Biuletyn Jakości

4

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

2007

4/2008

Zmiany w normie ISO 9001

Wysokosprawna kogeneracja

Bezpieczeństwo i jakość w przemyśle spożywczym e-mail: post@pl.tuv.com • www.tuv.pl

Wstęp Szanowni Państwo, ostatnie w tym roku wydanie Biuletynu Jakości poświęciliśmy głównie informacji na temat zmian, jakie niesie za sobą publikacja normy Systemu Zarządzania Jakością EN ISO 9001:2008. W tym celu przedstawiamy Państwu między innymi relację z międzynarodowej konferencji „17th Annual Audit Conference” zorganizowanej przez Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Jakości.

Mając na uwadze dobro konsumentów przy zakupie artykułów żywnościowych, zwracamy również szczególną uwagę na aspekt bezpieczeństwa i jakości w przemyśle spożywczym. Nawiązaniem do wspomnianej tematyki jest przedstawienie zakresu działalności Europejskiego Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych.

Ważnym aspektem działalności TÜV Rheinland jest kreowanie świadomości dbania o ochronę środowiska. W artykule poświęconym praktycznemu zastosowaniu kogeneracji staramy się Państwu przedstawić zalety jakie niesie za sobą inwestycja w nowoczesny system pozyskania alternatywnego źródła energii elektrycznej.

Tradycyjnie już zapraszamy Państwa do zapoznania się ze stałymi pozycjami naszego Biuletynu Jakości jakimi są: harmonogram szkoleń organizowanych przez TÜV Akademia Polska oraz cykl podróży po krajach, w których swój oddział ulokował TÜV Rheinland Group.

Korzystając z okazji zakończenia roku pragniemy serdecznie podziękować, za zaufanie i współpracę w roku minionym, w Nowym Roku życzymy szczęścia, zdrowia, sukcesów i dalszej owocnej współpracy.

Biuro Zarządu 02-146 Warszawa ul. 17 Stycznia 56 tel.: 022/ 846 79 99 tel.: 022/ 846 51 63 fax: 022/ 868 37 42 Oddziały: 41-800 Zabrze ul. Wolności 327 tel.: 032/ 271 64 89 tel.: 032/ 271 06 23 fax: 032/ 271 64 88 60-729 Poznań ul. Łukaszewicza 43 tel./fax: 061/ 867 81 87 tel./fax: 061/ 864 22 58 tel./fax: 061/ 864 31 34 10-434 Olsztyn ul. Kołobrzeska 50 tel.: 089/ 533 14 80 tel./fax: 089/ 533 15 39 tel. kom.: 0609 238 186 20-950 Lublin ul. Czechowska 4 tel./fax: 081/ 532 86 68 tel./fax: 081/ 532 86 87 42-200 Częstochowa ul. Kucelińska 22 tel./fax: 034/ 323 50 54 tel. kom.: 0603 784 817 77-100 Bytów ul. Lęborska 24 tel./fax: 059/ 822 79 53 tel. kom.: 0695 888 838 85-130 Bydgoszcz ul. Grudziądzka 27-29 tel./fax: 052/ 345 80 80 tel./fax: 052/ 373 97 05 tel. kom.: 0609 371 661 35- 103 Rzeszów ul. Handlowa 4 tel./fax: 017/ 850 41 59 tel. kom.: 0603 784 813 32-020 Wieliczka Park Kingi 1 tel./fax: 012/ 288 30 90 tel./fax: 012/ 278 75 40 tel./fax: 012/ 278 75 41 43-300 Bielsko-Biała ul. I Dywizji Pancernej 45 tel. 033/ 810 43 47 tel. kom.: 0609 440 910

Zarząd i Pracownicy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Spis treści TUVdotCOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Sformułowana wizja i misja przedsiębiorstwa – zwykłe hasło reklamowe, czy skondensowane wartości i cele, do jakich chce dążyć przedsiębiorstwo? . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Wysokosprawna kogeneracja – zbędny nakład środków czy inwestycja w przyszłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 O ISO 9001:2008 i najnowszych trendach w auditowaniu prosto z Augusta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Oktoberfest 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Informacje na temat „nowego” ISO 9001:2008 . . . . . . . . . . 15

Redakcja: Mariusz Petri tel.: 032/271 64 89 w. 106 e-mail: mariusz.petri@pl.tuv.com e-mail: post@pl.tuv.com www.tuv.pl

Doskonalenie umiejętności Personelu Badań Nieniszczących – gwarantem bezpiecznej eksploatacji wyrobu . . . . . . . . . 16 Szkolenia otwarte TÜV Akademia Polska z zakresu Systemów Zarządzania na rok 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Podróże, humor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Biuletyn Jakości nr 4/1008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

TUVdotCOM

Prezentujemy numery ID naszych Klientów, które posłużą Państwu do sprawdzenia i uzyskania informacji odnośnie produktów i samych producentów.

Nazwa

Miasto

TUVdotCOM ID

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe HELMET S.Nackowski, W.Nackowska Sp. J.

Tuczno

9105026177

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe NIEWIADOMSKI Władysław Niewiadomski

Międzyrzecz

9105045909

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe STAL-PRODUKT

Pyskowice

9105026163

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe UCHACZ Sp. J. Marek Uchacz, Rafał Uchacz

Dobra

9105021503

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Pro-Lab” Sp. z o. o.

Włocławek

9105020578

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Montażowe „PROMET-STAL” Sp. z o.o.

Olsztyn

9105042803

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Remontowe „COMPLEX” S.A.

Kraków

9105018486

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Uslugowe „EUROMET” - G. Broszewska

Trzebinia

9105034839

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe BUMET Jerzy Hilburger

Gorzów Wielkopolski

9105031396

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe POM w Miliczu Sp. z o.o.

Milicz

9105025910

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Uslugowo-Handlowe „EMILEX” Krzysztof Piątkowski

Nasielsk

9105024341

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe HEAN Spółka z o.o.

Gorlice

9105018979

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe NOVCAN Władysław Nowakowski

Działdowo

9105022248

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe PIMONT Sp. z o.o.

Blachownia

9105022227

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe „PROINVAL” S.A.

Jelenia Góra

9105026192

Przedsiębiorstwo Projektowo-Produkcyjne PROSERV

Gdańsk

9105047652

Przedsiębiorstwo Projektowo-Produkcyjne i Handlowe ELTRONIK Spolka z o.o.

Poznań

9105039641

Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe PROINSTAL Sp. z o.o.

Zabrze

9105022307

Przedsiębiorstwo Przemysłowo-Handlowo-Usługowe „GRAMET” inż Robert Garwol

Barcice

9105041799

Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego POLTAREX Spółka z o.o.

Lębork

9105023319

Przedsiębiorstwo Pszczelarskie APIPOL - KRAKÓW Spółka z o.o.

Dobczyce

9105040734

Przedsiębiorstwo Pszczelarsko-Farmaceutyczne APIPOL-FARMA Sp. z o.o.

Myślenice

9105018096

Przedsiębiorstwo Remontowo Usługowe INKOMET-ERTECH Sp. z o.o.

Skidziń

9105026157

Przedsiebiorstwo Rewaloryzacji Zabytkow w Krakowie S.A.

Kraków

9105041753

Przedsiębiorstwo Robót Drogowych Ostróda Sp. z o.o.

Ostróda

9105025138

Przedsiębiorstwo Robót Elektromontażowych EL-MONTEX Spółka z o.o.

Częstochowa

9105039774

Przedsiębiorstwo Robót Elewacyjnych i Budowlanych Krzysztof Zawadzki

Wrocław

9105045782

Przedsiębiorstwo Robót Górniczych „ROW” Sp. z o.o.

Jastrzębie Zdrój

9105024091

Przedsiębiorstwo Robót Instalacyjno Budowlanych INSTALBUD Antoni Makaruk

Łuków

9105041872

Przedsiębiorstwo Robót Melioracyjnych i Inżynieryjnych „RPM Mielec” Sp. z o.o.

Mielec

9105019029

Przedsiebiorstwo Serwisowe Zespolu Elektrocieplowni Wroclaw Sp. z o.o.

Wroclaw

9105030229

Przedsiębiorstwo Specjalistyczne ENERGOTERM Sp. z o.o.

Toruń

9105034104

Przedsiębiorstwo Specjalistyczne OPTIMAL-SERVICE mgr inż. Jacek Śliwiński

Katowice

9105022439

Przedsiębiorstwo Technicznej Obsługi Przemysłu „OPOLREM” Sp. z o.o. Chorula

Górażdże

9105017819

Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe MATT Tadeusz Trojak

Łódź

9105040780

Przedsiębiorstwo Techniczno-Produkcyjne Odlewnictwa SILSTOP Sp. z o.o.

Gliwice

9105017813

Przedsiębiorstwo Topienia Bazaltu Sp. z.o.o.

