Turkse gemeenschap in cijfers
Projectnummer: 9039 In opdracht van: Tulpia
www.tulpia.nl 020-3376490
Raziye Simsek MSc
Oudezijds Voorburgwal 300
Postbus 658
1012 GL Amsterdam
1000 AR Amsterdam
Telefoon 020 251 0307
Fax 020 251 0444
r.simsek@os.amsterdam.nl
www.os.amsterdam.nl
Amsterdam, september 2009
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Inhoud Inleiding
4
1 Bevolking 1.1 Aantal Amsterdammers van Turkse herkomst 1.2 Aandeel jongeren 1.3 Aandeel ouderen 1.4 Nieuwe Amsterdammers 1.5 Vertrek uit Amsterdam 1.6 Prognoses bevolkingsaantal 1.7 Vestiging en vertrek per stadsdeel 1.8 Aandeel Turkse Amsterdammers per stadsdeel
5 5 5 6 6 7 7 8 8
2 Werk en inkomen 2.1 Werklozen per stadsdeel 2.2 Werkloosheid naar geslacht en opleidingsniveau 2.3 Werkloosheid per leeftijdsgroep 2.4 Werkloze jongeren 2.5 Werkloosheidspercentages 2.6 Ondernemerschap
10 10 11 11 12 12 12
3 Diversiteit 3.1 Verbondenheid 3.2 Contact met buren 3.3 Volgen van nieuws 3.4 Gemengde vriendengroep 3.5 Leefsituatiescore
14 14 14 15 15 15
4 Opleidingsniveau 4.1 Opleidingsniveau 4.2 Gemiddelde cito-toets score 4.3 Basisschooladviezen 4.4 Startkwalificatie
17 17 17 18 18
5 Politiek 5.1 Functioneren gemeentebestuur 5.2 Vertrouwen in gemeentebestuur 5.3 Weten wie de stadsdeelvoorzitter is 5.4 GeĂŻnteresseerd in Amsterdamse stadsdeelpolitiek 5.5 Percentage dat gaat stemmen 5.6 Opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen 5.7 Partijkeuze laatste gemeenteraadsverkiezingen
20 20 20 21 21 21 22 22
6 Divers
23
2
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
6.1 Woning 6.2 Geestelijke gezondheidszorg 6.3 Religie 6.4 Beeldvorming 6.5 Discriminatie 6.6 Concentraties Turkse gemeenschap
23 23 25 26 26 28
3
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Inleiding
Tulpia is een landelijk tijdschrift dat zich vooral richt op de actuele ontwikkelingen in Nederland en Turkije. De doelstelling van Tulpia is om met zijn multiculturele concept een brug te slaan tussen de Turkse en Nederlandse belevingswereld. Tulpia richt zich op Turken in de leeftijd 18-48 jaar, waaronder Turkse ondernemers, hoogopgeleide mannen en vrouwen, studenten en jongeren, Nederlanders en allochtonen die enige affiniteit hebben met de Turkse gemeenschap en of met Turkije. Tulpia heeft O+S gevraagd cijfers te leveren over de Turkse gemeenschap in Amsterdam. In dit rapport staan cijfers over Amsterdamse Turken op de gebieden: met name bevolking, opleiding, arbeid, inkomen, diversiteit, politiek en woningbezit.
4
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
1 Bevolking
In dit hoofdstuk staan de bevolkingscijfers van Amsterdammers van Turkse herkomst centraal. O+S hanteert voor de definitie van allochtoon de CBS definitie en volgens deze definitie is iemand Turks als minimaal ĂŠĂŠn van de ouders in Turkije is geboren.
1.1 Aantal Amsterdammers van Turkse herkomst Het aantal Amsterdammers van Turkse herkomst is in het afgelopen 5 jaar licht toegenomen. De Turkse groepering is in 2008 de twee na grootste herkomstgroep in Amsterdam. Tabel 1.1 Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari 2004-2008 (abs.) herkomstgroepering
2004
2005
2006
2007
2008
Surinamers
70717
70446
69645
68878
68813
Marokkanen
62691
64370
65426
66256
67153
Turken
37333
37943
38337
38565
38913
Antillianen
11503
11523
11360
11290
11440
overige niet-westerse allochtonen
68159
70049
70401
71269
72175
totaal niet-westerse allochtonen 1)
250403
254331
255169
256258
258494
westerse allochtonen
102671
104723
105112
104742
107422
autochtonen totaal
385689 738763
383897 742951
382746 743027
382104 743104
381374 747290
1) Niet-westerse allochtonen = Surinamers, Antillianen, Turken, Marokkanen en overige niet-westerse allochtonen.
1.2 Aandeel jongeren Onder Turkse jongeren van 0 tot 25 jaar is de grootste groep tussen de 8 en 17 jaar. Tien procent is tussen de 8-12 jaar en eveneens 10% tussen 13-17 jaar. Tabel 1.2 Jongeren naar herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 januari 2008 (procenten) herkomstgroepering Surinamers Antillianen Turken Marokkanen overige niet-westerse allochtonen totaal niet-westerse allochtonen westerse allochtonen autochtonen totaal
0-3 8 2 7 16 15 46 12 42 100
4-7 10 2 8 18 16 55 10 35 100
8-12 13 2 10 18 15 57 9 34 100
13-17 15 2 10 18 13 59 8 33 100
18-24 12 2 7 12 10 43 13 45 100
totaal 12 2 8 16 13 50 11 39 100 bron: O+S
5
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
1.3 Aandeel ouderen De Turkse gemeenschap heeft de op één na kleinste aandeel 55-plussers (2%). Tabel 1.3 Ouderen naar herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 januari 2008 (procenten) herkomstgroepering
