Tulpia Panel
Secularisme beknot individuele vrijheden en is derhalve achterhaald In onze nieuwe rubriek TULPIA-panel geven panelleden van diverse pluimage hun mening over een actueel onderwerp. Sinds enige tijd is Turkije in de ban van hoofddoek (türban). De regering-Erdoğan heeft het verbod op het dragen van de türban opgeheven. De Adalet ve Kalkınma Partisi (Partij voor rechtvaardigheid en ontwikkeling, AKP) meent dat het verbod op het dragen van een hoofddoek in strijd is met grondrechten zoals het recht op onderwijs. De Turkse justitie zag onder andere in deze opheffing een bewijs dat de AKP handelt in strijd met het secularisme, een van de grondbeginselen van de Turkse republiek. De hoogste aanklager bij het Constitutionele Hof in Ankara wil nu de AKP verbieden. De leden van TULPIA-panel geven hun mening over de stelling: “Het secularisme beknot individuele vrijheden en is derhalve achterhaald.” Monique NurdoğanFerwerda, advocate en antropologe:
“In seculiere staten zoals Nederland tracht de staat zich neutraal op te stellen tegenover alle religies voor zover die de burgerlijke wetgeving integraal erkennen en respecteren. In radicaal seculiere ofwel secularistische staten echter worden de meeste vormen van religie geheel verbannen uit het staatsleven. Religieuze overtuiging mag alleen binnen de private levenssfeer geuit worden. Turkije is hier een goed voorbeeld van. Deze radicale uitwerking van het secularisme kan individuele vrijheden beperken. Te denken valt hier aan het verbod op het dragen van een hoofddoek in publieke instellingen. Het secularisme echter is vanuit mijn (westerse) optiek - anders dan het radicale secularisme - juist een voorwaarde voor het effectueren van individuele vrijheden. Dit behoeft geen betoog indien we kijken naar staten waar religie en staat niet gescheiden zijn, zoals Iran en Saoedi-Arabië. Individuele vrijheden, zeker die van vrouwen, worden in deze staten niet of nauwelijks gerespecteerd. Scheiding van kerk en staat heeft mede geleid tot de emancipatie van veel vrouwen. Zij hebben het kiesrecht verkregen, recht op onderwijs, toegang tot de arbeidsmarkt en meer gelijkwaardigheid (volgens de wet) in familierechtelijke situaties. Als het aan de imam of de dominee zou hebben gelegen, was dit nooit gebeurd. Met name vrouwen dienen zich dan ook te realiseren dat, indien het secularisme wordt losgelaten en religie haar weg terug zal vinden in de staatsapparaten, het in de eerste plaats vrouwen zullen zijn die hun nieuw verworven individuele vrijheden zullen dienen op te geven.”
Ahmet Olgun, journalist
“De meeste democratische rechtsstaten zijn in de praktijk seculier zonder dat dit expliciet in de grondwet is geregeld. Die lan-
TULPIA voorjaar 2008
den houden zich niet verre van de religie of gelovige burgers. Integendeel. Een van de taken van de staat is het leven van zijn burgers aangenaam te maken, ook dat van de gelovigen. Dat zijn immers ook kiezers en belastingbetalers. Turkije is wat secularisme betreft roomser dan de paus. Het land vraagt (een deel van) zijn burgers tijdens kantooruren hun geloof af te zweren. Wanneer mensen vanwege hun uiterlijk of religieus vertoon geen toegang krijgen tot overheidsdiensten en onderwijsinstellingen is dat in strijd met de individuele grondrechten. Je mag mensen niet discrimineren of achterstellen vanwege hun geslacht, ras, geloof enzovoorts. Wanneer dat wel gebeurt, is er sprake van ‘staatsracisme’, apartheid. Een groep potentiële vrouwelijke studenten is structureel ‘dom’ gehouden. Hun is de mogelijkheid ontnomen zich verder te ontwikkelen. Als agnostische democraat betreur ik hoe sommige ‘secularisten’ hun regime verdedigen. Net als de bekrompen fundamentalistische islamisten menen zij dat hun ideologische religie onveranderlijk is, terwijl in democratieën niets eeuwig is. Als de meerderheid een koerswijziging wil afdwingen via parlementaire wegen, in welke richting dan ook, dient dat ook te geschieden. Dat is tevens ook de sterke kant van de democratie die als enig systeem niemand uitsluit, zelfs de eigen vijanden niet. Het is dan ook zeer betreurenswaardig dat de hoogste Turkse aanklager nu probeert de AKP verboden te laten verklaren. In de parlementaire democratieën worden politieke geschillen beslecht in het parlement, niet in rechtszalen. Met deze stap ontneemt justitie de Turkse samenleving de kans zich democratisch verder te ontwikkelen. Een democratie gedijt juist bij pluriformiteit.
Sadık Yemni, schrijver
“Je ziet dat er de laatste jaren wereldwijd een terugkeer en een herwaardering van de godsdienst is. Dit is niet alleen in islamitische landen het geval, maar ook in het Westen. Door deze maatschappelijke ontwikkelingen komt de strikte scheiding tussen godsdienst en staat onder druk te staan. Laïcisme is in zijn oorspronkelijke betekenis een ideaal en kan alleen plaatsvinden in volwassen democratieën. Maar zelfs in Frankrijk, toch de wieg van het laïcisme, staat laïcisme op gespannen voet met de maatschappelijke ontwikkelingen en wordt dus niet strikt toegepast. De wereld verandert in razend tempo en samenlevingen wor-