Starachowice

9105032993

Wizja i misja

Oliwia Wiśniewska Specjalista ds. marketingu TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: oliwia.wisniewska@pl.tuv.com

Sformułowana wizja i misja przedsiębiorstwa – zwykłe hasło reklamowe, czy skondensowane wartości i cele, do jakich chce dążyć przedsiębiorstwo? de wszystkim daje pracownikom poczucie bycia częścią społeczności, jakim jest jego firma.

Dlatego też tak ważne jest określenie kierunku, w którym zmierza cała organizacja.

Wizja jest jak „podmuch wiatru w żagle”, to turbodoładowanie dla tego, co robimy. To kręgosłup firmy, podobnie jak w żywym organizmie, tak i w organizacji w oparciu o niego sprawnie poruszamy się funkcjonując na rynku.

Jednak często wizja jest niedocenionym narzędziem w firmie, traktowanym jako zło konieczne, o ile w ogóle jest dostrzegana przez pracowników organizacji.

Rozwieszone na ścianach hasła, powtarzane przy okazji wszystkich możliwych wspólnych spotkań firmowych traktowane są jako kolejne slogany, z którymi każą nam się utożsamiać. Często również, mylnie traktowana jest jako hasło, które ma reklamować firmę na zewnątrz.

Co to jest wizja?

Najłatwiejszą metodą odpowiedzi na to pytanie byłoby przytoczenie jednej z wielu definicji stworzonych przez teoretyków i praktyków w tej dziedzinie.

Na łamach tego artykułu spróbujemy jednak sami odpowiedzieć sobie na nie, z punktu widzenia firmy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Każda organizacja powinna zmierzać w jasno określonym kierunku. Pomaga to realizować konkretne cele, rozpowszechniać markę firmy, ale prze-

Więc jak to z tą wizją jest?

Jednoznaczne stwierdzenie, że hasło, które przewodzi naszym codziennym zadaniom nie może być reklamowe, byłoby nieprawdziwe.

Owszem, często wykorzystywane jest w celach promocyjnych i chcielibyśmy, żeby nas z nim utożsamiano. Hasło reklamowe to jedno, hasło wizji natomiast ma swoją drugą, głębszą wartość.

W przypadku naszej firmy to krótkie zdanie, zawiera skondensowane idee pokazujące, że TÜV Rhein-

Biuletyn Jakości nr 4/1008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Wizja i misja

„Wspólnie zmieniamy świat poprzez troskę o jakość życia” land Polska i jej zespół spoglądają w przyszłość, podejmując wyzwanie łamania stereotypów, skostniałych zasad poprzez podejmowanie wspólnej inicjatywy. Wytycza wartości, definiuje cel pracy, pokazuje ambicje jej pracowników, charakteryzuje najmocniejsze strony, przede wszystkim poprzez świadomość własnych zasobów, mocnych stron i jasno wyznaczonych kierunków rozwoju własnego i jej pracowników.

Dlaczego to takie ważne dla firmy?

Nawet najlepsza firma działająca na rynku konkurencyjnym musi słuchać głosów z niego dochodzących i dostosowywać się do jego rzeczywistości.

Nie oznacza to jednak, że należy chaotycznie zmieniać zasady funkcjonujące w organizacji za każdym razem, gdy zmieniają się warunki na rynku.

Firma, która jasno określiła kierunki swojego rozwoju i działania, patrzy w przyszłość. Jej strategia jest długoterminowa, czyli stworzyła model działań, za pomocą których osiągnie cel główny. Z tego powinniśmy czerpać naszą motywację w podejmowaniu działań i decyzji. Dlatego właśnie jest to takie ważne z punktu widzenia pracowników firmy. W naszej świadomości, wykonywanie codziennych obowiązków powinno odbywać się w oparciu o perspektywę i wizję naszego miejsca w przyszłości.

Poprzez różnego rodzaju narzędzia, podejmowane decyzje, relacje z klientami sprawiamy, iż zwykły slogan staje się urzeczywistnieniem.

Każda organizacja dąży do sukcesu na konkurencyjnym rynku. TÜV Rheinland Polska postawiła na nowoczesne metody jego osiągnięcia analizując możliwości, zasoby i narzędzia jakie posiada, formułując je w konkretne treści: „Wspólnie zmieniamy świat poprzez troskę o jakość życia” Wiemy już, w jakim kierunku zmierzamy, pokazujemy jednoznacznie co jest dla nas ważne oraz w jaki sposób chcemy to osiągnąć. Naszym życzeniem jest pozycja lidera na rynku; ale przede wszystkim lidera osiągającego sukces, dając coś w zamian.

Przemysł energetyczny

Jacek Gołąb Specjalista ds. Przemysłu Energetycznego, Weryfikator Procesów Kogeneracji TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: jacek.golab@pl.tuv.com

Wysokosprawna kogeneracja – zbędny nakład środków czy inwestycja w przyszłość • Czy przerażają Cię stale rosnące koszty energii?

• Czy przerwy w dostawie energii narażają Cię na duże straty?

• Czy myślałeś o uniezależnieniu się od swojego dostawcy energii?

• Czy wiesz ile możesz oszczędzić, a ile dodatkowo zarobić na wytwarzaniu energii?

W powszechnej opinii produkcja energii jest domeną dużej energetyki. Nic bardziej mylnego. Otóż każdy z nas może stać się producentem energii. Kluczem do sukcesu jest wysokosprawna kogeneracja czyli równoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w jednym procesie technologicznym. Uzyskaną energię możemy wykorzystać na potrzeby własne lub odsprzedać. Ponieważ wysokosprawna kogeneracja jest technologią proekologiczną, Państwo Polskie wynagradza firmy papierami wartościowymi tzw. świadectwami pochodzenia. Świadectwo pochodzenia energii to forma papieru wartościowego, który sprzedaje się na Towarowej Giełdzie Energii.

Ale zacznijmy od początku. Energię elektryczną i ciepło możemy wytwarzać zarówno oddzielnie jak również w procesie skojarzonym zwanym kogeneracją. Zaletą kogeneracji jest wyższa sprawność w porównaniu do rozdzielonego wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej. Krótko ujmując, dla wyprodukowania tej samej ilości ciepła i energii elektrycznej w elektrociepłowni (jednostce kogeneracji) zużyjemy mniej paliwa, niż produkując energię elektryczną w elektrowni, a ciepło w ciepłowni (np. kotłowni).

Proces kogeneracji to również proces przyjazny środowisku. Ograniczamy w nim emisję CO2, pyłów i innych substancji. Nie bez znaczenia jest również zwiększanie bezpieczeństwa energetycznego dzięki produkcji energii elektrycznej bliżej odbiorców oraz zmniejszanie strat przesyłu energii. Poszanowanie środowiska naturalnego z jednoczesnym postępem

Źródło: „Energia & Przemysł” - nr 4/2007 na podstawie: www.kogeneracja.com.pl

technologicznym wpisuje się w ideę rozwoju zrównoważonego, promowaną przez Unię Europejską.

Dyrektywa 2004/8/WE zaimplementowana do polskiego prawa w 2007 r. stworzyła system wsparcia dla wytwórców energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji. Określa ona wymagania techniczne jakie muszą być spełnione, aby energię uznać za produkowaną w wysokosprawnej kogeneracji. Polski system wsparcia określił, że dla energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji wydawane są świadectwa pochodzenia (świadectwo o nominale 1 MWh dla każdej wytworzonej megawatogodziny energii). Świadectwa pochodzenia może otrzymać każdy podmiot posiadający koncesję - dotyczy to nawet małych przedsiębiorstw - wytwarzający energię na własne potrzeby lub do sprzedaży. Dla małych jednostek opłata koncesyjna to 200zł/rok.

Dyrektywa rozróżnia trzy rodzaje kogeneracji: - mikrokogenerację – moc elektryczna zainstalowana do 50 kW - kogenerację na małą skalę – łączna moc elektryczna zainstalowana do 1000 kW

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Przemysł energetyczny

- kogenerację – jednostki o mocy elektrycznej zainstalowanej ponad 1 MW Wymagania dotyczące pomiarów, rozliczania energii oraz warunków technicznych dla jednostek mikrokogeneracji oraz jednostek na małą skalę są znacznie uproszczone.

Produkując energię w wysokosprawnej Kogeneracji, przychody (lub uniknięty koszt zakupu) generujemy z dwóch produktów: - energii elektrycznej - ciepła Najbardziej rozpowszechnione typy urządzeń stosowane w jednostkach kogeneracji to: - turbiny parowe - turbiny gazowe - silniki spalinowe - mikroturbiny - silniki Stirlinga - ogniwa paliwowe - inne Wszystkie te urządzenia współpracują oczywiście z generatorami prądu (za wyjątkiem ogniw paliwowych) Cena ciepła dla jednostki kogeneracji może ulec obniżeniu do 35 zł/GJ, wydłużając okres zwrotu do 7,6 roku. W praktyce oznacza to, że jednostka kogeneracji może stanowić alternatywne źródło dla zwykłej kotłowni na paliwo stałe. Dla tej samej ceny ciepła budowa kotłowni gazowej jest już nieopłacalna.

