Turkse gemeenschap Amsterdam 2009

Turkse gemeenschap in cijfers

Projectnummer: 9039 In opdracht van: Tulpia

www.tulpia.nl 020-3376490

Raziye Simsek MSc

Oudezijds Voorburgwal 300

Postbus 658

1012 GL Amsterdam

1000 AR Amsterdam

Telefoon 020 251 0307

Fax 020 251 0444

r.simsek@os.amsterdam.nl

www.os.amsterdam.nl

Amsterdam, september 2009

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Inhoud Inleiding

4

1 Bevolking 1.1 Aantal Amsterdammers van Turkse herkomst 1.2 Aandeel jongeren 1.3 Aandeel ouderen 1.4 Nieuwe Amsterdammers 1.5 Vertrek uit Amsterdam 1.6 Prognoses bevolkingsaantal 1.7 Vestiging en vertrek per stadsdeel 1.8 Aandeel Turkse Amsterdammers per stadsdeel

5 5 5 6 6 7 7 8 8

2 Werk en inkomen 2.1 Werklozen per stadsdeel 2.2 Werkloosheid naar geslacht en opleidingsniveau 2.3 Werkloosheid per leeftijdsgroep 2.4 Werkloze jongeren 2.5 Werkloosheidspercentages 2.6 Ondernemerschap

10 10 11 11 12 12 12

3 Diversiteit 3.1 Verbondenheid 3.2 Contact met buren 3.3 Volgen van nieuws 3.4 Gemengde vriendengroep 3.5 Leefsituatiescore

14 14 14 15 15 15

4 Opleidingsniveau 4.1 Opleidingsniveau 4.2 Gemiddelde cito-toets score 4.3 Basisschooladviezen 4.4 Startkwalificatie

17 17 17 18 18

5 Politiek 5.1 Functioneren gemeentebestuur 5.2 Vertrouwen in gemeentebestuur 5.3 Weten wie de stadsdeelvoorzitter is 5.4 GeĂŻnteresseerd in Amsterdamse stadsdeelpolitiek 5.5 Percentage dat gaat stemmen 5.6 Opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen 5.7 Partijkeuze laatste gemeenteraadsverkiezingen

20 20 20 21 21 21 22 22

6 Divers

23

2

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

6.1 Woning 6.2 Geestelijke gezondheidszorg 6.3 Religie 6.4 Beeldvorming 6.5 Discriminatie 6.6 Concentraties Turkse gemeenschap

23 23 25 26 26 28

3

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Inleiding

Tulpia is een landelijk tijdschrift dat zich vooral richt op de actuele ontwikkelingen in Nederland en Turkije. De doelstelling van Tulpia is om met zijn multiculturele concept een brug te slaan tussen de Turkse en Nederlandse belevingswereld. Tulpia richt zich op Turken in de leeftijd 18-48 jaar, waaronder Turkse ondernemers, hoogopgeleide mannen en vrouwen, studenten en jongeren, Nederlanders en allochtonen die enige affiniteit hebben met de Turkse gemeenschap en of met Turkije.

Tulpia heeft O+S gevraagd cijfers te leveren over de Turkse gemeenschap in Amsterdam.

In dit rapport staan cijfers over Amsterdamse Turken op de gebieden: met name bevolking, opleiding, arbeid, inkomen, diversiteit, politiek en woningbezit.

4

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

1 Bevolking

In dit hoofdstuk staan de bevolkingscijfers van Amsterdammers van Turkse herkomst centraal. O+S hanteert voor de definitie van allochtoon de CBS definitie en volgens deze definitie is iemand Turks als minimaal ĂŠĂŠn van de ouders in Turkije is geboren.

1.1 Aantal Amsterdammers van Turkse herkomst Het aantal Amsterdammers van Turkse herkomst is in het afgelopen 5 jaar licht toegenomen. De Turkse groepering is in 2008 de twee na grootste herkomstgroep in Amsterdam.

Tabel 1.1 Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari 2004-2008 (abs.) herkomstgroepering

2004

2005

2006

2007

2008

Surinamers

70717

70446

69645

68878

68813

Marokkanen

62691

64370

65426

66256

67153

Turken

37333

37943

38337

38565

38913

Antillianen

11503

11523

11360

11290

11440

overige niet-westerse allochtonen

68159

70049

70401

71269

72175

totaal niet-westerse allochtonen 1)

250403

254331

255169

256258

258494

westerse allochtonen

102671

104723

105112

104742

107422

autochtonen totaal

385689 738763

383897 742951

382746 743027

382104 743104

381374 747290

1) Niet-westerse allochtonen = Surinamers, Antillianen, Turken, Marokkanen en overige niet-westerse allochtonen.

1.2 Aandeel jongeren Onder Turkse jongeren van 0 tot 25 jaar is de grootste groep tussen de 8 en 17 jaar. Tien procent is tussen de 8-12 jaar en eveneens 10% tussen 13-17 jaar.