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80+
totaal
Antillianen
2
1
1
1
1
0
1
Turken
3
3
3
2
1
0
2
Marokkanen
5
4
6
4
2
0
4
Surinamers
9
7
7
6
5
3
7
overige niet-westerse allochtonen
7
4
3
3
2
1
4
totaal niet-westerse allochtonen
24
18
20
16
10
5
17
westerse allochtonen
16
14
15
15
13
10
14
autochtonen
59
67
65
69
78
85
69
100
100
100
100
100
100
100
totaal
bron: O+S
1.4 Nieuwe Amsterdammers Turkije staat op de zevende plaats met het aantal nieuwe vestigers in Amsterdam.
Tabel 1.4 Meeste vestiging uit het buitenland naar herkomstgroepering, 2004-2008 (abs.) 2004
2005
2006
2007
2008
1 Groot-Brittannië
719
664
784
864
1206
2 Verenigde Staten van Amerika
607
637
842
953
1170
3 Duitsland
614
532
713
708
1001
4 Bulgarije
55
60
59
932
820
5 India
133
242
455
493
719
6 Frankrijk
311
328
330
508
716
7 Turkije
667
446
418
459
685
8 Suriname
836
541
496
496
630
9 Italië 10 Marokko 11 Polen 12 Roemenië
263
291
336
406
612
1039
564
506
517
604
369
458
515
530
597
99
68
93
501
511
13 Sovjet Unie (vm.)
294
298
321
330
500
14 Spanje
263
237
275
320
483
15 Ghana
290
489
357
246
435
16 China
273
181
227
227
353
17 Tsjechoslowakije (vm.)
150
117
174
226
321
18 Australië
194
207
229
228
299
19 Nederlandse Antillen en Aruba
390
153
189
240
297
20 België
152
133
172
183
296
21 Brazilië
160
165
197
239
281
6
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
22 Japan 23 Portugal 24 Canada 25 Zuid-Afrika
293
272
222
207
270
99
101
117
169
246
119 85
143 86
163 116
189 147
241 219 Bron: O+S
1.5 Vertrek uit Amsterdam Tussen 2004 en 2008 zijn 1.565 Amsterdamse Turken vertrokken uit Amsterdam. Ongeveer de helft daarvan is naar het buitenland vertrokken. Omdat personen niet verplicht te zijn te melden naar waar ze vertrekken is het niet bekend in welke land zij zich gevestigd hebben. Ook zijn er relatief veel Amsterdamse Turken vertrokken naar Zaandam en Almere. Tabel 1.5 Vertrek uit Amsterdam, gemiddeld per jaar 2004-2008 (abs.) overig nietwesterse westerse autochtonen allochtonen allochtonen
Surinamers
Antillianen
Turken
Marokkanen
totaal
Almere
772
117
124
220
351
240
907
2731
Amstelveen
126
23
27
51
346
406
1145
2125
Diemen
135
34
30
47
141
125
423
934
Haarlem
31
12
24
25
88
220
948
1348
Haarlemmermeer
205
29
80
123
164
225
1081
1908
Purmerend
125
13
46
50
118
110
700
1162
206
41
135
201
190
207
931
1911
overig Nederland
1037
340
308
490
1445
2339
11679
17638
Buitenland Totaal
1994 4631
668 1278
791 1565
1329 2538
4309 7152
7167 11039
4243 22056
20502 50259
Zaandam
bron: O+S
1.6 Prognoses bevolkingsaantal De verwachting is dat in 2030 het aantal Turken in Amsterdam is toegenomen met 0,4%. Daarmee wordt het aandeel Turkse Amsterdammers 5,6. Tabel 1.5 Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari 2008 en de prognoses hiervan, 1 januari 20102030 2008 herkomstgroepering
2010
2020
2030
abs.
%
abs.
%
abs.
%
abs.
%
Marokkanen
67153
9,0
69936
9,2
80112
10,1
88270
10,7
Surinamers
68813
9,2
68907
9,1
65185
8,3
61804
7,5
Turken
38913
5,2
40000
5,3
43243
5,5
46520
5,6
Antillianen
11440
1,5
11460
1,5
12012
1,5
12406
1,5
381374 747290
51,0 100
382652 759300
50,4 100
371027 789678
47,0 100
366946 826682
44,4 100
autochtonen totaal
bron: O+S
7
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
1.7 Vestiging en vertrek per stadsdeel Onder Turkse Amsterdammers is er veel vertrek uit Amsterdam-Noord (55) gevolgd door Oost-Watergraagsmeer (53). De meeste Turkse Amsterdammers vertrekken naar Amsterdam Centrum en Zuideramstel. Tabel 1.6 Saldo van vestiging en vertrek naar stadsdelen en herkomstgroepering, 2007 (abs.) stadsdeel Centrum Westpoort
Surinamers
Antillianen
Turken
Marokkanen
autochtonen
totaal
+93
+14
+28
+53
+253
+995
-
+1
-1
-1
-17
-25
Westerpark
-16
+14
-19
-41
+142
+290
Oud-West
-37
-1
-12
-8
+85
+138
Zeeburg
-31
+14
-39
-38
+71
+77
Bos en Lommer
-46
-4
+5
-94
+36
-75
De Baarsjes
-41
+7
-25
-44
+38
+15
-135
-16
-55
-113
-795
-1542 -121
Amsterdam-Noord GeuzenveldSlotermeer
-19
+8
-20
-52
-175
Osdorp
-34
+7
+3
-23
-205
-102
Slotervaart
-44
-2
-30
-23
-320
-193
Zuidoost
+4
-45
+11
-21
-32
-175
Oost-Watergraafsmeer
-52
+15
-53
-57
+67
+145
Oud-Zuid
-52
+15
+4
-13
-293
-137
-38 -448
+4 +31
+26 -177
+13 -462
-96 -1241
+52 -658
Zuideramstel Amsterdam
bron: O+S
1.8 Aandeel Turkse Amsterdammers per stadsdeel De meeste Amsterdammers van Turkse komaf wonen in Geuzenveld-Slotermeer (18%) en Amsterdam-Noord (13%). Amsterdammers van Turkse komaf wonen het minst vaak in stadsdeel Zuideramstel. Tabel 1.8 Bevolking naar stadsdelen en herkomstgroepering, 1 januari 2008 (procenten) stadsdeel Centrum
Surinamers
Antillianen
Turken
Marokkanen
autochtonen
totaal
4
6
2
2
13
11
Westerpark
3
3
2
4
5
5
Oud-West
2
3
2
2
5
4