Przyjęta cena energii odpowiada przewidywanej cenie hurtowej sprzedaży energii elektrycznej

w 2009 r. W przypadku zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne należy przyjąć koszty uniknięte zakupu. Cena energii elektrycznej będzie rosła z roku na rok, a wzrosty te będą na pewno szybsze niż wzrost cen gazu (w cenie energii coraz większy udział będą stanowiły koszty odbudowy mocy wytwórczych, dostosowania do surowych norm ochrony środowiska oraz kosztów zakupu uprawnień do emisji CO2 przez duże elektrownie).

Podsumowując.

Stosowanie kogeneracji przynosi wiele korzyści:  obniża koszty zakupu energii elektrycznej i ciepła lub je eliminuje  uniezależnia od dostawcy energii elektrycznej i zmian cen  zapewnia bezpieczeństwo zasilania w energię elektryczną (szczególnie ważne dla niektórych instytucji, szpitali, zakładów przemysłowych i firm)  generuje dodatkowe przychody.

We wrześniu 2008 roku TÜV Akademia Polska wprowadziła do swojej oferty szkolenie dotyczące powyższej tematyki, a mianowicie Samodzielne wytwarzanie energii – czyli wysokosprawna kogeneracja w teorii i praktyce. Szkolenie skierowane jest do przedsiębiorstw ciepłowniczych, małych i średnich przedsiębiorstw, firm produkcyjnych, spółdzielni mieszkaniowych, biurowców, samorządów oraz do wszystkich firm zainteresowanych wytwarzaniem energii na potrzeby własne lub w celu odsprzedaży.

Na szkoleniu przedstawiane są wymagania prawne i techniczne, zasady wydawania świadectw pochodzenia, przykłady zastosowań oraz możliwości uzyskania dotacji na planowaną inwestycję. Szkolenie prowadzone jest przez doświadczonych i wysoko wyspecjalizowanych trenerów i auditorów TÜV Rheinland Group. Więcej informacji na temat szkolenia znajdziecie Państwo na stronie internetowej www.akademia.tuv.pl oraz pod numerem telefonu 032 273 21 82 wew. 212.

Przykład: porównanie budowy małej kotłowni gazowej i jednostki kogeneracji o tej samej mocy cieplnej Wyszczególnienie Moc cieplna Moc elektryczna Cena ciepła Paliwo Cena sprzedaży energii elektrycznej Cena świadectw pochodzenia Nakład inwestycyjny Czas pracy Prosty okres zwrotu

Kotłownia 0,5 MW 50 zł/GJ Gaz ziemny

300 000 zł 5 000 h 6,8 roku

Jednostka kogeneracji 0,5 MW 0,4 MW 50 zł/GJ Gaz ziemny 220 zł/MWh 120 zł/MWh 1 000 000 zł 5 000 h 3,8 roku

Dane szacunkowe, zależne od rodzaju zastosowanych urządzeń

Zarządzanie jakością

Beata Łuczak Auditor TÜV Menedżer ds. Szkoleń, Trener Akademia Doskonalenia Jakości Biznesu TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: beata.luczak@tuv.pl

O ISO 9001:2008 i najnowszych trendach w auditowaniu prosto z Augusta Gdybym nazywała się Eldrick „Tiger” Woods lub Bobby Jones trafiłabym do Augusta w amerykańskim stanie Georgia znacznie wcześniej. Należę jednak do grona nie najsłynniejszych golfistów, lecz członków American Society for Quality (z ang.

Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Jakości).

Dlatego powodem mojego przybycia tam była konferencja „17th Annual Audit Conference” zorganizowana przez Sekcję Auditowania wspomnianego stowarzyszenia. I tak znalazłam się w gronie prawie trzystu osób, głównie Amerykanów, którzy chcieli w ten sposób poprawić swój warsztat pracy i poznać najnowsze trendy w auditowaniu. Już na miejscu okazało się, że przypadła mi zaszczytna rola reprezentowania na tym forum nie tylko Polski, ale całej Europy Środkowo-Wschodniej.

Co łączy auditowanie i grę w golfa – dwie, z pozoru zupełnie różne dyscypliny? Uczestnicy konferencji mogli przekonać się o tym w dniach 16-17 października 2008 roku, a Państwo dowiedzą się już za chwilę. Zarówno miejsce konferencji, jak i jej tytuł nie były przypadkowe. Tegoroczne spotkanie przebiegało pod hasłem „Audits: mastering the game”. W normalnych okolicznościach przetłumaczylibyśmy go jako „Audity: opanowanie gry”. Jednak znajdując się tak blisko Augusta National – najsłynniejszego obecnie pola golfowego na świecie, „mastering” należy odnosić do turnieju Masters – jednego z czterech najważniejszych turniejów, które tworzą razem wielki szlem golfa. Tigera Woodsa tam nie spotkałam, tym bardziej Bobby Jonesa, który zmarł w 1971 roku. Miałam za to przyjemność poznać osobiście dwóch „wielkich graczy” w dziedzinie auditowania, JP Russella i Duke’a Okesa.

Organizatorzy zadbali o to, aby golf towarzyszył uczestnikom przez cały czas trwania konferencji.

Wykłady, oprócz trzech głównych, odbywały się równolegle w czterech sesjach. Każdej z nich nadano tytuł odnoszący się do danej fazy gry na dołku i przydzielono wykłady odpowiadające kolejnym etapom procesu auditowania. Muszę przyznać, że to ciekawe i całkiem trafne porównanie. Doszłam do tego wniosku dopiero po praktycznej lekcji gry w golfa i po turnieju, który zorganizowano dla uczestników konferencji w sobotę 18 października 2008 roku.

Dwa dni wcześniej Lorri Hunt – członek Komitetu Technicznego ISO TC 176 i wiceprzewodnicząca zespołu zajmującego się zmianami w normie ISO 9001:2008 umieściła wirtualną piłkę na kołku zwanym „tee” i dała tym samym sygnał do rozpoczęcia gry. Podczas swojego wykładu „Understanding ISO 9001:2008Keeping your audit game in swing” wyposażyła słuchaczy nie tylko w wiedzę na temat poprawek, które wtedy były już zatwierdzone przez przedstawicieli wszystkich 63 krajów biorących udział w głosowaniu. Znacznie ciekawsze było poznanie powodów ich wprowadzenia oraz przyczyny opóźnienia publikacji najnowszej wersji normy w stosunku do zasad, jakie obowiązują w Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej.

12 zmian w normie ISO 9001:2008 w porównaniu z poprzednią wersją. Dużo czy mało? Pamiętam, że kiedy kilka miesięcy temu miałam okazję zapoznać się z, wtedy jeszcze propozycjami, zmian w treści niektórych wymagań, zdziwiło mnie, że wiele z nich polegała jedynie na użyciu nieco innych sformułowań, które w zasadzie nie wnosiły nic nowego. Nie rozumiałam wówczas, czemu mają służyć. Dopiero Lorri Hunt wyjaśniła, że chodziło o doprecyzowanie sformułowań w języku angielskim, aby ułatwić przetłumaczenie ich dalej na wiele różnych języków w taki sposób, by efekt tej pracy

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Beata Łuczak i JP Russell

nie odbiegał od zamierzeń autorów wersji oryginalnej. Okazuje się, że to samo słowo w różnych językach może mieć różne znaczenie. Dlatego w ciągu ostatnich 8 lat pojawiały się niejasności w interpretacji niektórych wymagań i prośby kierowane od użytkowników normy z wielu krajów do komitetu technicznego o komentarze w tej sprawie. To samo dotyczyło definicji niektórych pojęć użytych w normie, takich jak „weryfikacja”, „walidacja”, „wyposażenie do monitorowania i pomiarów”. Członkowie komitetu odnieśli się też pozytywnie do prośby 80% zadowolonych użytkowników normy ISO 9001:2000, aby nie wprowadzać do niej istotnych zmian, ponieważ według nich nie było takiej potrzeby. I nie wprowadzono. Hunt podkreśliła, że nie dodano żadnego nowego wymagania. Na pytanie jednego ze słuchaczy – „dlaczego w takim razie musieliśmy tak długo czekać na kolejną rewizję?” usłyszeliśmy odpowiedź, że do opóźnienia doszło celowo. Chodziło bowiem o wyrównanie cykli przeprowadzania rewizji dwóch najbardziej popularnych norm, tj. ISO 9001 i ISO 14001.