Tabel 1.2 Jongeren naar herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 januari 2008 (procenten) herkomstgroepering Surinamers Antillianen Turken Marokkanen overige niet-westerse allochtonen totaal niet-westerse allochtonen westerse allochtonen autochtonen totaal

0-3 8 2 7 16 15 46 12 42 100

4-7 10 2 8 18 16 55 10 35 100

8-12 13 2 10 18 15 57 9 34 100

13-17 15 2 10 18 13 59 8 33 100

18-24 12 2 7 12 10 43 13 45 100

totaal 12 2 8 16 13 50 11 39 100 bron: O+S

5

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

1.3 Aandeel ouderen De Turkse gemeenschap heeft de op één na kleinste aandeel 55-plussers (2%).

Tabel 1.3 Ouderen naar herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 januari 2008 (procenten) herkomstgroepering

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80+

totaal

Antillianen

2

1

1

1

1

0

1

Turken

3

3

3

2

1

0

2

Marokkanen

5

4

6

4

2

0

4

Surinamers

9

7

7

6

5

3

7

overige niet-westerse allochtonen

7

4

3

3

2

1

4

totaal niet-westerse allochtonen

24

18

20

16

10

5

17

westerse allochtonen

16

14

15

15

13

10

14

autochtonen

59

67

65

69

78

85

69

100

100

100

100

100

100

100

totaal

bron: O+S

1.4 Nieuwe Amsterdammers Turkije staat op de zevende plaats met het aantal nieuwe vestigers in Amsterdam.

Tabel 1.4 Meeste vestiging uit het buitenland naar herkomstgroepering, 2004-2008 (abs.)

2004

2005

2006

2007

2008

1 Groot-Brittannië

719

664

784

864

1206

2 Verenigde Staten van Amerika

607

637

842

953

1170

3 Duitsland

614

532

713

708

1001

4 Bulgarije

55

60

59

932

820

5 India

133

242

455

493

719

6 Frankrijk

311

328

330

508

716

7 Turkije

667

446

418

459

685

8 Suriname

836

541

496

496

630

9 Italië 10 Marokko 11 Polen 12 Roemenië

263

291

336

406

612

1039

564

506

517

604

369

458

515

530

597

99

68

93

501

511

13 Sovjet Unie (vm.)

294

298

321

330

500

14 Spanje

263

237

275

320

483

15 Ghana

290

489

357

246

435

16 China

273

181

227

227

353

17 Tsjechoslowakije (vm.)

150

117

174

226

321

18 Australië

194

207

229

228

299

19 Nederlandse Antillen en Aruba

390

153

189

240

297

20 België

152

133

172

183

296

21 Brazilië

160

165

197

239

281

6

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

22 Japan 23 Portugal 24 Canada 25 Zuid-Afrika

293

272

222

207

270

99

101

117

169

246

119 85

143 86

163 116

189 147

241 219 Bron: O+S

1.5 Vertrek uit Amsterdam Tussen 2004 en 2008 zijn 1.565 Amsterdamse Turken vertrokken uit Amsterdam.

Ongeveer de helft daarvan is naar het buitenland vertrokken. Omdat personen niet verplicht te zijn te melden naar waar ze vertrekken is het niet bekend in welke land zij zich gevestigd hebben. Ook zijn er relatief veel Amsterdamse Turken vertrokken naar Zaandam en Almere.

Tabel 1.5 Vertrek uit Amsterdam, gemiddeld per jaar 2004-2008 (abs.) overig nietwesterse westerse autochtonen allochtonen allochtonen

Surinamers

Antillianen

Turken

Marokkanen

totaal

Almere

772

117

124

220

351

240

907

2731

Amstelveen

126

23

27

51

346

406

1145

2125

Diemen

135

34

30

47

141

125

423

934

Haarlem

31

12

24

25

88

220

948

1348

Haarlemmermeer

205

29

80

123

164

225

1081

1908

Purmerend

125

13

46

50

118

110

700

1162

206

41

135

201

190

207

931

1911

overig Nederland

1037

340

308

490

1445

2339

11679

17638

Buitenland Totaal

1994 4631

668 1278

791 1565

1329 2538

4309 7152

7167 11039

4243 22056

20502 50259

Zaandam

bron: O+S

1.6 Prognoses bevolkingsaantal De verwachting is dat in 2030 het aantal Turken in Amsterdam is toegenomen met 0,4%.

Daarmee wordt het aandeel Turkse Amsterdammers 5,6.

Tabel 1.5 Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari 2008 en de prognoses hiervan, 1 januari 20102030 2008 herkomstgroepering

2010

2020

2030

abs.

%

abs.

%

abs.

%

abs.

%

Marokkanen

67153

9,0

69936

9,2

80112

10,1

88270

10,7

Surinamers

68813

9,2

68907

9,1

65185

8,3

61804

7,5

Turken

38913

5,2

40000

5,3

43243

5,5

46520

5,6

Antillianen

11440

1,5

11460

1,5

12012

1,5

12406

1,5

381374 747290

51,0 100

382652 759300

50,4 100

371027 789678

47,0 100

366946 826682

44,4 100

autochtonen totaal

bron: O+S

7

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

1.7 Vestiging en vertrek per stadsdeel Onder Turkse Amsterdammers is er veel vertrek uit Amsterdam-Noord (55) gevolgd door Oost-Watergraagsmeer (53). De meeste Turkse Amsterdammers vertrekken naar Amsterdam Centrum en Zuideramstel.

Tabel 1.6 Saldo van vestiging en vertrek naar stadsdelen en herkomstgroepering, 2007 (abs.) stadsdeel Centrum Westpoort

Surinamers

Antillianen

Turken

Marokkanen

autochtonen

totaal

+93

+14

+28

+53

+253

+995

-

+1

-1

-1

-17

-25

Westerpark

-16

+14

-19

-41

+142

+290

Oud-West

-37

-1

-12

-8

+85

+138

Zeeburg

-31

+14

-39

-38

+71

+77

Bos en Lommer

-46

-4

+5

-94

+36

-75

De Baarsjes

-41

+7

-25

-44

+38

+15

-135

-16

-55

-113

-795

-1542 -121

Amsterdam-Noord GeuzenveldSlotermeer

-19

+8

-20

-52

-175

Osdorp

-34

+7

+3

-23

-205

-102

Slotervaart

-44

-2

-30

-23

-320

-193

Zuidoost

+4

-45

+11

-21

-32

-175

Oost-Watergraafsmeer

-52

+15

-53

-57

+67

+145

Oud-Zuid

-52

+15

+4

-13

-293

-137

-38 -448

+4 +31

+26 -177

+13 -462

-96 -1241

+52 -658

Zuideramstel Amsterdam

bron: O+S

1.8 Aandeel Turkse Amsterdammers per stadsdeel De meeste Amsterdammers van Turkse komaf wonen in Geuzenveld-Slotermeer (18%) en Amsterdam-Noord (13%). Amsterdammers van Turkse komaf wonen het minst vaak in stadsdeel Zuideramstel.

