelt dat spijt

vaak een belangrijkere rol speelt dan nut in het kiezen tussen bijvoorbeeld een snelle maar door rekeningrijden dure autoroute en een goedkope route met grote kans op files. “Mensen zijn meer bezig met mogelijk negatieve aspecten dan met mogelijk positieve aspecten als ze een keuze maken.”

In zijn model kan Chorus eindeloos veel verschillende aspecten mee laten wegen. Hij neemt prijs en reistijd eruit. “Spijtmodellen voorspellen dat mensen een compromis-alternatief kiezen. Ze proberen spijt te vermijden.

Je hebt veel spijt als de niet-gekozen optie het beter doet, bijvoorbeeld als de goedkope route toch snel was. Maar zit je tussen twee opties in, dan heb je nooit veel spijt. Zo kunnen mensen hun keuze voor zichzelf en anderen verantwoorden.”

De mechanismen die aan keuzes ten grondslag liggen, kunnen nuttige informatie opleveren voor beleidsmakers. Als de overheid weet hoe mensen kiezen, is het beter mogelijk verkeersstromen te voorspellen. Maar ook openbaar vervoerbedrijven kunnen baat hebben bij Chorus’ model, stelt hij. De Nederlandse Spoorwegen zouden de prijs van een treinkaartje bijvoorbeeld kunnen relateren aan de hoeveelheid stops die een trein maakt, om zo het keuzegedrag van reizigers te beïnvloeden.

Chorus wil de komende jaren gebruiken om zijn model verder te ontwikkelen en om data te verzamelen. Daarna kan hij vaststellen of het model zijn beloftes kan waarmaken. (SB)

Zonder Veni naar Vancouver

Ali Mesbah: “Mijn ideeën ga ik in Canada proberen uit te werken.”

Ali Mesbah zit er een beetje mee. Toen hij in juli hoorde dat hij een Veni-beurs van NWO zou ontvangen, voelde dat als een spagaat: hij zat ook in een sollicitatieprocedure als assistent-professor aan de

University of British Columbia in Vancouver, Canada.

“Toen ik een jaar geleden bezig was met het Veni-voorstel en de sollicitatie voor universitair docent dacht ik: als een van de twee lukt, ben ik blij.” Vervolgens werd hij in juli verblijd met het bericht over de Veni en een maand later met zijn aanstelling in Vancouver. “Het werd een beetje moeilijk om te kiezen.” Met pijn in zijn

hart werd het Vancouver. De beurs gaat daardoor terug naar NWO, maar het onderzoek waar hij zijn beurs van 250 duizend euro aan had willen besteden, wil hij doorzetten. “Mijn ideeën ga ik in Canada proberen uit te werken.

Ik ga er grants voor proberen te verzamelen.”

Dat onderzoek is actueel en praktijkgericht: het ontwikkelen en vormgeven van testtechnieken voor websites zodat eindgebruikers – zoals mensen die een site hebben gemaakt – ze met gemak kunnen toepassen. “Je moet die techniek als service kunnen aanbieden.”

Dat onderzoek is een logisch vervolg op het onderzoek waarop Mesbah in 2009 cum laude promoveerde in Delft. “In die tijd kwam Ajax uit, een techniek waarmee je webapplicaties zoals Gmail en Facebook veel interactiever kunt maken.”

Dat maakt ze ook veel gevoeliger voor storingen en fouten die je liefst voor de lancering uit je website wilt hebben. “Mijn onderzoek was hoe je Ajax-gebaseerde webapplicaties automatisch kunt analyseren en testen. Het zijn zeer gecompliceerde applicaties en handmatig lukt het je niet, mede doordat het veel te tijdrovend zou zijn. Wij hebben een tool gebouwd waarbij een robot automatisch de code achter de interactieve toepassing analyseert, erop klikt en kijkt of de applicatie het goed doet.” Het Veni-voorstel ging over het verder ontwikkelen en gebruiksvriendelijk maken van die robot en testtechnieken. Die ontwikkeling komt nu wellicht uit Vancouver en niet uit Delft. (EH)

DELTA. 33 18-11-2010

13

reportage

koppen Efficiënter bezorgen

Boven de wolken

Je zit te wachten op een pakketje, maar het komt niet. Of je hebt net bloemen gekocht en ze verdorren nu al. Miljoenen pakketjes moeten op een afgesproken tijd aankomen, maar verstoringen als files, stakingen, weersomstandigheden, rampen en ligtijden in havens maken dit lastig.

Dr. Akira Endo zit hoog en droog in Chili als Delta contact met hem zoekt. Een detector uit Delft heeft hij in de Apextelescoop laten bouwen in de hoop er aan het eind van zijn verblijf daar de eerste infraroodbeelden mee te kunnen maken.

Dr. Rudy Negenborn wil met zijn Veni-subsidie onderzoeken hoe transportstromen beter en efficiënter zijn te coördineren. Hij richt zich daarbij op zogeheten transporthubs. Dat zijn plekken waar verschillende soorten goederenstromen samenkomen en waar goederen ook tijdelijk worden opgeslagen, zoals vliegvelden, zeehavens of treinstations.

De goederenoverslag op zo’n transporthub wordt momenteel uitgevoerd door menselijke operatoren. “Zij kijken daarbij vooral naar hun eigen transporthub en naar de te verwachten goederenstromen”, zegt Negenborn. “Er is weinig communicatie met operatoren van andere transporthubs. En hun beslissingen houden vaak weinig rekening met de actuele situatie in de rest van het transportnetwerk.”

Negenborn wil daarom onderzoeken hoe een lokale transporthub zichzelf continu kan aansturen in overleg met de aan- en afvoer van goederen. “Door op een globaler niveau de besturing van transporthubs te coördineren, kan optimaal gebruik worden gemaakt van alle faciliteiten”, zegt Negenborn.

Het lokale besturingsprobleem van een transporthub is volgens de onderzoeker te beschrijven als een wiskundig optimalisatieprobleem. Door dit op te lossen is te bepalen wat lokaal de beste acties zijn.

Voor een goede afstemming met elkaar moeten lokale hubs echter niet alleen uitrekenen wat het beste voor henzelf is, maar ook wat de meest gunstige invloed is die ze van de rest van het netwerk ondervinden. Zo kunnen hubs op een iteratieve manier, dat wil zeggen door berekening van een zich herhalend proces, tot een gezamenlijke oplossing komen.

Negenborn onderzoekt hoe hij dit wiskundig kan formuleren. “Om te testen wat de prestaties van de voorgestelde aanpak zijn zullen we in het bijzonder kijken naar de goederenstromen die in en rondom het Rotterdamse havengebied plaatsvinden”, zegt de onderzoeker. “We gaan de stromen bepalen, de transporthubs definiëren en de voorgestelde besturingstechniek testen met computermodellen.” (CvU)

Endo is zowel natuurkundige als astronoom, en een van de weinigen die zelf detectors ontwerpt die hij voor zijn waarnemingen wil gebruiken. Het NWO honoreerde zijn aanvraag voor een infrarood spectrometer met de fraaie naam Deshima – behalve de naam van de Hollandse VOC-handelspost op de Japanse kust ook een acroniem: DElft Submillimetre wave HIgh pixel density cosmology MApper). Ofwel: een instrument om een kaart te maken van het heelal in de verre infrarood straling.

De interesse in deze straling steunt op het idee dat hoe meer de straling richting rood verschoven is, hoe ouder het licht. De straling die Endo wil meten komt van het heelal in de kinderschoenen: twee tot zeven miljard jaar (het huidige heelal is 13,7 miljard jaar oud). Naar verwachting is dat een turbulente tijd waarin kleine sterrenstelsels door elkaar geklutst werden, en waarin nieuwe sterren en zwarte gaten ontstonden.

Het probleem is echter dat de botsende sterrenstelsels uit die tijd schuil gaan achter stofwolken. “Huidige camera’s kunnen de sterrenstelsels wel tellen, maar ze kunnen niet zien hoe oud die zijn”, vat Endo het probleem samen. Met de camera die Endo wil ontwikkelen moet dat wel kunnen. Die camera bestaat namelijk uit tienduizend supergeleidende detectors (kinetic inductance detectors of KIDs) die ieder zijn afgestemd op een ander deel van het sub-millimeter spectrum tussen 300 en 1000 gigahertz.