Paul Borawski – dyrektor naczelny American Society for Quality w swoim wykładzie „Future of Quality” powiedział ważne zdanie: – „Im szybciej jedziesz, tym dalej w przód musisz patrzeć”. Zgodnie z tą zasadą autorzy zmian, które znalazły się w najnowszej wersji ISO 9001:2008 już teraz musieli przewidzieć, jaka będzie sytuacja za 5 lat, gdy nadejdzie moment kolejnej rewizji. Dlatego chcąc do tego czasu zapewnić aktualność normy zdecydowali się na wprowadzenie m.in. zmiany w p. 6.2.1. Jakość produktu/ usługi może bowiem zostać obniżona nie tylko w sposób bezpośredni, ale i pośredni, np. przez kierownika, który wydał błędne polecenie lub dostawcę, który dostarczył zły surowiec. I kolejny przykład – nie można już postawić znaku równości pomiędzy outsourcingiem i zakupami. W niektórych firmach wykorzystuje się tzw. outsourcing wewnętrzny. Stąd zmiana w p. 4.1.

Czy te poprawki na pewno są istotne? Wielu słuchaczy nadal miało co do tego wątpliwości.

Lorri Hunt rozwiała je przedstawiając zupełnie nowe narzędzie, za pomocą którego ocenia się każ-

Zarządzanie jakością dą proponowaną poprawkę pod kątem jej wpływu na treść wymagania, którego dotyczy i związanych z nią korzyści dla przyszłych użytkowników.

Wychodziłam z tego wykładu nie tylko z przekonaniem, że norma ISO 9001 jest w dobrych rękach; w rękach osób, którym naprawdę zależy na tym, aby powyższy standard ułatwiał życie i pomagał firmom także w naszym kraju coraz lepiej funkcjonować na konkurencyjnych rynkach, ale także z obietnicą daną mi przez Lorri Hunt, że odpowie na pytania dotyczące najnowszej wersji normy zadane jej przez polskich użytkowników.

Pozostałe 39 wykładów dotyczyły auditowania.

Mój wybór, choć niezwykle trudny okazał się trafny. Wszystkie wystąpienia, których wysłuchałam pozwoliły mi udoskonalić warsztat pracy i poznać najnowsze światowe tendencje w auditowaniu. Te najciekawsze chciałabym teraz pokrótce przedstawić.

Okazuje się, że nie tylko w Polsce wielu auditorów żali się często, że ich praca nie jest doceniana, słowo „audit” nie wywołuje wśród pracowników firm oczekiwanego entuzjazmu, a kadra zarządzająca, dla której sporządzane są raporty z tego badania nie traktują ich poważnie. Shannon MacFarlane z Totem Ocean Trailer Express Inc. i Denis Devos z Devos Associates Inc. na szczęście są optymistami, a ich optymizm poparty jest własną praktyką. Choć podczas konferencji zaprezentowali dwa odmienne podejścia do poprawy tej sytuacji, to obydwoje mówili jednym głosem – „Błędem jest szukanie przyczyny takiego stanu rzeczy tylko na zewnątrz. Często niechęć kadry zarządzającej i pracowników do auditów nie wynika z braku zaangażowania z ich strony, lecz z nastawienia i sposobu wykonywania pracy przez samych auditorów”. „To właśnie auditorzy powinni sprawić, żeby członkowie kadry kierowniczej zaczęli wykazywać większe zainteresowanie wnioskami z przeprowadzonych auditów” – mówił Denis Devos. – „Jeśli tak jeszcze nie jest, to musimy podjąć kroki zaradcze”. Jakie?

Shannon MacFarlane w wykładzie “When audit is a dirty word” podała ciekawe rozwiązanie. Uważa ona, że do omawianego właśnie przypadku należy podejść tak, jak do każdego innego problemu, który zdarza się w firmie. Trzeba więc najpierw ustalić, w czym tkwi problem, tj. znaleźć jego przyczynę, a potem podjąć odpowiednie działania korygujące.

W swoim wystąpieniu zachęcała, żeby przyglądać się programom auditów i oceniać, jak wygląda ich realizacja. Podawała przy tym konkretne przykłady: źle zorganizowany przebieg auditu, raport z auditu o małej wartości dla kierownictwa, niewystarczająco szczegółowo określony cel auditu, wnioski z auditu wyciągnięte na podstawie niedokładnych lub

Zarządzanie jakością niesprawdzonych informacji, brak odpowiedniej wiedzy specjalistycznej i doświadczenia niezbędnego do zebrania przez auditorów wartościowych dowodów z auditu, niedbale przeprowadzona ocena zebranych dowodów. Słuchając tego zdałam sobie sprawę, że w powiedzeniu „z małej chmury duży deszcz” jest mnóstwo prawdy. Każda z tych sytuacji wydaje się niewinna i mało istotna, a w efekcie może przecież doprowadzić do obniżenia skuteczności, efektywności i wiarygodności przeprowadzanych auditów, czego konsekwencje już znamy.

Denis Devos rozwinął wątek raportów, zwłaszcza tych, w których kierownictwo nie znajduje dla siebie nic wartościowego i interesującego z ich punktu widzenia. W swoim wykładzie „Risk as the Compass TM – Auditing on risk and organizational objectives” konkretnie wskazał co warto byłoby zmienić już na wcześniejszych etapach procesu auditu, aby radykalnie podnieść wartość tego dokumentu w ocenie kierownictwa. Jego zdaniem najskuteczniejszym sposobem walki z tą niechęcią do auditów jest po pierwsze przemawianie do nich takim językiem, który dobrze rozumieją, a po drugie ciągłe odnoszenie się do celów biznesowych i ryzyka, które może zagrozić ich osiągnięciu. Jak to zrobić? Wykładowca podał cztery cenne rady. Ja przytoczę tę, na którą zwrócił uwagę również Paul Palmes – członek Komitetu Technicznego ISO TC 176 i IAF Auditing Practices Group, tj. „koniec z auditowaniem wyłącznie według procedury”. Wszyscy byliśmy ciekawi, co zaproponuje w zamian? Odpowiedź brzmi – auditowanie procesowe. Podczas wystąpienia Devos zaprezentował bardzo ciekawe, a dla mnie zupełnie nowe podejście do auditowania i ustalania kryteriów auditu. Zachęcał, by stosować je nie tylko przy braku pisemnych procedur czy wtedy, gdy auditor nie jest zwolennikiem „diagramu żółwia”. Może je wykorzystywać każdy, kto chce doczekać dnia, w którym zobaczy błysk w oku członka kadry zarządzającej na widok wręczanego mu raportu z właśnie przeprowadzonego auditu. Tym niezwykłym kryterium, zgodnie z tytułem wykładu, jest wspomniane już ryzyko stanowiące zagrożenie dla osiągnięcia założonych przez kierownictwo celów. To ono powinno stale wskazywać kierunek prowadzenia badania auditowego, podobnie jak kompas prawidłowo wyznacza kierunek południka magnetycznego ziemi. Denis Devos omówił także nowatorskie, proste w obsłudze i moim zdaniem bardzo przydatne narzędzie, które wspiera takie podejście do auditowania.

Duke Okes – światowej klasy ekspert w zakresie analizy systemów pod kątem identyfikowania przyczyn problemów i autor licznych artykułów na ten temat zwrócił uwagę na jeszcze jeden czynnik, który może zadecydować o wartości przeprowa-

10

dzanych auditów. To skuteczność działań korygujących podjętych w celu usunięcia stwierdzonych wtedy niezgodności. Jak słusznie zauważył w swoim wykładzie „The follow through: Rules for excellent corrective action” – “wszelkie dane i informacje zamieszczone w raporcie z auditu nie będą stanowiły wartości aż do momentu, gdy nie zostaną wykorzystane do podjęcia decyzji, które pomogą osiągnąć założone w firmie cele”. Na szczęście nie musiał nikogo z obecnych przekonywać, jak ważnym punktem wyjścia do dalszych działań jest znalezienie prawidłowej przyczyny danego problemu. Dzięki temu mógł swoje 45 minut poświęcić na omówienie dwóch rodzajów przyczyn problemów – fizycznych i systemowych i na podanie przykładów sytuacji, w których wystarczyło podjąć działania korygujące w stosunku do fizycznej przyczyny, a kiedy trzeba było „kopać” głębiej tak długo, aż udało się dostać do przyczyny systemowej. Podczas wykładu Duke’a Okesa uświadomiłam sobie o ile łatwiej, szybciej i precyzyjniej można dojść do ustalenia przyczyny niezgodności, jeśli do tej analizy wykorzysta się znajomość przebiegu „chorego” procesu.

Prelegenci często odnosili się w swoich wystąpieniach do zasad gry w golfa albo do danego etapu wykonywania swingu. Te porównania do mnie nie bardzo przemawiały aż do dnia, w którym o ich słuszności mogłam przekonać się w praktyce. Dlatego jestem bardzo wdzięczna organizatorom konferencji za zorganizowanie również turnieju golfowego na 18 dołkowym polu gościnnego The River Golf Club. Mógł w nim wziąć udział każdy uczestnik konferencji niezależnie od tego, czy posiadał Zieloną kartę. Podczas tego turnieju odkryłam kolejne podobieństwa pomiędzy auditowaniem i grą w golfa. Golf nie jest grą siłową. Od gracza wymaga się zdolności koncentracji, opanowania, skupienia, profesjonalizmu i konsekwencji w dążeniu do celu.

