Jakość

Jakosc Magazyn TÜV Rheinland Polska 2/2017 ISSN 2299-6249

Temat Numeru:

Trend na produkty eko Technologie i biznes: Agro Select uważa, że BIO warto!

04

Wiedza i praktyka:

Bezpieczenstwo: Bezpieczeństwo żywności na nowych zasadach

08

Co sprawdzić na etykiecie żywności konwencjonalnej i ekologicznej

20

4

Słowo wstępne Polski chleb, kiełbasa czy ogórki kiszone to produkty, za którymi tęsknią Polacy mieszkający za granicą. Te specyficzne smaki i zapachy przywodzą na myśl czasy dzieciństwa. Może właśnie dlatego następuje zwrot w kierunku produktów naturalnych, tradycyjnych i nieprzetworzonych. A nasza żywność cieszy się coraz większym zainteresowaniem na świecie.

W rozmowie otwierającej to wydanie Jakości pan Robert Sikorski, Prezes Zarządu Agros Select S.A. mówi o trudach związanych z przetwórstwem i sprzedażą produktów ekologicznych, mimo to uważa, że warto. I właśnie „BIO warto!” nazwał markę, pod jaką spółka wprowadza na rynek warzywa z polskich upraw ekologicznych.

Więcej na temat trendu na produkty eko w Polsce mówi Anna Klimas, Kierownik Sekcji Certyfikacji Produkcji Rolniczej w obszernym wywiadzie wyjaśniającym na czym polega uprawa i przetwórstwo tych produktów. Zaznacza także, że zasady i procedury bezpieczeństwa żywności muszą być spełnione na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego.

Dotyczy to także transportu, szczególnie w przypadku korzystania z usług firm zewnętrznych. Producent powinien określić w umowie parametry, jakie muszą być zapewnione podczas przewozu produktów. Firmy transportowe mogą poddać się certyfikacji według standardów branży spożywczej i w ten sposób zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa zdrowotnego żywności w drodze pomiędzy jej producentem a końcowym konsumentem.

Coraz częściej mówi się o planowanych zmianach regulacji dotyczących bezpieczeństwa żywności. Jak te zmiany mogą dotknąć producentów? Na ile obecne standardy branżowe regulują te kwestie?

Temat bezpieczeństwa żywności oraz przestrzegania unijnych przepisów w tym zakresie ma kluczowy wpływ na dynamikę wzrostu eksportu produktów spożywczych. Od wejścia naszego kraju do UE eksport polskiej żywności wzrósł ponad pięciokrotnie.

Zapraszam do lektury

Janusz Grabka Prezes Zarządu TÜV Rheinland Polska

WYDAWCA: TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. ul. Wolności 327, 41-800 Zabrze tel. 32 271 64 89 w.105 fax 32 271 64 88 REDAKCJA: Agata Tynka, e-mail: redakcja@pl.tuv.com Na okładce: Anna Klimas, Kierownik Sekcji Certyfikacji Produkcji Ekologicznej, TÜV Rheinland Polska, Fot. Tomasz Grajek, Agata Tynka Źródła zdjęć: Shutterstock, Picjumbo, Thinkstock, źródła własne.

SKŁAD I GRAFIKA: Tomasz Grajek TÜV Rheinland Polska

KOREKTA: Joanna Owczarczyk, Anna Banach TÜV Rheinland Polska

8 Skąd bierze się trend na żywność BIO i co rolnictwo ekologiczne oznacza dla producentów i konsumentów - mówi Anna Klimas, Kierownik Sekcji Certyfikacji Produkcji Rolniczej TÜV Rheinland Polska.

Przetwórstwo i sprzedaż BIO produktów jest znacznie bardziej skomplikowana i ryzykowna niż sprzedaż ich odpowiedników z upraw konwencjonalnych – opowiada Robert Sikorski, Prezes Zarządu Agro Select S.A.

Technologie i biznes

4 Agro Select uważa, że BIO warto!

24

Ludzie

6 Certyfikacja w branży spożywczej 12 UTZ Certified

Co kryje się za tym popularnym znakiem?

14 Trend na produkty eko

Bezpieczeństwo

8 Bezpieczeństwo żywności na nowych zasadach Po czyjej stronie leży odpowiedzialność za to, co dzieje się z produktem w transporcie i czy firmy spedycyjne są odpowiednio przygotowane do spełniania wymagań standardów branży spożywczej?

22 Co jest standardem w transporcie żywności?

Wiedza i praktyka

20 Co sprawdzić na etykiecie żywności konwencjonalnej i ekologicznej

24 Eksport polskiej żywności.

Jak wyjść poza rynki unijne?

26 Aplikacja Pola weryfikuje pochodzenie produktów

28 Siła obrazu

14

Technologie i biznes

Agro Select uważa, że BIO warto!

Firma Agro Select S.A. stworzyła markę „BIO warto!” dla produktów z polskich upraw ekologicznych. Spółka od lat zajmuje się także importem BIO bananów z Dominikany, które dojrzewają w Polsce. Na temat specyfiki przetwórstwa i sprzedaży produktów ekologicznych w Polsce rozmawiamy z Robertem Sikorskim, Prezesem Zarządu Agro Select S.A. Działalność firmy Agro Select S.A. to m.in. import BIO bananów z Dominikany, które dojrzewają w Polsce. Proszę powiedzieć skąd decyzja o wejściu na rynek produktów ekologicznych.

Agro Select zawsze kierował się zasadą, że najlepszy biznes to taki, który jest w jakiś sposób odpowiedzialny społecznie.

Praca z BIO żywnością idealnie odpowiada tej zasadzie. Pomagamy z jednej strony ludziom walczącym o zdrowie swoje i swoich rodzin, a z drugiej umożliwiamy godne życie i rozwój niewielkich gospodarstw ekologicznych położonych często w najbiedniejszych regionach świata. A wszystko to przy ochronie środowiska naturalnego. Od kilku lat stale wzrasta zainteresowanie BIO żywnością w Europie i na świecie, dlatego uznaliśmy, że to dobry pomysł na długofalowy biznes.

Czy przetwórstwo i sprzedaż produktów BIO jest bardziej skomplikowana niż odpowiedników z upraw konwencjonalnych? W jaki sposób pozyskują Państwo dostawców z odległych regionów świata takich jak Dominikana? I jak wygląda transport tych produktów do Polski?

4

Przetwórstwo i sprzedaż BIO produktów jest znacznie bardziej skomplikowana i ryzykowna niż sprzedaż ich odpowiedników z upraw konwencjonalnych. Ze względu na brak

możliwości zastosowania chemii, BIO owoce i warzywa są znacznie bardziej podatne na pleśń, zgnicie itp., a także uszkodzenia podczas transportu i w ogóle logistyki. W Polsce jest to wciąż rynek w początkowej fazie rozwoju, co z kolei oznacza stosunkowo niedużą sprzedaż w porównaniu ze sprzedażą produktów z upraw konwencjonalnych, co czyni logistykę bardzo drogą i skomplikowaną.

Pozyskiwanie rzetelnych dostawców to długi i żmudny proces. Wykorzystujemy szerokie kontakty z firmami z branży z Europy Zachodniej, gdzie idea BIO jest znacznie bardziej rozwinięta. Staramy się pozyskiwać do współpracy grupy farmerów cieszących się najlepszą reputacją wypracowaną przez kilkanaście lat z klientami z tamtych rynków.

Na podstawie zebranych opinii doszliśmy do wniosku, że Republika Dominikany ma stosunkowo najlepsze warunki do produkcji BIO bananów. Suchy klimat wyspy wraz z niewielką ilością dni pochmurnych pozwalają na uzyskanie większej zawartości cukru w owocach bananów niż w innych krajach.

Ponadto, czas transportu do Europy jest najkrótszy, co oznacza świeże owoce i najmniejsze ryzyko pojawienia się pleśni itd. (tylko 9 dni w czasie transportu).

Dominikana jest pionierem w zakresie produkcji BIO bananów na cały świat.

Dominikański eksport BIO bananów rozpoczął się już w 1994 roku czyli ponad

Technologie i biznes dwadzieścia lat temu. Dzięki temu rolnicy dominikańscy posiadają największą wiedzę i doświadczenie w produkcji BIO bananów.

W 2015 roku rozpoczęli Państwo współpracę z jednostką TÜV Rheinland Polska w zakresie certyfikacji produkcji ekologicznej bananów. Od tego czasu zakres produktów podlegających ocenie jednostki znacznie się rozszerzył. Jak oceniają Państwo tę współpracę?

Współpraca rozwija się pomyślnie. Agro Select docenia sprawność i profesjonalizm, z jaką TÜV Rheinland Polska odpowiada na potrzeby naszej spółki.

W tym roku do sprzedaży pod Państwa marką „BIO warto!” trafiły także polskie warzywa, m.in. ziemniaki, buraki, cebula, marchew czy pietruszka. Biorąc pod uwagę odbiorców sieciowych, m.in. Carrefour, muszą Państwo mieć rozbudowaną sieć dostawców – rolników ekologicznych. W jaki sposób są oni pozyskiwani?

Produkcja BIO warzyw i owoców w Polsce wciąż znajduje się w bardzo początkowej fazie rozwoju. Z jednej strony jest sporo podmiotów deklarujących produkcję BIO, z drugiej jednak bardzo trudno znaleźć jest rolników rozumiejących wysokie wymagania klientów sieciowych. Mieliśmy już, niestety, pierwsze rozczarowania. Agro Select działa w szeregach Stowarzyszenia Ekologia Polska. Dzięki nawiązanym tam kontaktom udaje się nam powoli pozyskiwać do współpracy profesjonalnych rolników.

Jakie są Państwa dalsze plany rozwojowe?

Jak oceniają Państwo potencjał rozwoju polskich produktów BIO? Spółka zamierza kontynuować wysiłki zmierzające do zwiększenia udziału w rynku poprzez pozyskiwanie nowych klientów, ale także promowanie idei BIO wśród klientów dotychczas kupujących raczej produkty konwencjonalne.

Wierzymy, że z czasem udział BIO żywności będzie się zwiększał kosztem żywności pochodzącej z upraw konwencjonalnych, i tym samym będzie również rosła sprzedaż naszej firmy.

Chcemy, aby znak „BIO warto!” na produktach BIO stał się synonimem jakości i rzetelności tak, aby klient wybierający te produkty miał pewność, że są wolne od chemii i pestycydów, oraz że pochodzą tylko od sprawdzonych BIO producentów podlegających regularnym kontrolom i certyfikacji.

5

Ludzie

Certyfikacja

w branży spożywczej W związku z jubileuszem 20-lecia działalności spółki, Janusz Grabka, Prezes Zarządu TÜV Rheinland Polska został poproszony o krótkie podsumowanie dla portalu spożywczego.

W jakich sektorach rynku spożywczego w Polsce zapewnienie bezpieczeństwa żywności wydaje się być największym problemem? Czy jest to jedynie produkcja tzw. wrażliwa, czyli mięso, ryby, mleko?

Rzeczywiście można się domyślać, że przetwórstwo takich wrażliwych i trudnych produktów jakimi są mięso, ryby, mleko, na które czyha cała masa zagrożeń, powinno być najtrudniejsze pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa. I z pewnością tak jest.

