Numer 2-2004 (9)
TÜV Rheinland Group
Europejskie, Kanadyjskie i Amerykañskie normy dotycz¹ce bezpieczeñstwa produktów dla Elektrycznego Sprzêtu Medycznego - cz. 2
GWARANT CZYSTO CI I HIGIENY
TUVdotCOM-ID
Szanowni Pañstwo,
TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Zarz¹d: Janusz Grabka-Prezes Zarz¹du Marek Mucha-Wiceprezes Zarz¹du Siedziba: 02-146 WARSZAWA ul. 17 Stycznia 56 tel. 022/ 846 79 99 tel. 022/ 846 51 63 fax. 022/ 868 37 42 41-800 ZABRZE ul. M. Sk³odowskiej-Curie 34 tel. 032/ 271 64 89 tel. 032/ 271 06 23 fax. 032/ 271 64 88
Kolejny numer Biuletynu Jako ci w 2004 roku dotar³ ju¿ do Pañstwa. Na bie¿¹co staramy siê informowaæ Pañstwa o wszystkim co dzieje siê w wiecie systemów zarz¹dzania jako ci¹ oraz w spó³kach TÜV Rheinland Group w Polsce. Zapewne wiecie Pañstwo, ¿e od dnia 12 marca 2004 roku firma TÜV Rheinland/ ZETOM Polska Sp. z o.o. zmieni³a nazwê na TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Jest to spowodowane zmian¹ w sk³adzie wspólników Spó³ki. W bie¿¹cym numerze poruszamy ciekaw¹ tematykê certyfikacji wyrobów i dodatkowych znaków kontrolnych. Kontynuujemy tematykê norm dotycz¹cych bezpieczeñstwa produktów dla Medycznych Urz¹dzeñ Elektrycznych rozpoczêt¹ w poprzednim numerze. W rubryce wydarzenie szczegó³owo opisujemy stworzony przez TÜV Rheinland Group oraz Polskie Stowarzyszenie Czysto ci program pod nazw¹ "Gwarant Czysto ci i Higieny" skierowany do firm bran¿y utrzymania czysto ci dzia³aj¹cych na terenie Polski. Od ostatniego numeru zmianie uleg³y dane adresowe naszego oddzia³u w Lublinie. Aktualne dane zawarte s¹ na drugiej stronie bie¿¹cego numeru.
60-003 POZNAÑ ul. Wo³czyñska 37 tel./fax. 061/ 864 84 37 tel./fax. 061/ 867 81 87
Zespó³ redakcyjny
20-950 LUBLIN ul. Czechowska 4 tel. 081/ 532 86 68 tel. 081/ 532 86 87 tel. kom. 0 607 057 028 10-702 OLSZTYN ul. Warszawska 98 tel. 089/ 524 05 01 tel. 089/ 524 05 03 tel. kom. 0 693 410 037 42-200 CZÊSTOCHOWA ul. Kuceliñska 22 tel. 034/ 323 50 54 70-370 SZCZECIN ul. Bohaterów Warszawy 15-16 tel./fax. 091/ 484 49 67 77-100 BYTÓW ul. Lêborska 24 tel./fax. 059/ 822 79 53 tel. kom. 0 695 888 838 85-825 BYDGOSZCZ ul. Wojska Polskiego 65 tel./fax. 052/ 374 73 87 tel. kom.: 0 607 464 786
W zwi¹zku z mo¿liwo ci¹ zamieszczenia adresów internetowych Pañstwa firm na naszej stronie internetowej, gor¹co prosimy zainteresowanych o kontakt (telefoniczny lub mailowy) w tej sprawie z nastêpuj¹c¹ osob¹: Marek Æwiok Tel. 032/ 271 06 23 mcwiok@pl.tuv.com Prze lemy Pañstwu stosowny formularz o wiadczenia, w którym wyrazicie Pañstwo zgodê na umieszczenie adresu internetowego na naszej stronie internetowej.
2
Zespó³ redakcyjny: 41-800 Zabrze ul. M. Sk³odowskiej-Curie 34 tel. 032/ 271 06 23 e-mail mcwiok@pl.tuv.com Zespó³ redakcyjny zastrzega sobie prawo do skracania objêto ci artyku³ów nadsy³anych przez Pañstwa.
SPIS TRE CI: 1. Kilka s³ów od Redakcji 2. TUVdotCOM-ID 3. Europejskie, Kanadyjskie i Amerykañskie normy dotycz¹ce bezpieczeñstwa produktów dla Elektrycznego Sprzêtu Medycznego - cz. 2 4. Dobrowolna certyfikacja wyrobów i dodatkowe znaki kontrolne jako skuteczne narzêdzie marketingowe wspó³czesnego unijnego rynku towarowego. 5. Wydarzenia 6. Szkolenia, konferencje, seminaria 7. Ró¿no ci
2 3 4 6 8 11 12
Prezentujemy numery identyfikacyjne ID naszych Klientów, które pos³u¿¹ Pañstwu do sprawdzania i uzyskania interesuj¹cych Was informacji odno nie produktów i samych producentów. Nazwa firmy
Adres
Kod
Miasto
TUVdotCOM ID
BERYL MED Sp. z o.o.
ul. 11-go Listopada 4A
04-816
Micha³owice
ID:9105021491
Bielskie Przedsiêbiorstwo Budownictwa Przemys³owego S.A.
ul. Warszawska 5
43-307
Bielsko - Bia³a
ID:9105017573
BIKON Sp. z o.o.
ul. Unii Lubelskiej 3
61-249
Poznañ
ID:9105017580
BIOFARM Sp. z o.o.
ul. Fabryczna 20A
32-500
Chrzanów
ID:9105022165
BIONAT Sp. z o.o.
ul. Zawi³a 53
30-389
Kraków
ID:9105018129
Biuro Handlowe "Accent"
ul.O wiecenia 29
42-520
D¹browa Górnicza
ID:9105017546
Biuro Rozwoju Krakowa S.A.
ul.Kordylewskiego 11
31-547
Kraków
ID:9105020640
Biuro Us³ug Technicznych ELTEL
ul. Jantarowa 2B/2
75-256
Koszalin
ID:9105018157
BRACIKI Sp.J.
ul. 3 Maja 159
41-500
Chorzów
ID:9105017591
BRE BANK S.A.
ul. Senatorska 18
00-950
Warszawa
ID: 0910080022
BRUK-BET
¯abno
33-240
Nieciecza 150
ID:9105018169
"BUDMEDIA" Sp.z o.o.
ul. Bukowska 6
62-060
Stêszew
ID:9105017605
BUDOPOL WROC£AW S.A.
ul. Rac³awicka 15/19
53-149
Wroc³aw
ID:9105018151
BUDOSERWIS Z.U.H. Sp. z o.o. "BUDOSTAL-3" S.A.