Tabel 1.8 Bevolking naar stadsdelen en herkomstgroepering, 1 januari 2008 (procenten) stadsdeel Centrum

Surinamers

Antillianen

Turken

Marokkanen

autochtonen

totaal

4

6

2

2

13

11

Westerpark

3

3

2

4

5

5

Oud-West

2

3

2

2

5

4

Zeeburg

7

5

8

9

6

7

Bos en Lommer

3

3

12

10

3

4

De Baarsjes

3

3

7

6

4

5

11

10

13

12

13

12

Geuzenveld-Slotermeer

4

4

18

15

4

6

Osdorp

6

4

12

11

6

6

Slotervaart

5

3

10

11

5

6

38

40

2

2

6

11

6

5

7

8

9

8

5

7

4

5

14

11

2 100

4 100

1 100

2 100

8 100

6 100

Amsterdam-Noord

Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel Amsterdam

8

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

bron: O+S

9

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

2 Werk en inkomen

In dit hoofdstuk worden twee verschillende definities van werkloosheid gebruikt. Wanneer over het werkloosheidspercentage wordt gesproken wordt het aandeel van de beroepsbevolking bedoeld dat niet of minder dan 12 uur per week werkt, maar wel actief op zoek is naar een baan van 12 uur of meer en binnen twee weken zou kunnen beginnen met werken. Deze mensen staan niet altijd ingeschreven bij het Centrum voor Werk en Inkomen (cwi). Het werkloosheidspercentage wordt bepaald op basis van een tweejaarlijkse enquĂŞte, de Regionale EnquĂŞte Beroepsbevolking (reb). De laatste cijfers die beschikbaar zijn hebben betrekking op 2007. Daarnaast wordt werkloosheid vaak gemeten aan de hand van het aantal niet werkende werkzoekenden (nww-ers) dat staat ingeschreven bij het cwi. De meest recente cwi-gegevens hebben betrekking op 1 juli 2008.

2.1 Werklozen per stadsdeel De meeste geregistreerde werkloze Turkse Amsterdammers wonen in Geuzenveld Slotermeer (18%), gevolgd door Amsterdam-Noord (13%) en Bos en Lommer (13%).

Tabel Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar stadsdelen en herkomstgroepering, 1 juli 2008 (procenten) Stadsdeel

Surinamers

Antillianen

Turken

Marokkanen

autochtonen

totaal

Centrum 1)

4

4

1

2

15

8

Westerpark

4

3

3

4

7

5

Oud-West

2

3

2

2

6

4

Zeeburg

7

3

8

10

6

7

Bos en Lommer

3

3

13

11

3

6

De Baarsjes

4

3

8

5

5

5

13

12

13

11

14

13

4

6

18

15

4

8

4

2

10

11

4

6

Amsterdam-Noord GeuzenveldSlotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost OostWatergraafsmeer Oud-Zuid

3

2

9

10

3

5

35

45

3

2

6

14

8

5

8

9

9

8

6

5

4

5

13

9 3

Zuideramstel

2

2

1

2

6

Onbekend

1

1

0

0

0

1

100

100

100

100

100

100

Amsterdam

bron: O+S

10

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

2.2 Werkloosheid naar geslacht en opleidingsniveau Turkse vrouwen zijn vaker werkloos dan Turkse mannen. Het gaat hier wel om geregistreerde werkloosheid. Amsterdammers van Turkse herkomst zijn de een na kleinste groep met geregistreerde werklozen.

Tabel Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar geslacht, herkomstgroepering en opleidingsniveau, 1 juli 2008 (procenten) herkomstgroepering basisonderwijs

VMBO

MBO/HAVO/VWO

HBO/bachelor

WO/master

onbekend

totaal

Turkse mannen

906

411

215

43

29

-

1604

Turkse vrouwen

1525

415

223

40

23

-

2226

1083

1687

1247

270

68

-

4356

Totaal Surinamers Antillianen

189

322

227

49

17

-

804

Turken

2431

826

438

83

52

-

3830

Marokkanen

3991

1365

844

156

93

-

6449

Autochtonen

1460

2513

2381

2017

1238

3

9612

15088

9858

7618

4045

2398

5

39012

7

17

16

7

3

-

11

Totaal totaal (procenten) Surinamers Antillianen

1

3

3,0

1

1

-

2

Turken

16

8

6

2

2

-

10

Marokkanen

27

14

11

4

4

-

17

autochtonen Totaal

10 100

26 100

31 100

50 100

52 100

60 100

25 100

bron: CWI/O+S

2.3 Werkloosheid per leeftijdsgroep Onder Amsterdamse Turken is de grootste groep niet werkende werkzoekenden tussen de 25-34 jaar (13%).