Jednak dane zawarte w raporcie o powiadomieniach w systemie RASFF w 2016 roku potwierdzają to założenie tylko częściowo. Często powiadomienia o ryzyku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia konsumenta dotyczyły właśnie wymienionych produktów, ale nie one znajdują się na szczycie listy najczęściej zgłaszanych do RASFF. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło bowiem owoców i warzyw oraz orzechów i nasion, natomiast pod względem kategorii zagrożeń najczęściej wymieniane były mikroorganizmy patogenne, mykotoksyny i pozostałości pestycydów.

Na podstawie obserwacji branży spożywczej, w trakcie prowadzonych przez naszą jednostkę audytów, mogę wysnuć wniosek, że sektor wspomnianych produktów wrażliwych, od dawna jest bardzo skupiony na działaniach zapewniających bezpieczeństwo żywności. Te działania to m.in. inwestowanie w infrastrukturę, rozwój produktu, podnoszenie świadomości personelu, stąd też uzyskiwany standard zapewnienia bezpieczeństwa jest wysoki. Bywa jednak trudny do utrzymania, stąd pojawianie się ostrzeżeń.

Które podsektory branży spożywczej (firmy o jakiej specjalizacji) są najbardziej zainteresowane certyfikacją? Z czego to wynika? Czy można przewidywać, że to zainteresowanie w najbliższym czasie będzie rosło?

6

Certyfikacja w branży spożywczej cieszy się dużym zainteresowaniem. Spełnienie wymagań standardów warunkuje możliwość wejścia do łańcucha dostaw np. sieci handlowych, koncernów spożywczych, czy innych partnerów biznesowych, którzy uzależniają współpracę od posiadania przez dostawcę ważnych certyfikatów.

W związku z tym najwięcej certyfikacji prowadzonych jest w firmach będących dostawcami produktów do sieci handlowych, ale trudno jest obecnie oszacować, w której specjalizacji certyfikacja cieszy się największym zainteresowaniem. Przedsiębiorstwa przetwórcze wymagają certyfikatów od swoich dostawców surowców, materiałów pomocniczych, opakowań, firm logistycznych. Stąd rozwój certyfikacji następuje w branży rolniczej, w sektorze paszowym oraz opakowań i materiałów opakowaniowych, a także w branży logistycznej. Można by pokusić się o stwierdzenie, że certyfikacja jest „wszechobecna”.

W tym roku zauważalny jest nacisk sieci handlowych na posiadanie certyfikatu GLOBALG.A.P. przez dostawców owoców i warzyw, co przełożyło się na wiele nowych wniosków o certyfikację w tym zakresie.

Coraz więcej firm spożywczych decyduje się na produkcję żywności specyficznej, np. dedykowanej alergikom (bez laktozy czy glutenu). Jakie niesie to konsekwencje w kwestii znakowania, zarządzania jakością, systemów certyfikacji?

Specjalna żywność przeznaczona dla alergików to odpowiedź przemysłu spożywczego na rosnący problem nietolerancji pokarmowych. Producenci podjęli się produkcji żywności nie zawierającej alergenów. Taka specyficzna żywność może być przez nich wyróżniana specjalnymi symbolami lub oznaczeniami ułatwiającymi identyfikację specyficznych produktów, np. znak przekreślonego kłosa dla żywności bezglutenowej, oznaczenie „lactose free” dla produktów bez laktozy itp. W takich przypadkach bardzo ważne jest, aby przedsiębiorstwo miało pewność, że skład produktu i proces produkcyjny są zgodne z tym oświadczeniem i zostały całkowicie zwalidowane. Procesy produkcyjne w takich zakładach wymagają skrupulatności i wysokiej świadomości pracowników. Błędne informacje na etykiecie w tym przypadku niosą realne zagrożenie dla zdrowia alergicznego konsumenta.

Standardy FSSC 22000, BRC i IFS wprost wymagają od zakładów produkcyjnych zarządzania alergenami i definiują konkretne wymagania w tym zakresie.

Dotyczą one zarówno produktów konwencjonalnych, jak i żywności specyficznej.

Ludzie

Janusz Grabka – Prezes Zarządu TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Absolwent Wydziału Mechaniczno-Technologicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach oraz licznych szkoleń dotyczących zarzadzania w Canadian Institute of Management na licencji Harvard Business School. Swoją karierę rozpoczął w połowie lat 80 w Mostotal Zabrze Holding S.A., gdzie przez 10 lat pracował na stanowiskach menadżerskich. Funkcję Prezesa Zarządu TÜV Rheinland Polska objął w 1996 roku. Od tego czasu konsekwentnie realizuje strategię rozwoju spółki. Pod jego kierownictwem TÜV Rheinland Polska trafiła do czołówki najbardziej liczących się jednostek certyfikacyjnych w Polsce. Obecnie spółka zatrudnia ponad 300 ekspertów z różnych branż, którzy na co dzień zajmują się badaniem produktów pod kątem jakości i bezpieczeństwa, a także certyfikacją systemów zarządzania.

7

Bezpieczeństwo

Bezpieczeństwo żywności na nowych zasadach Coraz częściej mówi się o planowanych zmianach regulacji dotyczących bezpieczeństwa żywności. Jak te zmiany mogą dotknąć producentów? Na ile obecne standardy branżowe regulują te kwestie? Rozmawiamy z Małgorzatą Kręcką, Kierownikiem Sekcji Certyfikacji Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym TÜV Rheinland Polska.

8

Bezpieczeństwo

W marcu 2017 roku Parlament Europejski przyjął przepisy o zaostrzeniu kontroli bezpieczeństwa żywności na wszystkich etapach jej produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Czy znane są już szczegóły tych zapisów? Czy jest Pani w stanie ocenić, jak nowe przepisy wpłyną na łańcuch dostaw w branży spożywczej?

Tak, jest to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 roku w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, zmieniające dotychczasowe rozporządzenia w sprawie kontroli urzędowych.

Nowe przepisy zakładają bardziej skuteczne egzekwowanie wymagań standardów bezpieczeństwa i zdrowia w całym

łańcuchu rolno-spożywczym poprzez ustalenie bardziej transparentnego systemu kontroli urzędowych, dostarczenie odpowiednich uprawnień i narzędzi do wykonywania działań egzekucyjnych kontrolerom oraz zapewnienie łatwego w użytkowaniu, zmodernizowanego systemu elektronicznego do zarządzania danymi. Dzięki nowemu systemowi kontroli urzędowych, my konsumenci europejscy, mamy odzyskać zaufanie do dostępnej na naszych półkach żywności.

To, co zmienia nowe rozporządzenie, to szerszy zakres jego zastosowania, głównie o zapewnienie zdrowia roślin i bezpieczeństwa produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. Wnosi także bardziej szczegółowe zasady dotyczące zdrowia i dobrostanu zwierząt.

Rozporządzeniu podlegają przedsiębiorcy na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania, dystrybucji, którzy zajmują

się zwierzętami, roślinami, żywnością, paszami, substancjami, materiałami lub sprzętem, łącznie z podmiotami zajmującymi się sprzedażą przez Internet.

Kontrole mają być przeprowadzane bez wcześniejszego powiadomienia, a ich częstotliwość będzie określana na podstawie analizy ryzyka, jakie wiąże się z daną organizacją, produktem i/lub procesem w odniesieniu do potencjalnej możliwości oszustwa, spowodowania zagrożenia dla zdrowia, bezpieczeństwa, dobrostanu zwierząt lub w niektórych przypadkach środowiska. W ocenie ryzyka ma być także uwzględniana przeszłość przedsiębiorcy pod kątem prawdopodobieństwa wprowadzenia konsumentów w błąd co do właściwości, jakości, składu lub kraju pochodzenia produktu. Ciekawe jest to, że w przypadku sklepów internetowych, kontrolerzy mają prawo dokonać zakupu online bez ujawniania swojej osoby (tzw. tajemniczy klient), a zakupione produkty traktować jako oficjalne próbki do analizy

9

Bezpieczeństwo i w sytuacji wystąpienia nieprawidłowości, niezależnie od siedziby podmiotu, mogą nałożyć kary.

W ramach rozporządzenia, także towary, rośliny i zwierzęta, w momencie ich wprowadzania na terytorium Unii Europejskiej będą poddawane granicznym kontrolom urzędowym, pod kątem sprawdzenia spełnienia wymagań w zakresie zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, a także spełniania wymogów fitosanitarnych dla roślin i produktów roślinnych.

Regularne niezapowiedziane kontrole urzędowe prowadzone w oparciu o analizę ryzyka będą także ukierunkowywane na wykrycie praktyk mających na celu oszustwa i fałszowanie żywności.

Rozporządzenie jest bardzo obszerne i jego założenie jest godne poparcia. Mam nadzieję, że realizacja postanowień przepisów przyniesie zamierzony cel.

Wspomniane zaostrzenie przepisów ma związek także z coraz częstszym zjawiskiem fałszowania żywności. Jak polscy producenci podchodzą do tego tematu? Czy dostrzegają ryzyko z tym związane, a jeśli tak, to w jaki sposób tym ryzykiem zarządzają?

Oszustwa żywnościowe, w tym fałszowanie żywności, głównie w celu uzyskania korzyści ekonomicznej, mimo że w ostatnich latach coraz częściej o nich słyszymy, nie są nowym zjawiskiem. Prawdopodobnie „częstsze” afery wynikają z większej aktywności mediów, ale także ze zwiększonej kontroli i wykrywalności w tym zakresie.

Dzisiejsze systemy zarządzania bezpieczeństwem żywności, poza już niemal standardowym kontrolowaniem niecelowych zagrożeń, muszą brać pod uwagę zapewnienie obrony żywności (tzw. food defense) przed celowym zakażeniem z powodów ideologicznych, a także kontrolowanie zagrożeń związanych z działaniami oszukańczymi motywowanymi względami ekonomicznymi (tzw. food fraud). Chociaż celem fałszerstw nie jest spowodowanie zagrożenia dla zdrowia, niestety zdarzały się przypadki, że „czynnik fałszujący” nieświadomie stał się przyczyną zatruć, a nawet śmierci konsumentów.

10

Stosowane w zarządzaniu zagrożeniami dla bezpieczeństwa żywności zasady HACCP mają zminimalizować lub wykluczyć przyczyny zagrożeń, które pojawiają się w procesie w sposób niezamierzony. Ich wdrożenie jest skuteczne w zapobieganiu przypadkowym zanieczyszczeniom żywności. Niestety, moim zdaniem, nie ma systemu, który mógłby w pełni zagwarantować, że produkty spożywcze nie będą podlegały fałszowaniu. Przez fałszowanie rozumiem tu przede wszystkim celowe działania takie, jak: dodanie do produktu substancji, która

nie powinna w nim się znaleźć, czy usunięcie lub zastąpienie właściwego składnika innym np. tańszym, a także sprzedaż produktu po terminie przydatności do spożycia – wszystko oczywiście bez wiedzy nabywcy (klienta, konsumenta), a z korzyścią dla sprzedającego.