Zeeburg
7
5
8
9
6
7
Bos en Lommer
3
3
12
10
3
4
De Baarsjes
3
3
7
6
4
5
11
10
13
12
13
12
Geuzenveld-Slotermeer
4
4
18
15
4
6
Osdorp
6
4
12
11
6
6
Slotervaart
5
3
10
11
5
6
38
40
2
2
6
11
6
5
7
8
9
8
5
7
4
5
14
11
2 100
4 100
1 100
2 100
8 100
6 100
Amsterdam-Noord
Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel Amsterdam
8
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
bron: O+S
9
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
2 Werk en inkomen
In dit hoofdstuk worden twee verschillende definities van werkloosheid gebruikt. Wanneer over het werkloosheidspercentage wordt gesproken wordt het aandeel van de beroepsbevolking bedoeld dat niet of minder dan 12 uur per week werkt, maar wel actief op zoek is naar een baan van 12 uur of meer en binnen twee weken zou kunnen beginnen met werken. Deze mensen staan niet altijd ingeschreven bij het Centrum voor Werk en Inkomen (cwi). Het werkloosheidspercentage wordt bepaald op basis van een tweejaarlijkse enquĂŞte, de Regionale EnquĂŞte Beroepsbevolking (reb). De laatste cijfers die beschikbaar zijn hebben betrekking op 2007. Daarnaast wordt werkloosheid vaak gemeten aan de hand van het aantal niet werkende werkzoekenden (nww-ers) dat staat ingeschreven bij het cwi. De meest recente cwi-gegevens hebben betrekking op 1 juli 2008.
2.1 Werklozen per stadsdeel De meeste geregistreerde werkloze Turkse Amsterdammers wonen in Geuzenveld Slotermeer (18%), gevolgd door Amsterdam-Noord (13%) en Bos en Lommer (13%). Tabel Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar stadsdelen en herkomstgroepering, 1 juli 2008 (procenten) Stadsdeel
Surinamers
Antillianen
Turken
Marokkanen
autochtonen
totaal
Centrum 1)
4
4
1
2
15
8
Westerpark
4
3
3
4
7
5
Oud-West
2
3
2
2
6
4
Zeeburg
7
3
8
10
6
7
Bos en Lommer
3
3
13
11
3
6
De Baarsjes
4
3
8
5
5
5
13
12
13
11
14
13
4
6
18
15
4
8
4
2
10
11
4
6
Amsterdam-Noord GeuzenveldSlotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost OostWatergraafsmeer Oud-Zuid
3
2
9
10
3
5
35
45
3
2
6
14
8
5
8
9
9
8
6
5
4
5
13
9 3
Zuideramstel
2
2
1
2
6
Onbekend
1
1
0
0
0
1
100
100
100
100
100
100
Amsterdam
bron: O+S
10
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
2.2 Werkloosheid naar geslacht en opleidingsniveau Turkse vrouwen zijn vaker werkloos dan Turkse mannen. Het gaat hier wel om geregistreerde werkloosheid. Amsterdammers van Turkse herkomst zijn de een na kleinste groep met geregistreerde werklozen. Tabel Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar geslacht, herkomstgroepering en opleidingsniveau, 1 juli 2008 (procenten) herkomstgroepering basisonderwijs
VMBO
MBO/HAVO/VWO
HBO/bachelor
WO/master
onbekend
totaal
Turkse mannen
906
411
215
43
29
-
1604
Turkse vrouwen
1525
415
223
40
23
-
2226
1083
1687
1247
270
68
-
4356
Totaal Surinamers Antillianen
189
322
227
49
17
-
804
Turken
2431
826
438
83
52
-
3830
Marokkanen
3991
1365
844
156
93
-
6449
Autochtonen
1460
2513
2381
2017
1238
3
9612
15088
9858
7618
4045
2398
5
39012
7
17
16
7
3
-
11
Totaal totaal (procenten) Surinamers Antillianen
1
3
3,0
1
1
-
2
Turken
16
8
6
2
2
-
10
Marokkanen
27
14
11
4
4
-
17
autochtonen Totaal
10 100
26 100
31 100
50 100
52 100
60 100
25 100
bron: CWI/O+S
2.3 Werkloosheid per leeftijdsgroep Onder Amsterdamse Turken is de grootste groep niet werkende werkzoekenden tussen de 25-34 jaar (13%). Tabel 2.3 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar geslacht, herkomstgroepering en leeftijdsgroepen, 1 juli 2008 (procenten) t/m 19
20-24
25-34
35-44
45-64
totaal
Surinamers
24
17
9
10
12
11
Antillianen
3
5
2
2
2
2
Turken
9
11
13
12
7
10
Marokkanen
14
23
21
18,0
13,0
17
autochtonen totaal
25 100
11 100
11 100
20 100
35 100
25 100
bron: CWI/O+S
11
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
2.4 Werkloze jongeren Per 1 juli 2008 zijn van de jongeren tot 25 jaar, de Amsterdamse Turken de twee na grootste groep niet-werkende werkzoekenden. Tabel 2.4 Jongeren (niet-werkende werkzoekenden) naar herkomstgroepering, 1 januari 2007-1juli 2008 (procenten) 1 januari 2007 1 januari 2008 1 juli 2008 NWW naar herkomstgroepering
Surinamers Antillianen Turken Marokkanen autochtonen totaal
t/m 19 jaar 24 6 7 15 28 100
20-24 jaar 22 5 11 23 13 100
t/m 19 jaar 20 4 8 17 29 100
20-24 jaar 21 5 10 24 14 100
t/m 19 jaar 24 3 9 14 25 100
20-24 jaar 17 4 11 23 11 100
bron: CWI/O+S
2.5 Werkloosheidspercentages Vijftien procent van alle Amsterdammers van Turkse komaf is werkloos. Hiervan is 20% vrouw en 12% man. Tabel 2.5 Werkloosheidspercentages per herkomstgroepering en geslacht, 2007 1) herkomstgroepering mannen vrouwen Surinamers + Antillianen 10 15 Turken 12 20 Marokkanen 19 23 overige niet-westerse allochtonen 17 19 westerse allochtonen 6 11 autochtonen 3 4 totaal 7 9
