. . . IYI KITAP
ARALIK 2014
SayI 69 . . Ücretsizdir
www.iyikitap.net
. . . . Aylik Okul Öncesi, Çocuk ve Gençlik Kitaplari Gazetesi
Eleştiren bilinç, özgürleştiren eğitim… Eğitimin asıl amacı, bireyi başkasının işine yarar biri yapmak değildir. Esas olan, bireyi kendine yeterli hâle getirmek, ona yaşam becerileri kazandırmak ve hayata hazırlamaktır. Eleştirel Pedagoji dergisi yaklaşık 6 yıldır bu gerçeği dillendiriyor.
Ocak 2009’da çıkmaya başlayan ve o günden bu yana yayın hayatını aralıksız sürdüren Eleştirel Pedagoji dergisi, adını özellikle akademik çevrelerde ilgi gören uluslararası politik bir eğitim hareketinden alıyor. Marksizm’den ve Frankfurt Okulu gibi Marksizm kaynaklı düşünce topluluklarından etkilenen Eleştirel Pedagoji hareketi, dünyanın önde gelen eleştirel eğitimcilerinden Brezilyalı Paulo Freire’nin düşüncelerinden ilham almış. Hareket özünde, öğrencilerin özgürlük bilinci geliştirmesine, otoriter eğilimlerin farkına varmasına ve bilgiyi güç hâline getirip yapıcı eyleme dökmesine yardımcı olma, eğitimi bu yönde dönüştürme amacını taşıyor. Ülkemizde kısa bir dönem hayata geçirilen Köy Enstitüleri’ni kısmen de olsa Eleştirel Pedagoji hareketinin uygulama alanı içinde görmek mümkün.
İyi Kitap’ta bu ay… 2014’ü geride bırakırken, bu yılın son sayısını öğrenci, eğitimci ya da ebeveyn olarak hepimizi yakından ilgilendiren bir konuya, eğitim sisteminin eleştirisine ayırdık. Okul ve eğitim kavramlarının geçmişini, yapılanmasını, açmazlarını ve süregiden sisteme karşı geliştirilen belli başlı alternatifleri inceleyen kitaplar üzerinden konuyu irdelemeye çalıştık. Meseleye çok yönlü bakabilmek için, çocuk edebiyatında örgün eğitim sisteminin insanı normalize eden ve tektipleştiren yapısı, okulda ilk gün endişesi, akran zorbalığı, öğrenci-öğretmen arasındaki iktidar ilişkileri gibi farklı görünmekle birlikte, aslında hepsi birbiriyle bağlantılı olan sorunları merkez alan kitaplar üzerinden fikir üretmeye çalıştık. Ayrıca konuyu kuramsal açıdan inceleyen ve farklı modeller üzerinde duran başvuru kitaplarına da geniş yer verdik. Pek çok soruya yanıt ararken, bir yandan da üzerinde hep birlikte düşünebileceğimiz yeni sorular üretmek için çabaladık. Eğitim bir haksa ve bireyi özgürleştirmesi gerekiyorsa, zorunlu eğitimin dayatmacı yaklaşımı karşısında nerede duruyoruz? Mevcut eğitim sistemi, çocukların ve gençlerin kendi ayakları üzerinde durabilen, tutkuları ve becerileriyle kendini var eden ve geliştiren toplumsal bir birey olma yolunda ilerlemesini destekliyor mu gerçekten? Yoksa “hepsi hepsi duvardaki bir tuğla” mıyız? Ve bu duvar daha ne kadar yükselecek?
Adını ve çıkış noktasını bu hareketten alan Eleştirel Pedagoji dergisi de amacını neoliberal ve her türden gerici politikanın eleştirisini yapmak, kamusal bir eğitimin gerçekleşmesi yönünde zihinsel katkı sunup pratikler geliştirmek olarak tanımlıyor. Derginin Genel Yayın Yönetmeni Ünal Özmen’le dergiye, eğitime ve ülkemizdeki sorunlara dair sohbet ettik. Eleştirel Pedagoji, kavram olarak neyi ifade ediyor? Eleştirel Pedagoji dergisi nasıl bir noktadan yola çıkarak ve hangi ihtiyaçlardan ötürü yayın hayatına başladı, derginin hedef kitlesi kimler ve nasıl bir işlevi olması hedeflendi? Türkiye’de, öğretim programları, ders kitapları, öğretme yöntem ve teknikleri; öğretmenin rolü, örgütsel
yapı, finansman yolları gibi eğitim sistemine yön ve biçim veren belli başlı uygulamalar 2003’ten sonra kapsamlı bir değişime tabi tutuldu. İnşa edilen bu eğitim anlayışı, hem eleştirdiği sistemin iki yüz yıllık birikimini tümüyle reddediyor hem de bilimi, bilginin esas kaynağı olarak ele almıyordu. Eğitimde özelleştirmeyi öngörmesiyle birlikte düşünüldüğünde bu politikanın kamu yararını gözetmediği, bilimsel ve laik olamayacağı açıktı. Fakat değişim fikri yapılandırmacılık, öğrenci merkezlilik, katılımcılık gibi Türkiye için yeni sayılan kavramlarla ve üstelik mevcut sistemin kusurlarıyla birlikte piyasaya sürülmüştü. Bütün bu olup bitenleri anlamak, anlamlandırıp kamuoyunu bilgilendirmek gerekiyordu. Ancak tümüyle Batılı ekonomik kuruluşların