ul. Ko ciuszki 31
41-500
Chorzów
ID:9105017587
ul. Igo³omska 1
30-969
Kraków
ID:9105018156
Budowlano-Monta¿owa Spó³dzielnia Pracy BUDOMONT ZPCh
ul. Towarowa 7
28-200
Staszów
ID:9105020977
www.tuvdotcom.com
TUVdotCOM
BIULETYN JAKO CI
3
TÜV - MEDYCYNA
Autor: Heinz Joerg Steneberg, Manager Sekcji Medycznej (USA)
Europejskie, Kanadyjskie i Amerykañskie normy dotycz¹ce bezpieczeñstwa produktów dla Elektrycznego Sprzêtu Medycznego cz. 2 Elektryczne Urz¹dzenia Medyczne i odpowiednie normy staj¹ siê bardziej z³o¿one. Urz¹dzenia medyczne i sprzêt diagnostyczny nale¿¹ do sektorów o naj ci lejszych regulacjach. Fakt ten nie powinien byæ zaskoczeniem, zwa¿ywszy na to, ¿e urz¹dzenia medyczne s¹ u¿ywane do kontaktu z chorym, unieruchomionym lub nie wiadomym pacjentem, którego funkcje ¿yciowe zale¿¹ od urz¹dzeñ medycznych, a który mo¿e byæ pod³¹czony do wiêcej ni¿ jednego urz¹dzenia w tym samym czasie. Procedury radiacji terapeutycznej i diagnostycznej zwykle s¹ u¿ywane wspólnie w przypadkach, gdy b³¹d urz¹dzenia lub ludzki mog¹ mieæ znacz¹cy wp³yw na zdrowie pacjenta oraz profesjonaln¹ opiekê zdrowotn¹. In¿ynierowie musz¹ sprostaæ nie tylko wzrostowi ró¿norodno ci narodowych i miêdzynarodowych norm i regulacji, ale te¿ wyzwaniom spowodowanym powstawaniem coraz bardziej z³o¿onych produktów, które czêsto stanowi¹ kombinacje tradycyjnych urz¹dzeñ medycznych i produktów nie-medycznych. Ten artyku³ to ogólny przegl¹d ró¿nych norm i innych wymagañ przydatnych dla medycznych urz¹dzeñ elektrycznych, które powinny byæ brane pod uwagê nie tylko podczas procesu tworzenia produktu, ale te¿ podczas ca³ego cyklu ¿ycia produktu. Normy Uzupe³niaj¹ce Jako dodatek do normy IEC 60601-1, która opisuje ogólne wymagania odno nie bezpieczeñstwa, normy serii IEC 60601 zawieraj¹ równie¿ normy uzupe³niaj¹ce i dotycz¹ce poszczególnych grup produktów. Normy uzupe³niaj¹ce s¹ przydatne do okre lonych kategorii elektrycznego sprzêtu medycznego i mog¹ byæ u¿ywane tylko w po³¹czeniu z norm¹ IEC 60601-1. Wyj¹tkiem jest norma IEC 60601-14:2000 (Edycja skonsolidowana), która jest uznawana przez FDA i mo¿e byæ u¿ywana do prowadzenia dzia³añ przed wprowadzeniem na rynek wyrobu, a jej od strony technicznej identyczna wersja jest stosowana jako norma zharmonizowana z dyrektywami medycznymi w U.E. Kanadyjskie odstêpstwa s¹ okre lone w normach IEC 606011-1:2000 i IEC 60601-1-4:2000. IEC 60601-1-1:2000 (Medyczne Urz¹dzenia Elektryczne Czê æ 1-1: Ogólne wymagania bezpieczeñstwa - Norma uzupe³niaj¹ca: Wymagania bezpieczeñstwa medycznych systemów elektrycznych). Medyczne systemy elektryczne zawieraj¹ kombinacje medycznego i nie-medycznego sprzêtu elektrycznego, które s¹ po³¹czone za pomoc¹ zwi¹zku funkcjonalnego lub wielo wtykowego gniazda sieciowego. Sprzêt pracuje bezpo rednio w s¹siedztwie pacjenta lub w pomieszczeniach przeznaczonych do celów medycznych. Przyk³ady medycznych systemów elektrycznych, to sprzêt do monitorowania pacjenta pod³¹czony do komputerowej stacji roboczej. Nie wszystkie elementy systemu opartego na wspomnianej wy¿ej kombinacji musz¹ spe³niaæ surowe wymagania normy IEC 60601-1. Okre lone wymagania s¹ zdefiniowane dla uziemienia
4
BIULETYN JAKO CI
ochronnego, pomiarów pr¹dów up³ywowych i innych warunków. IEC 60601-1-2:2001 (Medyczne Urz¹dzenia Elektryczne Czê æ 1-2: Ogólne wymagania bezpieczeñstwa - Norma uzupe³niaj¹ca: Kompatybilno æ elektromagnetyczna Wymagania i badania). IEC 60601-1-2 wyszczególnia wymagania i próby dla kompatybilno ci elektromagnetycznej medycznych urz¹dzeñ elektrycznych i medycznych systemów elektrycznych. Granice dla emisji elektromagnetycznej s¹ rzecz¹ podstawow¹ dla ochrony innych medycznych urz¹dzeñ elektrycznych i medycznych systemów elektrycznych. Wymagania odno nie odporno ci elektromagnetycznej s¹ rzecz¹ podstawow¹ dla zapewnienia bezpieczeñstwa sprzêtu i systemów, szczególnie dla sprzêtu podtrzymuj¹cego ¿ycie. IEC 60601-1-3:1994 (Medyczne Urz¹dzenia Elektryczne Czê æ 1-3: Ogólne wymagania bezpieczeñstwa - Norma uzupe³niaj¹ca: Ogólne wymagania dotycz¹ce ochrony przed promieniowaniem rentgenowskich zestawów diagnostycznych). IEC 60601-1-3 definiuje ogólne wymagania dla ochrony przed promieniowaniem jonizuj¹cym w medycznym diagnostycznym sprzêcie rentgenowskim, zawiera bowiem wymagania dotycz¹ce instalacji, celem zapewnienia, ¿e dawka jest zasadna, mo¿liwie niska dla pacjenta, operatora urz¹dzenia i pozosta³ego personelu medycznego. Nale¿y odnotowaæ, ¿e niektóre kraje okre laj¹ jak powinien wygl¹daæ proces prób, instalacji, dzia³ania i serwisowania.
TÜV - MEDYCYNA IEC 60601-1-4:2000 Edycja skonsolidowana (Medyczne Urz¹dzenia Elektryczne - Czê æ 1-4: Ogólne wymagania bezpieczeñstwa - Norma uzupe³niaj¹ca: Medyczne systemy elektryczne programowane). IEC 60601-1-4 definiuje wymagania dla cyklu ¿ycia programowanych elektrycznych systemów medycznych. Obejmuje ona wymagania dotycz¹ce specyfikacji oprogramowania, architektury oprogramowania, szczegó³ów projektowania i wdro¿enia oprogramowania, modyfikacji, weryfikacji i oceny, oznakowania i za³¹czonej dokumentacji. (Uwaga: IEC 60601-1-4 powinna byæ u¿ywana w kontek cie czê ci ogólnego systemu zarz¹dzania ryzykiem, tak jak to opisano w normie ISO 14971:2000.) DIS IEC 60601-1-6 Projekt normy DIS IEC 60601-1-6 dotyczy aspektów bezpieczeñstwa u¿ywalno ci dla medycznych urz¹dzeñ elektrycznych. Chocia¿ urz¹dzenia dzisiaj s¹ bardziej z³o¿one i czêsto ³¹cz¹ kilka funkcji, nadal powinny byæ ³atwe w u¿yciu. Mo¿na to osi¹gn¹æ przez u¿ywanie rozpoznawalnych symboli oraz przez projektowanie wed³ug zasad ergonomii. Normy dla Produktów Specyficznych Normy dla produktów specyficznych (IEC 60601-2-x) definiuj¹ wymagania dla produktów specyficznych, takich jak lasery diagnostyczne i terapeutyczne, sprzêt endoskopowy lub pompy infuzyjne i s¹ u¿ywane w po³¹czeniu z ogóln¹ norm¹. Normy dla produktów specyficznych zawieraj¹ poprawione lub zast¹pione odpowiednie paragrafy w normie ogólnej. Nale¿y odnotowaæ, ¿e w niektórych przypadkach kilka norm dla produktów specyficznych mo¿na zastosowaæ do jednego produktu. Poni¿ej przedstawiono listê przydatnych norm dla oprogramowania kontroluj¹cego gêsto ciomierz ko ci, który jest czê ci¹ medycznego systemu elektrycznego (nie uwzglêdniono odstêpstw krajowych): IEC 60601-1:1988 (+A1, +A2) IEC 60601-1-1:2000 (Medyczne systemy elektryczne) IEC 60601-1-2:2001 (Kompatybilno æ elektromagnetyczna) IEC 60601-1-3:1994 (Rentgenowskie zestawy diagnostyczne) IEC 60601-1-4:2000 (Medyczne systemy elektryczne programowane) IEC 60601-2-7:1998 (Zasilacze rentgenowskie do generatorów rentgenowskich diagnostycznych) IEC 60601-2-28:1993 (Zespo³y promienników rentgenowskich i promienniki rentgenowskie przeznaczone do diagnostyki medycznej) IEC 60601-2-32:1994 (Urz¹dzenia rentgenowskie towarzysz¹ce) Normy Bezpieczeñstwa dla Produktów Medycznych Nie objête normami serii IEC 60601 W uzupe³nieniu do norm serii IEC 60601 kilka innych norm definiuje wymagania odno nie bezpieczeñstwa dla elektrycznego sprzêtu medycznego, takie jak normy serii ISO 10079 dla medycznych urz¹dzeñ odsysaj¹cych lub ISO 9919:1992 i EN 865:1997 dla têtno oksymetrów. Dodatkowo, rozwiniêto normy dotycz¹ce okre lonych aspektów funkcjonalnych, takie jak normy serii EN 475 dla elektrycznie generowanych sygna³ów alarmowych i IEC 60825 dla bezpieczeñstwa laserów (np. dla laserów u¿ywanych w systemach tomografii komputerowej).