Często czynnik fałszujący nie jest sam w sobie zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywności (np. woda, cukier), niemniej jednak jego niewłaściwe zastosowanie jest oszustwem, które pozbawia konsumenta zaufania do jakości kupowanych produktów. Uczciwym producentom zależy na tym, aby takie oszukane produkty nie pojawiały się na rynku oraz aby surowce, materiały, które są przez nich wprowadzane do produkcji, nie powodowały zafałszowania ich wyrobów.

W związku z tym, to, co mogą uczynić, to wprowadzać w przedsiębiorstwach procesy mające na celu zapobieganie zafałszowaniu swoich produktów. Takie działania są już wymogiem wielu standardów funkcjonujących w certyfikacji w branży spożywczej, ale także specyficznych standardów sieci handlowych, czy koncernów żywnościowych.

Z pewnością nie są to proste procesy i wymagają obszernej znajomości rynku lokalnego i globalnego, czynników wpływających na dostępność surowców i materiałów, ich cenę, incydenty wystąpienia zafałszowań w przeszłości po to, aby ocenić podatność na wystąpienie zafałszowania i wzmocnić kontrolę w słabym ogniwie. W ramach prowadzonej działalności, producenci szczególną wagę kładą na nadzór nad surowcami. W tym celu dobrze jest mieć świadomość, jak wygląda łańcuch dostawy danego surowca, posiadać szczegółowe specyfikacje surowców wraz z określonymi kryteriami potwierdzenia ich autentyczności, a w razie potrzeby, przeprowadzić określone badania i analizy.

Niezbędne jest też zapewnienie wyczerpującego systemu identyfikowalności. Producenci podkreślają również, że ważne są relacje z dostawcami, wieloletnia nie budząca zastrzeżeń współpraca daje podstawy do poczucia bezpieczeństwa.

Zawsze zwiększone ryzyko będzie wiązało się z wprowadzaniem zmian w procesie, surowcach, czy dostawcach. Dlatego tez istotnym wydaje się śledzenie doniesień o wystąpieniu zafałszowań, ale także informowanie partnerów biznesowych o wykryciu oszustwa.

Jaka jest rola ekspertów TÜV Rheinland Polska w ograniczaniu sytuacji niebezpiecznych dla całej branży spożywczej?

TÜV Rheinland Polska jest jednostką certyfikującą świadczącą swoje usługi certyfikacyjne, szkoleniowe i badawcze w Polsce i w wielu innych krajach.

Rola naszych ekspertów to przede wszystkim prowadzenie różnego rodzaju audytów. Ich głównym celem jest oczywiście pozyskanie dowodów potwierdzających spełnienie wymagań

Bezpieczeństwo

danej normy, czy standardu, niemniej jednak staramy się również wskazać naszym klientom najbardziej ryzykowne ogniwa ich działalności, aby mogli przeanalizować je i, w razie potrzeby, wprowadzić odpowiednie działania korygujące, czy zapobiegawcze.

Niestety, takie słabe punkty w ważnych elementach zarządzania bezpieczeństwem żywności wciąż jeszcze występują, a wychwycenie ich przez kompetentnych audytorów może uchronić przedsiębiorstwa przed poważnymi, niepożądanymi skutkami. Nasi audytorzy wciąż uczestniczą w szeregu szkoleń i egzaminów, aby aktualizować swoją wiedzę i umiejętności oraz wykorzystywać je w swojej pracy dla podniesienia pewności producenta, co do skuteczności i prawidłowości swoich działań. W ramach działalności jednostki organizowane są także szkolenia i coroczne „Warsztaty Eksperckie”, podczas których poruszane są najbardziej dostrzegalne problemy związane z zagadnieniami dotyczącymi bezpieczeństwa i najwyższej jakości żywności.

Polska w 2016 roku zajęła 29 miejsce pośród 113 krajów ujętych w Światowym Indeksie Bezpieczeństwa Żywnościowego. Bardzo wysoko oceniono obecność systemów zabezpieczenia żywnościowego (100 pkt.) oraz bezpieczeństwo żywności (99,7 pkt.) w naszym kraju.

Czy widzi Pani tutaj wpływ międzynarodowych standardów branżowych wprowadzanych u polskich producentów, czy raczej zaostrzenie przepisów krajowych?

Jeśli chodzi o wysoki poziom systemów bezpieczeństwa żywności w Polsce myślę, że na pewno dużą rolę odegrał w pierwszej kolejności prawny obowiązek wdrażania systemu HACCP oraz liczne akcje szkoleniowe i dofinansowania do kosztów wdrożenia i certyfikacji wraz z dołączeniem Polski do Unii Europejskiej. W dalszej kolejności do rozwoju tych systemów mocno przyczyniły się pojawiające się nowe normy i standardy, takie jak ISO 22000, BRC, IFS, które wskazywały nowe możliwości doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem w produkcji żywności i w jej obrocie. Uważam także, że duże znaczenie mają standardy funkcjonujące w produkcji rolniczej i w branży paszowej, takie jak GLOBALG.A.P., QS, GMP+, które już na starcie łańcucha podnoszą jakość i bezpieczeństwo surowców i produktów nieprzetworzonych.

Małgorzata Kręcka – Kierownik Sekcji Certyfikacji Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym TÜV Rheinland Polska. Absolwentka Wydziału Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka. Od 2003 roku pracownik TÜV Rheinland Polska w sekcji usług certyfikacji systemów w obszarze rolno-spożywczym, od 2007 na stanowisku kierowniczym.

Odpowiedzialna za procesy certyfikacji, m.in. standardów BRC, IFS, FSSC 22000, ISO 22000, UTZCertified, GLOBALG.A.P., GMP+, QAFP.

malgorzata.krecka@pl.tuv.com

Jestem także przekonana, że w utrzymywaniu systemów zarządzania na dobrym poziomie, ogromną rolę odgrywają sieci handlowe i duże koncerny spożywcze. Stawiają oni wysokie wymagania wobec dostawców i często przeprowadzają u nich własne dodatkowe audyty, mimo posiadania przez nich ważnych certyfikatów. Oczywiście producenci wyrażają niezadowolenie z powodu licznych audytów i kontroli, którym muszą się poddawać, co jest całkowicie zrozumiałe.

Niemniej jednak można przypuszczać, że certyfikaty wydane na podstawie audytów przeprowadzonych w uzgodnionym z przedsiębiorstwem terminie, mogą budzić pewne wątpliwości co do tego, czy odzwierciedlają rzeczywisty obraz funkcjonowania firmy na co dzień. Być może rozwiązaniem tego problemu będą programy audytów niezapowiedzianych, do których przedsiębiorstwa mogą przystąpić w ramach certyfikacji BRC, IFS, FSSC 22000. Liczę na to, że organizacje poddające się certyfikacjom niezapowiedzianym będą w mniejszym stopniu dotknięte przez dodatkowe audyty ze strony swoich klientów.

11

Ludzie

UTZ Certified Co kryje się za tym popularnym znakiem?

Znak UTZ Certified można znaleźć na opakowaniach produktów zawierających kawę, kakao, herbatę oraz orzechy laskowe. W ten sposób znakowane są surowce pochodzące ze zrównoważonych upraw. Wybór produktu opatrzonego znakiem UTZ daje realną szansę na zrównoważony rozwój rolnictwa i przetwórstwa, w którym interes ekonomiczny idzie w zgodzie z zachowaniem wysokich standardów etycznych i ekologicznych.

Organizacja UTZ została założona w latach 90-tych z inicjatywy belgijskogwatemalskiego plantatora kawy oraz holenderskiego właściciela palarni kawy w celu stworzenia nurtu zrównoważonej jakości na światowym rynku.

Opracowano dwa schematy certyfikacji obejmujące standard dla producentów (rolników), tzw. Kodeks Postępowania, oraz standard dla przetwórców, tzw. Łańcuch Nadzoru.

Praca na plantacjach Uprawa „wiecznie zielonych drzew” kawowca i kakaowca oraz krzewów herbaty jest znacznie bardziej pracochłonna w porównaniu z uprawą innych roślin, ponieważ wymaga stałego nadzoru i nie podlega automatyzacji. Praca na plantacjach oparta jest na intensywnym wysiłku fizycznym ludzi tam zatrudnionych, dla których często jest to jedyne źródło skromnych dochodów. Plantatorzy z Wybrzeża Kości Słoniowej, skąd pochodzi najwięcej kakao, rolnicy z Brazylii, gdzie uprawia się najwięcej kawy, jak również chińscy plantatorzy

12

herbaty, w większości stosują tradycyjne metody uprawy. Na co dzień zmagają się ze skutkami klęsk nieurodzaju związanych z inwazją szkodników, grzybów, skutkami zmiany klimatu, co nie pozwala na zwiększenie produkcji w odpowiedzi na rosnący popyt na te surowce.

Program UTZ oferuje rolnikom wskazówki dotyczące technik poprawy gleby, zwiększenia zbiorów i dostosowywania się do zmieniających się warunków pogodowych. Ma to na celu pomoc w zapewnieniu lepszych upraw, a tym samym zwiększeniu dochodów. W ramach programu UTZ prowadzone są także szkolenia dla plantatorów, obejmujące zagadnienia zróżnicowania upraw oraz alternatywnych metod ochrony.

Certyfikacja upraw Certyfikacja upraw i zbiorów obejmuje stosowanie tzw. Dobrych Praktyk Rolniczych oraz ochronę warunków pracy i dbałość o minimalizowanie negatywnych

skutków produkcji rolnej wobec środowiska naturalnego. Warunkiem uzyskania i zachowania dla surowca znaku UTZ Certified jest wdrożenie przez producenta norm określonych kodeksem postępowania, przeprowadzenie przez zatwierdzoną jednostkę certyfikującą audytu zakończonego wydaniem certyfikatu oraz poddawanie się regularnym kontrolom przez inspektorów i audytorów programu UTZ. Sprzedaż przez wytwórcę certyfikowanych surowców podlega obowiązkowej rejestracji w elektronicznym systemie identyfikacji produktów UTZ (portal GIP). Podczas audytu plantacji przeprowadzany jest przegląd dokumentacji, sprawdzanie identyfikowalności i ocena zapisów związanych z zarządzaniem uprawami, tzn. sadzeniem, oraz stosowanie nawozów i pestycydów. Kontrola obejmuje również zbiory: daty żniw, informacje o działce, wielkości plonów z określonych powierzchni. Inspektorzy sprawdzają nadzór nad pracownikami: kontrakty, rejestracja godzin, listy płac.

Ludzie Wizytacja plantacji obejmuje obserwację działań, sprawdzanie obiektów, a także potwierdzanie danych dotyczących dobrych praktyk rolniczych, plonów oraz warunków pracy. W ramach audytu przeprowadzane są anonimowe wywiady z pracownikami dotyczące między innymi dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie etniczne czy przemoc. Ponadto, celem programu UTZ jest, aby wszystkie dzieci plantatorów i pracowników dorastały w zdrowym i bezpiecznym środowisku. W związku z tym standard określa szczególne wymagania dotyczące ochrony dzieci, głównie zakaz pracy dzieci i konieczność zapewnienia możliwości kształcenia.

Certyfikacja przetwórców Uzyskanie certyfikatu UTZ przez przetwórców surowców wiążę się z potwierdzeniem, że wytworzony przez nich produkt związany jest fizycznie i/lub administracyjnie z surowcem pochodzącym od producenta certyfikowanego przez UTZ. Kontroli podlegają wszystkie etapy produkcji, począwszy od zakupu surowca, aż do dostarczenia gotowego produktu klientowi.