NWO draagt de Veni subsidie bij van 250 duizend euro, de Japanse vereniging voor de promotie van wetenschap voegt daar een ton aan toe. Verder werkt Endo nauw samen met de Nederlandse stichting voor ruimteonderzoek Sron en met astronomen van de Universiteit Leiden. (JW)

Rudy Negenborn: “Er is weinig communicatie met operatoren van andere transporthubs.”

Akira Endo in Chili: “Huidige camera’s kunnen de sterrenstelsels wel tellen, maar ze kunnen niet zien hoe oud die zijn.” (Foto: Stephen Yates)

Veni-winnaar naar Leuven Niet alleen de Veni-beurs van Ali Mesbah wordt niet aan de TU Delft benut. Mohan chand Paladugu, onderzoeker bij Technische Natuurwetenschappen (TNW), had ook twee ijzers in het vuur.

Paladugu zat in de procedure voor een Veni-beurs én voor een overstap naar de Katholieke Universiteit Leuven. Hij werkt daar inmiddels aan het departement van Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde.

Het vertrek van Paladugu viel de staf bij TNW rauw op het dak. “Ik betreur dat hij vlak voor de toekenning van zijn Veniaanvraag een andere positie heeft aanvaard. Wellicht had hij een andere keus gemaakt wanneer de toekenning eerder bekend was geweest”, aldus Niels van Dijk van de afdeling

fundamentele aspecten van materiaal en energie, onderdeel van radiation radionuclides & reactors bij TNW. Volgens hem verliest TNW in Paladugu een veelbelovend onderzoeker. “Ik ben er van overtuigd dat hij succesvol zal zijn in zijn nieuwe baan.”

Paladugu had voor de NWO-subsidie staal zelfherstellend willen maken door kleine scheurtjes op te vullen met stabiele clusters. Hij was niet bereikbaar voor commentaar. (EH)

DELTA. 33 18-11-2010

14

service

Aankondigingen Officieel Bekendmaking Het College van Bestuur van de Technische Universiteit Delft heeft in zijn vergadering van 9 november 2010 de volgende regeling vastgesteld: Reglement Commissie voor bezwaarschriften werknemers en overige zaken TU Delft Als gevolg van invoering van de Wet Versterking besturing (wijzigingswet van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, WHW) per 1 september 2010 is een apart reglement voor de behandeling van bezwaarschriften van studenten vastgesteld. Dientengevolge dient een reglement voor de behandeling van de overige bezwaarschriften te worden vastgesteld. Het Reglement Centrale Commissies voor de Bezwaarschriften uit 2004 komt te vervallen.

De regeling treedt, met terugwerkende kracht, in werking met ingang van 1 september 2010.

Deze regeling ligt tot twee maanden na heden ter inzage bij de afdelingen P&O van de beheerseenheden.

De regeling wordt geplaatst op de website van de TU Delft.

D.J. van den Berg Voorzitter

Studenten Tegemoetkoming Woonlasten Kamerhuurders Huur jij in Delft een kamer in een studentenhuis? Grote kans

dat jij recht hebt op een tegemoetkoming van de gemeente.

Zie www.gemeentedelft.info/ twk voor meer informatie en vraag direct aan. Aanvragen kan alleen van 1 oktober t/m 31 december.

Student and Career Support Bij Student and Career Support kun je terecht voor een bezoek aan een studentendecaan, een studentenpsycholoog, het Career Centre met studiekeuzeadviseurs en loopbaanadviseurs, en het Informatiecentrum.

Voor de studentenpsychologen geldt dat het eerste contact loopt via het Open Spreekuur iedere dag van 11.30-12.30 uur.

De studentendecanen en de loopbaanadviseurs houden een inloopspreekuur op dinsdag van 11.30-12.30 uur en de studiekeuzeadviseur op donderdag van 11.30-12.30 uur. Het Informatiecentrum (begane grond) is geopend van 9.00–17.00 uur.

Er is documentatie beschikbaar over WO- en HBO-opleidingen, arbeidsmarkt, studie- en beroepskeuze, buitenlandse studies, enz. Bij de balie, telefonisch of via de email kun je een afspraak maken met een van de medewerkers.

Bezoekadres: Jaffalaan 9a (ingang Mekelweg); tel. 0152788004. e-mail: studentandcareersupport@tudelft.nl website: www.studentandcareersupport.tudelft.nl Online huurprijs check Is jouw huurprijs redelijk?

Announcements Check www.huurcommissie. nl voor meer informatie en om helderheid te krijgen over huren en geschillen tussen huurder en verhuurder.

WorkNtravel WorkNtravel is een jong bureau dat bemiddelt tussen vrijwilligers/stagiair(e)s en bedrijven.

WorkNtravel is op zoek naar Nederlandse stagiair(e)s die stage willen lopen in Suriname.

Meer informatie via info@ bluefrogtravel.net.

International Office Het International Office, Jaffalaan 9a, is op werkdagen geopend van 9.00-17.00 uur.

Je kunt ook vragen stellen via internationaloffice@tudelft.nl of telefonisch (015-2788012) een afspraak maken.

Studium Generale Het bureau Studium Generale, Jaffalaan 5, is van maandag t/m vrijdag geopend van 9.00–17.00 uur. Je kunt ook vragen stellen via www.sg.tudelft.nl of telefonisch een afspraak maken via 015-2783258.

x Delta inleveren kopij Bijdragen van faculteiten, diensten en overigen voor de rubriek 'Aankondigingen' in Delta ontvangt de redactie graag per e-mail: delta@tudelft.nl. Bijdragen dienen zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om in te korten.

Aanleveren vóór vrijdag 14.00 uur.

0$67(5 (9(17

129

ZZZ PDVWHUHYHQW WXGHOIW QO

Students Subsidy Living Expenses Room Tenants Are you renting a room in a student house in Delft? Chances are you are entitled to a council subsidy. Go to www.gemeentedelft.info/twk for more information and apply immediately. You can only apply between October 1st and December 31st.

Rock'n Delft Rock'n Delft is proud to announce the First Rock'n'Roll dancing course at the TUDelft.

This is for free and for everybody! The first two dates of the course are: Friday Nov. 26 6-8 pm and Friday Dec. 3 6-8 pm.

Location: 3mE Faculty Room.

For more info join the Facebook group: Rock'n Delft, send an email to rockndelft@gmail. com, or check the website: http://rockndelft.blogspot.com.

And you are also invited to the Rock'n'Roll dancing evenings in the bar: De Ruif, the first will be on Nov. 25 at 10pm.

International Student Chaplaincy Looking for a home away from home, trying to make new friends, interested in intercultural and interfaith activities, needing some inner peace, searching for more than academic challenges? Check the website of the International

Student Chaplaincy, www.iscnetherlands.nl, to learn about their wide range offer.

days from 11.30-12.30 o’clock.

More information on www.studentandcareersupport.nl.

Student and Career Support The student psychologists and the central student and careers councilors are located at Jaffalaan 9A. Office hours: Monday-Friday from 9.00-17.00 hrs. You can direct your inquiries or make an appointment at the Front Office or by phone: 0152788004. For an initial appointment with one of the student psychologists you should first come to one of the open office hours: Tuesdays and Thursdays from 11.30-12.30 hrs. The open office hours of the Student and Career counselors are on Tues-

International Office The International Office, Jaffalaan 9a/visitor’s entrance at Mekelweg, office opening times Monday to Friday 9.00–17.00 hrs. Appointments and enquiries can be made by email: internationaloffice@tudelft.nl or by phone: 015-2788012.

COLLECTANTEN GEVRAAGD! 6 T|M 12 FEBRUARI 2011 www.amnesty.nl/collecte of bel (020) 626 44 36

AMNESTY

INTERNATIONAL

DELTA. 33 18-11-2010

15

Opinie/recensies

Amerika zit in de olie Een voormalig Shelldirecteur legt uit waarom wij een hekel hebben aan de oliemaatschappijen. Het blijkt vooral een politiek pamflet voor duurzame energievoorziening. xChristian Jongeneel De uitgever heeft het natuurlijk goed begrepen: het aantrekkelijke aan ‘Why we hate the oil companies’ is de naam van de auteur, John Hofmeister, voormalig topman van de Amerikaanse tak van Shell. En om meteen maar een mogelijk misverstand te ontzenuwen: Hofmeister heeft geen hekel aan zijn oude baas.

