A
ls er één stukje Leuven is, dat zowel bewoners als passanten prikkelt, dan is het de voormalige productiesite van Stella Artois aan de Vaartkom. Op wandelafstand van het historisch centrum vind je hier het Leuvense brouwersverleden. Tot voor kort behoorlijk verloederd, maar met een uniek post-industrieel karakter én omgeven door water. Het decor ademt geschiedenis en biedt vandaag oppervlakte aan een groot architecturaal gebaar. De vormentaal van de gebouwen spreekt tot de verbeelding en de komende tien jaar krijgt dit stadsdeel een metamorfose die in ons land zijn gelijke niet kent.
Nieuw gezicht voor de Leuvense brouwerswijk
Tweewaters Jo and the city
Tweewaters is een stadsvernieuwingsproject om u tegen te zeggen. Met duurzaamheid als sleutelwoord. De naam Tweewaters is toe te schrijven aan het water dat de wijk omringt: de Leuvense Vaart aan de noordzijde en de Dijle rondom de andere zijdes. Deze stadsenclave ontpopt zich tot de eerste co2-negatieve wijk van het land. Er komen 1200 laag-energie woningen, winkels, een digitale butlerservice en 3,5 hectare groene ruimte. Dit alles autovrij. Want waar begint het ‘anders’ gaan leven? Bij het ‘anders’ wonen natuurlijk! Een project met ambitie, daar houden we wel van bij BO. We spraken met chief enabling officer Jo Vandebergh, een mooie titel voor deze holistische denker. Hij beschouwt zichzelf niet als iemand die beslissingen laat uitvoeren, maar als diegene die dingen mogelijk maakt. Hij leidt stadsontwikkelaar Ertzberg, de motor achter dit prestigeproject, dat het begrip urban development naar een ongezien hoog niveau tilt. De hele wijk zal in 2022 klaar zijn.
Esthetiek zal letterlijk de wonden in deze buurt helen: met een smaakvolle inrichting en plaats voor open ruimte. Jo Vandebergh noemt het een voorrecht om een stadswijk te realiseren waarin duurzaamheid geen toekomstmuziek blijkt. Hij is een gedreven verteller en ambitieus, maar vindt dat geen lelijk woord. Zijn avonturisme en fantasie lieten hem een eigenzinnig pad afleggen. Uiteindelijk bracht zijn fascinatie voor historische gebouwen hem bij stadsontwikkeling. Het verhaal dat projectontwikkelaars maar zelden de neiging hebben om te investeren in openbare ruimte of ecologische projecten, wil hij teniet doen. “Bij Tweewaters gaan architecturale kwaliteit en esthetiek hand in hand. De ecologische reflex zit erin gebakken. Ertzberg bewijst dat duurzaamheid niet synoniem staat voor minder goede architectuur, mindere esthetiek of minder comfort, maar wel dat het gelijk staat aan intelligente
i
oplossingen. De man zocht en vond het draagvlak bij de bevolking. Tweewaters sluit aan bij het bestaande stadsweefsel, maar met eigen hedendaagse accenten.” Duurzaamheid is een vaak misbruikte term, maar hier zeker op zijn plaats. Het behoort het tot het bedrijfs-DNA. Groene facelift
Tweewaters respecteert de geklasseerde Molens van Orshoven en de industriële graansilo’s op de site. Waardevolle relicten zijn dit, waarrond de wijk zich ontwikkelt. De projectontwikkelaar zet de toon qua architectuur, maar ook qua duurzaamheid. Het nam daarvoor architecten Stéphane Beel en Xaveer De Geyter onder de arm en hanteert een lange lijst slimme innovaties. “Ertzberg werkt niet vanuit een klassieke insteek, waarbij je in het beste geval een aantal mooie gebouwen krijgt. Wij denken na over alle facetten die inherent zijn aan moderne samenleving. We kiezen om 70% van het voormalige bedrijfsterrein onbebouwd te laten en in te richten als een versterkte publieke ruimte met een nieuw park aan de Dijle. Tweewaters wil zich profileren als een 21ste eeuwse stadswijk. Voor de bewoners betekent dat in eerste instantie een veel lagere energiefactuur omdat de wijk zelf in haar groene elektriciteit en verwarming voorziet en zelfs energie levert aan de bestaande buurt. Door het weren van fossiele brandstoffen bespaart Tweewaters jaarlijks 9.240 ton co2.” Toparchitecten