Oprócz identyfikacji jakościowej certyfikowanego przez UTZ surowca, rozliczeniu podlega także ilość produktu w stosunku do ilości zakupionego surowca. Wydanie certyfikatu przetwórcy związane jest zatem z zakupem określonej ilości certyfikowanego surowca UTZ. Funkcjonujące w ramach systemu UTZ standardy określają w szczegółowy sposób wymagania dotyczące zarządzania surowcem, jego dokumentacją oraz procesami oznakowania i elektronicznej rejestracji.

Rola jednostki certyfikującej Rejestracja członkostwa w programie UTZ odbywa się za pośrednictwem

strony organizacji UTZ (www.utz.org) lub bezpośrednio na portalu rejestrującym obieg surowców i produktów UTZ (portal GIP: www.goodinsideportal.org).

Po zakończeniu procesu rejestracji, firma, która wdrożyła wymagane przez UTZ normy i jest gotowa do certyfikacji, wybiera jednostkę certyfikującą z listy opublikowanej na stronie organizacji. Światowa lista zatwierdzonych przez UTZ organizacji świadczących usługi w zakresie oceny zgodności ze standardem zawiera 214 jednostek, w tym 3 z Polski. TÜV Rheinland Polska jako pierwsza w Polsce zdobyła uprawnienia w zakresie certyfikacji zgodnie ze standardem dla przetwórców.

Rolą jednostki w procesie certyfikacji jest między innymi: dostarczenie listy kontrolnej oraz pozostałych dokumentów certyfikacyjnych, terminowe przeprowadzenie audytu, podjęcie decyzji certyfikacyjnej, przygotowanie certyfikatu, raportowanie organizacji UTZ wyniku audytu oraz wnioskowanie o licencję na portalu GIP. Ponadto, TÜV Rheinland Polska oferuje swoim klientom szkolenia oraz warsztaty doskonalące w zakresie standardu UTZ. Rosnące zainteresowanie Rynek kawy, kakao i herbaty stale się rozwija z uwagi na zwiększające się zapotrzebowanie, szczególnie w Europie Zachodniej. Większa jest

również świadomość przetwórców i konsumentów dotycząca pochodzenia surowców oraz etyki ich wytwarzania, co przekłada się na coraz większe zapotrzebowanie na certyfikowane produkty. UTZ Certified to znak budujący zaufanie klienta do produktu i do sposobu, w jaki produkt powstał i trafił na sklepową półkę. Logo UTZ na opakowaniach produktów zawierających kawę, herbatę, kakao oraz orzechy laskowe zapewnia ich producentom większą konkurencyjność na coraz bardziej wymagającym rynku polskim i światowym. Dla polskich producentów certyfikat UTZ jest przepustką do współpracy z krajowymi i zagranicznymi sieciami handlowymi.

Materiały źródłowe: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

www.utz.org www.goodinsideprogram.org CERTIFICATION PROTOCOL, Version 4.1 January 2016 LABELING AND TRADEMARK POLICY, For claims and logo use, January 2016 Kończyk Joanna, „Założenia i wymagania standardu UTZ Certified”, Seminarium Eksperckie TÜV Rheinland Polska, 11 lutego 2016, Łódź Grzybowska Izabela, „UTZ Certified – wymagania standardu, proces certyfikacji.

Dla kogo Licencja, a dla kogo Certyfikat?”, TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. IV, Warsztaty Eksperckie, 20 kwietnia 2017, Łódź http://www.surowce-naturalne.pl/strona/ kakao-%E2%80%93-surowiec-zeslany-przezbogow http://www.portalspozywczy.pl/slodyczeprzekaski/wiadomosci/sektor-komercyjnychupraw-kakao-na-swiecie-podwoi-sie-w-ciagunastepnych-20-lat,127249.html

Izabela Grzybowska – Młodszy Specjalista ds. Certyfikacji w Sekcji Certyfikacji Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym TÜV Rheinland Polska.

Absolwentka studiów doktoranckich Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie w dziedzinie nauk rolniczych. Od 2016 roku pracownik TÜV Rheinland Polska w sekcji usług certyfikacji systemów w obszarze rolno-spożywczym. Odpowiedzialna za realizację procesów certyfikacji, m.in. standardów IFS, BRC, ISO 22000, UTZ Certified, GMP+.

izabela.grzybowska@pl.tuv.com

13

Ludzie

Trend na produkty eko W Polsce w ciągu 10 lat liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła ponad 11-krotnie. Wystarczy przyjrzeć się statystykom, w 2004 roku producentów ekologicznych było 3 760, w 2016 roku liczba ta wyniosła 24 276. O tym, skąd bierze się ten trend i co rolnictwo ekologiczne oznacza dla producentów i konsumentów mówi Anna Klimas, Kierownik Sekcji Certyfikacji Produkcji Rolniczej TÜV Rheinland Polska.

14

Ludzie Skoro zainteresowanie rolnictwem ekologicznym stale rośnie to czy dzieje się to kosztem tradycyjnego rolnictwa, czy powstają nowe gospodarstwa? Jak wygląda stosunek liczby gospodarstw tradycyjnych do ekologicznych w Polsce?

Tak, są to gospodarstwa konwencjonalne, które decydują dostosować swoją produkcję do wymogów rolnictwa ekologicznego. Powierzchnia ekologicznych użytków rolnych w Polsce zajmuje ok. 580 tys. ha, co stanowi 3% powierzchni użytków rolnych w kraju. Do niedawna liczba certyfikowanych podmiotów w zakresie rolnictwa ekologicznego nie do końca była odzwierciedleniem trendów rynkowych i kształtowania się preferencji konsumentów. Były to głównie gospodarstwa, które korzystały z dofinansowania pierwotnej produkcji roślinnej w ramach programu rolnośrodowiskowego. Dopłaty w tym zakresie wahają się od 260 złotych do ha (w przypadku trwałych użytków zielonych) nawet do 1800 złotych do ha upraw sadowniczych. Od 2014 roku płatności ekologiczne są przyznawane, jeżeli ponadto rolnik wytworzył produkty rolnictwa ekologicznego, co wyłącza z certyfikacji rolników, którzy nie zajmują się produkcją. Rynek zaczyna podążać w kierunku promowania wszystkiego

co „zdrowe”, co doskonale wpasowuje się w produkcję ekologicznej żywności.

Jest to dodatkowa zachęta dla rolników, aby produkować żywność, która będzie wprowadzana na rynek. TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. certyfikuje ponad 3 tys. gospodarstw, 65 przetwórni oraz podmiotów prowadzących obrót tymi produktami. W kontekście trwałego rozwoju certyfikacji rolnictwa ekologicznego, bardzo istotne jest ciągłe zwiększanie się ilości podmiotów prowadzących przetwórstwo oraz obrót produktami ekologicznymi.

dobrostan zwierząt oraz metody produkcji żywności przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.

Według danych podawanych przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w 2015 roku TÜV Rheinland Polska była na 6 miejscu w rankingu Upoważnionych Jednostek Certyfikujących pod względem liczby klientów. W 2016 roku liczba klientów znacznie wzrosła, przybyło także certyfikowanych przetwórców. Z czym wiąże Pani to zainteresowanie?

Do niedawna istotnym elementem ograniczającym przetwórstwo produktów ekologicznych był niedobór surowców pochodzenia rolniczego. W strukturze ekologicznej produkcji pierwotnej dominowały uprawy traw i zbóż.

Brakowało towarowych gospodarstw warzywniczych, sadowniczych i mleczarskich, które stanowiłyby zaplecze surowcowe dla rozwijającego się przemysłu spożywczego. Z tego powodu, w pierwszym dziesięcioleciu po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, większość ekologicznych produktów oferowanych na rynku polskim pochodziła z innych krajów Wspólnoty.

W ostatnim czasie obserwuje się ciągłe zwiększanie udziału produktów ekologicznych na rynku artykułów rolno-spożywczych. Wynika to przede wszystkim ze zmian oczekiwań konsumentów w bogacących się społeczeństwach, którzy coraz większą uwagę zwracają na aspekty środowiskowe,

Bardzo ważnym czynnikiem rozwoju przetwórstwa produktów ekologicznych jest polityka sieci handlowych, które wprowadzają do swojego asortymentu produkty ekologiczne, głównie ze względów wizerunkowych. Prowadzi to do zwiększania się popytu na przetworzone produkty ekologiczne, co przekłada się na zainteresowanie tą działalnością firm przetwórczych.

Od kilku lat obserwuje się rozwój ekologicznej produkcji towarowej,

15

Ludzie zarówno produktów roślinnych, jak i zwierzęcych, co generuje rozwój przetwórstwa oraz eksportu rodzimych produktów w jakości ekologicznej.

TÜV Rheinland Polska jest rozpoznawalna na całym świecie i wiele firm decyduje się na podjęcie współpracy, licząc, że pomoże im to w budowaniu skutecznego marketingu.

Z jakimi problemami spotykają się przetwórcy ekologiczni? W samym procesie produkcji, jak i przy dostawach na rynek?

Po pierwsze, problemem przetwórców jest brak rozwiniętej i pewnej bazy surowcowej.

Rozwój przetwórstwa produktów ekologicznych jest możliwy nie tylko dzięki zwiększaniu popytu na produkty ekologiczne, ale także dzięki istnieniu bazy surowcowej skoncentrowanej na obszarze działania przetwórni. W Polsce pierwotna produkcja ekologiczna jest rozproszona, co sprawia, że przewożenie surowców, szczególnie tych szybko psujących się, jest ekonomicznie nieuzasadnione.

Duże rozdrobnienie producentów ekologicznych sprawia trudności natury logistycznej oraz problemy zarządzania jakością na poziomie dostawców.

Współpraca z wieloma dostawcami, produkującymi mały wolumen produktów, jest uciążliwa i stwarza ryzyko związane przede wszystkim z powtarzalnością surowca. W rolnictwie ekologicznym niedozwolone są procesy, które odtwarzają właściwości utracone w wyniku procesu przetwarzania lub w wyniku transportu i przechowywania.

To stawia duże wymagania pod względem powtarzalności surowca.

Z punktu widzenia rozwoju przetwórstwa ekologicznej żywności, optymalny jest rozwój grup producenckich, z którymi przetwórnie mogłyby stale współpracować.

16

Po drugie, problematyczne okazuje się zapewnienie powtarzalności sensorycznej produktów ekologicznych. Konsumenci przyzwyczajeni są do produktów o standaryzowanej jakości sensorycznej.

Przy wykorzystaniu fizycznych, biotechnologicznych lub biologicznych metod przetwarzania bez użycia metod odtwarzających utracone właściwości, jest to w wielu przypadkach trudne.

Innym problemem w przetwórstwie żywności ekologicznej jest przyzwyczajenie konsumentów

do określonych właściwości lub smaku produktów, które nie wynikają z ich fizycznej natury, a z dodatków standardowo stosowanych. Te same produkty ekologiczne będą cechowały się innym smakiem lub właściwościami, co jest problemem na poziomie wprowadzania produktu na rynek.

Po trzecie, problemem jest brak weryfikacji certyfikatów dostawców.