Hij begrijpt waarom mensen een

hekel hebben aan oliemaatschappijen, maar betoogt dat een eenzijdig boze focus op niet altijd even handig opererende bedrijven de aandacht afleidt van het werkelijke probleem. Hoe gaan we als maatschappij de energievoorziening voor de toekomst zekerstellen?

De postindustriële samenleving zal namelijk niet minder energie verbruiken, maar méér. Er is ook geen gebrek aan potentiële energiebronnen. De vraag is welke mix het beste is voor mens, milieu en economie.

Aan discussies over het broeikaseffect brandt Hofmeister zijn vingers niet. Dreigende klimaatverandering vindt hij namelijk niet relevant.

Energie is een schaars goed en dus moeten we er zuinig mee omgaan.

Het gasvormige afval moeten we op dezelfde manier verwerken als al het andere afval.

Nadat hij de opvattingen op de linker- en rechterflanken van de Ame-

rikaanse politiek in de prullenbak gegooid heeft, begint hij aan een meer controversiële verhaallijn. Er bestaat geen vrije markt voor energie, omdat overheden het bedrijfsleven aan alle kanten insnoeren. Het Opec-kartel doet dat internationaal en politici in de Verenigde Staten doen ook maar wat. Als bewijs haalt Hofmeister een heerlijk absurde dialoog aan tussen hem en een parlementariër tijdens een openbaar verhoor. Het congreslid eist simpelweg lagere olieprijzen, omdat de Amerikanen dat willen, en heeft lak aan het vraag/aanbodverhaal van Hofmeister.

Omdat de politici het niet willen snappen is Hofmeister een eigen grassroots-beweging begonnen, ‘Citizens for Affordable Energy’.

Daarmee wil hij burgers ervan doordringen hoe ernstig de energiecrisis is, en hoeveel erger het in een jaar of tien kan worden. Een oplossing

heeft hij ook: er moet, naar voorbeeld van de bankwereld, een Federal Energy Resources Board komen, die de energiemarkt reguleert. Zo komt er een coherente sturing, in plaats van het adhocbeleid dat nu steeds gevoerd wordt, telkens als de prijzen omhoog schieten of een milieuramp plaatsvindt.

Hofmeisters boek heeft alles in zich wat een betoog leesbaar maakt: persoonlijke anekdotes, scherpe analyse, heldere boodschap, overtuigingskracht en een dosis humor.

Het is weliswaar erg toegesneden op de Amerikaanse situatie, maar dat maakt de weelde aan insider information niet minder interessant.

x

John Hofmeister. ‘Why we hate the oil companies’, Palgrave MacMillan, pp.

249, 20 euro.

Hapsnap wetenschap Het nieuwe boek van Bas Haring en Ionica Smeets is een bonte bloemlezing van wetenschapsfragmenten.

De inspiratie, zo schrijft Haring in de inleiding, was ‘The Faber Book of Science’ (Faber & Faber, Londen, 1995). Dat boek is een vijfhonderd pagina dikke compilatie van fragmenten waarin grote geesten zelf schrijven over wetenschap. Vesalius over anatomie, Richard Feynman over de atoombom, Vladimir Nabokov over Russische vlinders en Neil Armstrong over de maan. Dat soort monumenten.

In ‘Vallende kwartjes’ van Haring en Smeets gaat het er, zoals de titel al aangeeft, iets luchtiger aan toe. De Leidse hoogleraar publiek begrip van wetenschap heeft samen met ‘wiskundemeisje’ Ionica Smeets gezocht naar korte fragmenten waarin iets wetenschappelijks op een heldere of originele manier wordt uitgelegd zodat ‘het kwartje valt’. Ze hebben daarvoor bij voorkeur naar Nederlands materiaal gezocht omdat ‘ook in Nederland goed geschreven wordt over wetenschap’. Zo zijn er mooie stukken te vinden van Martijn van Calmthout (Volkskrant) die uitlegt waarom licht afbuigt in een zwaartekrachtveld, van Douwe Draaisma, Margriet van der Heijden (NRC) en Govert Schilling. Maar ook vertaalde auteurs komen er in voor zoals Edward Wilson (de mierenman), James Watson (ontdekker van de DNA-structuur), Erwin Schrödinger en James Gleick (auteur van ‘Chaos’).

De stukken zijn niet op onderwerp

apps

gerangschikt, maar op vorm zoals Analogieën, Grappig, Gedachteexperimenten, Misverstanden rechtzetten en Rafelrandjes.

Even wat voorbeelden. Een fragment van James Edward Gordon uit het boek ‘Structures’ waarin hij uitlegt hoe Romeinen lichter leerden bouwen. ‘De antieke wereld kende een omvangrijke en wijdverbreide handel in wijn, die in kruiken vervoerd werd. Deze grote aardewerken omhulsels konden niet teruggestuurd worden en hoopten zich op in ontstellende hoeveelheden.

De voor de hand liggende oplos-

Leidse hoogleraar en wiskundemeisje leggen wetenschap uit zodat het kwartje valt sing was ze in beton opnemen. Veel gebouwen uit de laat-Romeinse tijd zijn op die manier opgetrokken. Er wordt vooral van vroeg-Byzantijnse kerken in Ravenna gezegd dat ze voor een groot deel bestaan uit wegwerpverpakkingen.’

In de categorie Afwijkende vormen, een lievelingsrubriek van Smeets, citeert ze wetenschappers die op een altijd hilarische IgNobelbijeenkomst in 24 seconden en in zeven woorden (‘24/7’) moeten uitleggen wat ze eigenlijk bedoelen.

MIT-bioloog Eric Lander vat dan tien jaar studie van het menselijk genoom samen als ‘Genoom: boek gekocht, niet door te komen’.

Dat geldt in elk geval niet voor ‘Vallende kwartjes’. Het leest heel makkelijk en afwisselend, hoewel ik me ook snel erger aan de kleuterstijl van Haring. (‘Wetenschap

22Tracks

is ook geploeter. In laboratoria en met stofjassen.’) Voor wetenschappelijke bloemlezingen die iets meer van de lezer eisen is ‘Faber Book of Science’ nog steeds onovertroffen, of de jaarlijkse reeks ‘Best American Science and Nature Writing’ (dit jaar geredigeerd door Freeman Dyson). Niettemin is ‘Vallende kwartjes’ een prachtig boekje voor de feestdagen. (JW)

x Ionica Smeets en Bas Haring, ‘Vallende kwartjes, Een slimme selectie van leesbare wetenschap’, Nijgh en Van Ditmar, 192 bladzijden, 14,95 euro.

x

Smaakt dit naar meer? De besproken boeken zijn te vinden op de leestafel in de bibliotheek.

Gamen, routeplannen, fotograferen, chatten, Facebooken, Twitteren, hardlopen, weer checken, nieuws lezen, tekenen, rekenen, reizen, en oja… bellen kun je er natuurlijk ook mee. De naam ‘telefoon’ past eigenlijk niet meer bij de apparaten van tegenwoordig waarvan bellen en sms’en eigenlijk nog maar handige bijzaken zijn. De hoofdbezigheid van mijn iPhone is de laatste tijd: muziek!

In de trein, tijdens het studeren en bij het hardlopen; een muziekje hoort er altijd bij. Heb je zin in drie keer per uur Nick & Simon, Gerard Joling en Jeroen van de Boom in de herhaling? Dan raad ik je de 100%NL app aan.

Eindeloze herhalingen van de nieuwste hitjes van Lady Gaga en Rihanna vind je bij Qmusic, en alle classics hoor je via de Radio10Gold app. Behoefte aan iets nieuws?

Natuurlijk! 22Tracks is het antwoord.

22Tracks is naar eigen zeggen een online jukebox met 22 afspeellijsten van verschillende genres, allen bestaande uit 22 nummers. Een stel professionele Amsterdamse dj’s houdt zich bezig met het samenstellen van interessante lijsten met hippe bekende en onbekende nummers. Elke week wordt de jukebox ge-update met nieuwe nummers, dus nooit meer eeuwige herhaling van hetzelfde bekende riedeltje.

