g r e n ze n aan d e g ro e i
E
ven wat harde feiten: de mens is de wereld al honderden jaren aan het veranderen. Maar de snelheid waarmee dit de laatste 60 jaar gebeurt, is ongezien. Sinds de tweede wereldoorlog is het bevolkingstotaal verdrievoudigd en het economisch systeem aan het exploderen. Onze toenemende honger naar natuurlijke grondstoffen en de stijgende vervuiling verhoogt de druk op de ecosystemen wereldwijd. En het ziet er niet naar uit dat daar verbetering in komt. We vangen nu al meer vis, cultiveren meer land en zijn verantwoordelijk voor de uitroeiing van meer planten- en dierensoorten dan ooit tevoren. We plegen - met andere woorden - voortdurend terroristische aanslagen op de veerkracht van onze planeet. Toch is er hoop.
Een vreemde zaak: nu andere landen in de wereld zich beginnen te ontwikkelen, maken we ons hier plotseling zorgen over onze levensstandaard. Zijn er dan toch grenzen aan de groei? Of is de aarde definitief om zeep zoals veel doemdenkers ons willen doen geloven? In dat geval is dit misschien wel de laatste çava? die je nu in handen hebt …
Het voortbestaan van de aarde
Doemdenken of doendenken? Tekst: Willem-jan Van Ekert, fotografie: shutterstock
6
“Het is geen ‘groenejongens-’ of ‘geitenwollensokkenverhaal’ meer” Peter Tom Jones is burgerlijk ingenieur Milieukunde, doctor in de Toegepaste Wetenschappen en werkzaam als onderzoeksmanager aan de KU Leuven. Hij is coauteur van Terra Reversa, een veelbesproken boek dat haalbare oplossingen aanreikt voor de milieu- en klimaatcrisis. Eindelijk! Hoeveel meer kan de aarde nog verdragen? “Niet veel meer, daar moeten we eerlijk in zijn. Op een aantal vlakken is het tipping point, het punt waarop terugkeer niet meer mogelijk is, al overschreden. Ik gebruik vaak een metafoor van een Boeing. Die zit zodanig vol met schroeven en bouten dat, als er daar een aantal uitvallen, er op het eerste gezicht niets gebeurt. Maar als je de cruciale schroef eruit haalt, heb je een crash. Neem nu de opwarming van de aarde. Er zijn al heel wat klimaatconferenties geweest. Helaas hebben zij tot weinig concrete resultaten geleid. Het blijft een pijnlijke realiteit dat de uitstoot van gassen over de wereld sinds 1990 gewoon in ijltempo is blijven toenemen, ondanks het bestaan van het Kyoto-verdrag. Bovendien loopt dit verdrag af eind december 2012 en zal een nieuw
wettelijk bindend wereldklimaatakkoord ten vroegste in 2020 in werking treden. Er ontstaat dus een gat van acht jaar. Een klimaatopwarming van 2 °C kunnen we sowieso niet meer tegenhouden. Gevaarlijke klimaatveranderingen zijn dus onvermijdbaar geworden. Ik wijt dat vooral aan het vrijbuitersgedrag van de afzonderlijke landen: niemand wil als eerste verplichtingen aangaan.” Zijn we dan echt zo dom of gewoon egoïstisch? “De westerse mens kent een vooruitgangsoptimisme dat geen grenzen kent. We denken het altijd te kunnen oplossen door vooruit te gaan, door te groeien. Terwijl het nu geen vijf voor twaalf meer is, maar vijf na twaalf. We moeten ons voorbereiden op turbulente tijden. In 2050 zijn we met 9 miljard, het huidige consumptie-patroon handhaven is onmogelijk. De enige oplossing die nog rest is die van de deeloplossingen. We moeten het heft in eigen handen nemen en niet wachten op internationale milieuakkoorden.” Hoe pakken we dat aan? “Het is geen ‘groenejongens-’ of ‘geitenwollensokkenverhaal’ meer: het gaat nu om de economie, nu beginnen we het te voelen in onze portemonnee. Schijnbaar worden we dan pas echt wakker. Daarom moeten we een nieuw concept uitdenken. ‘Bottom up’: steden nemen wereldwijd het voortouw. Waarom? Omdat de strijd tegen de klimaatveranderingen gewonnen of verloren zal worden in de stad. De meeste grote wereldsteden zullen als eerste de gevolgen dragen van de opwarming van de aarde. Zij staan in de frontlinie: ze krijgen als eerste te maken met grote temperatuurstijgingen, hevige stormen en orkanen en, omdat de meeste wereldsteden aan zee liggen, ook met de stijging van de zeespiegel.” En hoe moet dat dan? Door minder te vervuilen? “Sowieso, de uitstoot van broeikasgassen moet omlaag. Maar we moeten ook onze systemen aanpassen om grotere klimaatschokken te kunnen opvangen. Een goed voorbeeld is de opgang van klimaatneutrale steden en gemeenten, ook hier in België. Uiteraard heeft wat wij hier doen op wereldvlak weinig invloed, zelfs als Europa daarin slaagt heeft dat relatief weinig resultaat als de rest niet meedoet. Daar gaat het ook niet om. Ambitieus stedelijk klimaatbeleid zorgt voor lagere energiekosten, minder afhankelijkheid van grondstoffen uit de rest van de wereld, nieuwe jobs en lagere gezondheidskosten. Een slim klimaatbeleid verhoogt de veerkracht van steden, waardoor 7
g r e n z e n a a n d e g ro ei
Zij hadden het mis
Wat hebben die voorspellers toch allemaal met rampen en de ondergang van de aarde? In het verleden werd het einde van de wereld vaak gekoppeld aan de terugkeer van Christus op aarde. Alsof die daar nog snel even gebruik van wilde maken om een of andere rekening met de mensheid te vereffenen. Terwijl praten toch ook helpt, lijkt ons. Een overzichtje voorspellingen.