Regulacje prawne nakładają na jednostki certyfikujące obowiązek udostępniania certyfikatów na stronach internetowych, co ułatwia konsumentom i kupującym surowce pełną identyfikację i potwierdzenie, że certyfikat nie został zafałszowany, a produkt spełnia odpowiednie wymagania. Niemniej jednak brak weryfikacji certyfikatów dostawców jest wciąż dużym problemem, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w trakcie kontroli skutkuje to nałożeniem sankcji – ostrzeżenie. Nasza jednostka prowadzi wykaz certyfikatów pod adresem www.wykaz.tuv.pl. Wyszukiwarka umożliwia m.in. identyfikację podmiotu, rodzaju lub asortymentu produktów, okresu ważności, a także podgląd elektronicznej wersji certyfikatu.

Po czwarte, w przypadku produkcji równoległej (przetwórstwa tych samych produktów w jakości ekologicznej i konwencjonalnej), producent jest zobowiązany zapewnić oddzielenie produkcji ekologicznej i konwencjonalnej. Rozdział powinien opierać się na fizycznych barierach lub chronologii produkcji. Producent ma obowiązek wdrożenia odpowiednich działań w zakresie czyszczenia urządzeń produkcyjnych, monitorowania ich skuteczności lub prowadzenia ich ewidencji, w celu uniknięcia ryzyka zanieczyszczenia przez niedozwolone substancje lub środki.

Zagrożenie zanieczyszczenia możliwe jest np. gdy przygotowanie przetworzonej żywności ekologicznej odbywa się na tych samych liniach technologicznych co przygotowanie żywności ekologicznej.

Ze względu na marginalną produkcję ekologiczną, większość zakładów korzysta z tych samych linii produkcyjnych.

Rozdział więc opiera się na chronologii produkcji. W związku z tym, przed produkcją ekologiczną należy wyczyścić linię produkcyjną i upewnić się, że została ona opróżniona. Stanowi to duży problem, szczególnie przy długich liniach produkcyjnych oraz bardzo małej produkcji ekologicznej

(np. podczas procesu przemiału zboża).

Po piąte, produkty ekologiczne muszą być transportowane zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego. Producent ma obowiązek zachowania odpowiednich warunków, umożliwiających transport produktów ekologicznych do odbiorców, włączając hurtowników i detalistów, w szczególności zastosowania odpowiedniego opakowania, pojemników lub pojazdów zamkniętych

Wykaz producentów i przetwórców ekologicznych certyfikowanych przez TÜV Rheinland Polska

www.wykaz.tuv.pl

Ludzie w taki sposób, aby nie można było dokonać zamiany zawartości bez ingerencji w treść pieczęci, w tym jej uszkodzenia.

Transport produktów przetworzonych i zapakowanych w opakowania jednostkowe nie jest problemem ze względu na brak zagrożenia ingerencji w zawartość opakowania. Bardzo dużym problemem jest transport surowców od producenta pierwotnego do przetwórni.

Jest to transport bez zamknięcia, obwarowany szczególnymi zasadami, które zmniejszają ryzyko związane z zanieczyszczeniem produktów, podmianą lub innymi zdarzeniami, które wpłynęłyby na ekologiczny status produktu.

Każdemu transportowi produktów powinien towarzyszyć dokument transportowy, który zawiera: • nazwę i adres producenta oraz, jeśli różny, właściciela lub sprzedawcy produktu, • nazwę produktu wraz z odniesieniem do ekologicznej metody produkcji, • nazwę lub numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej, któremu podlega producent, • sposób zapakowania produktu.

W ewidencji transportu muszą znaleźć się informacje dotyczące czyszczenia środka transportu oraz weryfikacji skuteczności czyszczenia. Wielu producentów nie posiada własnej floty transportowej i korzysta z usług spedycyjnych.

Zaangażowanie podwykonawców zgodnie ze standardami musi podlegać systemowi kontroli. Obecnie na rynku jest niewielu spedytorów, którzy posiadają certyfikat zgodności z zasadami rolnictwa ekologicznego. Jest to duży problem, który w wielu przypadkach ogranicza rozwój działań w zakresie przetwórstwa produktów ekologicznych.

Po szóste, dużym problemem może być nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji księgowej, która nie zawiera wyników kontroli przy odbiorze produktów ekologicznych. Przyjęcie surowców lub produktów ekologicznych do zakładu wymaga potwierdzenia wykonania kontroli jakości i ilości produktu, oraz kontroli dokumentów towarzyszących. Zakres kontroli surowca podczas przyjęcia jest inny niż w przypadku przyjęcia surowców zgodnie z wymogami systemu HACCP, dlatego też często w przetwórniach stwierdza się niezgodności w tym obszarze.

Lista potencjalnych problemów jest dość długa. Można z tego wysnuć wniosek, że decydując się na produkcje ekologiczną, trzeba być bardzo dobrze przygotowanym.

Proszę powiedzieć, jak wygląda sama kontrola przeprowadzana przez inspektorów w gospodarstwie.

Kontrola w gospodarstwie prowadzona jest na podstawie ramowego programu kontroli. Rozpoczyna się spotkaniem

otwierającym, które ma na celu wyjaśnienie procesu i zakresu kontroli.

Inspektor weryfikuje punkty katalogu sankcji w rolnictwie ekologicznym z przedstawioną dokumentacją, rejestrami ekologicznej produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz stanem faktycznym stwierdzonym w toku przeprowadzonych czynności kontrolnych.

W przypadku podejrzenia zastosowania produktów niedozwolonych w produkcji ekologicznej, pobierane są próbki do badań. Dzieje się tak również w przypadku wytypowania przez biuro TÜV Rheinland Polska producenta do badania. W przypadku kontroli w nadzorze, inspektor sprawdza (jeśli występują) działania naprawcze odnoszące się do niezgodności stwierdzonych podczas ostatniej kontroli.

Nasi inspektorzy są uprawnieni do żądania: ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia innych informacji mających związek z przedmiotem kontroli oraz do dokonywania oględzin roślin i zwierząt, produktów roślinnych, materiału siewnego, obiektów, pomieszczeń, maszyn, środków transportu oraz innych przedmiotów, w zakresie objętym kontrolą.

Spotkanie zamykające ma na celu podsumowanie przeprowadzonej kontroli. Wynik kontroli ma zweryfikować, czy producent: prowadzi produkcję zgodnie z przepisami Rozporządzenia Rady (WE) NR 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 roku w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającym rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 oraz czy w próbkach pobranych do badań nie stwierdzono występowania substancji niedozwolonych w produkcji ekologicznej, technik produkcji niezgodnych z zasadami produkcji ekologicznej lub zanieczyszczeń produktami niedozwolonymi w produkcji ekologicznej (jeśli dotyczy).

Jakie produkty ekologiczne są najczęściej certyfikowane przez TÜV Rheinland Polska?

Certyfikujemy głównie uprawy paszowe, które są wykorzystywane do skarmiania zwierząt. Z produktów przeznaczonych do spożycia najczęściej: jabłka, ziemniaki, śliwki, gruszki, soczewicę jadalną, czereśnie i porzeczki. Z produktów

17

Ludzie zwierzęcych: żywiec wołowy, mleko krowie i jaja kurze. Wśród zakładów przetwórczych najwięcej jest zakładów działających w branży przetwórstwa owocowo-warzywnego.

Czy to prawda, że produkty ekologiczne mają krótszy termin przydatności do spożycia?

Produkty, np. wędliny czy mleko, których warunki przechowywania są bardziej rygorystyczne z uwagi na zakaz stosowania w większości przypadków substancji konserwujących i przeciwutleniających, posiadają krótsze terminy przydatności do spożycia.

Natomiast w przypadku owoców i warzyw jest odwrotnie, dzięki wyższej zawartości witaminy C, która jest naturalnym konserwantem, oraz mniejszej ilości wody w produktach, utrzymują one dłużej pożądane właściwości sensoryczne i dłużej są przydatne do spożycia (np. ekologiczne truskawki cechują się dłuższym okresem przydatności niż truskawki z intensywnych upraw).

Certyfikacją rolnictwa ekologicznego w TÜV Rheinland Polska zajmuje się Pani od 2011 roku. Co zmieniło się przez te lata?

Certyfikacja podlega coraz większym rygorom prawnym. System kontroli produkcji ekologicznej ma zagwarantować konsumentom, że zakupione przez nich produkty, oznaczone jako ekologiczne, podlegały na każdym etapie produkcji, przygotowania i dystrybucji kontroli, która potwierdza spełnienie wymagań rozporządzenia 834/2007.

Od 2011 roku jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym zobowiązane są do przeprowadzania kontroli wyłącznie za pośrednictwem osób wpisanych do rejestru inspektorów rolnictwa ekologicznego. Do tego rejestru mogą zostać wpisane osoby, które posiadają wiedzę niezbędną do przeprowadzenia kontroli u producentów ekologicznych, potwierdzoną egzaminem zdanym

Anna Klimas – Kierownik Sekcji Certyfikacji Produkcji Rolniczej, TÜV Rheinland Polska. Absolwentka Wydziału Inżynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego na kierunku Technika rolnicza i leśna oraz 3 studiów podyplomowych związanych z branżą rolniczą. Inspektor rolnictwa ekologicznego oraz inspektor/audytor w pokrewnych usługach certyfikacyjnych związanych z rolnictwem. Z TÜV Rheinland Polska związana od 2009 roku, od 2013 odpowiedzialna za usługi certyfikacji związane z rolnictwem (rolnictwo ekologiczne, integrowana produkcja roślin, Jakość i Tradycja).

18

anna.klimas@pl.tuv.com

przed komisją kwalifikacyjną, powołaną przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Natomiast od 2016 roku jednostki certyfikujące zobowiązane są stosować odpowiednie środki w przypadku wystąpienia naruszeń i nieprawidłowości ze strony klientów objętych systemem kontroli. Ujednolicony katalog sankcji nie tylko zapewnia wiarygodność i przejrzystość systemu, ale ogranicza ryzyko różnego traktowania przez jednostki certyfikujące producentów, u których stwierdzono te same nieprawidłowości.

W tym samym roku nałożono również prawny wymóg korzystania z laboratoriów urzędowych i referencyjnych określonych w rozporządzeniu oraz zakres badań, którym poddawane są produkty, które mogą być pobrane w trakcie kontroli.

W bieżącym roku włączono import produktów ekologicznych do systemu TRACES (trade control and expert system). Jest to zintegrowany system internetowy prowadzony przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów Komisji Europejskiej (DG SANTÉ), służący do powiadamiania, wystawiania świadectw i monitorowania w zakresie przywozu, tranzytu, wywozu i handlu wewnątrzunijnego w przypadku zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego. Podmioty gospodarcze (sektor prywatny) oraz właściwe organy na całym świecie mogą używać tej internetowej sieci w celu śledzenia przemieszczeń zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego. Zapewni to lepszą identyfikację (traceability) oraz ograniczenie oszustw (np. brak możliwości wystawiania świadectwa przez podmiot, który nie jest do tego uprawniony).

Czy producenci żywności ekologicznej podlegają takim samym regulacjom dotyczącym bezpieczeństwa żywności jak inni producenci na rynku?