Van reggae tot pop en van hiphop tot techno, voor iedereen zit er wel wat bij.

En om nog even een uitstapje te maken binnen de muziek-apps, voor degenen die de afgelopen weken onder de grond hebben gezeten: probeer Shazam eens. Shazam is verbonden aan een gigantische online database met daarin alle muziek die je op de radio hoort, zelfs Nederlandstalig. Neem een paar seconden op met je iPhone en Shazam vertelt je de artiest en titel van het nummer. En als je benieuwd bent welk nummer je buurman in de trein de hele tijd neuriet, dan moet je bij Soundhound zijn, de app die zelfs stemgeluiden kan analyseren.

(MP)

Leuk ***** Handig ***** Bediening ***** Prijs gratis Platform iPhone

DELTA. 33 18-11-2010

H&J Uitgevers_2x70_zw-w

service

Agenda Donderdag 18 november Colloquium ‘Recent Advances in Water Resources’ 15.00 hrs – The colloquium series ‘Recent Advances in Water Resources’ has two speakers today: dr. C.A. Katman with ‘Scenarios for local sea rise along the Dutch coast’ and dr.ir.

E.O.J. Schrama with ‘Observation and modeling changes in the Greenland ice sheet with Nasa’s Grace system’. The colloquium will be held in room 4.98 of the faculty of Civil Engineering and Geosciences.

Studium Generale 20.15 uur – ‘Kritisch denken II: Brein en waarneming’ door Johan Braeckman. Een serie hoorcolleges over het ontwikkelen van heldere ideeën en argumenten. De tweede voordracht gaat dieper in op de eigenschappen van het menselijk brein en van de zintuiglijke waarneming die kritisch denken in de weg staan. Het Prinsenhof, ingang Oude Delft 183B, Delft – toegang gratis.

Wetenschapsagenda • 10.00 uur – Characterisation and prediction of deposits in biomass co-combustion. Promotie van A.A. Tortosa Masiá, ingeniera. Promotoren: prof. dr.ing. H. Spliethoff en prof. dr.ir. A.H.M. Verkooijen.

• 12.30 uur – The lac Operon: Fluctuations, Growth and Evolution. Promotie van drs. D.J. Kieviet. Promotor: prof.dr.ir.

S.J. Tans.

• 15.00 uur – Intreerede van prof.dr. S.A. Petersen, faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen.

Zondag 21 november International Student Church 11.30 hrs - Students of all denominations are invited to our ecumenical service every Sunday at Raamstraat 78, followed by tea/ coffee. The services are led by the chaplains Reverend W. Stroh and Father Avin, and are supported by student leaders. More information on www.iscnetherlands.nl.

Maandag 22 november Wetenschapsagenda • 10.00 uur - A new approach to

industrial melt crystallization of acrylic acid. Promotie van dipl.-ing. A. Hengstermann.

Promotor: prof.dr.ir. P.J. Jansens.

• 15.00 uur - CS-Technology in pseudomonas putida S12: Construction analysis and implementation of D-xylose metabolic pathways. Promotie van ir. J. Meijnen. Promotor: prof.dr. J.H. de Winde.

AC-HOP de vakbond voor Universiteitspersoneel. Voor informatie kijk dan op www.

AC-HOP.nl.

Pagina 1

16

Studium Generale 20.15 uur – Lezing ‘Plastic soup’ door Anna Noyons. Een lezing over de bergen plastic afval in oceanen ter grootte van Canada.

Prinsenhof, Oude Delft 183B – toegang gratis.

Dinsdag 23 november Progress in Sound Symposium 9.00-18.00 uur - Het symposium van de Vereniging voor Technische Physica heeft dit jaar ‘Progress in Sound - Acoustics Beyond Everyday Life’ als thema en vindt plaats in de Aula van de TU Delft. Meld je aan via http:// symposium.vvtp.tudelft.nl/aanmelden.php.

Wetenschapsagenda • 10.00 uur - Nucleation of ferrite in austenite: The role of crystallography. Promotie van ir. H. Landheer. Promotor: prof.dr.ir. L.A.I. Kestens.

• 12.30 uur – Theories Experiments Tools. An applied hydrological spatio-temporal assessment of meso-scale basins with a view to regionalization. Promotie van ir. H.G.W. Hellebrand. Promotor: prof. dr.ir. H.H.G. Savenije.

• 15.00 uur - Next Generation Steam Cracking Reactor Concept. Promotie van ir. M.W.M. van Goethem. Promotoren: prof.ir. J. Grievink en prof.dr.

J.A. Moulijn.

Woensdag 24 november Wetenschapsagenda • 10.00 uur - Measuring and Explaining the House Price Development. Promotie van P. de Vries. Promotor: prof.dr.

P.J. Boelhouwer.

• 12.30 uur - Environmental impacts during the operational phase of residential buildings.

Promotie van ir. I.S. Blom. Promotoren: prof.dr.ir. H. Priemus en prof.dr. N.A. Hendriks.

• 15.00 uur – Intreerede van prof.dr. M. Hicks, faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen.

Studium Generale 20.15 uur – Lezing ‘Computergames’ door Rafael Bidarra.

Computergames worden niet alleen ter vermaak gebruikt, maar worden steeds vaker als andere toepassingen ingezet.

DOK, Vesteplein 100, Delft – toegang gratis.

Stichting Delftse Natuurwacht zoekt vrijwilligers voor het begeleiden van activiteiten met kinderen van 8-14 jaar. www. natuurwacht.nl, 015-2783086, j.f.m.molenbroek@tudelft.nl.

Naast je studie een leuke baan in de evenementenbranche? Word oproepkracht bij Van der Maarel Sfeermeesters!

Donderdag 25 november Kivi Niria Students Delft 19.00-21.00 uur – Workshop snellezen. In deze workshop komen de beginselen van Speed Reading aan orde. Universiteitsbibliotheek TU Delft. Aanmelden kan via www.kns-delft.nl.

Studium Generale 20.15 uur – ‘Kritisch Denken deel 3: Pseudowetenschap’ door Johan Braeckman. De laatste lezing over het ontwikkelen van heldere ideeën en argumenten.

Prinsenhof, Oude Delft 183B – toegang gratis.

Woensdag 1 december Composing Urban Space Symposium 16.00-19.30 uur – Tijdens dit symposium, dat gehouden wordt in de Oostserre van BKCity, wordt de relatie tussen de compositie van stedelijke ruimte en haar gebruik inzichtelijk gemaakt. Reserveren is verplicht voor externen via www. stylos.nl. Werknemers en studenten van de faculteit Bouwkunde hoeven dit niet.

H & J Uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJsel

Wij zoeken op oproepbasis voor in het weekend en op één of meerdere dagen/avonden e/o nachtelijke uren een:

T (010) 451 55 10 F (010) 451 53 80 E delta@henjuitgevers.nl

• Chauffeur/decorateur In bezit van rijbewijs BCE en diploma CCV-B. • Bijrijder/assistent decorateur

Neem contact op met Hennie de Ruyter of met Mireille van Ginkel voor nadere informatie

Kijk voor meer informatie over deze vacatures op www.vandermaarel.nl of neem contact op met Bernard ter Horst, telefoonnummer 015-2146822.

Reacties voorzien van motivatiebrief en CV kun je sturen naar: bernard@vandermaarel.nl.

www.delta.tudelft.nl

Van der Maarel Sfeermeesters is gevestigd aan de Pastoor Verburchweg 6a 2286 KD Rijswijk.

DEMO Do you have the craziest ideas and need an experienced eye to assess their technical feasibility?

Februari 2011 Consultition Zit jij in de laatste fase van je studie en heb je interesse in strategy consultancy? Meld je voor 15 december aan op www. consultition.nl en maak kans op een ballonvaart. Studenten uit alle studierichtingen zijn van harte welkom. De bedrijven zullen op basis van CV en cijferlijsten vijftig studenten selecteren die zullen worden uitgenodigd voor een interview. Aan de hand van dit interview zullen de twintig meest enthousiaste, gemotiveerde en geschikte studenten worden geselecteerd voor deelname aan dit prestigieuze project.

Are you working on a subsidy application and do you want to know more about the costs (of apparatus, equipment or set-ups) involved?