totaal 12 15 20 18 8 4 8
1) Werkloosheidspercentage = werkloze beroepsbevolking in procenten van de beroepsbevolking. bron: O+S/REB
2.6 Ondernemerschap In Amsterdam is het grootste deel van de werkzame beroepsbevolking (87%) in loondienst, maar er is ook een aanzienlijke groep met een eigen bedrijf (13%). In 2006 telde de hoofdstad 67.000 ondernemers. EĂŠn op de drie ondernemers is buiten Nederland geboren, evenals vier van de tien starters. 1 Het aandeel zelfstandig ondernemers is het hoogst onder autochtonen (15%) en westerse allochtonen (14%). Daarna volgen Turken en overige niet-westerse allochtonen met 10%.
1
De bron voor deze cijfers is de Kamer van Koophandel (KvK) in Amsterdam. De KvK registreert alleen het geboorteland van de ondernemer zelf, waardoor uitsluitend cijfers over de eerste generatie migranten bekend zijn. De tweede generatie wordt tot de Nederlanders gerekend.
12
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Figuur 8.5 Aandeel ondernemers in Amsterdam van de werkzame beroepsbevolking, 2007
autochtonen westerse allochtonen Turken
85
15
86
14
88
10 loondienst
overige nietwesterse groepen
89
eigen bedrijf
10
Marokkanen
92
7
Surinamers/ Antillianen
93
7
60
werkt mee in eigen bedrijf
% 80
100 bron: O+S/REB
13
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
3 Diversiteit
3.1 Verbondenheid Amsterdamse Turken voelen zich relatief laag verbonden met de buurt (71%), met de stadsdeel voelen zij zich iets meer verbonden vergeleken met de overige groepen allochtonen (63%) en met Amsterdam (78%) voelen zij zich ook relatief laag verbonden vergeleken met de overige herkomstgroepen in Amsterdam.
Tabel 3.1. In welke mate voelt u zich verbonnden met‌(2007) in procenten Surinamers Antillianen Turken Marokkanen
ov. nietwesterse allochtonen
westerse autochto allochtonen
uw buurt
71
94
71
74
69
75
uw stadsdeel
58
75
63
65
47
62
Amsterdam
87
81
78
82
82
95
Nederland
77
88
73
76
77
88
Europa uw eigen etnische groep in Amsterdam uw religie of andere levensovertuiging
38
35
41
49
43
66
64
47
69
72
41
44
62
44
64
74
43
28
mensen van uw geslacht
47
29
48
56
49
52
uw beroepgroep Amsterdammers
57 68
65 47
48 68
57 64
46 57
69 79
Bron: Burger
3.2 Contact met buren Turkse Amsterdammers hebben vergeleken met de overige herkomstgroeperingen relatief weinig contact met zijn of haar buren. Veertien procent zegt zelden of nooit contact te hebben met zijn of haar buren. Tabel 3.2 Hoe vaak heeft u contact met uw buren? In 2008 (procenten) Surinamers Antillianen
Turken Marokkanen
overige nietwesterse westerse autochtonen allochtonen allochtonen
totaal
minstens 1 keer per week
70
73
63
69
64
70
72
70
2 keer per maand
11
12
13
10
4
9
10
10
1 keer per maand
2
2
4
4
7
5
6
5
minder dan 1 keer per maand
3
0
4
2
10
5
4
4
12
12
14
9
15
11
8
10
2
0
3
6
0
0
0
1
zelden of nooit weet niet, geen antwoord
14
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
totaal
100
100
100
100
100
100
100
100
bron: Burgermonitor
3.3 Volgen van nieuws Ruim de helft van de Turkse Amsterdammers volgt op Turkse zenders het nieuws- en- of actualiteitenprogramma’s. Tabel 3.3 Op welke zender volgt u over het algemeen nieuws- en-of actualiteitenprogramma’s? Turken Turkse zenders
55 bron: Burgermonitor
3.4 Gemengde vriendengroep Turkse Amsterdammers hebben relatief minder vaak een gemengde vriendengroep. In 2007 heeft 44% van de Turkse Amsterdammers een gemengde vriendengroep. Tabel 11.8 Percentage Amsterdammers met gemengde vriendengroep (evenveel/ meeste/alle vrienden uit andere etnische groep(en), 2004-2007 2004
2005
2006
2007
Surinamers
70
Turken
63
64
65
55
55
53
44
Marokkanen
62
57
53
52
overige niet-westerse allochtonen
65
57
60
67
westerse allochtonen
-
45
48
37
autochtonen
-
22
18
17
-
38
35
31
Totaal
2
bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor
3.5 Leefsituatiescore De cijfers in onderstaande tabel is een leefsituatie index. Dit is een samengestelde maat die een beeld geeft van de leefsituatie of algehele welzijn. De index wordt berekend op basis van scores op wonen, gezondheid consumptiegoederen, vrijetijdsactiviteiten, mobiliteit, sociale participatie, sportactiviteiten, vakantie en sociaal netwerk. Uit deze tabel blijkt dat de leefsituatiescores verschilt per herkomstgroep, Amsterdammers van Marokkaanse afkomst hebben de minst gunstige leefsiuatie (91) en daarna volgen de Amsterdammers van Turkse afkomst (93). Ook Amsterdammers van Surinaamse afkomst (96) en overige niet westerse landen (96) scoren onder het Amsterdams gemiddelde (100). De voorlopige cijfers voor 2008 laten zien dat alle groepen er op vooruit zijn gegaan, maar de onderlinge rangorde is wel hetzelfde gebleven.