Dodatkowe Wymagania w USA Rozdzia³ 21 Amerykañskiego Kodeksu Przepisów Federalnych definiuje w podrozdziale J postanowienia odno nie ochrony przed promieniowaniem i wyszczególnia wymagania odno nie raportowania i przechowywania zapisów dla medycznego sprzêtu elektrycznego i nie-medycznego sprzêtu elektrycznego. Producenci diagnostycznych systemów rentgenowskich, terapeutycznego sprzêtu ultrasonograficznego i innych produktów musz¹ przed³o¿yæ w FDA stosowne raporty dotycz¹ce produktu zanim produkt zostanie wprowadzony na rynek. Raporty musz¹ zawieraæ opis w³a ciwo ci fizycznych lub elektrycznych urz¹dzenia, oraz zgodno æ z norm¹, specyfikacjê projektow¹ oraz opis zastosowanych metod testowych. Wymienione poni¿ej normy dotycz¹ dzia³añ specyficznych, które musz¹ byæ spe³nione przez elektryczne sprzêt medyczny: 21 CFRl010 (Produkty elektroniczne), 21 CFRl020 (Produkty emituj¹ce promieniowanie jonizuj¹ce) 21 CFRl030 (Produkty emituj¹ce mikrofale i fale czêstotliwo ci radiowej) 21 CFRl040 (Produkty o ma³ej emisji) 21 CFRl050 (Produkty ultrad wiêkowe i infrad wiêkowe) Patrz te¿ "Ustawa o kontroli promieniowania dla zdrowia i bezpieczeñstwa z 1968 roku". Cykl ¯ycia Produktu - Rozwa¿ania Rozwa¿ania o bezpieczeñstwie medycznych urz¹dzeñ elektrycznych powinny siê zaczynaæ we wczesnych fazach procesu tworzenia produktu. Aby unikn¹æ problemów zgodno ci podczas fazy weryfikacji i oceny produktu, odpowiednie wymagania musz¹ byæ wcze nie zidentyfikowane i wcielone do specyfikacji projektowej. Jako czê æ tego procesu nale¿y okre liæ aspekty zwi¹zane z utrzymaniem sprzêtu i starzeniem siê materia³ów. Informacjê na ten temat mo¿na uzyskaæ z gruntownych badañ lub obliczeñ i, a je li jest to mo¿liwe, z do wiadczeñ z poprzednimi produktami. Ostatecznie, jedna ze zmian w drugiej nowelizacji do normy IEC 60601-1 wymaga dla instrukcji u¿ytkownika podanie informacji o ryzyku zwi¹zanym z unieszkodliwianiem odpadów, pozosta³o ci i akcesoriów. Rozwa¿ania odno nie bezpieczeñstwa powinny uwzglêdniaæ równie¿ te aspekty. Korekta merytoryczna: S³awomir Szlefarski Specjalista ds. wyrobów Daniel wi¹tko Specjalista ds. wyrobów medycznych Dzia³ Product Safety TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.
Artyku³ udostêpniony i przet³umaczony za zgod¹ redakcji World News- International Journal of Safety & Standards, Trends & Information November/December 2003
BIULETYN JAKO CI
5
Product Safety
Wa¿ne dla polskich producentów, importerów i eksporterów.
Obowi¹zkowa certyfikacja wyrobów i oznakowanie CE w zwi¹zku z wst¹pieniem Polski do Unii Europejskiej.
Data 01.05.2004 jest dniem od którego ok.40% wyrobów polskich producentów, importerów i dystrybutorów wprowadzanych na polski rynek konsumencki, a wiêc obszar unijny, gwarantuj¹cy swobodny przep³yw towarów i us³ug bêdzie podlegaæ obowi¹zkowi spe³nienia wymagañ zawartych w dyrektywach nowego podej cia i dodatkowemu znakowaniu symbolem zgodno ci CE.
Procedury oceny zgodno ci przewidziane dla wiêkszo ci dyrektyw opieraj¹ siê na o miu modu³ach zilustrowanych poni¿szym schematem. Uproszczony schemat realizacji procedur oceny zgodno ci
Oznakowanie CE musi byæ umieszczane na wyrobach, które podlegaj¹ jednej lub kilku dyrektywom Nowego Podej cia. Na wyrobach, które nie podlegaj¹ ¿adnej z dyrektyw Nowego Podej cia nie wolno umieszczaæ oznakowania CE. Nie wolno bêdzie te¿ wprowadzaæ do obrotu na rynki unijne wyrobów podlegaj¹cych dyrektywom Nowego Podej cia, a nie posiadaj¹cych oznakowania CE je li te dyrektywy wymagaj¹ takiego oznakowania. Czym nie jest, a czym jest symbol CE ? - ilustruje poni¿szy opis.
Odpowiedzialno æ za spe³nienie wymagañ zawartych w dyrektywach Nowego Podej cia oraz umieszczenie symbolu CE na wyrobie spoczywa na producencie oraz ka¿dej osobie prawnej lub fizycznej wprowadzaj¹cej wyrób do obrotu na obszarze Unii Europejskiej.
6
modu³ A - wewnêtrzna kontrola dokonywana przez producenta w fazie projektowania i produkcji. modu³ B - badania typu przeprowadzane przez stronê trzeci¹ w po³¹czeniu z wewnêtrzn¹ kontrol¹ produkcji przeprowadzan¹ przez producenta. modu³ C - zapewnienie zgodno ci z typem. modu³ D - zapewnienie jako ci produkcji. modu³ E - zapewnienie jako ci wyrobu. modu³ F - weryfikacja wyrobu. modu³ G - weryfikacja jednostkowa na etapie projektowania i produkcji (ka¿dy jednostkowy produkt jest badany przez jednostkê notyfikowan¹, która wystawia certyfikat zgodno ci). modu³ H - pe³ne zapewnienie jako ci - obejmuje etap projektowania i produkcji. Oparty jest na normie EN ISO 9001. Jednostka notyfikowana odpowiada za zatwierdzenie i nadzór nad systemem jako ci producenta obejmuj¹cym etap projektowania, produkcji i kontroli koñcowej. Dodatkowe obowi¹zki producenta stanowi¹ce równie¿ czê æ procedury oceny zgodno ci to przygotowanie dokumentacji technicznej i deklaracji zgodno ci.