Tabel 2.3 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar geslacht, herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 juli 2008 (procenten) t/m 19

20-24

25-34

35-44

45-64

totaal

Surinamers

24

17

9

10

12

11

Antillianen

3

5

2

2

2

2

Turken

9

11

13

12

7

10

Marokkanen

14

23

21

18,0

13,0

17

autochtonen totaal

25 100

11 100

11 100

20 100

35 100

25 100

bron: CWI/O+S

11

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

2.4 Werkloze jongeren Per 1 juli 2008 zijn van de jongeren tot 25 jaar, de Amsterdamse Turken de twee na grootste groep niet-werkende werkzoekenden.

Tabel 2.4 Jongeren (niet-werkende werkzoekenden) naar herkomstgroepering, 1 januari 2007-1juli 2008 (procenten) 1 januari 2007 1 januari 2008 1 juli 2008 NWW naar herkomstgroepering

Surinamers Antillianen Turken Marokkanen autochtonen totaal

t/m 19 jaar 24 6 7 15 28 100

20-24 jaar 22 5 11 23 13 100

t/m 19 jaar 20 4 8 17 29 100

20-24 jaar 21 5 10 24 14 100

t/m 19 jaar 24 3 9 14 25 100

20-24 jaar 17 4 11 23 11 100

bron: CWI/O+S

2.5 Werkloosheidspercentages Vijftien procent van alle Amsterdammers van Turkse komaf is werkloos. Hiervan is 20% vrouw en 12% man.

Tabel 2.5 Werkloosheidspercentages per herkomstgroepering en geslacht, 2007 1) herkomstgroepering mannen vrouwen Surinamers + Antillianen 10 15 Turken 12 20 Marokkanen 19 23 overige niet-westerse allochtonen 17 19 westerse allochtonen 6 11 autochtonen 3 4 totaal 7 9

totaal 12 15 20 18 8 4 8

1) Werkloosheidspercentage = werkloze beroepsbevolking in procenten van de beroepsbevolking. bron: O+S/REB

2.6 Ondernemerschap In Amsterdam is het grootste deel van de werkzame beroepsbevolking (87%) in loondienst, maar er is ook een aanzienlijke groep met een eigen bedrijf (13%). In 2006 telde de hoofdstad 67.000 ondernemers. EĂŠn op de drie ondernemers is buiten Nederland geboren, evenals vier van de tien starters. 1 Het aandeel zelfstandig ondernemers is het hoogst onder autochtonen (15%) en westerse allochtonen (14%). Daarna volgen Turken en overige niet-westerse allochtonen met 10%.

1

De bron voor deze cijfers is de Kamer van Koophandel (KvK) in Amsterdam. De KvK registreert alleen het geboorteland van de ondernemer zelf, waardoor uitsluitend cijfers over de eerste generatie migranten bekend zijn. De tweede generatie wordt tot de Nederlanders gerekend.

12

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Figuur 8.5 Aandeel ondernemers in Amsterdam van de werkzame beroepsbevolking, 2007

autochtonen westerse allochtonen Turken

85

15

86

14

88

10 loondienst

overige nietwesterse groepen

89

eigen bedrijf

10

Marokkanen

92

7

Surinamers/ Antillianen

93

7

60

werkt mee in eigen bedrijf

% 80

100 bron: O+S/REB

13

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

3 Diversiteit

3.1 Verbondenheid Amsterdamse Turken voelen zich relatief laag verbonden met de buurt (71%), met de stadsdeel voelen zij zich iets meer verbonden vergeleken met de overige groepen allochtonen (63%) en met Amsterdam (78%) voelen zij zich ook relatief laag verbonden vergeleken met de overige herkomstgroepen in Amsterdam.

Tabel 3.1. In welke mate voelt u zich verbonnden met‌(2007) in procenten Surinamers Antillianen Turken Marokkanen

ov. nietwesterse allochtonen

westerse autochto allochtonen

uw buurt

71

94

71

74

69

75

uw stadsdeel

58

75

63

65

47

62

Amsterdam

87

81

78

82

82

95

Nederland

77

88

73

76

77

88

Europa uw eigen etnische groep in Amsterdam uw religie of andere levensovertuiging

38

35

41

49

43

66

64

47

69

72

41

44

62

44

64

74

43

28

mensen van uw geslacht

47

29

48

56

49

52

uw beroepgroep Amsterdammers

57 68

65 47

48 68

57 64

46 57

69 79

Bron: Burger

3.2 Contact met buren Turkse Amsterdammers hebben vergeleken met de overige herkomstgroeperingen relatief weinig contact met zijn of haar buren. Veertien procent zegt zelden of nooit contact te hebben met zijn of haar buren.

Tabel 3.2 Hoe vaak heeft u contact met uw buren? In 2008 (procenten) Surinamers Antillianen

Turken Marokkanen

overige nietwesterse westerse autochtonen allochtonen allochtonen

totaal

minstens 1 keer per week

70

73

63

69

64

70

72

70

2 keer per maand

11

12

13

10

4

9

10

10

1 keer per maand

2

2

4

4

7

5

6

5

minder dan 1 keer per maand

3

0

4

2

10

5

4

4

12

12

14

9

15

11

8

10

2

0

3

6

0

0

0

1

zelden of nooit weet niet, geen antwoord

14

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

totaal

100

100

100

100

100

100

100

100

bron: Burgermonitor

3.3 Volgen van nieuws Ruim de helft van de Turkse Amsterdammers volgt op Turkse zenders het nieuws- en- of actualiteitenprogramma’s.

Tabel 3.3 Op welke zender volgt u over het algemeen nieuws- en-of actualiteitenprogramma’s?