Peter Tom Jones met zijn vrouw Vicky De Meyere, coauteur van Terra Reversa.
zij de komende klimaatschokken deels kunnen opvangen. Heel hoopgevend is de samenwerking tussen inmiddels 56 miljoenensteden (o.a. Rotterdam, Kopenhagen, Londen, New York …) die massaal aan het investeren zijn in een klimaatbeleid. En de burgemeesters van die steden zijn heus geen groene, linkse rakkers hé!” Dus die aanpak kan geld opbrengen? “Het goede nieuws is dat ambitieus klimaatbeleid rendabel kan zijn. Een voorbeeld: een stad als Leuven geeft elk jaar 250 miljoen euro uit aan energie. Door daarop te besparen en gebruik te maken van duurzame energiebronnen is heel het model niet alleen betaalbaar maar brengt het ook geld op. En dat kan een nieuwe economie opleveren, nieuwe jobs. Ik denk alleen al aan alternatieve vervoersmiddelen: de productie, verkoop en het inzetten daarvan kan een economie op zich worden. Je kan als stad ook de ambitie hebben om koploper in Europa te worden, dat geeft een goed signaal aan 8
de bevolking. De overheid moet wel de juiste signalen geven, pas dan creëer je een draagvlak. Wat ik heel tegenstrijdig vind, zijn die boodschappen van algemeen nut. Je hebt nog maar net een milieuvriendelijk tv-spotje gezien en er wordt al een filmpje over de promotie van het Belgisch vlees voorgeschoteld. Dat klopt niet hé? Je mag zelf niet het tegenovergestelde doen van wat je beweert. Een gemiddelde Belg eet al te veel vlees, een product met een hoge milieukost.” “De keuze is simpel: ofwel veranderen we zelf op gecontroleerde wijze, ofwel worden we door rampspoed gedwongen tot crisismanagement, met grote sociale miserie. Dat wil niemand meemaken. Daarom hebben we nood aan geloofwaardig leiderschap: de juiste mensen op het juiste moment. Die zullen een positief beeld uitdragen. En dan kan verandering snel gaan!” Terra Reversa De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid Peter Tom Jones en Vicky De Meyere Uitgeverij EPO & Jan Van Arkel Prijs: €14,95
Acteur Tom Van Dyck bracht onlangs op tvzender VIER op een leuke manier in beeld hoe mensen op Facebook reageren op dit soort onheilstijdingen. Ben jij bang voor het einde van de aarde? Laat het ons weten op www. facebook.com/magazinecava
Wat doet u na
21 december? Peter Tom Jones trekt terecht aan de alarmbel en baseert zich op wetenschappelijke feiten. En bovendien komt hij met bruikbare alternatieven om het tij - letterlijk en figuurlijk - te keren. Maar omdat rampspoed en ondergang er bij het grote publiek altijd goed ingaan, staan we ook even stil bij de hopen onzin die er de afgelopen eeuwen verkondigd werden. Neem nu de ‘glazenbolpseudowetenschappers’ die beweren dat het op 21 december 2012 voorgoed gedaan is met ons. Op die datum eindigt namelijk de Grote Telling van de Mayakalender die 26.000 jaar geleden begon. Ze zien daar het einde van de wereld in en dan gaan we met zijn allen ten onder aan natuurrampen. Grote onzin: 21 december 2012 betekent inderdaad het einde van de Grote Telling. Maar dan gaan we vrolijk verder met de ‘periode van de vijfde zon’. De Maya-telling begint dan gewoon opnieuw vanaf het jaar nul. Toegegeven, die kalender van ons ziet er toch wat eenvoudiger uit. De meest geciteerde ‘ziener’ Nostradamus - alias Michel de Nostredame - uit het Franse Salonde-Provence was in de 16e eeuw apotheker. Wie zijn boek Les Prophéties gelezen heeft en daar al fantaserend een eigen interpretatie aan gaf, beweert dat hij zowat alle rampspoed die ons al overkwam juist voorspelde. De wereldoorlogen, het terrorisme in Europa en ga zo maar door. Naar het schijnt deed hij echter geen enkele uitspraak over de lottotrekking van zaterdag 1 december!