Producent musi samodzielnie oceniæ, czy jego wyrób podlega dyrektywom Nowego Podej cia lub polskim aktom prawnym bêd¹cych przeniesieniem unijnych dyrektyw do polskiego prawa i w konsekwencji oznakowaniu CE.
Wprowadzenie wyrobu na rynek po wype³nieniu i udokumentowaniu zasadniczych wymagañ w obszarze obowi¹zkowej oceny zgodno ci nie bêdzie jednak jednoznaczne z jego sprzeda¿¹.
Producent musi wykazaæ, ¿e jego wyrób rzeczywi cie jest zgodny z wymaganiami zasadniczymi zawartymi w jednej lub wielu dyrektywach , poddaj¹c go przewidzianej procedurze oceny zgodno ci.
Dobrowolna certyfikacja wyrobów i dodatkowe znaki kontrolne jako skuteczne narzêdzie marketingowe wspó³czesnego unijnego rynku towarowego.
BIULETYN JAKO CI
Product Safety
Choæ wa¿nym administracyjnym wymaganiem jest oznakowanie CE to jednak europejski konkurencyjny rynek rz¹dzi siê prawami konsumenta i to odbiorca koñcowy bêdzie decydowa³ o tym, które wyroby wybierze z po ród wielu podobnych produkowanych przez ró¿ne firmy. Przedsiêbiorcy polscy chc¹c odnosiæ sukcesy w walce o klienta na rynkach unijnych bêd¹ musieli produkowaæ wyroby spe³niaj¹ce wysokie wymagania jako ciowe, bezpieczeñstwa u¿ytkowania oraz bezpieczeñstwa ekologicznego cz³owieka i rodowiska. W³a nie obszar dobrowolnej certyfikacji umo¿liwia sprawdzenie i potwierdzenie tych cech wyrobu oraz w odró¿nieniu od certyfikacji obowi¹zkowej równie¿ kontrolê i nadzór miejsca wytwarzania produktu co daje tzw. gwarancjê powtarzalno ci jako ci. Poni¿szy schemat ilustruje obszary i rodzaje certyfikacji w odniesieniu do certyfikacji wyrobów dzia³aj¹cej równolegle z procedurami certyfikacji systemów jako ci, niejednokrotnie stanowi¹cymi doskona³e narzêdzie pomocne w przeprowadzeniu certyfikacji obowi¹zkowej CE (ocena zgodno ci wg modu³u H).
obszarze certyfikacji obowi¹zkowej i dobrowolnej oferuje polskim przedsiêbiorstwom szeroki zakres swoich us³ug. W obszernym spektrum dodatkowych, uznanych miêdzynarodowych znaków kontrolnych bêd¹cych w ofercie TÜV Rheinland Polska znajduj¹ siê miêdzy innymi takie znaki certyfikacyjne jak: - TÜV Rheinland Product Safety - GS sprawdzone bezpieczeñstwo wyrobu i nadzorowane miejsce produkcji, - TÜV Rheinland Product Safety - GM sprawdzone bezpieczeñstwo wyrobu ,urz¹dzenia medycznego, - TÜV Rheinland Product Safety -EMV (EMC w jêz. ang.) sprawdzona kompatybilno æ elektromagnetyczna (brak wzajemnych zak³óceñ), - TÜV Rheinland Product Safety "TOXPROOF" bezpieczne wyroby tekstylne, - TÜV Rheinland Product Safety " ERGONOMICS APPROVED" sprawdzona ergonomia wyrobu, - TÜV Rheinland Product Safety " TYPE APPROVED" potwierdzona zgodno æ z typem badanym, - i wiele innych znaków dobrowolnych informuj¹cych klientów o sprawdzonej jako ci, bezpieczeñstwie, funkcjonalno ci, ergonomii i ekologii produktu. Klient unijny ufa, ¿e wyroby sprawdzone i certyfikowane przez znan¹ jednostkê notyfikowan¹ jak¹ jest TÜV Rheinland s¹ bezpieczne w u¿ytkowaniu , dobrej jako ci i odpowiadaj¹, nie tylko wymaganiom dyrektyw, ale tak¿e w³a ciwym technicznym normom Unii Europejskiej. Dziêki efektom takich dzia³añ obszar certyfikacji dobrowolnej staje siê znacz¹c¹ warto ci¹ dodan¹ do certyfikacji obowi¹zkowej, a przede wszystkim istotnym elementem wp³ywaj¹cym na podnoszenie wyników sprzeda¿y wyrobów polskich producentów poprzez spe³nienie wymagañ ich unijnych kontrahentów , a tak¿e zdobycie wiêkszego uznania i zaufania Klientów.
Firma TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. jako jeden z reprezentatywnych przedstawicieli notyfikowanych jednostek zagranicznych z TÜV Rheinland Group dzia³aj¹ca w
Miros³aw Hañæ Kierownik sekcji certyfikacji wyrobów TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.
W nastêpnym numerze 1. Badanie zgodno ci elektromagnetycznej dla Du¿ych Systemów Przemys³owych - cz.1 2. Po co Zespo³owi Szkó³ Ekonomicznych w Radomsku System Zarz¹dzania Jako ci¹?
BIULETYN JAKO CI
7
Wydarzenia
"KONSULTANT ROKU 2003" Jak co roku firma TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. zorganizowa³a "Bal Konsultanta" dla wspó³pracuj¹cych konsultantów - imprezê maj¹c¹ zacie niæ kontakty i stworzyæ warunki do dalszego owocnego wspó³dzia³ania. Bal odby³ siê 24 kwietnia, tym razem w Hotelu Panorama w Mszczonowie. Oficjalnego otwarcia dokona³ Janusz Grabka - Prezes Zarz¹du TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.