Are you working on research or a PhD that requires a prototype or test set-up?

Do you need input for a graduation project?

?

Ampelmann

x Delta Inleveren kopij Bijdragen van faculteiten, diensten en overigen voor de rubriek 'Agenda' in Delta ontvangt de redactie graag per e-mail: delta@ tudelft.nl. Bijdragen dienen zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om in te korten. Aanleveren vóór vrijdag 14.00 uur.

Alle promoties, intree- en afscheidsredes genoemd in deze agenda vinden, tenzij anders vermeld, plaats in de Aula van de TU, Mekelweg 5, Delft.

Minimaatjes Te koop ruim WOONHUIS met tuin op zuiden. 5 kamers, keuken, badkamer met douche.

Ruimte voor 3 a 4 studenten, op 15 min fietsen van TU. Vraagprijs 200.000 k.k. www.Funda.nl Zoek op postcode 2641VE

14:02

Voor advertenties bel met:

Vrijdag 19 november Conferentie Nanotechnologie Vandaag vindt de conferentie ‘Nanotechnologie in bedrijf’ plaats in het Kivi Niria gebouw in Den Haag. Onder andere Leo Kouwenhoven en Patricia Osseweijer van de TU Delft zullen hun visie over dit vakgebied tonen en een discussie aanslingeren. Er zijn geen kosten aan deelname verbonden. Aanmelden kan via www.kns-delft.nl.

14-05-2004

Spelregels minimaatjes.

Minimaatjes zijn niet toegankelijk voor het bedrijfsleven. Voor commerciële aanbiedingen en advertenties: H&J Uitgevers (adres in colofon). Minimaatjes zijn maximaal 200 tekens lang.

Inleveren vóór vrijdag 14.00 uur via e-mailadres delta@ tudelft.nl.

Peakskate

EasyScanCamera

DEMO can help you!

Contact us for a free consultation infodemo@tudelft.nl www.demo.tudelft.nl

DELTA. 33 18-11-2010

17

loopbaan

Liever luisteren dan schieten Gewetensbezwaren had hij niet, toen hij wapensystemen voor Defensie ontwikkelde. Toch is ir. André van Es blij dat hij dezelfde techniek nu kan inzetten om naar het heelal te ‘luisteren’. Hij werkt bij Astron aan de ontwikkeling van de nieuwste radiotelescopen.

daarnaast als gids vaak met schoolklassen door de Drentse bossen. Zijn liefde voor de natuur maakte ook dat hij zich ging inzetten voor de gemeentepolitiek. “Westerveld is een mooie gemeente, met twee nationale parken. Maar het toerisme neemt af en de bevolking krimpt. Ik vind het interessant om mee te denken over oplossingen”, verklaart Van Es. “Bovendien vind ik het mijn maatschappelijke plicht om daar een bijdrage aan te leveren.”

Toen hij, aangespoord door zijn vriendin, begon aan een studie filosofie in Groningen, zette Van Es zijn werk voor de IVN en de gemeente op een lager pitje. “In Delft had ik het vak filosofie gevolgd, sindsdien was mijn interesse gewekt. Mijn vriendin studeert ook weer, dus we zitten geregeld ‘s avonds samen te leren”, vertelt Van Es.

xMAAIKE MULLER Midden in het Nationaal Park Dwingelderveld, vlakbij Dwingeloo, wijst een bordje de wandelaar erop dat zijn telefoon uit moet. De straling van het toestel kan de metingen van de radiotelescopen van Astron verstoren, legt het bord eronder uit. Een paar honderd meter verder scheidt een glazen deur het stille bos van de bedrijvigheid van het astronomisch onderzoeksinstituut.

“Het unieke van Astron is dat astronomen hier twee fantastische radiotelescopen tot hun beschikking hebben.” Van Es doelt op de Westerbork Synthese Radio Telescoop, een rij van veertien grote schotels die vlakbij het voormalige kamp Westerbork al sinds 1970 het heelal bestuderen. Een stuk nieuwer is Lofar, een telescoop die bestaat uit duizenden kleine antennes om lage frequentie radiosignalen op te vangen. “Daarnaast hebben we een onderzoekslaboratorium waar we innovatieve telescopen ontwikkelen”, zegt Van Es. “Die combinatie van astronomen, ontwikkelaars en apparatuur is in Europa vrij uniek.”

Van Es is projectmanager van RadioNet, een Europees project dat samenwerking tussen astronomen in heel Europa stimuleert. Een wetenschapper kan inschrijven op een radiotelescoop in het project, bijvoorbeeld het Nederlandse Lofar of een telescoop in Italië of Spanje. Via RadioNet wordt het gebruik van de telescoop betaald. “Zo krijg je een Europese gemeenschap van radioastronomen”, zegt Van Es.

Kroketten Hoe hij als ingenieur in de luchtvaart- en ruimtevaarttechniek ooit terechtkwam in de astronomie heeft hij vaker moeten uit-

Naam: ir. André van Es (50) Woonplaats: Zorgvlied, ‘een heel klein dorp in de gemeente Westerveld’ Verliefd / verloofd / getrouwd: Woont samen Studie: Luchtvaart- en ruimtevaarttechniek Afstudeerrichting: Lage snelheidsaerodynamica Afstudeerjaar: 1987 Loopbaan: Bij de keuring om straaljagerpiloot te worden bij de luchtmacht, kreeg hij te horen dat zijn ogen slecht waren. Ir. André van Es moest op zoek naar een bril en een nieuwe opleiding. Het werd luchtvaart- en ruimtevaarttechniek in Delft. Eenmaal klaar met zijn studie, moest Van Es in dienst. Hij kwam terecht bij het Prins Mauritslaboratorium in Rijswijk. Toen hij in 1988 afzwaaide, ging hij bij het huidige Thales in Hengelo werken voor Defensie. Van Es ontwikkelde er wapensystemen, waaronder een radar om vijandige ‘objecten’ op te sporen gekoppeld aan een wapen dat die objecten uitschakelt. In 2000 vertrok hij naar de Drentse bossen. Hij werkt er bij Astron aan de ontwikkeling van radiotelescopen en maakt er in zijn vrije tijd lange wandelingen.

Soms met zijn hond, andere keren met schoolkinderen om hen over de natuur te vertellen. Van Es is actief in de gemeentepolitiek en studeert in de avonduren filosofie in Groningen.

(Foto: Charlotte Visser)

Drieduizend kilometer

leggen. “Het begon met mijn militaire dienst”, vertelt Van Es. “Ik had geen gewetensbezwaren, maar ik vond het zonde van mijn tijd om na een lange studie een jaar met een busje kroketten langs kazernes te rijden.” Dus zocht hij een plek waar hij nog iets met zijn technische studie kon doen. Het werd het Prins Mauritslaboratorium in Rijswijk. Daar onderzocht hij met draadmodellen in de computer hoe kwetsbaar helikopters waren voor kogels en raketten.

Na een diensttijd van veertien maanden zwaaide Van Es af. In die tijd, eind jaren tachtig, ging het slecht met vliegtuigbouwer Fokker en de banen voor aerodynamici lagen niet voor het oprapen. “Ik diende samen met een studiegenoot in het Prins Mauritslaboratorium. We waren tegelijk klaar. Er was één baan in de aerodynamica, en hij kreeg hem.” Van Es kwam

‘Turkije heeft wapensystemen waar ik aan heb gewerkt, ingezet tegen de Koerden’ terecht in Hengelo, bij Hollandse Signaal Apparaten, nu Thales. “Ik ging daar verder met wat ik al deed in mijn diensttijd, maar dan vanaf de andere kant.” In de elf jaar dat hij in Hengelo werkte, ontwierp en testte Van Es er systemen voor marineschepen die met radar vijandige doelen opsporen en ze uit de lucht schieten.

“Er was eens iets mis met track radars die we aan Qatar geleverd hadden”, vertelt Van Es. “Ik moest met een team binnen zeven weken zorgen dat ze aan alle eisen voldeden.” Iemand in Qatar deed de metingen aan de radar, Van Es en zijn team zochten in Nederland uit waar de problemen vandaan kwamen en losten ze op. “Het was hard werken, maar het lukte”, vertelt Van Es. “Tot die tijd had ik vooral achter mijn bureau gezeten.