Turken Turkse zenders

55 bron: Burgermonitor

3.4 Gemengde vriendengroep Turkse Amsterdammers hebben relatief minder vaak een gemengde vriendengroep. In 2007 heeft 44% van de Turkse Amsterdammers een gemengde vriendengroep.

Tabel 11.8 Percentage Amsterdammers met gemengde vriendengroep (evenveel/ meeste/alle vrienden uit andere etnische groep(en), 2004-2007 2004

2005

2006

2007

Surinamers

70

Turken

63

64

65

55

55

53

44

Marokkanen

62

57

53

52

overige niet-westerse allochtonen

65

57

60

67

westerse allochtonen

-

45

48

37

autochtonen

-

22

18

17

-

38

35

31

Totaal

2

bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor

3.5 Leefsituatiescore De cijfers in onderstaande tabel is een leefsituatie index. Dit is een samengestelde maat die een beeld geeft van de leefsituatie of algehele welzijn. De index wordt berekend op basis van scores op wonen, gezondheid consumptiegoederen, vrijetijdsactiviteiten, mobiliteit, sociale participatie, sportactiviteiten, vakantie en sociaal netwerk. Uit deze tabel blijkt dat de leefsituatiescores verschilt per herkomstgroep, Amsterdammers van Marokkaanse afkomst hebben de minst gunstige leefsiuatie (91) en daarna volgen de Amsterdammers van Turkse afkomst (93). Ook Amsterdammers van Surinaamse afkomst (96) en overige niet westerse landen (96) scoren onder het Amsterdams gemiddelde (100). De voorlopige cijfers voor 2008 laten zien dat alle groepen er op vooruit zijn gegaan, maar de onderlinge rangorde is wel hetzelfde gebleven.

2

In 2004 werd deze vraag niet gesteld aan autochtonen. Het totaal percentage is daarom niet vergelijkbaar met de volgende jaren.

15

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Tabel 3.5 Gemiddelde leefsituatiescore (SLI) naar herkomstgroepen, 2000, 2002, 2004 en 2006 Surinaams Turks Marokkaans

2000 94

2002 95

2004 94

2006 96

91

94

94

93

91

91

92

91

overig niet-westers

102

98

96

96

overig westers

101

102

105

105

autochtoon

104

103

102

102

gemiddeld

100

100

100

100

Bron: de staat van de stad Amsterdam 4

16

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

4 Opleidingsniveau

4.1 Opleidingsniveau Driekwart van de Amsterdammers van Turkse komaf is laagopgeleid (74%).

Tabel 4.1 Etnische groepen naar opleidingsniveau, 2007

Surinamers & Antillianen

laag

middelbaar

55

29

hoog totaal 17

100

Turken

74

19

7

100

Marokkanen

75

19

7

100

overige niet-westerse allochtonen

49

32

19

100

westerse allochtonen

30

31

39

100

autochtonen totaal

29 40

30 29

41 32

100 100

bron: enquĂŞte beroepsbevolking Laag is: 1 geen opleiding of enkele jaren basisonderwijs 2 lagere school, basisschool 3 lagere school plus enkele jaren onderwijs zonder einddiploma 4 diploma LBO,VBO (huishoud-, ambacht-, technische school of interne bedrijfs- opleiding) MBO-kort 5 diploma MAVO, MULO, VMBO Middelbaar is: 6 diploma MBO-lang of interne bedrijfsopleiding op MBO-niveau 7 diploma HAVO, VWO, HBS, MMS Hoog is: 8 diploma HBO 9 WO, universiteit

4.2 Gemiddelde cito-toets score Turkse kinderen staan op een gedeelde vierde plaats met de gemiddelde citoscore (534).

Het is wel lager dan het Amsterdamse gemiddelde van 537.

Tabel 4.2 Gemiddelde citoscores 2008 gemiddelde citoscore autochtonen

541

westerse allochtonen

540

overige niet-westerse allochtonen

536

Surinaams

534

Turks

534

Antilliaans

533

Marokkaans totaal

533 537 bron: O+S

17

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

4.3 Basisschooladviezen Ruim een kwart van de Amsterdamse leerlingen van Turkse herkomst krijgen vmbo of lwoo advies Tabel 4.3 Basisschooladviezen 2008 (procenten) pro vmbo+lwoo

vmbo b+k

vmbo g+t

vmbo t+havo

havo

havo+vwo

vwo

kopklas

totaal

Surinaams

2

25

12

20

11

13

10

7

0

100

Antilliaans

5

27

12

22

9

9

7

7

1

100

Turks

4

28

17

17

5

11

9

6

2

100

Marokkaans overige niet-westerse allochtonen

3

26

16

21

11

10

7

6

1

100

2

18

12

19

11

11

12

13

1

100

westerse allochtonen

2

8

6

10

10

17

15

31

1

100

Autochtonen

1

10

6

10

8

16

17

33

0

100

Onbekend totaal

5 2

15 18

9 10

13 15

10 9

15 14

12 12

19 19

3 1

100 100

bron: O+S

pro

= praktijkonderwijs

vmbo

= voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs

lwoo

= leerweg ondersteunend onderwijs

vmbo b

= basisberoepsgerichte leerweg

vmbo k

= kaderberoepsgerichte leerweg

vmbo g

= gemengde leerweg

vmbo t

= theoretische leerweg

havo

= hoger algemeen voortgezet onderwijs

vwo

= voorbereiden wetenschappelijk onderwijs

kopklas

= na groep 8, een jaar lang extra taalles

4.4 Startkwalificatie Het aandeel voortijdig schoolverlaters is relatief hoog onder Surinamers, Antillianen, Turken en Marokkanen. Ongeveer een kwart van deze jongeren is voortijdig schoolverlater zonder startkwalificatie.