PROGRAM PROPAGOWANIA IDEI UTRZYMANIA CZYSTO CI POD NAZW¥: "GWARANT CZYSTO CI I HIGIENY" Spó³ki TÜV Rheinland Group wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem Czysto ci przygotowa³y program skierowany do przedsiêbiorstw dzia³aj¹cych w Polsce w bran¿y utrzymania czysto ci. Program obejmuje swoim zasiêgiem ca³¹ Polskê. Cele programu to:
W czê ci oficjalnej Zarz¹d wrêczy³ wyró¿nienia dla najaktywniejszych konsultantów minionego roku. Wyró¿nienia "TÜV Partner" otrzyma³y nastêpuj¹ce firmy: Feniks Consulting S.C. z Chorzowa Ma³opolska Agencja Doradczo-Edukacyjna MADE z Krakowa Centrum Zarz¹dzania Jako ci¹ INFOP Sp. z o.o. z Krakowa A&D Consulting Firm S.C. z Sosnowca Centrum Szkolenia Samorz¹du i Administracji z Lublina W uznaniu za dotychczasow¹ wspó³pracê tytu³ "SREBRNEGO PARTNERA TÜV" otrzyma³a firma Danuta i Pawe³
- propagowanie idei czysto ci na terenie Polski, - integrowanie rodowiska producentów, dystrybutorów i us³ugodawców zwi¹zanych z czysto ci¹ w zakresie szkolenia, wdra¿ania oraz certyfikacji systemów zarz¹dzania opartych o standardy europejskie, - promocja firm bran¿y utrzymania czysto ci, - wspieranie rozwoju firm bran¿y utrzymania czysto ci, - poprawianie wizerunku firm polskich dzia³aj¹cych w bran¿y utrzymania czysto ci, - zachêcanie wszystkich firm dzia³aj¹cych w Polsce w bran¿y utrzymania czysto ci do doskonalenia i poprawy jako ci wiadczonych us³ug. Korzy ci dla firm wynikaj¹ce z udzia³u w programie: - uzyskanie certyfikatu "GWARANT CZYSTO CI I HIGIENY", - mo¿liwo æ legitymowania siê znakiem "TRÓJK¥T CZYSTO CI", - wzmocnienie presti¿u wizerunku firmy, - szeroka promocja, - nawi¹zanie nowych kontaktów handlowych, - wzrost zaufania ze strony klientów, Program realizowany jest w dwóch etapach. Etap pierwszy to przes³anie do organizatorów DEKLARACJI UCZESTNICTWA oraz wype³nienie ANKIETY. Etap drugi to umo¿liwienie auditorom przeprowadzenia auditu i udostêpnienie wszelkich niezbêdnych informacji. W obu etapach nale¿y dokonaæ stosownych op³at. Wiêcej informacji na stronach: www.pl.tuv.com/gwarant oraz www.czystosc-psc.org.pl
Napierkowscy - Business Service z Poznania Konsultantem Roku 2003 zostali Danuta i Pawe³ Napierkowscy - Business Service oraz Ma³opolska Agencja Doradczo-Edukacyjna MADE otrzymuj¹c w nagrodê dwutygodniowy pobyt w czterogwiazdkowym hotelu w Egipcie. Po zakoñczeniu czê ci oficjalnej Balu uczestnikom zaproponowano cofniêcie siê w czasie do lat siedemdziesi¹tych. Zabawa pod has³em "Wspólny wypoczynek ród³em zwiêkszenia wydajno ci pracy" przy muzyce z tamtych lat trwa³a oczywi cie do bia³ego rana.
8
BIULETYN JAKO CI
Wydarzenia
Autor: Ralf Meiranke, Kierownik w Jednostce ds. EMC i Jednostce Kwalifikacyjnej BluetoothTM
Nowa Japoñska Jednostka Certyfikuj¹ca dla produktów do komunikacji radiowej Ministerstwo Zarz¹dzania Publicznego, Spraw Wewnêtrznych, Poczty i Telekomunikacji (MPHPT) mianowa³o wiatow¹ Jednostkê Certyfikuj¹c¹ jako Jednostkê Dopuszczaj¹ca. Japoñskie Ministerstwo Zarz¹dzania Publicznego, Spraw Wewnêtrznych, Poczty i Telekomunikacji og³osi³o, ¿e TÜV Rheinland Japonia Ltd. zosta³a akredytowana jako Japoñska Jednostka Certyfikuj¹ca dla produktów do komunikacji radiowej. Tylko jednostki dopuszczaj¹ce akredytowane przez MPHPT mog¹ certyfikowaæ sprzêt radiowy, taki jak urz¹dzenia do tworzenia bezprzewodowych sieci lokalnych (LAN), produkty BluetoothTM, Osobiste Podrêczne Systemy Telefoniczne (PHS), urz¹dzenia krótkiego zasiêgu i telefony bezprzewodowe zdefiniowane jako "Typ 1 - Specyficzny Sprzêt Radiowy". Dotychczas, In¿ynieryjne Centrum Telefoniczne TELEC by³o jedyn¹ jednostk¹ certyfikuj¹c¹, ale w 2001, prawo radiowe zosta³o znowelizowane tak, aby pozwoliæ prywatnym firmom wystêpowaæ w charakterze jednostek certyfikuj¹cych. TÜV Rheinland Japonia zwróci³a siê do MPHPT zaraz po opublikowaniu nowelizacji. TÜV zosta³ akredytowany jako jednostka dopuszczaj¹ca we wrze niu 2003, po odbytym badaniu i rygorystycznym audicie ze strony MPHPT. Po tej akredytacji, TÜV mo¿e potwierdzaæ zgodno æ sprzêtu radiowego z prawem radiowym. System Dopuszczaj¹cy dla Sprzêtu Radiowego w Japonii Produkcji, sprzeda¿, oraz dzia³anie urz¹dzeñ zdefiniowanych jako "Typu 1 - Specyficzny Sprzêt Radiowy" musi byæ certyfikowana w celu po wiadczenia zgodno ci z przepisami technicznymi. Ta certyfikacja jest oficjalnym dopuszczeniem do wej cia na rynek. System Dopuszczaj¹cy jest oparty na Prawie Radiowym. Prawo to zosta³o ustalone w celu eliminowania zak³óceñ miêdzy kilkoma urz¹dzeniami
wykorzystywanymi do celów publicznych jak i prywatnych przy u¿yciu fal radiowych. Procedury Dopuszczaj¹ce w TÜV Rheinland Japonia Aktualnie, s¹ dwa rodzaje procedur dopuszczaj¹cych dotycz¹ce zgodno ci z przepisami technicznymi: - Próba Dopuszczaj¹ca (Prawo Radiowe 38-2-1) - Dopuszczenie Typu (Prawo Radiowe 38-16-1) Próba dopuszczaj¹ca zosta³a ustalona dla sprzêtu sprzedawanego w ma³ych ilo ciach. Testowana jest tylko okre lona liczba produktów w ramach danej partii. Dopuszczenie jest wa¿ne tylko dla tej jednej partii i dla ka¿dego produktu z tej partii wystawia siê indywidualny numer dopuszczaj¹cy. Dopuszczenie typu wymaga, w porównaniu, tylko jednej próbki do testowania. Dopuszczenie jest wa¿ne dla ca³ej produkcji zatwierdzone modelu dopóki ma on taki sam wygl¹d i jest wytwarzany w ten sam sposób. Dla Producenta Sprzêtu Oryginalnego (OEM) i w przypadku mniejszych zmian w modelu, producent musi przygotowywaæ specjalne próbki do testów, które wymagaj¹ specjalnych wtyczek i poddawane s¹ specjalnym trybom testowym. Na zakoñczenie procesu dopuszczenia, TÜV Rheinland Japonia wystawia certyfikat i publikuje nazwê modelu, numer certyfikatu, datê certyfikacji i inne informacje na stronie http://rfjapan.tuvdotcom.com. Jako Jednostka Certyfikuj¹ca, TÜV jest zobowi¹zywany powiadomiæ MPHPT o dopuszczonym sprzêcie.