Tak, produkty ekologiczne podlegają tym samym wymaganiom zdrowotnym żywności, m.in. mikrobiologicznym czy w zakresie najwyższych, dopuszczalnych poziomów substancji zanieczyszczających oraz wymagań w zakresie znakowania.

Zasady i procedury bezpieczeństwa żywności muszą być spełnione na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego.

Szkolenia dla branży spożywczej

W ramach Akademii TÜV Rheinland Polska oferuje szeroką gamę szkoleń specjalistycznych. Dla branży spożywczej, w której szczególne znaczenie ma spełnienie wymagań jakości i bezpieczeństwa żywności, proponujemy szkolenia otwarte oraz szkolenia dedykowane.

Tematyka szkoleń: • • •

GMP/GHP HACCP ISO 22000

• • • •

BRC/BRC IOP/BRC CP IFS Food defense – obrona żywności Pozostałe systemy zarządzania

P E Ł N A O F E RTA S Z KO L E Ń D L A P R Z E M YS Ł U S P O Ż Y W C Z E G O : b i t . l y / 2 r U 0 J b E

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

41-800 Zabrze ul. Wolności 327 tel. +48 32 273 21 82 akademia@pl.tuv.com www.tuv.pl

Wiedza i praktyka

Co sprawdzić na żywności konwencjonalnej Oznaczenie żywności zgodnie z Rozporządzeniem UE 1169 powinno zawierać: nazwę produktu

wykaz składników w kolejności malejącej

ilość określonych składników

ilość/masę/wagę netto

wykaz alergenów

datę minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia

warunki przechowywania

adres producenta lub dystrybutora

instrukcję użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione

rzeczywistą zawartość objętościową alkoholu, w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2 % objętościowo

informację o wartości odżywczej, deklaracje zdrowotne i deklaracje wartości odżywczych

20

Wiedza i praktyka

etykiecie

żywności ekologicznej Oznaczenie żywności ekologicznej zgodnie z Rozporządzeniem UE nr 834/2007 z 28 czerwca 2007 roku oraz Rozporządzeniem UE nr 889/2008 z 5 września 2008 roku powinno zawierać: logo rolnictwa ekologicznego (zielony liść)

numer kodowy jednostki certyfikującej

miejsce pochodzenia składników/ produktów ekologicznych

nazwę produktu, w której użyto określenia „bio”, „eko”, „organic”

wskazanie ekologicznych składników produktu w przypadku wyrobów złożonych/wieloskładnikowych, np.: mąka*, woda, drożdże*, sól *składniki pochodzące z rolnictwa ekologicznego

wskazanie na status surowców, będących w okresie „przestawiania” na rolnictwo ekologiczne

adres producenta lub dystrybutora

21

Bezpieczeństwo

Co jest standardem w transporcie żywności?

Jak często kupując świeże banany, arbuzy, sery, wędliny czy mięso, zastanawiamy się, jaką drogę przebyły te produkty? A co istotniejsze, w jakich warunkach były transportowane, przepakowywane i rozładowywane? W dobie globalizacji produkty muszą niejednokrotnie pokonać tysiące kilometrów od producenta do punktu przeznaczenia z zachowaniem świeżości, jakości i bezpieczeństwa. Po czyjej stronie leży odpowiedzialność za to, co dzieje się z produktem w transporcie i czy firmy spedycyjne są odpowiednio przygotowane do spełniania wymagań standardów branży spożywczej?

Warunki transportu mają kluczowe znaczenie dla zachowania parametrów i właściwości produktów, a także zapewnienia ich bezpieczeństwa podczas transportu do punktów dystrybucji i sprzedaży.

22

Wymagania zależne od asortymentu Szeroki wachlarz produktów spożywczych, z uwzględnieniem grup asortymentowych, ich właściwości, metod pakowania, stanu skupienia i określonych warunków dystrybucji,

niesie za sobą wymagania, którym należy sprostać podczas operacji logistycznych i transportu. Inne będą one dla produktów w opakowaniach jednostkowych, produktów pochodzenia zwierzęcego, produktów płynnych bądź sypkich luzem, mrożonych czy chłodzonych. Wymagania te zostały określone w licznych krajowych oraz unijnych regulacjach prawnych.

Wśród podstawowych aktów prawnych należy wymienić m.in.

Ustawę o bezpieczeństwie żywności

i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 roku, Rozporządzenie (WE) 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, czy Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie higieny środków spożywczych.

Odpowiedzialność firm transportowych W Polsce firmy transportowe mają obowiązek zatwierdzenia

Bezpieczeństwo i rejestracji wszystkich pojazdów wykorzystywanych do transportu żywności przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

W przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego (zarówno przetworzonych, jak i nieprzetworzonych) wymagana jest rejestracja przez właściwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii, który wydaje decyzję o wpisie do rejestru zakładów i przydziela weterynaryjny numer identyfikacyjny.

Należy podkreślić, że, poza wartością przewożonego towaru, to firma transportowa odpowiada za jego bezpieczeństwo zdrowotne.

Dlatego też niezwykle istotne z punktu widzenia producentów żywności jest, by w przypadku korzystania z usług transportowych, określić w umowie parametry, jakie muszą być zapewnione podczas przewozu produktów. Podczas

określonej temperatury podczas przewozu, środki transportu muszą być wyposażone w odpowiednie urządzenia rejestrujące bądź też system monitorujący i rejestrujący działanie urządzeń chłodniczych wraz z ich zapisem. W ich przypadku przed załadunkiem należy dodatkowo sprawdzić, czy wewnątrz komory ładunkowej zapewnione zostały odpowiednie warunki (temperatura), zgodne z wymaganymi dla produktu parametrami.

Nie bez znaczenia, z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności, są czynności załadunku i rozładunku. Nie powinny mieć one negatywnego wpływu na produkty. Stosowanie zadaszonych ramp załadunkowych i zabezpieczenie towarów na paletach, świadomy personel, a także kontrola temperatury w obszarze operacyjnym to elementy decydujące o właściwym przebiegu tych czynności. Towary należy zabezpieczyć na paletach tak, aby nie zostały uszkodzone podczas przewozu, biorąc przy tym pod uwagę zasady oddzielnego transportu środków spożywczych i mogących mieć na nie negatywny wpływ artykułów przemysłowych.

Dodatkowo, w celu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa produktów, nie może zostać przekroczona maksymalna ładowność środka transportu.

Dobre praktyki wymagają, by pojemniki transportowe jak cysterny, czy cysterny kolejowe, które stosowane są do transportu płynów, produktów w formie proszków, granulatów lub nieopakowanych produktów luzem, były oznakowane i używane wyłącznie do transportu żywności.

transportu muszą być zapewnione warunki specyficzne dla danego typu produktu. Każdorazowo kluczowa jest jednak higiena środka transportu.

Przed załadunkiem należy upewnić się, że jego stan jest odpowiedni, tj. komora ładunkowa jest czysta, wolna od obcych zapachów, szkodników i ich śladów, pleśni, kurzu itp.

Zapewnienie odpowiednich warunków W przypadku produktów wymagających

Wymagania standardów Jeżeli wymaga tego klient lub prawo, powinny być dostępne dowody świadczące o przeprowadzeniu skutecznych procesów mycia środków do transportu żywności każdorazowo przed kolejnym załadunkiem.

Wewnętrzne standardy zakładu

produkującego żywność, wdrożone systemy jakości i bezpieczeństwa żywności, narzucają na dostawców usług transportowych dodatkowe wymagania.

Zgodnie z wymaganiami standardu BRC Food w. 7 przedsiębiorstwa powinny także udokumentować procedury transportu obejmujące wymagania, dotyczące zabezpieczenia produktów w czasie transportu, szczególnie podczas postoju pojazdów, a także jasne instrukcje postępowania w przypadku awarii pojazdu, wypadku bądź awarii systemu chłodniczego.

W przypadku współpracy z podwykonawcami bądź też korzystania z usługodawców, wszystkie wymagania należy określić w umowie. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości usług transportowych dobrze jest korzystać z podwykonawstwa podmiotów z certyfikowanymi systemami dotyczącymi procesów logistycznych, jak IFS logistics v. 2.1 (Standard do audytowania usług logistycznych w odniesieniu do jakości i bezpieczeństwa produktu) czy BRC storage and distribution.

Wdrożenie wyżej wymienionych standardów ma na celu poprawę zaufania do podwykonawców, skrócenie czasu poświęcanego na selekcję dostawców, bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, a przede wszystkim gwarantować usługi o stałej jakości oraz zgodność z najwyższymi standardami.

Certyfikacja firm świadczących usługi transportowe podnosi jej reputację jako dostawcy usług bezpiecznych i o wysokiej, stałej jakości. Wdrożenie wyżej wymienionych standardów stanowi niejako gwarancję ciągłości w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności pomiędzy jej producentem a końcowym konsumentem. Certyfikaty są rozpoznawalne na całym świecie, minimalizują ilość reklamacji, liczbę odrzuconych dostaw i zwrotów produktów.

Julia Konstanty-Szewczak – Specjalista ds. Certyfikacji w Sekcji Certyfikacji Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym TÜV Rheinland Polska.

Absolwentka Wydziału Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie na kierunkach Technologia żywności i żywienie człowieka oraz Towaroznawstwo żywności. Od 2009 roku pracownik TÜV Rheinland Polska w Sekcji Usług Certyfikacji Systemów w Przemyśle Spożywczym, od 2010 audytor IFS Food.

julia.konstanty-szewczak@pl.tuv.com

23

Wiedza i praktyka

Eksport polskiej żywności.

Jak wyjść poza rynki unijne?

Mimo kilku wydarzeń, które w ostatnich latach negatywnie wpłynęły na dynamikę wzrostu eksportu produktów spożywczych, to od wejścia naszego kraju do UE eksport polskiej żywności wzrósł ponad pięciokrotnie. Producenci coraz częściej szukają rynków zbytu poza granicami Unii Europejskiej. Tutaj jednak kwestia wymagań jest nieco bardziej skomplikowana.

Według danych za 2015 roku Polska zajmowała 25 miejsce na świecie pod względem wartości eksportu. Wyniósł on 187 mld USD, przy 194 mld USD importu.

Zgodnie z danymi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi za 2015 rok, eksport artykułów rolno-spożywczych to 13,3% ogółu, czyli około 23 mld USD. Żywność eksportujemy głównie do UE, najwięcej do Niemiec i Wielkiej Brytanii. Poza Europą, jako znaczących importerów żywności, Ministerstwo wymienia Egipt, Kenię, Sudan, Tanzanię, USA i Kanadę.

Kryzysy ostatnich lat Poza krajami Wspólnoty, dotychczas duży rynek zbytu stanowiła Federacja Rosyjska, niestety embargo na polskie towary zmniejszyło eksport w 2015 roku o ponad 50%. W roku 2016 nastąpił dalszy kilkuprocentowy spadek eksportu do Rosji. Kolejnym ciosem było pojawienie się w 2014 roku ognisk afrykańskiego pomoru świń, co pogorszyło sytuację producentów wieprzowiny.