Als testmanager kwam ik echt op mijn plek.” Vooral het leiding geven vond hij leuk. “Met zijn allen aan een doel werken heeft iets geweldig stimulerends. Helemaal met een mooie tijdsdruk erbij.”

Die tijdsdruk is ook iets om voor op te passen, meent Van Es. Toen de kans zich voordeed directeur Research & Development van Astron te worden, solliciteerde hij niet. Bang dat de balans verloren zou gaan tussen werk en andere dingen die hij belangrijk vindt. Van Es was jaren voorzitter van IVN-Westerveld, een vereniging voor natuur- en milieueducatie en liep

In de kelder van Astron staan de prototypes van nieuw te ontwikkelen telescopen. Van Es loopt naar een plaat van een vierkante meter met aluminium punten erop. “Dit is onze bijdrage aan de SKA”, vertelt hij. Wereldwijd werken ontwikkelaars aan de Square Kilometre Array, een enorme radiotelescoop die in Zuid-Afrika of Australië moet komen. “In Australië is de geplande site zo groot als de provincie Utrecht”, vertelt Van Es. “Tot drieduizend kilometer buiten het hart van de telescoop moeten stations staan. Hoe verder die stations uit elkaar staan, hoe nauwkeuriger je een heel klein stukje van het heelal kunt bestuderen.”

Aan Astron de taak binnen de SKA de radiogolven in het midden van de bandbreedte op te vangen (van 500 megahertz tot 1,4 gigahertz). In de ontwerpstudie waar Van Es leiding aan gaf, werd het concept met de aluminium punten bedacht en uitgewerkt. “Het kost nu nog ongeveer vijftienhonderd euro per vierkante meter. We moeten uitkomen op drie- tot vierhonderd euro willen we al die apparaten van de SKA voor anderhalf miljard dollar kunnen neerzetten.” Daarom werkt Astron aan een nieuw concept met blokken van schuim waar radiogolven doorheen kunnen. Daaromheen wordt papier gewikkeld waar met koper de punten op geprint zijn.

Zowel de aluminium punten als die van papier en koper zijn niet ideaal in de zandstormen en de hitte van de woestijn waar ze moeten komen. “Daar moeten we nog iets op verzinnen”, zegt Van Es nuchter. “De aluminium telescopen testen we nu in Westerbork met een dak van schuim erover. Hoe we het straks gaan oplossen, weten we nog niet.” Een groep onderzoekers heeft tot eind 2012 om het Astron-concept voor de SKA te bewijzen. Daarna is het de bedoeling dat de radiotelescoop in fases worden opgebouwd op de gekozen locatie. “We beginnen met tien procent van het instrument.”

Turkije Van Es werkt nu met ongeveer dezelfde technieken als toen hij wapensystemen ontwikkelde. “Die radars van Defensie zonden ook signalen, hier luisteren we alleen.” Of zijn wapensystemen ooit ingezet zijn, weet Van Es niet. Hij heeft wel een vermoeden. “Een wapensysteem waar ik aan heb gewerkt is ook geleverd aan Turkije. En Turkije heeft dergelijke systemen ingezet tegen de Koerden. Dat vind ik wel moeilijk.”

Het was een van de redenen voor Van Es om een andere baan te zoeken. Het astronomisch onderzoek dat met zijn huidige inzet gedaan kan worden, motiveert hem veel meer. “Bij een radiotelescoop als Lofar of de SKA zit een enorm boekwerk met mogelijke onderzoekstoepassingen.” Maar hij maakt zich ook zorgen over het fundamentele onderzoek. “Innovatieplatformen streven ernaar binnen vier jaar resultaat uit onderzoek te hebben. Maar je mag de fundamentele wetenschap, die pas over twintig of dertig jaar iets oplevert, niet uit het oog verliezen”, zegt Van Es. Hij geeft het voorbeeld van de Wifi-chip. “De algoritmes zijn in de jaren zeventig ontwikkeld door een ingenieur voor de radiotelescoop in Westerbork. Zonder fundamenteel radioastronomisch onderzoek was er geen Wifi.” Zijn volgende stap in zijn loopbaan zou hij dan ook graag zetten richting het vormgeven van lange termijn wetenschapsbeleid. “Ik heb daar duidelijke ideeën over”, zegt Van Es. Lachend: “En ik heb nog wel even te gaan. Ik ben vijftig, dus tegenwoordig is dat ongeveer het midden van je carrière.”

DELTA. 33 18-11-2010

18

Delta in English

Russian millions

US less popular

Twitter

Alumni map

Russia has given 3.3 million euro grant to Dutch professor, Peter Sloot, of the University of Amsterdam, for the setting up of a graduate programme and research laboratory at the University of St Petersburg. Professor Sloot will set up a research program focusing on urgent computing, which is software used during emergency situations, such as floods, pandemic or terrorist attacks, that allow computers to gather and analyse information.

Fewer Dutch students are opting to pursue their studies in the United States. Only 1,830 Dutch students decided to do an internship or study in the US last year, which was a drop of 2.1 percent compared to 2008. According to the annual Open Door report, the number of Dutch students going to the US had been rising since 2004. Conversely, 2,318 US students came to the Netherlands to study in 2008, a 13.7 increase over the previous year.

TU Delft is now available on Twitter. The university announced that it had decided to set up a Twitter account because Twitter will allow the university to “enter into a dialogue with people, rather than simply ‘sending’ information”. Thus far TU Delft on Twitter has been a success: with more than 1,500 tweeters, TU Delft is third on the list of high-scoring Twitter universities, behind only Utrecht and Groningen.

An interactive map showing the distribution of all TU Delft alumni across the globe has now been added to university’s alumni website. The online atlas was created with the help of more than a hundred TU Delft alumni from 25 countries and is intended to enhance the networks of international alumni, as well as enabling the media and prospective students to make direct contact.

x

x twitter.com/delftuniversity

http://me “I spend considerable amounts of time online every day. It’s part of my life, ranging from work, fun and passions to just exploring new things.

My normal online time usually starts in the morning, when I catch up on emails, check my day’s agenda, mark new items and quickly glance at news headlines. I also check my Google reader, which provides me with interesting reads from feeds I’m subscribed to. I then go to one of the forums I moderate, including the world’s largest online magic community, where I’m one of the forum leaders, helping members progress in the art of magic. I’m a semi-professional working magician, and also have a Facebook page focusing on my magic activities and shows. I don’t use Youtube much, Arvind Jayashankar, 23, India, MSc Mechanical Engineering, Precision Microsystems Engineering (faculty of Mechanical, Maritime and Materials Engineering) (Photo: webbecause I think it’s a waste of time cam) just surfing it, but I do enjoy Vimeo, as they have some very good quality stuff and occasionally some awesome competitions. My online identity is a very important, and if you Google me, the first three pages are only me. I’ve worked a decent amount to get myself there with things like SEO. I also have my own professional magic website to manage, which I use for information on shows, bookings, updates and media.

When I’m free, I do chat with friends, but I make sure I don’t spend too much time doing this – it’s very easy to get carried away and just burn time! When productivity beckons, chatting isn’t on my list of things to do. Many people I know and have met online are people who I haven’t actually met for real yet, and are mostly fellow magicians and artists from around the world. I’ve made some wonderful friends online who have helped me over the years.

I used to write for TU Delft’s International weblog. I was quite widely read and had over 220,000 hits on the page. I’ve received many emails, questions and comments on my posts, in which I mainly share experiences about life, the Netherlands, my travels…. I still write this blog, but not as regularly as before.

When I have free time, I provide online technical support on some websites. There are people all over the world having troubles or issues with their machines, and I’m pretty decently versed in handling issues of those sorts. And it also pays!” (DR)

x My favorites: reader.google.com www.skyscanner.nl arvindjshankar.com arvindjayashankar.weblog.tudelft.nl

www.alumni.tudelft.nl

Maastricht vs. Eindhoven Following Maastricht University’s (UM) recent announcement that it plans to start a new Science College next year, the university is left wondering why the country’s other universities of technology have reacted so negatively to this development. xDAVID MCMULLIN/HOP TU Eindhoven has been the fiercest critic of UM’s proposed plan to launch a Science College offering programmes in science and technology based subjects. UM’s rector, Louis Boon, however reacted with fighting words of his own, stating that TU Eindhoven ‘has no vision of education’ and offers ‘bloody awful programmes’ (‘kloteprogramma’s’ in Dutch), in an interview in the Observant, UM’s university newspaper.