2
In 2004 werd deze vraag niet gesteld aan autochtonen. Het totaal percentage is daarom niet vergelijkbaar met de volgende jaren.
15
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Tabel 3.5 Gemiddelde leefsituatiescore (SLI) naar herkomstgroepen, 2000, 2002, 2004 en 2006 Surinaams Turks Marokkaans
2000 94
2002 95
2004 94
2006 96
91
94
94
93
91
91
92
91
overig niet-westers
102
98
96
96
overig westers
101
102
105
105
autochtoon
104
103
102
102
gemiddeld
100
100
100
100
Bron: de staat van de stad Amsterdam 4
16
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
4 Opleidingsniveau
4.1 Opleidingsniveau Driekwart van de Amsterdammers van Turkse komaf is laagopgeleid (74%). Tabel 4.1 Etnische groepen naar opleidingsniveau, 2007
Surinamers & Antillianen
laag
middelbaar
55
29
hoog totaal 17
100
Turken
74
19
7
100
Marokkanen
75
19
7
100
overige niet-westerse allochtonen
49
32
19
100
westerse allochtonen
30
31
39
100
autochtonen totaal
29 40
30 29
41 32
100 100
bron: enquĂŞte beroepsbevolking Laag is: 1 geen opleiding of enkele jaren basisonderwijs 2 lagere school, basisschool 3 lagere school plus enkele jaren onderwijs zonder einddiploma 4 diploma LBO,VBO (huishoud-, ambacht-, technische school of interne bedrijfs- opleiding) MBO-kort 5 diploma MAVO, MULO, VMBO Middelbaar is: 6 diploma MBO-lang of interne bedrijfsopleiding op MBO-niveau 7 diploma HAVO, VWO, HBS, MMS Hoog is: 8 diploma HBO 9 WO, universiteit
4.2 Gemiddelde cito-toets score Turkse kinderen staan op een gedeelde vierde plaats met de gemiddelde citoscore (534). Het is wel lager dan het Amsterdamse gemiddelde van 537. Tabel 4.2 Gemiddelde citoscores 2008 gemiddelde citoscore autochtonen
541
westerse allochtonen
540
overige niet-westerse allochtonen
536
Surinaams
534
Turks
534
Antilliaans
533
Marokkaans totaal
533 537 bron: O+S
17
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
4.3 Basisschooladviezen Ruim een kwart van de Amsterdamse leerlingen van Turkse herkomst krijgen vmbo of lwoo advies Tabel 4.3 Basisschooladviezen 2008 (procenten) pro vmbo+lwoo
vmbo b+k
vmbo g+t
vmbo t+havo
havo
havo+vwo
vwo
kopklas
totaal
Surinaams
2
25
12
20
11
13
10
7
0
100
Antilliaans
5
27
12
22
9
9
7
7
1
100
Turks
4
28
17
17
5
11
9
6
2
100
Marokkaans overige niet-westerse allochtonen
3
26
16
21
11
10
7
6
1
100
2
18
12
19
11
11
12
13
1
100
westerse allochtonen
2
8
6
10
10
17
15
31
1
100
Autochtonen
1
10
6
10
8
16
17
33
0
100
Onbekend totaal
5 2
15 18
9 10
13 15
10 9
15 14
12 12
19 19
3 1
100 100
bron: O+S
pro
= praktijkonderwijs
vmbo
= voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs
lwoo
= leerweg ondersteunend onderwijs
vmbo b
= basisberoepsgerichte leerweg
vmbo k
= kaderberoepsgerichte leerweg
vmbo g
= gemengde leerweg
vmbo t
= theoretische leerweg
havo
= hoger algemeen voortgezet onderwijs
vwo
= voorbereiden wetenschappelijk onderwijs
kopklas
= na groep 8, een jaar lang extra taalles
4.4 Startkwalificatie Het aandeel voortijdig schoolverlaters is relatief hoog onder Surinamers, Antillianen, Turken en Marokkanen. Ongeveer een kwart van deze jongeren is voortijdig schoolverlater zonder startkwalificatie.
