GÖRÜŞ
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE
MİMARLIK EĞİTİMİNE ELEŞTİREL BİR BAKIŞ TSMD eski başkanlarından İlhan Selim Kural mimarlık eğitimi üzerine bir yazı kaleme aldı
İlhan Selim Kural Y. Mimar
62 ▲ GÖRÜŞ
Özet Sürdürülebilirlik kavramı, mimarinin en temel girdilerinden birisi olmasına karşın, günümüz mimarisinde yeni keşfedilmeye başlanan, ancak bazı çevrelerde çok da kabul görmeyen ve hatta direnilen bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle yurdumuzdaki mimarlık fakültelerinde verilen eğitimde, ders içeriklerine ve stüdyoların yürütülüş şekline bakıldığında, bu kavramın çok da hakettiği yeri bulabildiğini söylemek olası değildir. Üniversitelerin köklü disipliner kurguları nedeniyle radikal değişikliklere uyum sağlamakta zorlanmaları; öğretim üyelerinin yasal statüleri nedeniyle mimari pratiğinden uzak kalmaları; eğitim programında gerektiği yeri bulamaması nedeniyle, sürdürülebilirlik konusunda uzmanlaşmış öğretim üyelerinin bulunmaması; gelişen teknoloji ve malzeme çeşitliliği ile güncel gelişmeleri öğrenciye aktarmada görülen yetersizlik gibi pek çok nedenin bu kopukluğu beslediği söylenebilir. Bu yazıda, günümüz mimarlık eğitimi (üniversitelerin mimarlık fakülteleri, özellikle mimarlık bölümleri kapsamı çerçevesinde), eleştirisel bir bakış açısı ile incelenip, sürdürülebilirlik kavramının yurdumuzda neden eğitimin parçası olamadığı ve bu konuda neler yapılması gerektiği irdelenecektir. 1- Giriş Sürdürülebilirlik kavramının giderek önem kazandığı 1970’li yıllardan itibaren pek çok alanda, bu kavramla birlikte gelen dünya görüşü değişikliği paralelinde, ekonomik büyüme, sosyal gelişim ve çevresel korumaya yönelik yaklaşımlarda yeniden düzenlemeler, değişiklikler ve gelişmeler yaşanıyor [1]. Sürdürülebilirlik kavramı ile dolaylı veya doğrudan özdeşlik kuran en önemli alan ise Çevresel Tasarım olarak gözükmektedir. Çevresel Tasarım (Environmental Design) o kadar yaygın bir bir alanı kapsıyor ki, pek çok mimarlık okulunda, şehir/bölge planlamadan, endüstriyel tasarıma kadar oluşan geniş bir yelpazeyi bu isim altında toplamanın daha kapsayıcı olacağı varsayımı ile fakülte ve bölümlerin isimleri de bu yönde değiştiriliyor. Sürdürülebilirlik kavramının çekirdeğini oluşturan ekonomik büyüme, sosyal gelişim ve çevresel koruma üçlüsü içinde en önemli ayak çevre ayağı; çünkü neticede sürdürülebilirlik kavramının ortaya ilk çıkışı, çevrede görülmeye başlanan olumsuz değişikliklerin getirdiği duyarlıktan ve yapılan gözlemlerden kaynaklanıyor. Günümüzde çevresel tasarım eğitiminin verildiği pek çok üniversitede, özellikle ABD’de, Sürdürülebilir Tasarım ayrı bir öğretim alanı, hatta ayrı bir bölüm olarak programlanıyor. Örneğin California Üniversitesi Berkeley’de, College of Environmental Design’da “Sürdürülebilir Çevresel Tasarım” (Sustainable Environmental Design) adı altında Lisans derecesi (BA) veren bir bölüm var. California Polytechnic, Oregon ve Texas Üniversiteleri, İngiltere’de Edinburgh Üniversitesi, Avustralya’da Sydney Üniversitesi sürdürülebilirlik konusunda ileri adımlar atan üniversiteler olarak öne çıkıyor. Penn State Üniversitesi online (çevrimiçi) dersler sunuyor. Oxford ve Cambridge gibi bazı üniversitelerin mimarlara yönelik sürekli mesleki eğitim çerçevesinde sürdürülebilirlik konusunda ders ve seminerler sunduklarını görüyoruz. Türkiye’ye bakıldığı zaman ise durumun, batıda verilen eğitime oranla yetersiz olduğu gözlemleniyor. Mimarlık eğitimi veren fakültelerimizde sürdürülebilirlik konusunda gerekli alt yapının oluştuğunu söylemek pek olası değil; bu konuda açılan ders sayısının yok denecek kadar az oluşu, konunun ya yeterince önemsenmediğini veya bu konularda yeterli bilgi birikiminin ve ilginin oluşmadığını göstermesi açısından önemlidir. Örneğin İTÜ Mimarlık Bölümü’nde, doğrudan sürdürülebilirlik konusunda olmasa bile, lisans seviyesinde “doğal verilerle tasarım”, lisans üstü seviyesinde ise sürdürülebilirlik konusunda seçmeli dersler var. Mimar Sinan, Yıldız Teknik Üniversiteleri’nde bu konuyla bağlantılı bilgi yok. Bilgi Üniversitesi’nde tek bir ders görülüyor.
