DOSYA
UYGUN İŞLEV İLE YENİDEN KULLANIM:
SORUNLAR, RİSKLER, OLASILIKLAR
Doç. Dr. Hümeyra Birol Akkurt
Günümüzün kontrol edilemeyen bir hızla gelişen ve genişleyen kentlerinde, mevcut yapı stokunun yeniden kullanımı önemli bir tartışma alanı olarak karşımızdadır. Bu tartışma bir yandan kullanım değerini yitirmiş yapıları konu almakta, öte yandan değişen alan kullanım kararları doğrultusunda yeni işlevler öngörülen yapı ve yapı gruplarını kapsamı içine çekmektedir. Yoğunlukla koruma disiplininin eylem alanı olarak deneyimlenen müdahalelerde öncelik alınan sorgular: yapının mekânsal ve strüktürel potansiyeline uygun işlevin belirlenmesi, öznel niteliğin ve karakterin sürekliliğinin sağlanması, çevre kullanımlarla bütünleşmesi ve yapıçevre ilişkisinin yeniden kurgulanmasıdır. Ne yazık ki, günümüz uygulamalarının birçoğunda yeni kullanım tercihlerinin mimari girdilerden ayrıştırıldığı, ticari beklentiler doğrultusunda yapının karakteristik öğelerinin değersizleştirildiği, yapı-çevre ilişkilerinin gözetilmediği görülmektedir. Buna karşın, bu alandaki hedeflerin gerçekleşmesinin mümkün olduğunu ortaya koyan başarılı uygulamalar umut vericidir. Akademik çevrelerde tanımı, müdahale yöntemleri ve riskleri ile uzun süredir tartışılan yeniden işlevlendirme olgusu, uygulama alanındaki etkin gündemi nedeniyle bu dosya kapsamında ele alınmaktadır. Dosyanın temel hedefi, yeniden işlevlendirme olgusunun kuramı üzerine tartışma yaratmaktan öte, farklı uygulamaların deneyimlerini paylaşmak ve böylelikle müdahale alanının sorunlarını, risklerini ve olasılıklarını ortaya koymaktır. Bu hedefle, eylem alanının farklı müdahale derinlikleri üzerinden tartışılmasına imkân sunan İzmir’deki dört uygulama incelenmiştir. Öncelikleri ve müdahale yöntemleri ile geniş bir eylem alanını tanımlayan bu uygulamalar, bir uçta mimari niteliklere minimum müdahalenin öngörüldüğü sağlıklaştırmayı örneklemekte, diğer uçta ise kütle plastiğini koruyan ancak mekân-hacim dizilimini yeniden kurgulayan kapsamlı bir müdahaleyi yansıtmaktadır. Dosya kapsamında ilk olarak Dramalılar Köşkü’nün Bornova Kent Arşivi ve Müzesi olarak işlevlendirilmesi ele alınmıştır. Farklı dönemlerde ve farklı kültürel yapıya sahip kullanıcılarla dönüşmüş ve genişlemiş olan Dramalılar Köşkü’nün müze ve sergileme yapısı olarak işlevlendirilmesinde strüktürel güçlendirmeyi esas alan sağlıklaştırma müdahalesi benimsenmiştir. İzmir Levanten toplumunun konut kültürünü günümüze taşıyan Charnaud Köşkü’nün, çağdaş dokunuşlarla ve konaklama işlevi ile Villa Levant’a dönüşümü, özgün kütle ve cephe kurgusunun sürdürüldüğü, iç mekânın günümüz detayları ile yeniden kurulduğu bir örnek olarak ele alınmıştır. Bir yarışma projesi doğrultusunda inşa edilen ve dönemi kurumsal yapısını temsil eden T.C. Merkez Bankası İzmir Şube Binası’nın Key Otel’e dönüşümü, kütle plastiğinin ve çevre etki değerinin sürdürüldüğü, iç mekânın yeniden örgütlenmesinde özgün atmosferin ve auranın sürekliliğinin öncelik alındığı bir uygulama olarak sunulmuştur. Mimarlar Odası İzmir Şubesi’nin eski Tekel Deposu’nu İzmir Mimarlık Merkezi olarak yeniden kurguladığı uygulama, kütle plastiğinin ve çevre etki değerinin sürdürülmesinin ötesinde, mekânsal işleyiş anlayışının korunarak mekân-hacim diziliminin yeniden kurgulanmasının mümkün olabileceğini ortaya koyan bir örnek olarak dosyadaki yerini almıştır. Farklı müdahaleleri ele alan dosyanın son örneklemi, tescil kaydı bulunmamakla birlikte dönemi mimari yaklaşımını temsil eden ve yapım teknolojisi ile ödül kazanmış olan Austro Türk Tütün İşleme ve Depolama Binaları’nın tüm mimari niteliklerinin yeniden kurgulanarak ofis yapısına dönüşümünü konu almaktadır. yeniden işlevlendirme ▲ 59