W związku z wystąpieniem ASF niektóre kraje, np. Chiny, Tajwan i Japonia, zamknęły swoje rynki dla polskiej wieprzowiny. W 2016 roku pojawiły się również w Polsce ogniska wysoce zjadliwej grypy ptaków HPAI, w związku z czym kolejne kraje wprowadziły ograniczenia w imporcie z Polski, tym razem mięsa drobiowego.

24

Jednak patrząc całościowo, mimo tych negatywnych wydarzeń, od wejścia Polski do UE eksport polskiej żywności wzrósł ponad pięciokrotnie. Można więc śmiało powiedzieć, że polscy producenci żywności świetnie zdali biznesowy egzamin. Polska w dalszym ciągu zwiększa swój eksport na

rynki UE, gdzie trafia 80% żywności, jednak z opublikowanych przez Gazetę Prawną danych wynika, że tempo tego wzrostu spada. Lekarstwem na jego podtrzymanie jest znalezienie rynków zbytu poza granicami Unii.

Wymagania rynków pozaunijnych Chcąc eksportować na rynki innych państw, należy zdobyć stosowne uprawnienia. Istnieją trzy drogi zdobycia takich uprawnień. Po pierwsze: spełnienie wymagań eksportowych danego państwa i posiadanie decyzji administracyjnej uprawniającej do eksportu na ten rynek.

Właściwy organ wydaje w tym przypadku decyzję zgodnie z art. 21a ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego.

Drugi sposób to: spełnienie wymagań eksportowych poprzez przejście kontroli przedstawicieli danego państwa. Przed kontrolą zakład musi powiadomić o zamiarze eksportu właściwy organ i wypełnić dokument, który stanowi deklarację do wywozu na rynek państwa trzeciego oraz zgodę na poddanie się kontroli przeprowadzonej przez przedstawicieli państwa trzeciego.

Następnie Powiatowy Lekarz Weterynarii (PLW) przeprowadza kontrolę w zakładzie i przesyła dokumentację z kontroli do Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii (WLW), który w razie potrzeby również przeprowadza kontrolę w zakładzie, a następnie powiadamia Głównego Lekarza Weterynarii (GLW). Gdy GLW otrzyma informację od władz państwa trzeciego o zatwierdzeniu danego zakładu do eksportu, powiadamia za pośrednictwem WLW, PLW, który wydaje decyzję administracyjną nadającą uprawnienia do prowadzenia eksportu.

Trzecia droga dotyczy państw, które nie określiły wymagań, jakie należy spełnić oraz nie określiły wzoru świadectwa zdrowia, które mają towarzyszyć wysyłkom.

W takim wypadku, po złożeniu przez zakład wniosku dotyczącego chęci eksportu do danego kraju, PLW przeprowadza kontrole w zakładzie na zgodność z przepisami UE i krajowymi. Jeżeli brak jest wzoru dwustronnego świadectwa zdrowia, zakład jest zobligowany do przekazania przetłumaczonego wzoru świadectwa PLW oraz oświadczenia, że w/w zwór świadectwa jest akceptowany przez władze danego kraju trzeciego oraz oświadczenia o odpowiedzialności za przesyłkę w razie jej odrzucenia. PLW wystawia przedstawione świadectwo, jeżeli wymagania zawarte w świadectwie będą spełnione. Ponadto, jeżeli brak jest wymagań dla danego państwa trzeciego, GLW zwraca się do przedstawicieli odpowiednich władz państwa trzeciego o przedstawienie wymagań dla importu.

Szczególne wymagania Stanów Zjednoczonych Rynkiem, który niewątpliwie ma ogromny potencjał wzrostu, jeśli chodzi o wysyłkę polskiej żywności, są Stany Zjednoczone.

Jak pisze w lutym 2017 roku Gazeta Prawna: „Roczna wartość unijnego eksportu produktów rolnych osiągnęła w 2016r. nowy rekord – 130,7 mld EUR, czyli o 1,7 mld więcej niż w 2015 roku. Za największy skok w eksporcie odpowiada rynek USA, gdzie w minionym roku unijni producenci sprzedali towary warte o 1,26 mld euro więcej niż rok wcześniej.

Na drugim miejscu pod tym względem uplasowały się Chiny, gdzie unijny eksport skoczył o 1,06 mld euro”. Oficjalne dane

Wiedza i praktyka o imporcie do USA za 2016 roku pokazują, że import z Polski wyniósł 6,16 miliarda USD, co dało nam 39 miejsce na liście wszystkich eksporterów. Widać więc wyraźnie, że istnieje możliwość dalszych wzrostów.

Stopień skomplikowania procesu skutkującego zdobyciem uprawnień do eksportu na rynek USA zależy miedzy innymi od rodzaj towaru, jaki firma chce eksportować. W USA żywność podlega pod

dwa urzędy. Mięso czerwone i produkty z mięsa czerwonego oraz mięso drobiowe i produkty z mięsa drobiowego oraz produkty jajczarskie podlegają nadzorowi FSIS (Urząd Bezpieczeństwa i Kontroli Żywności). Pozostałe produkty spożywcze podlegają nadzorowi FDA (Urząd ds. Żywności i Leków).

Eksport żywności podlegającej FDA, polega na zarejestrowaniu zakładu w FDA. Ponadto, każdy zakład zainteresowany eksportem musi posiadać swojego przedstawiciela na terenie USA. Eksportowane towary muszą być bezpieczne i oznakowane zgodnie z wymaganiami obowiązującymi w Stanach Zjednoczonych. Przed każdą wysyłką należy powiadomić FDA o planowanej wysyłce. Towar zostanie skontrolowany podczas odprawy celnej, a ponadto zakład eksportujący będzie podlegał kontroli przez organ nadzorujący w Polsce.

W celu uzyskania uprawnień nadanych przez FSIS zakład musi przejść 3-stopniowe zatwierdzenie: kontrolę z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii, następnie kontrolę z Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii i ostatecznie kontrolę z Głównego Inspektoratu Weterynarii.

Konieczne jest też odpowiednie dostosowanie infrastruktury zakładu oraz prowadzenie dodatkowej dokumentacji oraz pobieranie prób do badań i stały nadzór urzędowego lekarza weterynarii.

Natomiast SSOP będą obejmować zaplanowane, codzienne czyszczenie oraz sanityzację sprzętu i powierzchni mających kontakt z żywnością przed rozpoczęciem produkcji, jak i w jej trakcie.

Program SSOP musi być udokumentowany.

Istnieje tu obowiązek codziennych zapisów z wykonywanych czynności, nawet w czasie przerwy w produkcji na rynek USA.

Poza obowiązującym w Unii Europejskiej nakazem posiadania przez zakłady spożywcze dokumentacji HACCP, zakład musi opracować i wdrożyć Standardowe Procedury Sanitarne (SPS) oraz Standardowe Sanitarne Procedury Operacyjne (SSOP). SPS obejmują wszystkie aspekty w zakresie higieny w zakładzie, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo żywności, a nie mają bezpośredniej styczności z żywnością jak np. konstrukcja zakładu, procedury zwalczania szkodników.

żywności na rynek USA. Niewątpliwie warto zastanowić się nad tym kierunkiem.

Obiecujące pod względem zwiększania przychodów z eksportu są również inne kraje, chociażby wspomniane wcześniej Chiny, gdzie mieszka prawie 40 razy tyle ludzi, co w Polsce i prawie 3 razy tyle, co w całej UE. Droga od podjęcia decyzji o eksporcie do uzyskania uprawnień i rozpoczęcia wysyłek może być o wiele łatwiejsza, niż wielu firmom się wydaje.

Tak w wielkim skrócie wygląda droga do uzyskania uprawnień do eksportu

Anna Cwynar – absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Ukończyła również studia podyplomowe z prawa weterynaryjnego i sanitarnego, studia podyplomowe z dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej oraz audytowania systemów jakości zdrowotnej żywności, a także studia specjalizacyjne z higieny żywności zwierzęcego pochodzenia.

Posiada wieloletnie doświadczenie w audytach związanych z bezpieczeństwem żywności i pasz.

25

Wiedza i praktyka

Aplikacja Pola weryfikuje pochodzenie produktów Aplikacja Pola wprowadza myślenie o patriotyzmie w życie codzienne.

Dzięki niej użytkownik może sprawdzić pochodzenie produktu, kapitał firmy, miejsce produkcji. Celem twórców Poli jest pokazanie konsumentom, że ich codzienne wybory zakupowe mogą mieć istotne znaczenie dla społeczeństwa. Rozmawiamy z Aleksandrą Maciejewską z Klubu Jagiellońskiego.

Skąd pomysł na stworzenie aplikacji sprawdzającej pochodzenie produktu, kapitał firmy, miejsce produkcji?

Zależało nam na stworzeniu takiego „produktu”, który będzie wprowadzał myślenie o patriotyzmie w życie codzienne.

Drugi motyw to oczywiście chęć przezwyciężenia nierówności w dostępie do informacji, z którymi na co dzień borykają się konsumenci. Badania pokazują, że Polacy chętnie wybierają polskie produkty, ale gdy przychodzi do pytania ich o konkretne marki – wypadają bardzo źle. Po prostu polska nazwa i obecność produktu na rynku od lat sprawia, że zakładają, że wiele popularnych produktów jest polskich.

Kto finansuje aplikację, kto zbiera zyski?

26

Aplikacja powstała z inicjatywy Klubu Jagiellońskiego za darmo, dzięki wolontariackiej pracy wielu osób.

Koordynatorem jest Kuba Lipiński, szef Rady Klubu Jagiellońskiego.

Po godzinach znalazł grafików i programistów, którzy stworzyli

Polę – głównie dzięki inicjatywie Koduj dla Polski, która zrzesza programistów chcących w wolnym czasie rozwijać społecznie pożyteczne projekty.

Pola od strony technicznej powstała właśnie w dużym stopniu dzięki ich spotkaniom. Algorytm oceniający każdego producenta w skali od 0 do 100 opracowali eksperci i współpracownicy think tanku Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, a w pracę redakcji weryfikującej firmy zaangażowali się wolontariusze.

Zysków nie ma i raczej nie będzie. Chcemy, żeby Pola pozostała projektem społecznym, bo wtedy użytkownicy będą mieli do niej pełne zaufanie. Dziś jest fantastycznie, dostajemy dziesiątki zdjęć produktów do zweryfikowania, a gdy ktoś w Internecie zaczyna krytykować appkę, od razu pojawiają się jej fani, którzy wchodzą w kulturalną, merytoryczną polemikę.

To ogromny kapitał.

odpowiedzi na tak postawione pytanie.

Tworząc w Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego algorytm do oceny produktów ustaliliśmy, że bierzemy pod uwagę pięć zmiennych i na ich podstawie każdy oceniamy na skali od 0 do 100 punktów. Każdemu producentowi Pola przypisuje od 0 do 100 punktów.

Pierwsze 35 punktów przyznaje proporcjonalnie do udziału polskiego kapitału w konkretnym przedsiębiorstwie.

Dalsze 10 punktów otrzymuje ta firma, która jest zarejestrowana w Polsce, a kolejne 30, o ile produkuje w naszym kraju. Dalsze 15 punktów zależy od tego, czy zatrudnia w naszym kraju w obszarze badań i rozwoju.