18
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Figuur 4.4. Status voortijdig schoolverlaten van jongeren (17 tot 22 jaar) per herkomstgroepering, 2006
% 100 voortijdig schoolverlater 80 60 40
startkwalificatie
op school
20 onbekend
Su ri n am er s An til lia ne n T ni ur et ke M -w n ar es ok te ka rs ne e al w n lo es ch te to rs ne e al n lo ch to ne au n to ch to ne n ge m id de ld
0
bron: DMO
19
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
5 Politiek
5.1 Functioneren gemeentebestuur Amsterdammers van Turkse herkomst vinden dat het gemeentebestuur van Amsterdam redelijk goed functioneert. Tabel 5.1 Kunt u aangeven hoe volgens u het gemeentebestuur van Amsterdam functioneert? In 2008
1
0
1
5
overige nietwesterse allochtonen 5
goed
28
50
45
37
47
35
35
36
niet goed, niet slecht
Surinamers Antillianen Turken Marokkanen zeer goed
westerse allochtonen
autochtonen
totaal
1
1
1
41
21
29
30
28
33
39
36
slecht
7
12
8
5
1
9
10
8
zeer slecht weet niet, geen antwoord totaal
5
0
1
1
0
2
2
2
19
17
16
21
19
20
14
17
100
100
100
100
100
100
100
100
bron: burgermonitor
5.2 Vertrouwen in gemeentebestuur Amsterdammers van Turkse afkomst hebben redelijk vertrouwen in het gemeentebestuur van Amsterdam. Tabel 5.2 In welke mate heeft u vertrouwen in het gemeentebestuur van Amsterdam?
8
14
10
12
overige nietwesterse allochtonen 13
7
9
9
redelijk vertrouwen
61
67
61
70
71
73
72
70
geen vertrouwen helemaal geen vertrouwen weet niet, geen antwoord totaal
18
12
16
8
4
6
12
11
4
0
2
2
1
5
2
3
9
7
11
8
11
9
5
7
100
100
100
100
100
100
100
100
Surinamers Antillianen Turken Marokkanen veel vertrouwen
westerse allochtonen
autochtonen
totaal
bron: burgermonitor
20
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
5.3 Weten wie de stadsdeelvoorzitter is Ruim 8 van de 10 Turkse Amsterdammers weet niet hoe de voorzitter heet van het stadsdeel waar hij of zij woont. Tabel 5.3 Weet u hoe de voorzitter heet van het stadsdeel waar u woont? In 2008 Surinamers
weet niet, geen antwoord Totaal
Antillianen Turken
75 100
100 100
Marokkanen
84 100
89 100
overige westerse nietautochtonen westerse allochtonen allochtonen 82 100
78 100
totaal
75 100
78 100
bron: burgermonitor
5.4 Geïnteresseerd in Amsterdamse stadsdeelpolitiek Ruim de helft van de Amsterdamse Turken (54%) is niet geïnteresseerd in de Amsterdamse stadsdeelpolitiek. Tabel 5.4 In welke mate bent u geïnteresseerd in de Amsterdamse stadsdeelpolitiek? In 2008 overige nietwesterse Surinamers Antillianen Turken Marokkanen westerse autochtonen allochtonen allochtonen zeer geïnteresseerd
totaal
8
0
4
8
5
10
9
8
tamelijk geïnteresseerd
42
44
34
41
47
45
45
44
niet geïnteresseerd
44
46
54
47
40
44
45
45
7 100
10 100
8 100
4 100
8 100
1 100
1 100
3 100
weet niet, geen antwoord totaal
bron: burgermonitor
5.5 Percentage dat gaat stemmen Ruim de helft van de Amsterdamse Turken (56%) is van plan zeker te gaan stemmen als er morgen gemeenteraads- en stadsdeelraadverkiezingen gehouden zouden worden. Een op de tien Amsterdamse Turken zegt dan zeker niet te gaan stemmen.