Tabela dla Typu 1 dla wyszczególnionego sprzêtu radiowego
BIULETYN JAKO CI
9
Szkolenia
EN ISO 9001:2000
Szkolenia z badañ nieniszcz¹cych Nazwa szkolenia
Tematyka
Termin
Termin
Auditor Wewnêtrzny Systemu Zarz¹dzania Bezpieczeñstwem Pracy wg OHSAS 18001
16-18.06.2004
1. Cele Systemów Zarz¹dzania Bezpieczeñstwem i Higien¹ Pracy 2. Struktura OHSAS 18001 i rozumienie zawartych tam definicji 3. Przegl¹d OHSAS 18001 z punktu widzenia auditora 4. Planowanie i przygotowanie siê do auditu 5. Przygotowanie listy kontrolnej 6. Prowadzenie auditu 7. Sprawozdania z auditu i przedstawianie niezgodno ci 8. Dzia³ania poauditowe 9. Omówienie obszarów, w których auditorzy napotykaj¹ na trudno ci 10. Æwiczenia i warsztaty 11. Test egzaminacyjny
Pe³nomocnik i Auditor TÜV SZ wg ISO 14001
17-21.05.2004
1.Wymagania zawarte w PN EN ISO 14000 i EMAS 2.Badanie rodowiskowe 3.Polityka rodowiskowa 4.Dokumentacja systemu zarz¹dzania rodowiskowego 5.Deklaracja rodowiskowa 6.Wstêpny raport rodowiskowy 7.Ekspertyzy, wspó³czynniki rodowiskowe 8.Lista pytañ auditowych 9.Procedura certyfikacji i walidacji 10.Plan auditu, raport z auditu
Auditor Wewnêtrzny rodowiskowego Systemu Zarz¹dzania wg ISO 14001
12-14.05.2004
1.Struktura i wymagania normy ISO 14001 2.Metodologia przeprowadzania auditów w wietle wymagañ normy ISO 14001 3.Cele auditu 4.Odpowiedzialno æ i uprawnienia osób uczestnicz¹cych w audicie 5.Planowanie auditów 6.Ustalanie niezgodno ci z wymaganiami 7.Wymagania wobec auditorów 8.Zapisy dotycz¹ce auditów 9.Dzia³ania koryguj¹ce 10.Æwiczenia i warsztaty 11.Test egzaminacyjny
Pe³nomocnik SZJ w Przemy le Motoryzacyjnym wg ISO TS 16 949
22-29.05.2004
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Auditor Wewnêtrzny wg ISO TS 16949
14-21.06.2004
1. Geneza i struktura normy ISO/TS 16949 2. Wymagania normy ISO/TS 16949 - interpretacja i porównanie z norm¹ ISO9001 3. Wymagania normy ISO/TS 16949 i ISO 4. Cele auditów 5. Definicje stosowanych okre leñ 6. Wymagania wobec auditorów, zasady organizacji auditów 7. Odpowiedzialno æ i kompetencje pracowników uczestnicz¹cych w audicie wewn. 8. Planowanie auditów 9. Wzorcowy przebieg auditu 10. Techniki badania auditowego 11. Ustalanie niezgodno ci z wymaganiami 12. Zapisy dotycz¹ce auditów 13. Dokumentowanie auditu, mo¿liwe dzia³ania poauditowe 14. Æwiczenia 15. Test egzaminacyjny
Auditor Wewnêtrzny wg ISO TS 16949
28-30.06.2004
1.Geneza i struktura normy ISO/TS 16949 2.Wymagania normy ISO/TS 16949 - interpretacja i porównanie z norm¹ ISO 9001 3.Podstawowe wymagania w zakresie: - Zaawansowane planowanie jako ci (APQP) - Zatwierdzanie wyrobów przez klienta (PPAP) - Statystyczne sterowanie procesem (SPC) - Analiza systemów pomiarowych (MSA) - Zapobieganie b³êdom (FMEA) 4.Podstawy auditowania 5.Wymagania normy ISO/TS 16949 i ISO 10011 6.Cele auditów 7.Definicje stosowanych okre leñ 8.Wymagania wobec auditorów, zasady organizacji auditów 9.Odpowiedzialno æ i kompetencje pracowników uczestnicz¹cych w audicie wewnêtrznym 10.Planowanie auditów 11.Wzorcowy przebieg auditu 12.Techniki badania auditowego 13.Ustalanie niezgodno ci z wymaganiami 14.Zapisy dotycz¹ce auditów 15.Dokumentowanie auditu, mo¿liwe dzia³ania poauditowe 16.Æwiczenia 17.Test egzaminacyjny
Negocjacje handlowe bez barier
-
Szkolenie poprzez gry negocjacyjne, symulacje i analizy zachowañ dostarcza uczestnikom wiedzê i praktyczne do wiadczenia dotycz¹ce procesu negocjacji. Obejmuje zagadnienia pojêæ okre laj¹cych sytuacjê negocjacyjn¹; jej dynamikê oraz kierowanie ni¹ poprzez specyficzne taktyki i techniki. Przejmuj¹c kontrolê nad w³asn¹ emocjonalno ci¹ i posiadaj¹c wiedzê o motywacji/strategii kontrahenta, uczestnicy szkolenia bêd¹ w stanie kontrolowaæ ca³y proces negocjacji osi¹gaj¹c za³o¿one cele strategiczne. Szkolenie obejmuje te¿ zagadnienia wspó³pracy w zespole negocjatorów.
-
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Szkolenia z zakresu badañ nieniszcz¹cych na (1 i 2) oraz 2 stopieñ kwalifikacji wg EN 473
VT (1+2)
20-24.09.2004
Badania wizualne
MT (1+2)
15-19.11.2004
Badania magnetyczno-proszkowe
UT 2
06-17.12.2004
Badania ultrad wiêkowe
24-29.05.2004
Badania radiograficzne - kurs uzupe³niaj¹cy do RT2FAS
RT 2 FER
29.11-04.12.2004
PT (1+2)
04-08.10.2004
RT 2 FAS
10-14.05.2004 22-27.11.2004
Badania penetracyjne Ocena zdjêæ radiograficznych po³¹czeñ spawanych
Szkolenia z zakresu badañ nieniszcz¹cych na 3 stopieñ kwalifikacji wg EN 473 Basic
19-30.04.2004
kurs podstawowy 3-go stopnia dla wszystkich metod
PT3
06-08.09.2004
Metoda g³ówna - badania penetracyjne
MT3
08-10.09.2004
Metoda g³ówna - badania - magnetycznoproszkowe
VT3
18-20.10.2004
Metoda g³ówna - badania wizualne
SYSTEM HACCP Tematyka
Nazwa szkolenia
Termin
Dokumentacja systemu HACCP
14-17.06.2004 19-22.10.2004
1. Ogólne pojêcie HACCP, GMP, GHP oraz metod dokumentowania. Dokumentowanie GMP i GHP 2. Dokumentowanie metod mycia, dezynfekcji, zwalczania szkodników oraz higieny pracowników 3. Dokumentowanie opisu produktu, dokumentowanie analizy zagro¿eñ oraz CCP 4.Audit systemu, Ksiêga HACCP, Polityka i cele jako ci
Auditor wewnêtrzny systemu HACCP
02-04.06.2004 24-26.11.2004
1. Podstawowe pojêcia dotycz¹ce zarz¹dzania bezpieczeñstwem ¿ywno ci, 2. Pojêcie systemu zapewnienia jako ci i bezpieczeñstwa HACCP 3. Wymagania HACCP wg normy DS 3027 E:2002 i ich omówienie, 4. Rodzaje auditów oraz wymagania i obowi¹zki auditora wewnêtrznego, 5. Proces przygotowania auditu wraz z æwiczeniami, 6. Proces przeprowadzenia auditu wraz z æwiczeniami, 7. Proces raportowania auditu wraz z æwiczeniami, 8. Omówienie dzia³añ poauditowych, 9. Omówienie istoty dzia³añ koryguj¹cych 10. Egzamin
Auditor Zewnêtrzny systemu HACCP
26-28.05.2004
1.Podstawy prawne i normatywne referencje, warunki powo³ania na auditora systemu 2.Wprowadzenie duñskiego standardu DS 3027 E:1997
GMP i GHP
-
Zintegrowane Systemy Zarz¹dzania wg ISO 9001 i HACCP
Wstêp do HACCP
10
Systemu
22-25.06.2004
22-24.09.2004