18

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Figuur 4.4. Status voortijdig schoolverlaten van jongeren (17 tot 22 jaar) per herkomstgroepering, 2006

% 100 voortijdig schoolverlater 80 60 40

startkwalificatie

op school

20 onbekend

Su ri n am er s An til lia ne n T ni ur et ke M -w n ar es ok te ka rs ne e al w n lo es ch te to rs ne e al n lo ch to ne au n to ch to ne n ge m id de ld

0

bron: DMO

19

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

5 Politiek

5.1 Functioneren gemeentebestuur Amsterdammers van Turkse herkomst vinden dat het gemeentebestuur van Amsterdam redelijk goed functioneert.

Tabel 5.1 Kunt u aangeven hoe volgens u het gemeentebestuur van Amsterdam functioneert? In 2008

1

0

1

5

overige nietwesterse allochtonen 5

goed

28

50

45

37

47

35

35

36

niet goed, niet slecht

Surinamers Antillianen Turken Marokkanen zeer goed

westerse allochtonen

autochtonen

totaal

1

1

1

41

21

29

30

28

33

39

36

slecht

7

12

8

5

1

9

10

8

zeer slecht weet niet, geen antwoord totaal

5

0

1

1

0

2

2

2

19

17

16

21

19

20

14

17

100

100

100

100

100

100

100

100

bron: burgermonitor

5.2 Vertrouwen in gemeentebestuur Amsterdammers van Turkse afkomst hebben redelijk vertrouwen in het gemeentebestuur van Amsterdam.

Tabel 5.2 In welke mate heeft u vertrouwen in het gemeentebestuur van Amsterdam?

8

14

10

12

overige nietwesterse allochtonen 13

7

9

9

redelijk vertrouwen

61

67

61

70

71

73

72

70

geen vertrouwen helemaal geen vertrouwen weet niet, geen antwoord totaal

18

12

16

8

4

6

12

11

4

0

2

2

1

5

2

3

9

7

11

8

11

9

5

7

100

100

100

100

100

100

100

100

Surinamers Antillianen Turken Marokkanen veel vertrouwen

westerse allochtonen

autochtonen

totaal

bron: burgermonitor

20

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

5.3 Weten wie de stadsdeelvoorzitter is Ruim 8 van de 10 Turkse Amsterdammers weet niet hoe de voorzitter heet van het stadsdeel waar hij of zij woont.

Tabel 5.3 Weet u hoe de voorzitter heet van het stadsdeel waar u woont? In 2008 Surinamers

weet niet, geen antwoord Totaal

Antillianen Turken

75 100

100 100

Marokkanen

84 100

89 100

overige westerse nietautochtonen westerse allochtonen allochtonen 82 100

78 100

totaal

75 100

78 100

bron: burgermonitor

5.4 Geïnteresseerd in Amsterdamse stadsdeelpolitiek Ruim de helft van de Amsterdamse Turken (54%) is niet geïnteresseerd in de Amsterdamse stadsdeelpolitiek.

Tabel 5.4 In welke mate bent u geïnteresseerd in de Amsterdamse stadsdeelpolitiek? In 2008 overige nietwesterse Surinamers Antillianen Turken Marokkanen westerse autochtonen allochtonen allochtonen zeer geïnteresseerd

totaal

8

0

4

8

5

10

9

8

tamelijk geïnteresseerd

42

44

34

41

47

45

45

44

niet geïnteresseerd

44

46

54

47

40

44

45

45

7 100

10 100

8 100

4 100

8 100

1 100

1 100

3 100

weet niet, geen antwoord totaal

bron: burgermonitor

5.5 Percentage dat gaat stemmen Ruim de helft van de Amsterdamse Turken (56%) is van plan zeker te gaan stemmen als er morgen gemeenteraads- en stadsdeelraadverkiezingen gehouden zouden worden. Een op de tien Amsterdamse Turken zegt dan zeker niet te gaan stemmen.

Tabel 5.5 Als er morgen gemeenteraads- en stadsdeelraadverkiezingen gehouden zouden worden, hoe groot is dan de kans dat u gaat stemmen? In 2008 overige nietwesterse Surinamers Antillianen Turken Marokkanen westerse autochtonen totaal allochtonen allochtonen ga zeker stemmen

50

29

56

52

50

72

78

68

ga misschien stemmen

34

24

23

29

32

13

13

19

ga zeker niet stemmen mag niet stemmen, nog geen 18 of niet stemgerechtigd

11

27

10

6

5

9

7

8

2

20

2

5

6

5

1

2

2

0

9

8

7

1

1

2

weet niet, geen antwoord

21

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Totaal

100

100

100

100

100

100

100

100

bron: burgermonitor

5.6 Opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen De opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen was 51%. In vergelijking met 2002 was de opkomst onder allochtone kiezers groot.

Tabel 10.9 Opkomst allochtonen bij de gemeenteraadsverkiezingen Amsterdam, 2002 en 2006 2002

2006

Turken

30

44

Marokkanen

22

35

Surinamers/ Antillianen

26

24

opkomst gemeente

48

51 bron: IMES

5.7 Partijkeuze laatste gemeenteraadsverkiezingen Van de Turkse stemmers kreeg de PvdA destijds 44% en nu 87% stemmen, destijds 57% en nu 76% van de Marokkaanse stemmen en destijds 62% van de Surinaamse en 53% van de Antilliaanse stemmen, maar nu 79% van de Surinaams/Antilliaanse stemmen.