Dokładnie tych samych cech oczekuje się przecież od auditora. Poza tym golf kojarzy się z prestiżem i elitarnością. Czy nie warto postarać się, aby członkowie kadry kierowniczej i pracownicy mieli podobne skojarzenia także ze słowem „audit”?

Na zakończenie, ciekawa impresja z pobytu w Augusta, którą podzielił się ze mną Stephen Davies – auditor i jednocześnie Wiceprezes ds. Rozwoju kanadyjskiej firmy „DISTIL Interactive” Ltd., jednego ze sponsorów konferencji. W połowie października 2008 roku w USA dobiegała końca kampania prezydencka. Steven i jego kolega znaleźli w Augusta siedzibę lokalnego komitetu wyborczego Baracka Obamy i wspólnie z innymi oglądali debatę dwóch kandydatów na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych. Wtedy uświadomił sobie, że właśnie stał się częścią historii. W ten sam sposób, jako auditorzy, swoją pracą przyczyniamy się do tworzenia historii – bezpośrednio historii firmy, w której ją wykonujemy, a pośrednio historii narodów i całego świata.

A to jest bardzo odpowiedzialne zadanie.

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Przemysł spożywczy

Rafał Książek Kierownik Europejskiego Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: rafal.ksiazek@pl.tuv.com

Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych Operatorzy żywności w Unii Europejskiej muszą przestrzegać szeregu wymogów prawa żywnościowego w zakresie produkcji. Przepisy mają zapewnić spełnienie wymogów w zakresie higieny i bezpieczeństwa w momencie wprowadzania produktu spożywczego na rynek, jak również odpowiadać na aspekty społeczne (np. środowiskowe, etyczne, społeczne). Dzięki tym regulacjom prawnym konsument uzyskuje pewność, że przy produkcji wszystkich unijnych produktów rolnych i spożywczych przestrzegano odpowiednich zasad i norm.

Normy handlowe UE to rozporządzenia ustanawiające definicje produktów, minimalne normy produktu, jego kategorie i wymogi w zakresie etykietowania, mające na celu informowanie konsumentów a dotyczące znacznej liczby produktów rolnych i niektórych przetworzonych produktów spożywczych. Produkty objęte normami handlowymi: wołowina i cielęcina, jajka, świeże i przetworzone owoce i warzywa, miód, chmiel, mleko i przetwory mleczne, oliwa z oliwek, wieprzowina, mięso drobiowe, jagnięcina, cukier, wino, wyroby kakaowe i czekoladowe, ekstrakty kawy i ekstrakty cykorii, soki owocowe, dżemy owocowe, galaretki i marmolady, napoje spirytusowe oraz masło, margaryna i mieszanki.

Produkty sprzedawane na rynku UE a nie objęte unijnymi normami handlowymi, spełniają ogólne zasady dotyczące ochrony konsumenta i etykietowania, mające sprawić że konsumenci nie będą wprowadzani w błąd.

W UE wprowadzono cztery szczególne systemy zapewniania jakości, obejmujące oznaczenia geograficzne, rolnictwo ekologiczne, gwarantowane tradycyjne specjalności i produkty z najbardziej oddalonych regionów UE. Systemy te określają na potrzeby konsumentów produkty wyróżniające się szczególnymi właściwościami, które są rezultatem ich pochodzenia lub stosowanej metody produkcji. Systemy stanowią odpowiedź na specyficzne zapotrzebowanie na rynku na produkty obdarzone tymi szczególnymi właściwościami.

Inne systemy certyfikacji jakości żywności oparte są na wymaganiach krajowych i prywatnych jednostek. Wprowadzenie systemów pozwala sprzedawcom detalicznym reagować szybko na zmieniające się potrzeby klientów i dostarczać produkty o szczególnych właściwościach lub wyprodukowane przy pomocy szczególnych metod. Dla konsumentów wyroby i produkty rolne jak również artykuły spożywcze objęte systemem certyfikacji są bardziej wiarygodne. Dla producentów oznaczają one koszty, lecz również możliwość poinformowania konsumentów o właściwościach produktu. Dla przemysłu spożywczego i sprzedawców detalicznych certyfikacja stanowi dodatkową gwarancję jakości dostarczanych produktów. Certyfikacja zapewnia bezpieczeństwo prawne dając pewność, że w całym łańcuchu produkcji artykułów rolno-spożywczych wszyscy przestrzegali odpowiednich norm.

Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych TUV Rheinland Polska Sp. z o.o. jest sekcją, która oferuje usługi w pełnym zakresie gospodarki żywnościowej. Posiadamy ofertę, która jest dostosowana dla naszych klientów z przemysłu rolnego i spożywczego.

11

Przemysł spożywczy Certyfikacja rolnictwa ekologicznego – upoważnienie MRiRW RE-08/2008/PL. • • • • • •

Zakres: produkcja roślinna produkcja zwierzęca, w tym pszczelarstwo zbiór ze stanu naturalnego przetwórstwo surowców żywnościowych przetwórstwo pasz wprowadzanie do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego, w tym importowanych

Certyfikacja produktów tradycyjnych i regionalnych (oznaczenia geograficzne, gwarantowana tradycyjna specjalność) – upoważnienie MRiRW OZ/jc-06/2008/PL. Zakres: • świeże mięso, podroby jadalne i przetwory mięsne (gotowane, peklowane wędzone itp.)

• sery • inne produkty pochodzenia zwierzęcego (jajka, miód, różne produkty mleczarskie z wyjątkiem masła) • oleje i tłuszcze (masło, margaryna, oliwa itp.)

• owoce, warzywa, zboża, świeże lub ich przetwory • świeże ryby, mięczaki, skorupiaki i produkty z nich otrzymane • piwo • napoje z ekstraktów roślinnych • chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, herbatniki i inne wyroby cukiernicze i piekarnicze • naturalne gumy i żywice • musztarda • czekolada oraz inne produkty zawierające kakao • makaron gotowany lub nie, nadziewany lub nie • przyrządzone dania, gotowe sosy, przyprawy, zupy, buliony • lody na mleku lub lody na wodzie (sorbety) • siano, olejki eteryczne, korek, koszenila, wiklina • kwiaty i rośliny ozdobne • wełna • inne produkty wymienione w za łączniku I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Prawo do korzystania ze znaku Europejskiego Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych TÜV Rheinland Polska

12

Dla potwierdzenia gwarancji jakości artykułów rolno-spożywczych dostarczanych klientom TÜV Rheinland Polska wprowadził własny znak jakości.

Jest on atrybutem wyróżnienia jakości produktu.

Umieszczony na produkcie informuje klienta, że produkt podlega systemowi certyfikacji polegającemu na niezależnych badaniach wykonywanych w akredytowanych laboratoriach, kontroli procesu produkcji w trakcie certyfikacji, kontroli jakości na etapie obrotu detalicznego.

Poprzez korzystanie z tej formy certyfikacji producenci potwierdzają jakość certyfikowanych wyrobów, tworzą podstawę zaufania konsumenta do przedsiębiorstwa, posiadają dowody utrzymania stabilnej jakości wytwarzanych produktów, zwiększają wartość swoich wyrobów. Dodatkowo mogą wykorzystywać logo znaku ECBJARS nie tylko na certyfikowanych produktach, ale również w materiałach reklamowych.

Monitoring jakości artykułów rolno-spożywczych Usługa polega na niezależnej ocenie warunków produkcji oraz wykonaniu badań laboratoryjnych potwierdzających prawidłowość procesów technologicznych i bezpieczeństwo oferowanych przez klienta produktów. Korzystając z monitoringu producent zapewnia sobie nadzór nad procesami produkcji według przyjętego harmonogramu (częstotliwość inspekcji, zakres badań, ilość próbek) przez niezależną organizację, która w ramach swoich czynności przeprowadza inspekcję, pobieranie próbek surowców, półproduktów lub wyrobów gotowych i wykonanie badań laboratoryjnych. Wyniki uzyskane w trakcie monitoringu stanowią dowód na funkcjonowanie kontroli działających systemów bezpieczeństwa zdrowotnego oraz systemów jakości w organizacji.

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Weryfikacja zakładów dla potwierdzenia spełnienia wymagań przepisów prawa, wymagań norm, systemów i standardów Wykonanie inspekcji na zgodność z wymaganiami przepisów prawa, norm, wymagań procesów produkcyjnych, standardów. Inspekcja jest przeprowadzana przez wykwalifikowany personel jednostki certyfikującej wyroby. Dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań jest certyfikat zgodności wystawiany przez Europejskie Centrum Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych TÜV Rheinland Polska.

Pomoc we wdrażaniu nowych technologii Fachowa pomoc w trakcie wdrażania nowych technologii, nadzór nad procesem produkcji, przeprowadzanie badań kontrolnych, szkolenie personelu.