The Netherlands’ three established university’s of technology – TU Delft, TU Eindhoven and TU Twente - have expressed concerns that with the addition of UM’s new Science College, the Netherlands will subsequently offer too many science and technology based educational pro-

grammes. But Boon says the market is not yet saturated: “The point is that you offer attractive programmes,” he said, adding that especially TU Eindhoven, which also has a BSc degree programme in ‘liberal engineering sciences’ in the pipeline, has no grounds for complaint: “The situation in Eindhoven is a total disaster….Their new expanded BSc programme will be the same mess as the rest, that I am convinced of.”

Meanwhile, UM’s president, Dr Jo Ritzen, has stated that he also does not understand the concerns expressed by the other Dutch univer-

‘People are now working against us’ sities of technology. In an interview in ScienceGuide, he said: “We have said to Eindhoven: ‘join with us’. But instead, people are now working against us. The Netherlands is far too small for us to compete against each other.” But from all the muchpublicised turmoil, Ritzen does see one clear benefit: “Since this all started, I’ve received twenty applications for our Science College’s 2011-2012 academic year.”

DIS does it right 'Any questions? Please ask’ read the T-shirts of the smiling volunteers greeting many of Holland’s international students at the entrance of the World Forum convention center in Den Haag. This was the ‘Day of International Students’ (DIS) hosted by Nuffic on 13 November, an event attended by more than 2000 international students from across the country.

The amazing, Nuffic-hosted ‘Day of the International Student’ was definitely the place to be last week. This day was different from other university-oriented events, as the attention was all on international students.

The day started with the organizers handing out DIS T-Shirts (guess what colour?), followed by the attendees then proceeding to the DIS plaza, where information about various scholarships and alumni associations was available, as well as personal meetings with embassy representatives. Students from more than 100 nations descended on the

plaza to learn more about opportunities in Netherlands and also create new networks of friends. The opening ceremony, held in the World Forum Theatre, was spectacular, featuring a riveting BMX stunt bike show.

Nuffic’s director general then spoke, expressing how grateful the country was that some 60,000 international students had chosen to study in the Netherlands. The attendance at the event of the Dutch minister of sport, culture and science also helped show that the Dutch truly care about the welfare of international students. The minister said the openness of Dutch society and freedom given to people makes the Netherlands an ideal place to launch a career.

The opening ceremony was followed by workshops, lectures and presentations, ranging from the informative to purely fun. To say participation in these events was good is an understatement, since even the events held in the building’s basement, such as clog

painting, attracted hundreds of students.

Long queues of eagerly waiting students were a common sight at many events.

Elsewhere in the building there were lectures and presentations on how to land jobs in Netherlands, integrate in Dutch culture, and even how to write blogs about one’s stay

This incredible day is further proof that The Netherlands is a great place for internationals. here. There was also ice skating, which left many internationals bruised, traditional Dutch games and Bollywood dancing. At the DIS lounge, international students could meet and exchange experiences.

Later in the evening, the day’s events conclu-

ded with a plenary session in World Forum Theatre and a fashion show, with the winner being decided by means of cheering and clapping from the assembled crowd.

The audience was also shown a spectacular way to network by comedian Adam Fields, who threw a knitting yarn ball to audience member, instructing him to then throw the ball to another person in the crowd, with this process continuing until the entire audience found itself under a huge network of yarn.

Food, drinks, a DJ and performance by the cover band, Tour de Funk, then entertained the crowd well into the night. This incredible day, mixing conferences, seminars and networking opportunities with what was ultimately a hugely entertaining party, served as further proof that the Netherlands is a great place for internationals.

Subin Sivadas

DELTA. 33 18-11-2010

TEDxAmsterdam TEDxAmsterdam will be held on 30 November, and TU Delft is planning to simulcast the event on campus.

TED, which stands for Technology, Entertainment and Design, is a non-profit organisation that focuses on propagating inspiring ideas. The US has been hosting the annual TED conferences, at which speakers are given a maximum of 18 minutes to put forward their vision, since 1984. In previous years, speakers have included many prominent names such as Al Gore, Jane Goodall, Bill Clinton, Bono and Richard Dawkins. The

19

Delta in English

New housing conferences are only open to a select public and as a result TED has become a real phenomenon.

A TED global meeting is now organised in Oxford every year. Locally organised TEDx meetings are another spin-off. TEDxAmsterdam starts at 09:00 on November 30.

x www.ted.com

A new residential complex on the Rotterdamseweg, providing accommodation for 267 students, was officially last week. Over the course of the next few months a further 95 student residences will be opened on the Mijnbouwplein.

“There is still a shortage of student accommodation, but our efforts to deal with it are right on track,” said Paul Rullmann, the vice-president for education of TU Delft’s Executive Board. “This is essential if we are to continue to be an attractive university for students from the Netherlands and elsewhere.” Last

Feedback year, TU Delft and Duwo reached agreement on the development of around 1,000 additional new student residences on the TU Delft campus. Recently, the city of Delft presented a study showing that the “most environmentally friendly alternative” for further development of the TU Delft area provides for 3000 student residences. The new hall of residence on the Rotterdamseweg has 202 rooms with en-suite bathrooms, and 65 with shared facilities.

If you’d like to comment on anything appearing on the English Page or on a university-related matter, or if you have a question or suggestion for us, send your emails to d.mcmullin@tudelft.nl.

We welcome all feedback from our readers. Letters intended for publication should include your name and be no longer than 350 words.

This edition of Delta is also available online at www.delta.tudelft. nl, where you can also access the English Page archive.

Lights of tomorrow in La Rochelle Last month in the picturesque French seaside town of La Rochelle, three TU Delft international students did the university proud, winning prizes and honors at the 2010 Velux Awards, a prestigious international competition for students of architecture. xDAVID MCMULLIN The 2010 International Velux Awards invite students from all over the world to “celebrate talent, determination and courage among the students of architecture”. This biennial competition, which offers three main prizes (one 1st and two 2nd place prizes), and eight honorable mentions, as well as prize money totaling 30,000 euros, aims promote excellence in completed studies in any scale, from smallscale components to large urban contexts or abstract concepts and experimentation.

This year’s competition - which is open to all students of architecture - had 673 entries from 280 schools around the world, including TU Delft, which was among the event’s biggest winners: of 11 winning teams, TU Delft was the only institution to claim three winners, while having only eight teams registered.

The competition’s theme was ‘Light of Tomorrow’, which challenged students to create projects that explored the theme of daylight in its widest sense, creating deeper understandings of this specific, ever-relevant source of energy and light.

Students were set the task of taking an open-minded, experimental approach to exploring the future of daylight in the built environment and widening the boundaries of daylight in architecture, including aesthetics, functionality, sustainability, and interactions between buildings and the environment.

TU Delft’s Velux Award winners included Joe Wu, who claimed the overall 2nd prize, and honorable mention winners, Shi Yan and Chung-Kai Yang. Also claiming an honorable mention award was Berte Daan, a Dutch, TU Delft architecture graduate currently pursuing her studies at EHT Zurich.

Wu, from Hong Kong, graduated from Tunghai University in 2005 and is now pursuing an MSc degree at TU

Joe Wu, Shi Yan and Chung-Kai Yang. (Photo: Sam Rentmeester/FMAX)

Delft. For laymen, daylight, a simple everyday fact of life, may seem an odd concept to build a competition around, but daylight has long been a key element in design.

“Physically, light is the very basic element of the universe, with all earthly operations dependant on the natural light provided by the sun,” Wu says. “Moreover, poetically, light appears in all our human activities, in literature, art, in all human creation throughout history, and light also influences emotional experiences.”

For his project Wu turned to memories of his childhood, of living in a block apartment building in Hong Kong, one of Asia’s most high density built environments, characterized by its extreme vertical urban development. As the jury noted in describing Wu’s project, “the author was living in an apartment building in his childhood. The window was seldom opened and it was blocked by a neighboring wall, but the effects of diagonal sunlight reflections created the most beautiful paintings in time.”