1. Omówienie zasad GMP i GHP, definicje, historia 2. Codex Allimentarius, wymagania prawne i dokumentowanie GMP i GHP 1.Podstawowe pojêcia dotycz¹ce zarz¹dzania jako ci¹ oraz zarz¹dzania bezpieczeñstwem ¿ywno ci 2.Pojêcie systemu zarz¹dzania jako ci¹ wg normy ISO 9001:2000 oraz systemu HACCP 3.Zasady zarz¹dzania jako ci¹ i ich omówienie 4.Wymagania normy ISO 9001:2000 i ich omówienie 5.Wymagania HACCP i ich omówienie 6.Rodzaje auditów oraz wymagania i obowi¹zki auditora wewnêtrznego 7.Proces przygotowania auditu 8.Proces przeprowadzenia auditu 9.Proces raportowania auditu 10.Omówienie dzia³añ poauditowych 11.Omówienie istoty dzia³añ koryguj¹cych 12.Zintegrowane systemy zarz¹dzania 13.Æwiczenia 14.Test 1.Co to jest HACCP? - podstawowe definicje, pojêcie systemu 2.Systemy zapewnienia jako ci w przemy le spo¿ywczym. 3.Omówienie zasad GMP 4.Omówienie zasad GHP5.Omówienie zasad GLP 6.Dokumentowanie zasad GMP i GHP 7.Omówienie wymagañ Codex Allimentarius i wymagañ prawnych w zakresie GMP i GHP 8.7 zasad i 12 kroków HACCP 9.Omówienie normy duñskiej DS 3027:2002 10.Egzamin Po ukoñczeniu szkolenia uczestnik otrzymuje: a) Certyfikat Eksperta systemu, pod warunkiem: - ukoñczenia w/w szkolenia (zdania egzaminu koñcowego), - ukoñczenia szkolenia z zakresu dokumentowania systemu (zdania egzaminu koñcowego), - posiadania do wiadczenia w pracy w bran¿y spo¿ywczej (minimum 2 lata); b) Certyfikat Specjalisty systemu, w przypadku: - ukoñczenia w/w szkolenia (zdania egzaminu koñcowego), - ukoñczenia szkolenia z zakresu dokumentowania systemu (zdania egzaminu koñcowego), - braku do wiadczenia w bran¿y spo¿ywczej; c) Certyfikat po wiadczaj¹cy uczestnictwo i zdanie egzaminu na szkoleniu "Wstêp do systemu HACCP", w przypadku: - braku do wiadczenia w bran¿y spo¿ywczej, - nie ukoñczenia szkolenia z zakresu dokumentowania systemu.
Tematyka
Nazwa szkolenia
Auditor Wewnêtrzny SZJ EN ISO 9001:2000
wg
Podej cie procesowe oraz zarz¹dzanie procesem Wytyczne dotycz¹ce certyfikacji Balance Score Card i elementy controllingu Norma: punkt 7,8 SPC i MSA FMAE APQP i PPAP Egzamin
Struktura i wymagania systemu zarz¹dzania jako ci¹ wg ISO 9001:2000 Przegl¹d ISO 9001 z punktu widzenia auditora Planowanie i przygotowanie auditów Prowadzenie auditów Æwiczenia i warsztaty Test egzaminacyjny
Auditor Jako ci TÜV
06-10.09.2004
1. Zarz¹dzanie procesem 2. Wymagania norm serii ISO 9000:2000 - badanie spe³nienia wymagañ normy w organizacji 3. Dokumentacja systemu zarz¹dzania jako ci¹ - badanie dokumentacji w organizacji 4. Auditowanie - planowanie i przeprowadzanie auditów 5. Akredytacja, certyfikacja, notyfikacja 6. Umiejêtno ci interpersonalne 7. Zajêcia warsztatowe 8. Egzamin
Pe³nomocnik Jako ci TÜV
04-12.10.2004
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Badanie Satysfakcji Klienta
26-28.04.2004
1. 2. 3. 4. 5.
Zarz¹dzanie procesem Wymagania norm serii ISO 9000:2000 Dokumentacja systemu zarz¹dzania jako ci¹ Podstawy auditowania i certyfikacji, audit dostawcy Podstawy komunikacji Zajêcia warsztatowe Egzamin
Znaczenie badania satysfakcji klienta w wietle wymagañ normy ISO 9001:2000 Wymagania normy ISO 9001:2000 w aspekcie badania satysfakcji klienta Budowanie i doskonalenie kwestionariuszy badañ Analiza wyników badañ "Klienta nasz Pan" - kontakty z klientami, prezentacja oferty firmy, postêpowanie z trudnym klientem 6. Æwiczenia i warsztaty
Kursy szkoleniowe z zakresu badañ nieniszcz¹cych odbywaj¹ siê we wspó³pracy z Instytutem Spawalnictwa w Gliwicach oraz SLV Halle. Szczegó³ów odno nie programów szkoleñ udzielaj¹ pracownicy: Anna Królicka - Menad¿er Dzia³u Szkoleñ, Artur Donath - Kierownik Sekcji Szkoleñ ds. Badañ Nieniszcz¹cych TÜV Akademia Polska Sp. z o.o., ul. M. Sk³odowskiej - Curie 34, 41-800 Zabrze, tel/fax.: (32) 271 64 87
ZAMEK CZOCHA
Anny z królem Karolem IV i zawartym porozumieniem w 1350 roku o dziedziczeniu - Bolko by³ bezdzietny. Po mierci jego (1368) i ¿ony Agnieszki (1392) ksiêstwo wraz z Zamkiem Czocha zostaje w³¹czone do Królestwa Czech. Zamek traci wówczas znaczenie strategiczne i zostaje siedzib¹ rodów rycerskich. To tajemnicze zamczysko z labiryntem korytarzy, ukrytymi lochami i tajnymi przej ciami przez czelu æ kominka wznosi siê na wynios³ej skale nad Kwis¹. Gotyck¹ warowniê przebudowywano w stylu renesansowym w XVI i po³owie XVII w. Ocala³a tylko wie¿a. Nawet fosê przekszta³cono na zwierzyniec i wybudowano nad ni¹ potê¿ny most (drewniany za³ama³ siê w 1719 pod ciê¿arem konduktu pogrzebowego jednego z panów zamku). Niestety, w 1793 wielki
Zamek Czocha powsta³ w II po³owie XIII wieku jako warownia obronna pó³nocnej granicy Czech z inicjatywy króla czeskiego Wac³awa II. W roku 1315 ksi¹¿ê piastowski Henryk Jaworski ¿eni siê z Agnieszk¹, córk¹ Wac³awa II, i otrzymuje jako wiano zamek wraz z przyleg³ymi ziemiami. W 1345 roku Henryk zawiera porozumienie z siostrzeñcem Bolkiem II widnickim, na mocy którego rok pó niej Bolko II przejmuje Ksiêstwo Jaworskie wraz z Zamkiem Czocha. Ksiêstwo widnicko-Jaworskie jest silne gospodarczo i militarnie. Pod koniec ¿ycia Bolka II nastêpuje zbli¿enie z dworem czeskim, potwierdzone ma³¿eñstwem bratanicy
po¿ar po³o¿y³ kres wietno ci, niszcz¹c przy okazji bogate archiwum. Na pocz¹tku XX w. w zamku urz¹dzono wspania³¹ bibliotekê w gotyckim stylu Tudorów. Obecny, neoromantyczny kszta³t nadano podczas rozbudowy prowadzonej w latach 1909-1914 przez Bodo Ebhardta; Czochê kupi³a wówczas rodzina drezdeñskich przemys³owców von Glitschoff. Unowocze niono wnêtrza i odtworzono stylowy wystrój zamku. Nie by³a to pierwsza przebudowa, nic wiêc dziwnego, ¿e powsta³ tu swoisty labirynt. Pasuj¹ do niego nie pozbawione podstaw opowie ci o skarbach (m.in. klejnotach Romanowów), eksperymentach twórcy rakiet Wernera von Brauna i tajnych dokumentach ukrytych pod koniec II wojny wiatowej. Zamek jest zbudowany ze z³omów granitowych i gnejsów, spojonych zapraw¹ wapienn¹. Na teren zamku wchodzi siê przez pó³kolist¹ bramê, flankowan¹ dwiema bastejami na wzór redniowiecznych baszt. Przy wej ciu zobaczymy efektowny portal z genealogi¹ dawnych w³a cicieli, a na szczycie elewacji pos¹g Ateny z Tarcz¹ Meduzy.