Opracowanie projektów technologicznych Przygotowanie planów technologicznych dla procesów produkcji żywności, opiniowanie projektów, dostosowanie do warunków rzeczywistych w zakładach.

Wydawanie opinii Przeprowadzenie oceny zgodnie z zakresem zlecenia, dotyczącej jakości produktów, opakowań, oznakowania, ilości. Opinia jest dokumentem przedstawianym przez klientów kontrahentom w sprawach spornych, firmom ubezpieczeniowym, jednostkom kontrolującym.

Przemysł spożywczy Wydawanie certyfikatów potwierdzających zgodność partii towarów z wymaganiami przepisów prawa żywnościowego Dla udokumentowania zgodności ocenianej partii towarów z przepisami prawa żywnościowego, normami UE lub wymaganiami kontraktu jest wystawiany certyfikat. Do otrzymania certyfikatu jest wymagane pobranie próbek do badań przez uprawniony personel ECBJARS zgodnie z akredytowanymi procedurami i wykonanie badań w uprawnionych laboratoriach.

Podsumowanie Rosnąca świadomość klientów, którzy chcą wiedzieć więcej o kupowanych produktach żywnościowych oraz wymogi prawne UE wymuszają na producentach podjęcie działań w celu udowodnienia bezpieczeństwa zdrowotnego oraz jakości oferowanych produktów.

Nasi klienci, poprzez korzystanie z oferty usług ECBJARS, są w stanie zagwarantować swoim odbiorcom, że wytwarzany przez nich produkt spełnia odpowiednie normy i wymogi. Certyfikując się w ECBJARS klient ma możliwość ochronić renomę przedsiębiorstwa, ograniczyć liczbę i zasięg ewentualnych roszczeń i przekazać informację swoim odbiorcom o spełnieniu ustalonych norm i wymagań prawnych. Umiejętnie wykorzystując współpracę z ECBJARS może promować swoje towary i skutecznie wprowadzać na rynek.

Kompleksowa obsługa badań laboratoryjnych Pobór próbek przez wykwalifikowany personel (państwowe uprawnienia rzeczoznawcy), transport do akredytowanego Laboratorium Badawczego TUV Rheinland Polska.

Zakres wykonywanych badań: • Mikrobiologia • Fizykochemia • Woda • Opakowania i produkty mające kontakt z żywnością • Gleba • Badania przechowalnicze Interpretacja otrzymanych wyników badań i dodatkowo możliwość opracowania działań korekcyjnych i korygujących w przypadku wystąpienia niezgodności.

13

Wydarzenia

Kolejny Oktoberfest za nami. Z roku na rok impreza cieszy się coraz większym powodzeniem.

W tym roku, przy dźwiękach Kabaretowej Grupy Biesiadnej, bawiliśmy się w gronie 680 osób. Śląskie granie i śpiewanie udzieliło się każdemu, na co wskazywały nastroje gości. Dopełnieniem zabawy były liczne konkursy z atrakcyjnymi nagrodami, a główną atrakcją imprezy było losowanie nagrody w TUVTOMBOLI, którą był Voucher turystyczny na kwotę 5000 zł. Tegorocznym szczęśliwcem okazał się Pan Sebastian Tylec z firmy Foster Wheeler Energy Fakop Sp. z o.o. Serdecznie gratulujemy!

Jednym ze stałych punktów Oktoberfest jest wręczanie statuetek GRABKOMUCHA. Statuetki te, to wyróżnienia dla trzech naszych Klientów, którzy dbają o rozwój swoich organizacji poprzez ciągłe inwestowanie, nowoczesne zarządzanie oraz łączenie wysokiej jakości oferowanych produktów i usług z dbałością o środowisko naturalne i bezpieczne warunki pracy. Tegoroczni laureaci statuetek to: • Warta Glass Sieraków S.A. • Foster Wheeler Energy FAKOP S.A. • Zakład Robót Górniczych Krosno Sp. z o.o.

Wszystkim gościom i laureatom dziękujemy za przybycie na Oktoberfest 2008, a także za ogromne poczucie humoru i wspaniałą zabawę.

Dziękujemy również naszym sponsorom, dzięki którym mogliśmy rozdać więcej atrakcyjnych nagród wśród naszych uczestników.

Kolejny Oktoberfest już za rok, na który bardzo serdecznie zapraszamy wszystkich naszych Klientów i Kontrahentów.

S

P

14

O

N

S

O

R

Z

Y

I

M

P

R

E

Z

Y

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Aktualności

Informacje na temat „nowego” ISO 9001:2008 15 listopada Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) opublikowała normę ISO 9001:2008 Quality management systems – Requirements, która zastępuje normę ISO 9001:2000. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami IAF oraz ISO, norma 9001:2008 nie zawiera żadnych nowych wymagań w porównaniu z wydaniem z 2000 r. Wprowadzone zmiany mają na celu poprawę spójności wymagań normy i kompatybilności z ISO 14001:2004.

Zgodnie z sugestiami zainteresowanych stron, te postanowienia, które budziły wątpliwości i wymagały interpretacji, zapisano w sposób bardziej przejrzysty i jednoznaczny.

Mogą Państwo połączyć swój system zarządzania jakością z wymaganiami norm ISO 14001 (system zarządzania środowiskowego), PN-N-18001 lub OHSAS 18001 (bezpieczeństwo i higiena pracy), ISO 27001 (bezpieczeństwo informacji) lub ISO /TS 16949 (motoryzacja) i sprawić, że Państwa codzienna praca będzie jeszcze lepsza i bardziej bezpieczna.

Zachęcamy Państwa do certyfikacji zintegrowanych systemów zarządzania. Posiadamy w tym celu stosowne akredytacje i służymy naszym doświadczeniem branżowym.

Przejście z ISO 9001:2001 na ISO 9001:2008 Przejście z ISO 9001:2001 na ISO 9001:2008 będzie łatwiejsze niż się to Państwu wydaje. Wprawdzie sama norma nie stawia nowych wymagań, ale powinni Państwo zwrócić uwagę na fakt, że: • rok po opublikowaniu ISO 9001:2008, tj.

15.11.2009 r., wszystkie wydane akredytowane certyfikaty (nowe certyfikacje lub ponowne certyfikacje) powinny potwierdzać zgodność systemu zarządzania jakością z wymaganiami ISO 9001:2008; • dwadzieścia cztery miesiące po publikacji przez ISO normy ISO 9001:2008, tj 15.11.2010 r., wszystkie wydane certyfikaty na zgodność z ISO 9001:2000 stracą ważność.

Jeżeli ważność Państwa certyfikatu upływa przed 15.11.2010 r., zaleca się przejście w ramach auditu dla ponownej certyfikacji. Jeżeli ważność Państwa certyfikatu upływa po 15.11.2010 r., zaleca się przejście w ramach auditu w nadzorze.

Szczegółowe informacje otrzymają Państwo od nas przed planowaniem kolejnego auditu w Państwa organizacji.

Czy przejście na ISO 9001:2008 może oznaczać coś więcej?

Tak. Może ono zainicjować wprowadzenie całościowej strategii zarządzania w Państwa organizacji.

15

Szkolenia

Roman Gruca Kierownik Sekcji Szkoleń Personelu Badań Nieniszczących TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. e-mail: roman.gruca@pl.tuv.com

Doskonalenie umiejętności Personelu Badań Nieniszczących – gwarantem bezpiecznej eksploatacji wyrobu Badania nieniszczące (Non Destructive Testing) jako metoda weryfikacji zgodności wyrobu, konstrukcji zgodnie z założeniami wytrzymałościowymi, które rzutują bezpośrednio na wymagania bezpieczeństwa eksploatacji wyrobu, jest bardzo blisko związku – człowieka i bezpiecznie zastosowanej techniki. Ranga metod badań nieniszczących stosowanych w praktyce nabiera ostatnimi laty coraz większego znaczenia, co jest spowodowane uświadomieniem producentów o konieczności monitoringu bezpieczeństwa eksploatacji wyrobów coraz bardziej wyrafinowanych technicznie oraz równoległym rozwojem poszczególnych metod, są to m.in. badania: wizualne (VT), ultradźwiękowe (UT), radiograficzne (RT), magnetyczno-proszkowe (MT), penetracyjne (PT), prądami wirowymi (ET).

Tak wysoce specjalizowane „narzędzia” wymagają właściwego zastosowania przez personel wykonujący badania nieniszczące. Stąd potrzeba solidnych kwalifikacji i ich potwierdzenia w postaci certyfikatu.

Powyższy fakt znalazł swój wydźwięk w postaci normy europejskiej EN 473 „Zasady kwalifikacji i certyfikacji personelu badań nieniszczących”, która w tym roku doczekała się nowego wydania.