“Ours was the typical urban block, window with no view as opening interface communicating internally or externally,” Wu explains. “Window with no view and facing is not rare in Hong Kong. How to let natu-

ral sunlight get into the living space in this special urban situation was my project’s basic question.”

Wu’s strategy was to create a reflecting system to reflect sunlight to the dark side of the building, by calculating the movement of sunlight, distances between gaps, orientations of every wall and window, and window sizes.

“The complexity of every factor makes every piece of reflecting element different,” he says. “All calculations can be programmed by computer, so digital fabrication is an important part of my project.”

The jury moreover was not only impressed with Wu’s project but also saw its potential for real world application: “The project works with a solution that could be universally applied to major cities all over the world - in dense urban spaces on the dark side of buildings that never receive light.”

Beauty Claiming one of the eight honorable mentions for TU Delft was the team of Shi Yan, from Chengdu, China, and a recent graduate of the TU’s faculty of Architecture, and Chung-Kai Yang, from Taiwan, who is currently pursuing his PhD at TU Delft’s faculty of Electrical Engineering, Mathematics and Computer

Sciences’ department of microelectronics.

Yan and Yang’s project, titled ‘Beauty in the UnDaylightable’, aimed to combine aesthetic design and engineering in a unified expression, centering on collecting sunlight in fields and distributing via optical fibers to neighboring towns/cities.

“Daylight’s a usual, common factor to be considered in architectural designs,” Yan says, “but because it is common, its beauty and interpretation are often neglected. People see daylight as a building element, but forget to appreciate and be playful with it.”

Yang further elaborated on their winning project from an engineering point-of-view: “The ‘light of tomorrow’ has the meaning of efficiently controlling, converting and using energy. While converting solar power has gained in popularity these days, controlling and directing sunlight with optical fibers in architecture and urbanism has been less discussed” The 2010 Velux Awards ceremony was held in La Rochelle and also included an additional two-day workshop for the winners, who were each asked to produce a 4-minute long film based around the theme of ‘The light of La Rochelle’, which were then shown during the award

ceremony. The 23 winners were grouped into eleven teams and each given a digital camcorder to capture the ‘space’, ‘changeability’ and ‘materiality’ of light in La Rochelle.

The short films can be viewed on the Velux Award website.

Yan and Yang’s film aimed to show viewers how to discover infinitive ways of observing and understanding light on ordinary days and in common places, playing on the interactions between light, shadow, space and facades. “Every scene we shot could be found in corners of the city,” Yan said, when introducing their film during the award ceremony. “Every light we caught belonged to two simple and common days of a year. It happens right here, beside us in our daily life.”

And so it was left to the mayor of La Rochelle, Mr Maxime Bono, to express his appreciation for the students’ unique renderings of his city on film: “I saw the light of La Rochelle. The light that is always changing reflected on the walls, so that even though you are in the city you feel as if you are by the sea.”

x iva.velux.com

DELTA. 33 18-11-2010 achterkant

00 20

huisjongste

delftse klanken

Balletje overgooien Volgens de biografie maakt het Van Schaik Quartet ‘ongekunstelde, doch contextgevoelige jazz voor elke gelegenheid’. “Groovy, crispy jazz”, noemt drummer Ate Kleijn het liever. “Geen backbeat groove, maar lekker stuwende swing. Er zitten ook wat latin- en funkdingen onder.” Bassist Nanne Aben spreekt over ‘opgewekte swing jazz’.

De laatste is de opvolger van de naar Amerika teruggekeerde Jack Murphy, die zich als eerste voegde bij het oorspronkelijke duo Karen van Schaik (sax en zang) en pianist Ivan Thung. “We begrepen al gauw dat een bassist meer mogelijkheden bood om te soleren en de muziek minder kaal zou maken”, aldus Van Schaik. Met Kleijn trad ook een slagwerker toe. Van Schaik, die haar bouwkundestudie verruilde voor het conservatorium: “Sommigen denken dat een drummer per definitie veel herrie maakt. Dat is bij jazz niet zo. Met een drummer erbij is er meer interactie mogelijk.”

De flexibiliteit van het kwartet kwam tot uiting op het Jazzfestival Delft. ’s Middags, op het hoofdpodium op de Markt, was hun muziek groovy en funky.’s Avonds speelden ze in een kleine setting voor een café dezelfde nummers, maar dan in swingversie. Kleijn: “In zo’n ambiance, met direct contact met het publiek, komen wij tot ons recht. Dan kun je genieten van jezelf en van de toeschouwers. We kunnen ook ‘klein spelen’ als het moet, zodat mensen die willen borrelen met elkaar rustig hun gang kunnen gaan zonder zich te storen aan ons.”

Ze spelen evergreens als Summertime, All Of Me, Caravan. Kleijn: “Aan standards kun je duizenden interpretaties geven, met behoud van de essentie. Als je er een spannend latin-nummer van maakt, krijgt zo’n standard een heel ander gezicht.” Hij ziet het als ‘het overgooien van een balletje’ met elkaar: “Zo’n eentweetje resulteert op zijn tijd in een prachtig doelpunt.”

Kriep

Van Schaik Quartet, met vlnr Ate Kleijn, Nanne Aben, Karen van Schaik en Emiel van de Ven (tijdelijk vervanger van Ivan Thung). (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Anna Bell is eerstejaars student bouwkunde en woont sinds twee maanden met nog zeven meisjes op de Oude Delft 109. Ze is samen met haar moeder bezig met planken ophangen en haar bed te monteren. Volgens Bell is haar enige taak te zorgen dat de vuilnis wordt buitengezet, maar ze hoeft het niet per se zelf te doen. De ouderejaars noemen nog een HJ-taak is: er wordt ‘s nachts regelmatig aangebeld door studenten die nog even verder willen feesten als de kroegen dicht zijn. Het huis staat aan de Oude Delft en heeft geen gang: na de voordeur sta je meteen in een kamer. De HJ hoort dan vanaf de eerste verdieping een emmer water naar beneden te gooien.

(Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

robert fokkink

Godenstad De afgelopen week was ik in Jeruzalem, stad van God. Of liever gezegd, stad van de goden, want hier bidden christenen, joden en moslims ieder tot hun eigen god.

De moslims knielen in de Al Aqsa-moskee; de joden wiebelen daar net buiten bij de Klaagmuur; verderop drommen christenen samen in de Gethsemané-kerk.

Ieder zijn eigen plek en zo op het eerste gezicht lijkt alles pais en vree. Zo gaat dat altijd met moeilijke problemen: ga er maar ver genoeg vanaf staan en er lijkt niets aan de hand.

In wiskunde geldt hetzelfde. Des te minder je begrijpt, des te makkelijker het lijkt. Neem bijvoorbeeld het vermoeden van Fermat, dat is een eitje. Kwadraten komen relatief veel voor. De eerste miljoen getallen tellen maar liefst duizend kwadraten, dus pak hem beet duizend keer duizend sommen van kwadraten.

De vergelijking van Pythagoras heeft heel veel oplossingen, want er zijn heel veel sommen van kwadraten.

Derdemachten zijn schaarser. Om er duizend te vinden

moet je tellen tot een miljard. De kans op een som van twee derdemachten is niet zo groot. Fermat wist al dat derdemachten nooit optellen tot een derdemacht.

Voor hogere machten is er dan logisch gesproken geen oplossing meer mogelijk. Het vaststellen van dit simpele feit heeft de mensheid driehonderd jaar gekost vanwege misplaatst respect voor hogere machten.

We stoppen bij een maquette van Salomo’s oude tempel: muurtje, gebouwtje, heilige steen. “Verhip, het is net een Hindoetempel”, zeg ik tegen mijn goede vriend en reisgenoot, een veelbelezen Amerikaans-Engelse agnostische jood. “Hindoetempel?” vraagt hij verbaasd. “Maar hindoes hebben toch heel veel goden?”

Typisch monotoon monotheïsme: wij hebben maar één god en dat is beter. Eén god, één leven, één dood, één keer opstaan, één rapportcijfer: voor gedrag. Hindoes moeten veel verder tellen en daarom hebben zij door nood gedwongen het decimale stelsel bedacht. Nog steeds de grootste wiskundige uitvinding.