Tabel 5.5 Als er morgen gemeenteraads- en stadsdeelraadverkiezingen gehouden zouden worden, hoe groot is dan de kans dat u gaat stemmen? In 2008 overige nietwesterse Surinamers Antillianen Turken Marokkanen westerse autochtonen totaal allochtonen allochtonen ga zeker stemmen
50
29
56
52
50
72
78
68
ga misschien stemmen
34
24
23
29
32
13
13
19
ga zeker niet stemmen mag niet stemmen, nog geen 18 of niet stemgerechtigd
11
27
10
6
5
9
7
8
2
20
2
5
6
5
1
2
2
0
9
8
7
1
1
2
weet niet, geen antwoord
21
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Totaal
100
100
100
100
100
100
100
100
bron: burgermonitor
5.6 Opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen De opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen was 51%. In vergelijking met 2002 was de opkomst onder allochtone kiezers groot. Tabel 10.9 Opkomst allochtonen bij de gemeenteraadsverkiezingen Amsterdam, 2002 en 2006 2002
2006
Turken
30
44
Marokkanen
22
35
Surinamers/ Antillianen
26
24
opkomst gemeente
48
51 bron: IMES
5.7 Partijkeuze laatste gemeenteraadsverkiezingen Van de Turkse stemmers kreeg de PvdA destijds 44% en nu 87% stemmen, destijds 57% en nu 76% van de Marokkaanse stemmen en destijds 62% van de Surinaamse en 53% van de Antilliaanse stemmen, maar nu 79% van de Surinaams/Antilliaanse stemmen. Tabel 5.7 Partijkeuze bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen Turken
2002 44% PvdA
2006 87% PvdA
Marokkanen
57% PvdA
76% PvdA
Surinamers
62% PvdA
79% PvdA
Antillianen
53% PvdA
79% PvdA
bron: IMES
GroenLinks (5%) en SP (5%) waren in 2006 redelijk favoriet bij de Amsterdamse Turken. Tabel 5.8 Partijkeuze allochtonen bij de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen van 2006 PvdA
CDA
VVD
GrLinks
D66
SP
GSR
Leefb/LPF
Ov
Turken
87%
0%
1%
5%
0%
5%
0%
0%
1%
Marokkanen
76%
2%
1%
12%
0%
7%
0%
0%
2%
Surinamers/Antillianen overigen totaal
79%
1%
3%
5%
0%
6%
0%
0%
5%
80%
1%
2%
7%
0%
6%
0%
0%
3%
bron: IMES
22
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
6 Divers
6.1 Woning Merendeel van de Amsterdamse Turken (68%) huurt een sociale huurwoning. Zestien procent huurt een particuliere woning en eveneens 16% is eigenaar en eventueel bewoner van zijn woning. Tabel 6.1 A Hoofdbewoner: soort verhuurder of eigenaar woning in 2008 particulier sociale eigenaarverhuur verhuur bewoner
totaal
Surinamers
9
75
17
100
Antillianen
15
70
15
100
Turken
11
74
15
100
Marokkanen overig niet-westerse allochtonen
8
86
5
100
16
68
16
100
westerse allochtonen
30
41
29
100
autochtonen totaal
26 23
44 51
31 26
100 100 bron: O+S
Tabel 6.1B Aandeel koopwoningen naar herkomstgroep in 2009 Herkomstgroep
%
Surinaams
18
Antilliaan (+Aruba)
17
Turks
16
Marokkaans
6
Zuideuropees
25
Niet-geind. landen
19
Geindustrial. landen Nederlands
33 32
6.2 Geestelijke gezondheidszorg Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat de kans op het hebben van een psychische stoornis groter is bij stedelingen, in het bijzonder Amsterdammers. In 2003 waren er in de hoofdstad zo’n 36.000 GGZ-cliënten oftewel 48 per 1.000 Amsterdammers. In heel Nederland zijn dat er 32 per 1000 inwoners. Volwassen vrouwen zijn vaker cliënt dan mannen, terwijl voor de leeftijdsgroep tot 20 jaar het omgekeerde geldt.
23
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Verhoudingsgewijs zijn er onder Antillianen, Turken en mensen uit overige niet-westerse landen de meeste cliënten. Dit geldt niet voor de jonge cliënten, daar zijn autochtonen verhoudingsgewijs in de meerderheid. 3
Tabel 6.2a Cliënten met GGZ per 1.000 inwoners naar land van herkomst, leeftijd en geslacht, 2003 ‰ vrouwen in Amsterdam
‰ mannen in Amsterdam
‰ totaal
‰ totaal
0-19 jaar
20-64 jaar
65 jaar e.o.
0-19 jaar
20-64 jaar
65 jaar e.o.
Antillen
15
35
17
24
32
21
29
17
Suriname
12
40
29
14
27
31
27
22
Marokko
6
40
4
10
36
9
25
21
Turkije overig niet-westers land westers land Nederland % onbekende herkomst
Amsterdam Nederland
9
54
13
10
31
14
29
22
15
42
24
16
30
20
29
71
7
14
10
10
9
8
11
7
17
28
29
28
19
23
24
20
41%
52%
58%
41%
53%
55%
52%
36%
22
62
63
31
46
47
48
32
totaal
bron: Projectgroep GGZ Amsterdam, 2006
Tabel 6.2b Psychisch welbevinden van Amsterdammers in % van de bevolking naar geslacht en etniciteit, 2004-2005 hoe vaak voelde u zich de laatste tijd…
18 jaar en ouder man
vermoeid zonder duidelijke reden zenuwachtig
etnische groepen 18 jaar en ouder Nederlan vrouw Turken Marokko ders
overig
de hele tijd/meestal/vrij vaak
11
15
11
20
20
14
soms/af en toe/ nooit
89
85
89
80
80
86
de hele tijd/meestal/vrij vaak
6
8
7
11
10
7
soms/af en toe/nooit
94
92
94
89
90
93
rusteloos of ongedurig
de hele tijd/meestal/vrij vaak
6
9
8
8
7
8
soms/af en toe/nooit
94
92
93
92
93
92
somber of depressief
de hele tijd/meestal/vrij vaak
3
5
2
8
5
6
soms/af en toe/nooit
97
95
98
92
95
94
bron: GGD Amsterdam/RIVM
Amsterdammers uit diverse herkomstgroepen hebben verschillende zorgbehoeften, zo blijkt uit de cijfers. Aan ruim een kwart van de GGZ-cliënten van Antilliaanse en Surinaamse herkomst wordt bijvoorbeeld zorg verleend vanwege psychotische 3
Projectgroep Onderzoek GGZ Amsterdam, Heijnen, H., Onderzoek Geestelijke Gezondheidszorg Amsterdam, 2006 (Amsterdam).
24
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
stoornissen. Van alle cliënten is dat maar 17%. De kosten voor geestelijke gezondheidszorg voor volwassen Antilliaanse en Surinaamse mannen zijn in Nederland bijna 95% hoger dan voor de gemiddelde mannelijke cliënt en in Amsterdam zelfs ruim 120%. Omdat er in de hoofdstad relatief veel inwoners van Surinaamse en Antilliaanse herkomst zijn, legt dit extra druk op de GGZ. Aan de andere kant doen inwoners van Marokkaanse en Turkse herkomst verhoudingsgewijs juist minder snel een beroep op de GGZ. Als het gebeurt, blijft het – zeker bij vrouwen – vaak beperkt tot relatief lichte zorg. Voor de afstemming van het aanbod op de vraag is herkomst daarom een belangrijk aandachtspunt. De informatie over de culturele herkomst toont echter grote hiaten: in Amsterdam is het land van herkomst maar van 49% van alle cliënten bekend.