Tabel 5.7 Partijkeuze bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen Turken

2002 44% PvdA

2006 87% PvdA

Marokkanen

57% PvdA

76% PvdA

Surinamers

62% PvdA

79% PvdA

Antillianen

53% PvdA

79% PvdA

bron: IMES

GroenLinks (5%) en SP (5%) waren in 2006 redelijk favoriet bij de Amsterdamse Turken.

Tabel 5.8 Partijkeuze allochtonen bij de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen van 2006 PvdA

CDA

VVD

GrLinks

D66

SP

GSR

Leefb/LPF

Ov

Turken

87%

0%

1%

5%

0%

5%

0%

0%

1%

Marokkanen

76%

2%

1%

12%

0%

7%

0%

0%

2%

Surinamers/Antillianen overigen totaal

79%

1%

3%

5%

0%

6%

0%

0%

5%

80%

1%

2%

7%

0%

6%

0%

0%

3%

bron: IMES

22

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

6 Divers

6.1 Woning Merendeel van de Amsterdamse Turken (68%) huurt een sociale huurwoning. Zestien procent huurt een particuliere woning en eveneens 16% is eigenaar en eventueel bewoner van zijn woning.

Tabel 6.1 A Hoofdbewoner: soort verhuurder of eigenaar woning in 2008 particulier sociale eigenaarverhuur verhuur bewoner

totaal

Surinamers

9

75

17

100

Antillianen

15

70

15

100

Turken

11

74

15

100

Marokkanen overig niet-westerse allochtonen

8

86

5

100

16

68

16

100

westerse allochtonen

30

41

29

100

autochtonen totaal

26 23

44 51

31 26

100 100 bron: O+S

Tabel 6.1B Aandeel koopwoningen naar herkomstgroep in 2009 Herkomstgroep

%

Surinaams

18

Antilliaan (+Aruba)

17

Turks

16

Marokkaans

6

Zuideuropees

25

Niet-geind. landen

19

Geindustrial. landen Nederlands

33 32

6.2 Geestelijke gezondheidszorg Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat de kans op het hebben van een psychische stoornis groter is bij stedelingen, in het bijzonder Amsterdammers. In 2003 waren er in de hoofdstad zo’n 36.000 GGZ-cliënten oftewel 48 per 1.000 Amsterdammers. In heel Nederland zijn dat er 32 per 1000 inwoners. Volwassen vrouwen zijn vaker cliënt dan mannen, terwijl voor de leeftijdsgroep tot 20 jaar het omgekeerde geldt.

23

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Verhoudingsgewijs zijn er onder Antillianen, Turken en mensen uit overige niet-westerse landen de meeste cliënten. Dit geldt niet voor de jonge cliënten, daar zijn autochtonen verhoudingsgewijs in de meerderheid. 3

Tabel 6.2a Cliënten met GGZ per 1.000 inwoners naar land van herkomst, leeftijd en geslacht, 2003 ‰ vrouwen in Amsterdam

‰ mannen in Amsterdam

‰ totaal

‰ totaal

0-19 jaar

20-64 jaar

65 jaar e.o.

0-19 jaar

20-64 jaar

65 jaar e.o.

Antillen

15

35

17

24

32

21

29

17

Suriname

12

40

29

14

27

31

27

22

Marokko

6

40

4

10

36

9

25

21

Turkije overig niet-westers land westers land Nederland % onbekende herkomst

Amsterdam Nederland

9

54

13

10

31

14

29

22

15

42

24

16

30

20

29

71

7

14

10

10

9

8

11

7

17

28

29

28

19

23

24

20

41%

52%

58%

41%

53%

55%

52%

36%

22

62

63

31

46

47

48

32

totaal

bron: Projectgroep GGZ Amsterdam, 2006

Tabel 6.2b Psychisch welbevinden van Amsterdammers in % van de bevolking naar geslacht en etniciteit, 2004-2005 hoe vaak voelde u zich de laatste tijd…

18 jaar en ouder man

vermoeid zonder duidelijke reden zenuwachtig

etnische groepen 18 jaar en ouder Nederlan vrouw Turken Marokko ders

overig

de hele tijd/meestal/vrij vaak

11

15

11

20

20

14

soms/af en toe/ nooit

89

85

89

80

80

86

de hele tijd/meestal/vrij vaak

6

8

7

11

10

7

soms/af en toe/nooit

94

92

94

89

90

93

rusteloos of ongedurig

de hele tijd/meestal/vrij vaak

6

9

8

8

7

8

soms/af en toe/nooit

94

92

93

92

93

92

somber of depressief

de hele tijd/meestal/vrij vaak

3

5

2

8

5

6

soms/af en toe/nooit

97

95

98

92

95

94

bron: GGD Amsterdam/RIVM

Amsterdammers uit diverse herkomstgroepen hebben verschillende zorgbehoeften, zo blijkt uit de cijfers. Aan ruim een kwart van de GGZ-cliënten van Antilliaanse en Surinaamse herkomst wordt bijvoorbeeld zorg verleend vanwege psychotische 3

Projectgroep Onderzoek GGZ Amsterdam, Heijnen, H., Onderzoek Geestelijke Gezondheidszorg Amsterdam, 2006 (Amsterdam).

24

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

stoornissen. Van alle cliënten is dat maar 17%. De kosten voor geestelijke gezondheidszorg voor volwassen Antilliaanse en Surinaamse mannen zijn in Nederland bijna 95% hoger dan voor de gemiddelde mannelijke cliënt en in Amsterdam zelfs ruim 120%. Omdat er in de hoofdstad relatief veel inwoners van Surinaamse en Antilliaanse herkomst zijn, legt dit extra druk op de GGZ. Aan de andere kant doen inwoners van Marokkaanse en Turkse herkomst verhoudingsgewijs juist minder snel een beroep op de GGZ. Als het gebeurt, blijft het – zeker bij vrouwen – vaak beperkt tot relatief lichte zorg.