Personel badań nieniszczących to szerokie grono specjalistów w naszym kraju, w dużej części zrzeszonych organizacyjnie, posiadających potwierdzone kwalifikacje różnych jednostek szkoleniowych. TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. będąc obecnie jednym z liderów na rynku szkoleń w zakresie badań nieniszczących już od prawie 10 lat daje polskiemu personelowi możliwość zdobycia kwalifikacji, potwierdzonych certyfikatem TÜV Cert, zgodnie z procedurą jednostki certyfikującej personel badań nieniszczących działającej przy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.. Szerokie spektrum tematyczne szkoleń TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. (metody VT, UT, RT, MT, PT, ET) oraz pełny zakres stopni kwalifikacji, uprawnienia w zakresie 1, 2, 3 (najwyższego) stopnia wg EN 473 potwierdzają potrzebę „dotrzymywania kroku” za wzrastającymi wymaganiami szeroko pojętego bezpieczeństwa eksploatacji wyrobu.

Ciągłe uświadamianie o konieczności zdobycia kwalifikacji i doskonalenia umiejętności praktycznych wykonywania badań nieniszczących jest ściśle związane z cykliczną obecnością naszej jednostki szkoleniowej na Krajowej Konferencji Badań Nieiszczących, łączą-

16

cej charakter naukowo-techniczny ze swoistym forum wymiany doświadczeń. Tegoroczna 37 KKBN odbyła się 21-23.10.2008 w Gdańsku – Sobieszewie. Jej tematykę można było podzielić na 3 główne obszary: 1. Naukowo techniczny – związany z rozwojem metod i urządzeń badawczych 2. Normatywny – związany z nowymi wymaganiami co do oceny wyników badania i personelu badań nieniszczących 3. Praktyki wykonywania badań – związany wystawą urządzeń i systemów badawczych.

Jednym z głównych organizatorów konferencji było Stowarzyszenie Inżynierów i Mechaników Polskich oraz Polskie Towarzystwo Badań Nieniszczących i Diagnostyki Technicznej. Konferencji patronował Wiceprezes Rady Ministrów i Ministr Gospodarki – Waldemar Pawlak. W trakcie otwarcia organizator dokonał odczytu listów powitalnych przesłanych przez różne stowarzyszenia i organizacje działające w branży NDT, wśród których znajdował się również list jednostki certyfikującej personel badań nieiszczących TÜV CERT przesłany przez Prezesa Zarządu TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Janusza Grabkę.

Jednostka szkoleniowa TÜV Akademia Polska Sp. z o.o., aktywnie zaznaczyła swój punkt widzenia wygłaszając referat nt. nowych wymagań stawianym jednostkom szkoleniowym zawartych w normie EN 473:2008 oraz organizując dla uczestników forum dyskusyjne na stoisku firmowym. Pociągnęło to za sobą liczne pytania, a co za tym idzie dużą frekwencję na stoisku. Niejako w odpowiedzi na to jednostka szkoleniowa przedstawiła nową ofertę szkoleniową 2009, uwzględniającą zmiany w EN 473:2008 oraz możliwość ciągłego doskonalenia umiejętności personelu w postaci warsztatów szkoleniowych w różnych wariantach tematycznych i godzinowych, dopasowanych do indywidualnych potrzeb.

Tegoroczne forum środowiska badań nieniszczących w postaci 37 KKBN pokazało, że z punktu widzenia kwalifikacji personel stoi przed faktem stałego dopasowywania swoich uprawnień do wzrastających wymagań normatywnych oraz związanych z szybkim rozwojem technik badawczych, co można było zauważyć na towarzyszącej konferencji wystawie sprzętu i aparatury badawczej.

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Szkolenia

Szkolenia otwarte TÜV Akademia Polska z zakresu Systemów Zarządzania na rok 2009 ISO 9001:2000 Nazwa szkolenia

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000)

1200

22.01 - 23.01.2009 02.04 - 03.04.2009

28.09 - 29.09.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000)

1600

16.03 - 18.03.2009 25.05 - 27.05.2009

14.10 - 16.10.2009 02.12 - 04.12.2009

moduł 3 - Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych

1600

25.03 - 27.03.2009 24.06 - 26.06.2009

25.11 - 27.11.2009

Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych z nowej normy ISO 9001:2008

1200

23.02 - 24.02.2009

---------

Pełnomocnik Jakości TÜV

3600

09.02 - 15.02.2009 18.05 - 24.05.2009

21.09 - 27.09.2009

Warsztaty doskonalące dla Pełnomocników Jakości

1600

27.04 - 29.04.2009

25.11 - 27.11.2009

Auditor Jakości TÜV

3800

23.03 - 27.03.2009 22.06 - 26.06.2009

19.10 - 23.10.2009

Badanie satysfakcji klienta pod względem wymagań normy ISO 9001:2000

1200

02.04 - 03.04.2009

01.10 - 02.10.2009

Termin szkolenia I półrocze 29.01 - 30.01.2009 20.04 - 21.04.2009

Termin szkolenia II półrocze

ISO 14001:2004 Nazwa szkolenia

Cena szkolenia (PLN)

moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004)

1200

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004)

1600

25.02 - 27.02.2009 25.05 - 27.05.2009

02.11 - 04.11.2009

moduł 3 - Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych

1600

24.06 - 26.06.2009

16.11 - 18.11.2009

Pełnomocnik i Auditor systemu zarządzania środowiskowego TÜV

4000

01.06 - 05.06.2009

16.11 - 20.11.2009

26.10 - 27.10.2009

ISO/TS 16949:2002 Nazwa szkolenia

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002)

1200

16.03 - 17.03.2009

05.10 - 06.10.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002)

1600

20.04 - 22.04.2009

16.11 - 18.11.2009

Pełnomocnik Jakości w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002)

4200

23.02 - 27.02.2009

23.11 - 27.11.2009

PN-N-18001 Nazwa szkolenia

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Podstawy systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg PN-N-18001

1200

02.03 - 03.03.2009

05.10 - 06.10.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy PN-N-18001

1600

25.05 - 27.05.2009

16.11 - 18.11.2009

17

Szkolenia Branża Spożywcza Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Wstęp do systemu HACCP

1200

26.01 - 27.01.2009

14.09 - 16.09.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu HACCP

1600

17.06 - 19.06.2009

29.10 - 31.10.2009

Auditor Wewnętrzny Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Żywności wg ISO 22000:2005

1600

02.03 - 04.03.2009 01.06 - 03.06.2009

18.11 - 20.11.2009

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

600

15.05.2009

01.10.2009

2400

08.06 - 10.06.2009

28.10 - 30.10.2009

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Pełnomocnik Zintegrowanych Systemów Zarządzania

4000

16.02 - 20.02.2009 29.06 - 03.07.2009

28.09 - 02.10.2009

Auditor Wewnętrzny Zintegrowanych Systemów Zarządzania

2000

20.04 - 23.04.2009

02.11 - 05.11.2009

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Polityka zarządzania bezpieczeństwem informacji

600

23.02.2009

12.10.2009

moduł 2 - Wstęp do systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005

1600

16.03 - 18.03.2009

19.10 - 21.10.2009

moduł 3 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005

1600

06.04 - 08.04.2009

23.11 - 25.11.2009

Nazwa szkolenia

Wyroby Medyczne Nazwa szkolenia Wyroby medyczne – wymagania Dyrektyw MDD/IVDD/AIMD, Technical Files. Zarządzanie ryzykiem wg EN ISO 14971 Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością wytwórców wyrobów medycznych Zintegrowane Systemy Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N-18001) Nazwa szkolenia

ISO/IEC 27001 Nazwa szkolenia

Doskonalenie Systemów Zarządzania Nazwa szkolenia

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Six Sigma

1600

06.04 - 07.04.2009

01.12 - 03.12.2009

Lean Manufacturing

1600

13.05 - 15.05.2009

02.11 - 04.11.2009

Techniki doskonalenia jakości

1600

08.06 - 10.06.2009

23.11 - 25.11.2009

FMEA – Analiza przyczyn i skutków potencjalnych wad

1200

23.02 - 24.02.2009

12.10 - 13.10.2009

Problem Solving – Rozwiązywanie problemów

750

02.03.2009

16.11.2009

Metodologia SPC i MSA

1200

28.05 - 29.05.2009

08.10 - 09.10.2009

APQP – Zaawansowane planowanie jakości PPAP – Proces zatwierdzenia części do produkcji

1200

04.06 - 05.06.2009

19.10 - 20.10.2009

Cena szkolenia (PLN)

Termin szkolenia I półrocze

IRIS – INTERNATIONAL RAILWAY INDUSTRY STANDARD Nazwa szkolenia

Termin szkolenia II półrocze

IRIS – Nowy standard jakości w branży kolejowej

550

08.06.2009

02.11.2009

Standard IRIS – Warsztaty z budowania dokumentacji systemowej

1400

22-23.06.2009

16.11 - 17.11.2009 14.12 - 15.12.2009

18

Biuletyn Jakości nr 4/2008 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Szkolenia Badania Nieniszczące Nazwa szkolenia

Symbol

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Czas trwania (godz.)