Wreszcie ostatnie 10 punktów otrzymują firmy, które nie są częścią zagranicznych koncernów. Ergo – 100 punktów w Poli otrzyma firma, która a) w 100% należy do polskiego kapitału, b) jest zarejestrowana w Polsce, c) produkuje w naszym kraju d) zatrudnia w obszarze badań i rozwoju i e) nie jest częścią zagranicznego koncernu.

Co to znaczy „produkt polski”?

Rzeczywistość gospodarcza jest złożona, więc nie da się udzielić „zero-jedynkowej”

Oczywiście – ta metodologia nie jest doskonała, bo nie bierze pod uwagę informacji dotyczących tego, z jakich

Wiedza i praktyka

surowców powstał produkt. Będziemy ją udoskonalać, a także publikować kolejne raporty i organizować debaty na temat możliwie najlepszej metodologii oceny polskości, ale też wpływu zagranicznych firm na polską gospodarkę, który przecież niejednokrotnie jest pozytywny. Dziś brakuje narzędzi do tego pomiaru i pogłębionej debaty – mamy nadzieję, że tworząc aplikację Pola, udało nam się podnieść jej poziom.

Jak polskie produkty są odbierane na świecie?

To osobna kwestia, w której ciągle brakuje wiarygodnych i publicznie dostępnych badań. Wszystko zależy od branży, choćby w produktach spożywczych mamy kilka spektakularnych sukcesów w ostatnich latach, wchodzenie na rynki zachodnie z jednej, a azjatyckie z drugiej strony.

Problem wciąż polega na tym, że polskie firmy w większym stopniu konkurują kosztami pracy, bo konkurowanie innowacyjnością to wciąż rzadkie, chlubne wyjątki. Ale do tego wciąż potrzebujemy więcej kapitału.

27

Wiedza i praktyka

Siła obrazu Jeżeli jeden obraz to tysiąc słów to równowartością ilu słów jest infografika? Raczej nie dostaniemy na to pytanie odpowiedzi w książce „Infografiki – praktyczne zastosowanie w biznesie” autorstwa Marka Smiciklasa, ale możemy się spodziewać sporej dawki praktycznych wskazówek na temat wykorzystania infografik w codziennej pracy i nie tylko.

Historia ludzkości spisana jest w rozmaitych formach i w różnych, nieraz dawno już zapomnianych, językach.

Jako że przekaz ustny jest z natury wadliwy poprzez ulotną pamięć, różne doświadczenia osobiste oraz wrodzoną lub wyuczoną umiejętność opowiadania wpływającą na kształt opowieści, ludzie kilkadziesiąt tysięcy lat temu zaczęli posługiwać się prostymi obrazami w celu przekazywania własnych doświadczeń kolejnym pokoleniom.

Infografiki sprzed naszej ery Właśnie od historii infografiki rozpoczyna autor swoją książkę, pokazując niesamowite koło, jakie zatoczył sposób przekazywania treści na przestrzeni dziesiątków tysięcy lat. Przy okazji autor daje mocny sygnał krytykom graficznego sposobu przedstawiania informacji, mówiąc wprost: pismo obrazkowe, symbole, piktogramy, schematy i utrwalone w kulturze wzory są naturalnym dla ludzi sposobem przekazywania informacji.

Infografika nie jest wymysłem marketingowców, biznesu czy internetowych trolli, ma swoje korzenie we francuskich jaskiniach, gdzie znajdziemy obrazy zwierząt i prehistorycznych łowców, w Egipcie faraonów, czy w dziełach Leonarda da Vinci.

Tomasz Grajek – Specjalista ds. Marketingu w TÜV Rheinland Polska. Absolwent Socjologii na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe zdobywał w agencjach reklamowych i firmach produkcyjnych. Z TÜV Rheinland Polska związany od 2012 roku. Zajmuje się projektowaniem materiałów graficznych i prowadzeniem projektów marketingowych.

tomasz.grajek@pl.tuv.com

28

Definicja Czym zatem jest infografika, skoro ma tak długą i bogatą historię? Autor definiują ją bardzo prosto i klarownie jako połączenie danych ze wzornictwem graficznym. Te proste słowa są kwintesencją dobrej infografiki, przy okazji bardzo uniwersalną, odporną na zmieniające się gusta oraz style graficzne.

Infografiki pozwalają bowiem w przejrzysty, przystępny dla odbiorcy sposób przekazać skomplikowane, nieraz bardzo abstrakcyjne treści. Dla przykładu, już w rozdziale na temat historii infografik autor przywołuje postać Charlsa Jesepha Minarda, francuskiego inżynieria, jednego z prekursorów graficznego przedstawiania danych, który w drugiej połowie XIX wieku na infografikach przedstawił przyczyny klęski Napoleona Bonaparte w kampanii w Rosji. Temat poruszany obowiązkowo na lekcjach historii, lecz jedynie poprzez wątek rosyjskiej zimy.

Wiedza i praktyka

Korzyści W dalszych rozdziałach autor przechodzi do bardziej praktycznych zagadnień. Zajmuje się tym, jak ludzki umysł przetwarza informację graficzną, a jak tekstową. Przytacza też przekonywujące argumenty, dlaczego wizualizacja danych jest korzystna dla zrozumienia i przyswojenia komunikatu.

Poprzez wskazanie na przykładach korzyści wykraczających daleko poza przyswojenie informacji przez odbiorców w postaci większej chęci dzielenia się treścią, infografik udowadnia niesłabnącą atrakcyjność tej formy przekazu.

Zasady tworzenia Zasadniczą część książki zajmują przede wszystkim zasady tworzenia i wykorzystania infografik w sytuacjach biznesowych oraz ich kierowaniu do odpowiedniej grupy docelowej, a także promocji wewnątrz i na zewnątrz organizacji. Autor prowadzi czytelnika w coraz bardziej złożone zagadnienia biznesowych wykresów, procesów, idei, planowania, schematów i relacji, modeli i strategii.

Praktycznie każda strona książki jest opatrzona przykładową lub realną infografiką, którą autor stworzył w trakcie bogatej kariery, również ujętej w zgrabną infografikę.

Wiele przykładów autor ilustruje infografikami pochodzącymi z zasobów strony agencji Intersection Consulting LTD, której jest prezesem. O ile stronie graficznej infografik, kilka lat po ich stworzeniu, można wiele zarzucić, to należy pamiętać o definicji infografiki przytoczonej na samym początku książki, najpierw dane, potem grafika.

Źródło porad i inspiracji Osobiście największą wartość książki widzę w jej uniwersalności. Autor nie daje nam kursu, jak zrobić infografikę w stylu „material design” w dziesięciu prostych krokach, by zdobyć wielką sławę na behance lub x tysięcy „lajków” czy „szerów” w mediach społecznościowych.

Daje nam bogaty zestaw porad, jak kierować komunikat, do kogo, jakie dane pozyskiwać, jak je komponować, by nasza infografika była wartościowa dla odbiorcy. Dzieli się z czytelnikiem uniwersalnymi zasadami na temat przekazu wizualnego i przetwarzania informacji przez ludzki mózg. Książka jest też bogatym źródłem inspiracji na temat wykorzystania infografik w sytuacjach zawodowych, z którymi większość z nas styka się niemal codziennie. Czy zatem książka Marka Smiciklasa jest poradnikiem wyłącznie dla grafika? Kończąc czytać książkę byłem daleki od takiego stwierdzenia. To raczej pozycja dla osób chcących polepszyć umiejętność prezentacji skomplikowanych danych, dająca podstawy do zrozumienia co, komu i jak komunikować.

29

Wpisz hasło 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

Poziomo

30

2. urządzenia służące do produkcji żywności muszą być regularnie 8. taki ma być system zapewniający bezpieczeństwo żywności 9. eksportujemy ją głównie do krajów Unii Europejskiej 11. rolnicy mogą uzyskać na nie dopłaty 13. stosowanie tzw. Dobrych Praktyk Rolniczych zakłada minimalizowanie negatywnych skutków produkcji rolnej wobec środowiska naturalnego 14. w przypadku żywności konwencjonalnej jej sensoryczna jest standaryzowana 15. zintegrowany system internetowy prowadzony przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów Komisji Europejskiej 16. kraj, w którym uprawia się najwięcej kawy 17. ta wartość musi być podana na opakowaniu/etykiecie produktów spożywczych 18. ma najlepsze warunki do produkcji BIO bananów 19. przeprowadza kontrole rolnictwa ekologicznego

Pionowo

1. jest wymagana w przypadku transportu produktów pochodzenia zwierzęcego 3. w branży spożywczej cieszy się dużym zainteresowaniem 4. kraj poza UE będący jednym ze znaczących importerów polskiej żywności 5. kluczowy aspekt dla eksportu żywności w UE 6. rodzaj oszustwa żywnościowego, głównie w celu uzyskania korzyści ekonomicznej 7. UTZ daje realną szansę na taki rozwój rolnictwa 10. standard bezpieczeństwa żywności pierwotnej dla producentów rolnych 12. na nich uprawiane są kawa i kakao

Do wygrania: •

• •

3 książki ufundowane przez wydawnictwo Helion SA (www.onepress.pl) 3 kubki TÜV Rheinland Polska 3 zestawy figurek „Eksperci TÜV Rheinland”

Litery z pól oznaczonych kolorem tworzą hasło krzyżówki.

Hasło prosimy przesłać mailem na adres redakcja@pl.tuv.com do 31 sierpnia 2017 roku.

Dane osobowe uczestników konkursu będą przetwarzane przez organizatora konkursu tj. TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o., w celu realizacji umowy przystąpienia do konkursu i jego prawidłowego przeprowadzenia lub marketingu własnych produktów organizatora konkursu.

Gwarantujemy prawo do wglądu do swoich danych osobowych oraz ich poprawiania, jak również żądania zaprzestania przetwarzania danych. Dane osobowe nie będą udostępniane innym podmiotom. Podanie danych jest dobrowolne.

Jakosc Zapisz się na roczną, bezpłatną prenumeratę drukowanej Jakości Imię Nazwisko Firma Stanowisko Adres do wysyłki

Skan lub zdjęcie wypełnionego formularza z tej strony prosimy przesłać na adres redakcja@pl.tuv.com lub faksem na numer +48 32 271 64 88.

Zapisz się na newsletter z Jakością Adres email Skan lub zdjęcie wypełnionego formularza prosimy przesłać na adres redakcja@pl.tuv.com lub faksem na numer +48 32 271 64 88. Na podany wyżej adres email prześlemy wiadomość z linkiem potwierdzającym chęć zapisu na elektroniczną wersję Jakości.

2017/02

Poznawaj świat oczami ekspertów.

Razem wiemy więcej

2016

Pracując w TÜV Rheinland Polska, stale uczysz się czegoś nowego. Niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy posiadasz dostęp do wiedzy oraz technologii, które pozwalają lepiej rozumieć otaczającą nas rzeczywistość. Jako niezależna strona trzecia, TÜV Rheinland testuje techniczne innowacje, produkty, usługi i systemy pod kątem bezpiecznego i odpowiedzialnego użytkowania.

Dzięki różnorodności świadczonych usług i branż, z jakimi współpracujemy, a także dzięki atmosferze sprzyjającej wymianie doświadczeń, Ty także zyskasz szansę stania się ekspertem.

www.tuv.pl/praca