telif hakları
TAZMİNAT ÖDEMEK YAPILARI KORUMAYA YETMEZ! Telif haklarını korumak konusunda yargı yolu ile kişisel hak arama girişimlerimiz çoğu zaman başarılı olamıyor. Birbiri ile çelişkiler oluşturan yargı kararları… yetkili kurumlara yapılan başvurulardan sonuç alınamaması… alınsa bile yaptırımların etkili olamaması… bu sayfalarda aktardığımız süreçlerde bir kez daha açığa çıkıyor. Telif haklarının korunması için kurumsal bir yapı aracılığı ile mücadele edilmesinin kaçınılmazlığı hala önümüzde
Sezar Aygen Oktay Veral
1981 yılında açılan Ordu Pazarı Sınırlı - Ulusal Mimari Proje Yarışmasını, mimarlar Sezar Aygen ve Oktay Veral kazanmıştı. Ankara, Tandoğan, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı üzerinde inşa edilmiş bulunan “ORDU PAZARI “ yapısı daha sonra “MİGROS“ süpermarket binası adını aldı. Eser sahiplerinin izni ve görüşü alınmadan birtakım değişikliklerin yapıldığı ve müelliflerin 5846 sayılı Yasadan kaynaklanan haklarının ihlal edildiği tespit edildi. Bunun sonucunda mal sahibi kuruluşa, bir “mimari eser” olan yapının FSEK kapsamında koruma altında olduğu ve vaki değişiklikler izale edilerek eserin eski haline getirilmesi, maddi ve manevi tazminat ödenmesi talebi için açılan dava ile bildirilmiştir. Mahkeme, konunun yerinde keşfi ve tayin edilen bilirkişilerce bir rapor hazırlanması ara kararını almıştır. Bilirkişi raporunda yapının mimari fikir eseri sayılabilmesi için eser sahiplerinin yaratıcı aktivitelerinin özgün olması, yani müelliflerinin özelliklerini taşıması gerektiği gerçeği ile örtüşmesinin en önemli kriter olmasından hareketle; yapı ve projelerinin saygın mesleki yayınlarda yer alması, yapının tanıtımına mesleki literatürde yer verilmesi, proje ve yapı fotoğraflarının mimarlık okullarında dia arşivlerinde bulundurulması ve mimari tasarım eğitiminde öğrencilere örnek olarak gösterilir olmasını mesnet kabul ettiğini ifade etmiştir. Ordu Pazarı binasının bilirkişilerce tanımlanan mimari estetik değerleri şöyle sıralanmıştır; “… 1- Yapının tasarımı ve uygulaması, prefabrikasyonun yalnızca standart endüstri yapılarında değil, kent içindeki prestij yapılarında yeterli ve gerekli estetik mimari değerler gözetilerek uygulanabileceğini kanıtlayan başarılı bir mimarlık eseridir. İnşa edildiği dönem olan 1980’ li yıllarda (1983) betonarme taşıyıcı sistemi ve prefabrik elemanlarında yüksek teknoloji kullanımı ve yapı dilinin bu özelliği yansıtması açısından öncü örnekler arasında yer almıştır. Yapı değerini hala korumakta olup, günümüzde benzeri işlev ve ölçekteki az sayıda uygulamanın eşdeğer niteliğe erişebildiği gözlenmektedir. 2- Eserin kentsel ölçekteki başarısı, Tandoğan Meydanı ve Gazi Mustafa Kemal Bulvarının kentsel mekân özelliklerini güçlendirmekte oluşundadır. Çıplak beton ile vurgulanan sade ve güçlü bir kitle plastiğine sahip olan yapı, bulunduğu yerde kent imajı ve estetiğine katkısı bulunan bir “işaret yapı” (landmark) olarak varlık göstermektedir.
32 Ÿ WHOLI KDNODUÕ