Voor de architectuur ging Ertzberg aankloppen bij Stéphane Beel en Xaveer De Geyter. “Precies omdat dit zo’n omvangrijk, complex en ambitieus project is, prefereerden we om met ervaren toppers samen te werken. De samenwerking tussen projectontwikkelaars en de fine fleur van de architectuur wordt vaak als weinig vanzelfsprekend omschreven. Maar efficiëntie en artistieke ambitie staan niet per definitie haaks op elkaar. Wij maken ook geen projecten vanuit een Excelsheet. We hebben een multidisciplinair team samengesteld. Onze rol is dat team te coachen onder de koepel van onze visie. Er zitten veel onderdelen in het project waarop niemand een pasklaar antwoord heeft. Het voordeel is dat iedereen een beetje nederig wordt. Architecten met sterallures bestaan zeer zeker, maar die hebben we gemeden. Beel en De Geyter zijn van een zeer hoog niveau en een belangrijke schakel in het geheel. Uiteraard hebben ze soms uitgesproken ideeën. Dat mag en dat moet.”
www.tweewaters.be
Balk van Beel
Het eerste bouwwerk in de nieuwe wijk is de Balk van Beel. Het gaat om een 180 meter lang gebouw, ontworpen door Stéphane Beel. De balk bestaat uit vijf geschrankte lagen, met op de begane grond een cluster van eerstelijnszorgszorgverstrekkers en aanverwante activiteiten. Op de bovenste vier verdiepingen bevinden zich woongelegenheden. Het energieconcept is niet het enige dat opvalt. Vandebergh noemt het urban convenience met elementen die de levenskwaliteit moeten verhogen. Opvallend is de elektronische butlerservice. Een antwoord op het nadeel van internetaankopen. Je moet immers thuis zijn wanneer de goederen geleverd worden. Oplossing: Alle wooneenheden beschikken over een thuisleveringskast en worden aangesloten op de butlerservice waarlangs diensten en zorgverstrekkers in de wijk kunnen worden geraadpleegd. Hier komen 100 van de 1.200 woningen. Nog voor de aanvang van de werken werd een verkoopstop ingelast en heel wat handelaars werden huiswaarts gestuurd, omdat we ons richten op gezinsondersteunende functies.” Atomium van Leuven
Na voltooiing van de Balk van Beel is het de beurt aan het historische silogebouw. Dit is het meest opvallende beeld van de Vaartkom en een baken dat vanaf vele plaatsen in de stad zichtbaar is. De herbestemming van de silo’s is dan ook primordiaal. Het zijn voormalige graanopslagruimten van brouwerij Stella Artois. Sinds de jaren ’50 maken ze deel uit van de Leuvense skyline. De 54 betonnen kokers met een hoogte van 50m hebben elk een doorsnede van 6m. Het monumentale industriële ensemble blijft behouden en de ‘silokokers’ worden door Xaveer De Geyter omgevormd tot ‘silolofts’. De kokers zullen geperforeerd worden, met als resultaat gevarieerde uitzichten op de omgeving, zonder afbreuk te doen aan het massieve karakter ervan. De kroon op het werk wordt een nieuwbouwvolume op de silo’s, deels boven de Leuvense Vaart uitstekend. Hierin komen zowel woningen, een loungerestaurant als een stadsbalkon met een panoramisch zicht. Een architecturaal hoogstandje. De burgemeester spreekt reeds over het Atomium van Leuven. tekst: Koen Van der Schaeghe