Voor de afstemming van het aanbod op de vraag is herkomst daarom een belangrijk aandachtspunt. De informatie over de culturele herkomst toont echter grote hiaten: in Amsterdam is het land van herkomst maar van 49% van alle cliënten bekend.

6.3 Religie Tussen groepen Amsterdammers bestaan aanzienlijke verschillen als het gaat om religie.

Zo zijn meer vrouwen (46%) dan mannen (39%) religieus. Verder zijn meer jongeren tussen de 18 en 24 jaar en 65-plusser religieus (48%) dan Amsterdammers tussen de 25 en 64 jaar (40%). Verder blijkt het niveau van opleiding van belang: des hoger opgeleid, des te minder religieus. Meer allochtone Amsterdammers voelen zich verwant met een godsdienst, religieuze of levensbeschouwelijke stroming (60%) dan autochtonen (29%).

Eerste generatie allochtonen zijn religieuzer (66%) dan tweede generatie allochtonen (45%). Meer Marokkaanse (85%) dan Turkse (76%) en Surinaamse Amsterdammers (67%) voelen zich verwant met een godsdienst. 4

4

O+S, De Staat van de Stad Amsterdam IV, 2007 (Amsterdam).

25

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

6.4 Beeldvorming Beeld over Turken is in de afgelopen 4 jaar 1% positiever geworden. Surinamers en Nederlanders zijn iets positiever gaan denken over Turken, mij Marokkanen is het dezelfde gebleven.

Tabel 6.4 Wat is uw beeld over Surinamers / Turken / Marokkanen in Amsterdam, is dat ‌.. (zeer) positief, 2004-2007 5 (percentage; tabel lezen van links naar rechts) [1] beeld over beeld over Surinamers beeld over Turken beeld over Marokkanen Nederlanders 2004

2005

2006

2007

2004

2005

2006

2007

2004

2005

2006

2007

2006

2007

Surinamers

37

38

43

39

24

28

33

26

12

16

18

14

47

43

Turken

15

25

26

27

45

42

47

47

13

18

15

19

40

48

Marokkanen

25

36

35

27

31

42

39

31

30

36

36

28

44

40

Nederlanders

42

43

42

43

34

37

39

36

14

14

15

14

44

48

totaal

38

41

40

39

33

37

38

34

15

17

17

15

45

47

bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor

6.5 Discriminatie Amsterdamse Turken voelen zich minder vaak dan de overige etnische groepen minder vaak gediscrimineerd (30%).

Tabel 6.5a Percentage Amsterdammers dat zich vaak/soms gediscrimineerd voelt, 2007 2007 Surinamers

38

Turken

39

Marokkanen

52

overige niet-westerse allochtonen

37

autochtonen

20

totaal

26 bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor

5

Omdat de focus in enquĂŞteonderzoek over integratie lange tijd eenzijdig gericht was op allochtonen, is voor autochtonen geen lange tijdreeks beschikbaar. Sinds 2006 wordt ook gevraagd welk beeld Amsterdammers van Nederlanders in de hoofdstad hebben.

26

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Tabel 6.5b Discriminatie: reden en vorm, 2007

Surinamers (38%)

Turken (39%)

Marokkanen (52%)

meest genoemde redenen

meest voorkomende vorm

huidskleur (59%)

op straat-verbaal (25%)

etnische achtergrond (42%)

in de winkel (24%)

allochtoon algemeen (36%)

op straat-gevoel (27%)

etnische achtergrond (62%)

op straat-verbaal (31%)

religie-moslim (44%)

in de media (26%)

allochtoon algemeen (23%)

op straat-gevoel (26%)

etnische achtergrond (91%)

in de media (40%)

religie-moslim (66%)

op straat-verbaal (36%)

allochtoon algemeen (32%)

op straat-gevoel (34%)

overige niet-westerse

allochtoon algemeen (55%)

in de media (30%)

allochtonen (37%)

huidskleur (29%)

in de winkel (23%)

taal (21%)

bij het uitgaan-gevoel (20%)

geslacht-vrouw (22%)

op straat-verbaal (27%)

allochtoon algemeen (19%)

op straat-gevoel (19%)

leeftijd-oud (15%)

anders (19%)

geslacht-vrouw (29%)

op straat-verbaal (35%)

etniciteit-autochtoon (23%)

op straat-gevoel (15%)

anders (21%)

in de winkel (14%)

westerse allochtonen (19%)

autochtoon (20%)

bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor

27

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

6.6 Concentraties Turkse gemeenschap Amsterdamse Turken zijn sterk geconcentreerd vertegenwoordigd in: Bos en Lommer, de Baarsjes, Geuzenveld-Slotermeer, Osdorp, Zeeburg en Osdorp.

Figuur 6.6 Concentraties Turken van meer dan 13% en minimaal 51 personen in 2008

bron: stadsmonitor

Sterke concentraties van Turkse kinderen tot 11 jaar vinden we vooral in Bos en Lommer, Geuzenveld Slotermeer en Osdorp.

28

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Figuur 6.7 Concentraties Turken van meer dan 30% en minimaal 10 personen in 2008

29

Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek

Figuur 6.7 Concentraties Turken in stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer, van meer dan 13% en minimaal 51 personen in 2008

ŠStadsmonitor Amsterdam 31-8-2009

30