Cena szkolenia (PLN)

1 stopień kwalifikacji wg EN 473 Badania radiograficzne

RT 1

12.01 - 21.01.2009

24.08 - 02.09.2009

72

3175

Badania ultradźwiękowe

UT 1

09.03 - 19.03.2009 15.06 - 25.06.2009

21.09 - 01.10.2009 07.12 - 17.12.2009

72

3575

Badania ultradźwiękowe - pomiary grubości

UTT 1

11.05 - 14.05.20091

17.08 - 20.08.20091

32

*

Badania prądami wirowymi

ET 1

26.01 - 02.02.20092 15.06 - 22.06.20092

---------

62

3850

2 stopień kwalifikacji wg EN 473 PT (1+2)

02.03 - 06.03.2009 09.02 - 13.02.20091

05.10 - 09.10.2009 16.11 - 20.11.20091

40

2650

UT 2

09.02 - 20.02.2009 18.05 - 29.05.2009

31.08 - 11.09.2009 16.11 - 27.11.2009

80

44003 / 48004

Badania wizualne

VT (1+2)

23.02 - 27.02.2009 30.03 - 03.04.20091 22.06 - 26.06.20091

24.08 - 28.08.2009 02.11 - 06.11.2009 14.12 - 18.12.20091

40

2650

Badania magnetyczno-proszkowe

MT (1+2)

19.01 - 23.01.2009

14.09 - 18.09.2009

40

2650

Ocena zdjęć radiograficznych

RT 2 (FAS)

07.05 - 14.05.2009

15.10 - 22.10.2009

60

2700

RT 25

04.05 - 14.05.20092

12.10 - 22.10.20092

80

3950

ET (1+2)

26.01 - 05.02.20092 15.06 - 25.06.20092

---------

80

4900

Badania penetracyjne Badania ultradźwiękowe

Badania radiograficzne Badania prądami wirowymi

3 stopień kwalifikacji wg EN 473 Kurs podstawowy

BASIC

16.03 - 26.03.2009

---------

100

72502

Metoda główna - badania penetracyjne

PT 3

27.04 - 29.04.2009

---------

24

43507

Metoda główna - badania magnetyczno - proszkowe

MT 3

26.10 - 29.10.2009

---------

32

44507

Metoda główna - badania wizualne

VT 3

15.04 - 17.04.2009

---------

24

43507

Badania radiograficzne

RT 36

01.06 - 04.06.2009

---------

40

65007

Badania ultradźwiękowe

UT 36

07.12 - 11.12.2009

---------

50

70007

Badania prądami wirowymi

ET 3

16.11 - 19.11.2009

---------

40

67507

Ceny podane w PLN * Cena zostanie ustalona w późniejszym terminie i zamieszczona na stronie internetowej 1 Szkolenie organizowane w ośrodku zewnętrznym w Szczecinie 2 Zajęcia odbywają się również w sobotę 3 Cena szkolenia z wykorzystaniem własnego sprzętu 4 Cena szkolenia z wykorzystaniem sprzętu TÜV Akademia Polska Sp. z o.o.

5 Dla osób posiadających wcześniejsze certyfikaty RT2 FAS istnieje możliwość rozszerzenia uprawnień poprzez uczestnictwo w kursie rozszerzającym RT2 FER (pierwszy tydzień kursu RT2); cena szkolenia RT2 FER wynosi 2775,00 zł/osobę 6 Dla osób posiadających certyfikat 2 stopnia.

7 Cena obejmuje zakwaterowanie i pełne wyżywienie w czasie szkolenia i egzaminu.

19

Różności SHANGHAI

PODRÓŻE

HUMOR Sekretarka mówi do zapracowanego biznesmana: – Panie prezesie, zima przyszła!

– Nie mam teraz czasu, powiedz jej żeby przyszła jutro! A najlepiej niech wcześniej zadzwoni, to umówisz ją na konkretną godzinę.

PODRÓŻE

W poszukiwaniu ciekawych miejsc, w których swój oddział ulokował TÜV Rheinland Group opuszczamy Europę i kierujemy się do azjatyckiego Państwa Środka, 15-letni młodzieniec przychodzi Chińskiej Republiki Ludowej. Cedo fryzjer i siadając na fotelu, mówi: lem naszej podróży jest Shanghai – Golenie.

– tętniące życiem, kosmopolityczFryzjer wszystko przygotował, ale nie ne miasto zwane Perłą Orientu. zaczyna golenia.

Swoją nazwę zawdzięcza wieży – Na co pan czeka?

Oriental Pearl, która znajduje się – Na zarost. w dzielnicy Pudong. Nieopodal Oriental Pearl Tower znajduje się Turysta w wakacje zachodzi w deszwieża Jin Mao, która jest jednym czu do bacówki, baca gościnnie częz najbardziej rozpoznawalnych stuje go gorącą strawą, turysta zajadadrapaczy chmur w Chińskiej Rejąc spostrzega, że do talerza leci mu publice Ludowej oraz piątą pod z góry woda... względem wysokości na świecie.

– Baco dach ci przecieka!

Shanghai to największe miasto w Chinach, położone w delcie rzeki Jangcy.

– Wim...

Miasto jest również największym chińskim ośrodkiem gospodarczym, finansowym – To dlaczego nie naprawisz?! i komunikacyjnym, a także trzecim co do wielkości portem morskim na świecie.

– Ni mogę, przecież dysc pada.

Najlepsze pory do zwiedzania Shanghaju przez turystów to jesień i wiosna.

– To dlaczego nie naprawisz, kiedy Latem temperatury często przekraczają 40 stopni Celsjusza i zwiedzanie miasta nie pada?!! może być nieco uciążliwe.

– A bo wtedy nie cieknie...

Shanghai to również mieszanina kultur i stylów. Współczesna architektura przeplata się z przepięknym, godnym podziwu Starym Miastem. Drewniane budynki, kolorowe dachy wykończone ceramiką zachowują swój naturalny czar i piękno.

Ze starego miasta można przechodzić przez mostki do leżącej tuż obok dzielnicy handlowej, w której można zaopatrzyć się w różnorodne, kolorowe drobiazgi.

Miasto w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat przeszło transformację ze spokojnej, małej rybackiej wioski w światową metropolię pełną drapaczy chmur.

Obecnie Shanghaj liczący ok. 16 milionów mieszkańców jest najbardziej niezwykłym miastem. Zanim władzę zdobyli zwolennicy Mao, działali tu hazardziści i oszuści. Tu rodziły się fortuny, także te jednodniowe, tutaj powstawały świątynie chrześcijańskie.

O ile Pekin robi wrażenie swoją odrębną kulturą, bogactwem starej architektury i odwagą koloru, o tyle Shanghai oślepia światłami reklam i ogromem potężnych wieżowców, gęsto ustawionych sklepów i tłumem spacerujących ludzi.

Pełno tu gwaru, przejeżdżających środkiem głównej ulicy handlowej – Nanjing – kolorowych pojazdów.

Mieszkańcy Shanghaju, w porównaniu z innymi Chińczykami to indywidualiści, mają odrębną kuchnię, są nowocześni i otwarci na świat.

Największe wrażenie wywiera wieczorny spacer po mieście. Tysiące migających świateł, napisów i reklam tworzą różnorodność barw rodem z Las Vegas.

Absolutnie nowoczesne centrum, pełne jest drapaczy chmur i lśniących domów towarowych, a świetnie zaprogramowana gra świateł wydobywa całe piękno zabytkowych XIX-wiecznych budynków i firm z całego świata.

Niezapomniana jest już wcześniej wspomniana ulica Nanjing Donglu – czyli nabrzeże Bund, które jest symbolem miasta. To tutaj koncentrował się handel opium i herbatą. Tu możemy obejrzeć, jak wyglądało miasto sto lat temu. W ostatnich latach ulica została odnowiona i zmodernizowana oraz zamieniona w strefę dla pieszych. Przy niej stoją znane shanghajskie domy towarowe, hotele, restauracje i bary oraz liczne gmachy. W jednym z nich znajduje się bardzo interesujące Muzeum Chińskiej Antycznej Sztuki Erotycznej oraz Chińskiej Kultury Płci.

Jedną z ważniejszych atrakcji Shanghaju jest kompleks ogrodów Yu Yuan znajdujący się na północno-wschodnim końcu shanghajskiej starówki. Ogrody liczące sobie ponad 400 lat, założone zostały w czasie panowania dynastii Ming przez urzędników dworskich. Prace nad założeniem ogrodów trwały prawie dwadzieścia lat.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć, że to piękne, a zarazem szybko rozwijające się miasto, wygrało przetarg na organizację EXPO 2010. Może właśnie to wydarzenie będzie dobrą okazją, aby odwiedzić Chiny i przekonać się, jak fascynującym doświadczeniem może być obcowanie z tak egzotyczną, a jednocześnie przyjazną kulturą.