11
Sa³atka z owoców morza
czarne wnêtrzno ci. M¹twê wyj¹æ z wywaru i pokroiæ na kawa³eczki, prze³o¿yæ razem z ma³¿ami i krewetkami do miski. Selery op³ukaæ i pokroiæ w cienkie plasterki. Cebulê obraæ i pokroiæ w kostkê. Czosnek obraæ i posiekaæ. Natkê pietruszki op³ukaæ, listki posiekaæ i dodaæ z warzywami do owoców morza.
Sk³adniki na 6 porcji: 400 g wie¿ej ma³ej, sprawionej m¹twy sok z l cytryny 1/8 l octu z bia³ego wina 5 ziarenek pieprzu 1/2 ³y¿eczki nasion kopru lub any¿ku sól l kg ma³¿y 3/8 l bia³ego wina li æ laurowy 300 g ugotowanych krewetek (obranych) kilka m³odych listków sa³aty rzymskiej lub rucoli do dekoracji Poza tym: 2 ³odygi selera naciowego ma³a czerwona cebula 3 z¹bki czosnku pêczek natki pietruszki o g³adkich listkach 6 ³y¿ek oliwy z oliwek, t³oczonej na zimno sok z 1/2 cytryny sól szczypta pieprzu cayenne M¹twê op³ukaæ zimn¹ wod¹ z wierzchu i w rodku i zostawiæ do ods¹czenia wody. Zagotowaæ 1/2 l wody dodaæ sok z cytryny, ocet i przyprawy i 1/2 ³y¿eczki soli i gotowaæ m¹twê na s³abym ogniu oko³o 20 minut. Zostawiæ do wystygniêcia w wywarze. Ma³¿e w³o¿yæ do miski z zimn¹ wod¹ i postawiæ na 15 minut. Prze³o¿yæ potem na sitko i ods¹czyæ. Otwarte muszelki wyrzuciæ. Resztê umyæ kilkakrotnie w wie¿ej zimnej wodzie, a¿ nie bêdzie piasku na dnie miski. Zagotowaæ bia³e wino z li ciem laurowym i na rednim ogniu gotowaæ w nim pod przykryciem ma³¿e 5-10 minut, a¿ pootwieraj¹ siê muszelki: Prze³o¿yæ ma³¿e na sitko, te które siê jeszcze nie otworzy³y - wyrzuciæ. Z otwartych muszelek powyjmowaæ miêso. Krewetki op³ukaæ w zimnej wodzie i zostawiæ do ods¹czenia, nastêpnie ponacinaæ wzd³u¿ na grzbiecie i wyrzuciæ
W misce utrzeæ oliwê z oliwek z sokiem z cytryny, 1 ³y¿eczki soli i szczypt¹ pieprzu cayenne i skropiæ tym sosem owoce morza. Umyæ li cie sa³aty, strz¹sn¹æ wodê u³o¿yæ na pó³misku, a na nie po³o¿yæ sa³atkê. Do tego najlepsza bêdzie wie¿a bagietka. HUMOR Pewna ¿wawa oko³o 80-letnia staruszka wchodzi do apteki: - Czy ma pan rodki przeciwbólowe? -Tak, proszê pani. -Czy ma pan leki na reumatyzm? Tak, proszê pani. - Czy ma pan viagrê? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan krem przeciw zmarszczkom? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan ma æ na hemoroidy? Tak, proszê pani. - Czy ma pan leki na serce? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan leki antydepresyjne? Tak, proszê pani. - Czy ma pan leki nasenne? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan leki wspomagaj¹ce pamiêæ? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan pieluchy dla doros³ych? - Tak, proszê pani. - Czy ma pan.... Niech Pani przestanie, jest pani przecie¿ w aptece, mamy tu wszystkie potrzebne rodki. Co pani potrzebuje? - Pod koniec miesi¹ca wychodzê za m¹¿ za mojego d³ugoletniego przyjaciela Leona. On ma 95 lat. Chcia³abym po prostu wiedzieæ, czy mo¿emy u pana zostawiæ listê prezentów Kobieta usi³uje wyprosiæ za drzwi natrêtnego akwizytora... - Niech siê pan st¹d wynosi, bo zawo³am mê¿a! Przecie¿ pani mê¿a nie ma w domu! - Sk¹d pan wie? - Jak kto ma tak¹ ¿onê, to w domu bywa tylko w porze posi³ków?
Lekarz do lekarza: - Czy ty zwariowa³? Uciekaæ z sali operacyjnej ... Czego siê przestraszy³? - Bo pielêgniarka mówi³a: "Nie ma siê czego baæ, to prosta, rutynowa operacja". - No w³a nie, a ty i tak uciek³e . - Bo ona to mówi³a do chirurga... Dentystka w³¹cza maszynê do borowania i mówi do siedz¹cego w fotelu pacjenta: - A pamiêtasz, jak w szkole ci¹gn¹³e mnie za warkocze? Organizowane s¹ przeja¿d¿ki ³odzi¹ po jeziorze Genezaret. Bilet kosztuje 500 dolarów. Turysta: - To strasznie drogo! - Owszem, ale to przecie¿ po tym jeziorze Jezus piechot¹ chodzi³! - Nie dziwiê siê, przy takich cenach Do sklepu wchodzi zawiany facet - Poprrrroszê dwa wina. Ekspedientka stawia wina na ladzie, klient klepie siê po kieszeniach i stwierdza: - Przeprrrrraszam zapomnia³em portfela, ale prrrrrroszê poczekaæ, co wymy lê. My li i kiwa siê, my li i kiwa siê. Po chwili odwraca siê, spuszcza spodnie i pokazuje go³y ty³ek. Podci¹ga spodnie, odwraca siê do lady, ³apie za butelki i mówi: Kto wypina, tego WINA. Piêkny lipcowy dzieñ. Las, æwierkanie ptaszków, gdzieniegdzie przebiega sarenka, w tle s³ychaæ stukanie dziêcio³a. Nagle z g³êbi lasu wy³ania siê potê¿na chmura kurzu, która w szaleñczym pêdzie przemierza las. Zwierzêta w pop³ochu uciekaj¹. Tumult, ha³as, nic nie widaæ. A¿ wreszcie chmura zatrzymuje siê na le nej polanie. Kurz powoli osiada. Na polance dziesi¹tki i setki ... je¿y. Sapi¹, dysz¹, ³api¹ dech. Tylko jeden, ten ,który prowadzi³ tabun, b³ogo siê u miecha i z zachwytem zwraca siê do pozosta³ych: - Jak mustangi, nie . ? Dlaczego mê¿czyzna jest podobny do plemnika?- Bo tylko jeden na milion jest po¿yteczny!!