OKRA-academie Peter Tom Jones geeft in 2013 voor de OKRA-academie van Midden-Vlaanderen op diverse locaties lezingen over rechtvaardige duurzaamheid. Meer info op blz 63.
365 Hilary van Poitiers voorspelde dat het einde dat jaar zou plaatsvinden. Nooit meer iets van gehoord.
375-400 Martin van Tours schreef ‘Er is geen twijfel dat de Antichrist al geboren is‘. Hij zal bij het bereiken van de volwassen leeftijd over buitengewone krachten beschikken nog voor het jaar 400.’ Vermoedelijk iets misgelopen tijdens zijn puberteit … 1000 Op 1 januari van dat jaar zou volgens Paus Sylvester II de wereld vergaan. De volgende dag zat de man gewoon aan zijn ontbijt en deed alsof er niets gebeurd was. En daar had hij wél gelijk in. 1346-51 De pest verspreidde zich over Europa en werd door velen geïnterpreteerd als het einde der tijden. Voor enkele tientallen miljoenen (!) Europeanen was dat helaas ook zo. 1534 Op 5 april van dat jaar zou volgens ene Jan Matthys de apocalyps zijn lang verwachte werk doen. Alleen de stad Münster zou gespaard blijven. Een fraai staaltje citymarketing als je het ons vraagt. 1648 Rabbi Sabbatai Zevi berekende op basis van de Kabbalah dat de Messias dat jaar zou komen. En oh ja, de wereld zou ‘en passant’ ook vergaan … 1666 Foutje! Sabbatai Zevi had zich misrekend: hij bedoelde eigenlijk 1666. 1844 Raad eens wat William Miller voorspelde? Inderdaad: de terugkeer van Christus met alle gevolgen van dien. Op 21 maart nog wel. 1844 22 oktober: William Miller geeft zijn fout toe en geeft een nieuwe datum, namelijk diezelfde dag nog! 1936 Herbert W. Armstrong, de stichter van de Worldwide Church of God vertelde zijn volgelingen dat iedereen eraan zou gaan, behalve zijzelf natuurlijk. Hij deed deze voorspelling in 1936, in 1943 en voor wie hem toen nog altijd geloofde, ook nog in 1972 en in 1975. 1954 Op 21 december van dat jaar zou volgens ene Dorothy Martin de wereld vernietigd worden door verschrikkelijke overstromingen. Martin was de leider van een schare UFO-fans, de ‘Brotherhood of the Seven Rays’. Ze waren beter muziek gaan spelen met zo’n naam! 2000 Op 1 januari zou de Y2K computer bug zowat alle computers ter wereld doen crashen. Wat tot wereldwijde catastrofes zou leiden … Bijna iedereen geloofde het, software die bescherming kon bieden, vloog als zoete broodjes over de toonbank. Wie zou achter die kwakkel gezeten hebben, denk je?
INFRAROOD SAUNA, ZALIG. • Verzacht spier- en gewrichtspijn • Verbetert conditie en weerstand reeds vanaf • Stimuleert de bloedcirculatie € 1.295 • Verhelpt huidproblemen • Verdrijft afvalstoffen • Vermindert stress
ACTIE
Ontsnap even aan de dagelijkse drukte en geniet van de weldoende stralingswarmte van een infrarood sauna.
Al na enkele minuten begin je te zweten. Je lichaam komt in actie terwijl je ontspant en tot rust komt.
ACTIEPRIJZEN + GRATIS PAKKET twv € 399 • • • • •
10 jaar garantie op InfraheatTMstralers ultra bright LED kleurentherapie zij- of rugsteun voor extra comfort aromatherapie naar keuze stereo radio/CD-speler met MP3 • Wij bieden verschillende combinaties aan tegen een sterke prijs. • Heel snel en eenvoudig te monteren • Keuze uit Canadese red of white Cedar. • Modellen voor 2 of 3 personen. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden.
www.thuiszorgwinkel.be Info en bestellingen
09 242 43 44
Y2K
9