6.3 Religie Tussen groepen Amsterdammers bestaan aanzienlijke verschillen als het gaat om religie. Zo zijn meer vrouwen (46%) dan mannen (39%) religieus. Verder zijn meer jongeren tussen de 18 en 24 jaar en 65-plusser religieus (48%) dan Amsterdammers tussen de 25 en 64 jaar (40%). Verder blijkt het niveau van opleiding van belang: des hoger opgeleid, des te minder religieus. Meer allochtone Amsterdammers voelen zich verwant met een godsdienst, religieuze of levensbeschouwelijke stroming (60%) dan autochtonen (29%). Eerste generatie allochtonen zijn religieuzer (66%) dan tweede generatie allochtonen (45%). Meer Marokkaanse (85%) dan Turkse (76%) en Surinaamse Amsterdammers (67%) voelen zich verwant met een godsdienst. 4
4
O+S, De Staat van de Stad Amsterdam IV, 2007 (Amsterdam).
25
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
6.4 Beeldvorming Beeld over Turken is in de afgelopen 4 jaar 1% positiever geworden. Surinamers en Nederlanders zijn iets positiever gaan denken over Turken, mij Marokkanen is het dezelfde gebleven. Tabel 6.4 Wat is uw beeld over Surinamers / Turken / Marokkanen in Amsterdam, is dat ‌.. (zeer) positief, 2004-2007 5 (percentage; tabel lezen van links naar rechts) [1] beeld over beeld over Surinamers beeld over Turken beeld over Marokkanen Nederlanders 2004
2005
2006
2007
2004
2005
2006
2007
2004
2005
2006
2007
2006
2007
Surinamers
37
38
43
39
24
28
33
26
12
16
18
14
47
43
Turken
15
25
26
27
45
42
47
47
13
18
15
19
40
48
Marokkanen
25
36
35
27
31
42
39
31
30
36
36
28
44
40
Nederlanders
42
43
42
43
34
37
39
36
14
14
15
14
44
48
totaal
38
41
40
39
33
37
38
34
15
17
17
15
45
47
bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor
6.5 Discriminatie Amsterdamse Turken voelen zich minder vaak dan de overige etnische groepen minder vaak gediscrimineerd (30%). Tabel 6.5a Percentage Amsterdammers dat zich vaak/soms gediscrimineerd voelt, 2007 2007 Surinamers
38
Turken
39
Marokkanen
52
overige niet-westerse allochtonen
37
autochtonen
20
totaal
26 bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor
5
Omdat de focus in enquĂŞteonderzoek over integratie lange tijd eenzijdig gericht was op allochtonen, is voor autochtonen geen lange tijdreeks beschikbaar. Sinds 2006 wordt ook gevraagd welk beeld Amsterdammers van Nederlanders in de hoofdstad hebben.
26
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Tabel 6.5b Discriminatie: reden en vorm, 2007
Surinamers (38%)
Turken (39%)
Marokkanen (52%)
meest genoemde redenen
meest voorkomende vorm
huidskleur (59%)
op straat-verbaal (25%)
etnische achtergrond (42%)
in de winkel (24%)
allochtoon algemeen (36%)
op straat-gevoel (27%)
etnische achtergrond (62%)
op straat-verbaal (31%)
religie-moslim (44%)
in de media (26%)
allochtoon algemeen (23%)
op straat-gevoel (26%)
etnische achtergrond (91%)
in de media (40%)
religie-moslim (66%)
op straat-verbaal (36%)
allochtoon algemeen (32%)
op straat-gevoel (34%)
overige niet-westerse
allochtoon algemeen (55%)
in de media (30%)
allochtonen (37%)
huidskleur (29%)
in de winkel (23%)
taal (21%)
bij het uitgaan-gevoel (20%)
geslacht-vrouw (22%)
op straat-verbaal (27%)
allochtoon algemeen (19%)
op straat-gevoel (19%)
leeftijd-oud (15%)
anders (19%)
geslacht-vrouw (29%)
op straat-verbaal (35%)
etniciteit-autochtoon (23%)
op straat-gevoel (15%)
anders (21%)
in de winkel (14%)
westerse allochtonen (19%)
autochtoon (20%)
bron: O+S/De Amsterdamse Burgermonitor
27
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
6.6 Concentraties Turkse gemeenschap Amsterdamse Turken zijn sterk geconcentreerd vertegenwoordigd in: Bos en Lommer, de Baarsjes, Geuzenveld-Slotermeer, Osdorp, Zeeburg en Osdorp. Figuur 6.6 Concentraties Turken van meer dan 13% en minimaal 51 personen in 2008
bron: stadsmonitor
Sterke concentraties van Turkse kinderen tot 11 jaar vinden we vooral in Bos en Lommer, Geuzenveld Slotermeer en Osdorp.
28
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Figuur 6.7 Concentraties Turken van meer dan 30% en minimaal 10 personen in 2008
29
Gemeente Amsterdam Dienst Onderzoek en Statistiek
Figuur 6.7 Concentraties Turken in stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer, van meer dan 13% en minimaal 51 personen in 2008
ŠStadsmonitor Amsterdam 31-8-2009
30