LEUVENAAR BOUWT STADSWIJK VAN DE TOEKOMST
JO CITY AND THE
Kunt u zich een stad voorstellen waarin het planetaire engagement van Al Gore samengaat met science-fictionarchitectuur à la Moebius of François Schuiten? Als het aan Jo Vandebergh ligt, de CEO van de holding Ertzberg, is het antwoord ‘ja’. Met de hulp van Stéphane Beel en Xaveer De Geyter, twee toppers van de Belgische architectuur, bouwt de selfmade man aan de Leuvense Vaartkom — de plek waar de 54 oude silo’s van brouwerij Artois staan — de stadswijk van de toekomst. TEKST EN FOTO’S: JEAN-PIERRE GABRIEL
e oude industriezone rond de Vaartkom in Leuven, tussen de Dijle en het kanaal Leuven-Dijle, staat nu al symbool voor het meest ambitieuze project van hedendaagse architectuur in ons land. Het project Tweewaters zit voorlopig nog in het stadium van de computerbeelden, maar in het najaar wordt er gestart met de eerste fase van de uitwerking. Op de plaats van het complex van de 54 betonnen silo’s van de oude brouwerij van Stella Artois zullen mettertijd minstens 5000 mensen wonen.
D
Met de hulp van Stéphane Beel en Xaveer De Geyter, twee toppers van de Belgische architectuur, bouwt selfmade man Jo Vandebergh (foto links) aan de Leuvense Vaartkom de stadswijk van de toekomst. Tweewaters zal zijn eigen ‘groene’ energiecentrale hebben, nagenoeg autovrij zijn en vier van de tien hectaren zullen worden omgevormd tot openbare groenruimte.
VAN SILO NAAR LUXUEUZE LOFT “Ik ben in het centrum van Leuven geboren en verknocht aan mijn stad.” Jo Vandebergh, CEO van de holding Ertzberg en voor 90 % aandeelhouder, vestigde zijn kantoren in 2007 in volle stadscentrum in een zorgvuldig gerestaureerd 16 deeeuws pand. In de oude oranjerie, nu omgebouwd tot vergaderzaal, staat een maquette die het hart toont van het ambitieuze project Tweewaters. De oude silo’s vallen onmiddellijk op. Ze vertonen aan alle kanten ronde openingen en worden afgedekt met een soort kap in de vorm van een parallellepipedum, een idee van ar-
117
LEUVENAAR BOUWT STADSWIJK VAN DE TOEKOMST
De voormalige silo’s van de oude brouwerij van Stella Artois vallen op de maquette onmiddellijk op. Ze vertonen aan alle kanten ronde openingen. Hierin zullen luxelofts worden ondergebracht.
chitect Xaveer De Geyter. Ze worden ingericht als luxueuze lofts. Halverwege die bovenbouw wordt een panoramazaal ingewerkt. Die zal toegankelijk zijn voor het publiek, dat van daaruit de stad kan overschouwen van op een hoogte van 50 meter. Op de bovenste verdieping komt een luxehotel, onderaan is er aandacht voor lichaamsverzorging in de brede zin, van een schoonheidssalon tot een centrum voor yoga. Er wordt ook een stuk nieuwbouw gepland, met als eerste realisatie de Balk van Beel, zo genoemd naar het balkvormige volume van het gebouw en naar Stéphane Beel, de tweede architect van dit voyante project. Tweewaters maakt deel uit van de herwaardering van de Vaartkom, die door de stad Leuven op gang werd getrokken. “We krijgen ook steun van het Vlaams Gewest”, zegt Jo Vandebergh, de vader van het project. “Dat heeft besloten om ons initiatief in te dienen voor het Europese programma Concerto, dat op Europees niveau proactieve oplossingen voor energieproblemen wil uitwerken. Ook het Wereldnatuurfonds (WWF) interesseert zich voor de milieuvriendelijke aanpak van het project. De internationale experts die naar Leuven afzakten, noemen de plannen zeer ambitieus.” AVANT-GARDE-ECOLOGIE Voor Jo Vandebergh zijn al die uitingen van erkenning het resultaat van een denkproces dat geen ruimte laat voor compromissen. En inderdaad, de inventaris van maatregelen om de ecologische voetafdruk van deze nieuwe stadswijk te beperken, lijkt op een catalogus van avant-gardistische theorieën. Met een bebouwde oppervlakte van dertig procent zal deze wijk erg groen ogen. Vier van de tien hectaren worden omgevormd tot openbare groenruimte. Slechts tien procent van de totale oppervlakte zal toegankelijk zijn voor gemotoriseerde voertuigen, die voor de rest ondergronds moeten rijden. Door de 1200 geplande woningen samen te zet-
118
ten, zal er minder energie verbruikt worden, het doel is zelfs tot 65 procent minder dan gebruikelijk in België. De passieve oplossingen worden aangevuld met proactieve initiatieven. Vandebergh: “We werken samen met Thenergo, een onderneming die zich toespitst op de productie van duurzame energie op basis van hernieuwbare brandstoffen. Het project voorziet in de eigen elektriciteitsproductie. De groene warmte die afgegeven wordt door de minicentrale, zal verspreid worden over het netwerk van stadsverwarming. De overtollige elektriciteit zal verkocht worden op de plaatselijke distributiemarkt. De energiefactuur van een inwoner van Tweewaters zal uiteindelijk gereduceerd worden tot de helft.” Jo Vandebergh is gewonnen voor het gebruik van biobrandstof die komt van de jatropha, een wolfsmelkachtige plant uit Latijns-Amerika. “De piste van geothermie (aardwarmte) werd bekeken samen met het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (Vito), maar bleek niet haalbaar. Ik ben dan ook voortdurend op zoek naar alternatieven.” Vandebergh confronteert zijn gesprekspartners met steeds nieuwe uitdagingen. Zijn tempo ligt hoog. “Ik werk tachtig uren per week, waarvan drie dagen van acht tot twee. Tijdens de week gebruikt het team samen ter plekke de lunch, die bestaat uit groenten, biobrood en producten uit de eerlijke handel. Tijdens de kantooruren drinken we geen alcohol. Zaterdag reserveer ik voor de vrienden, zondag voor de familie.” OBER EN AUTOVERKOPER Jo Vandebergh heeft veel respect voor zijn vader. “Mijn grootvader was landbouwer en daarnaast nog garagehouder. Mijn vader was de enige van de kinderen die de studies van industrieel ingenieur mocht aanvatten. Toen hij zijn diploma op zak had, ging hij lesgeven in dezelfde school. Naast zijn taak als leraar had hij nog twee bijberoepen. Hij restaureerde en verkocht meubels om zijn persoonlijke verzameling aan te vullen. En voorts kocht hij autowrakken op waarmee hij zo goed als nieuwe wagens bouwde. Mijn vader heeft altijd gouden handen gehad.” In zijn kindertijd en jeugdjaren was Jo Vandebergh de assistent van zijn vader. Hij beitste en schuurde de meubels en leerde zo de schoonheid van een houtsoort, van een sculptuur waarderen. Voor de auto’s nam hij van kleins af de rol van verkoper op zich. “Op mijn zestiende kon ik officieel beginnen te werken. Ik werd ober in de Leuvense Manhattan, jawel, aan de Vaartkom, toentertijd een van de grootste discotheken van het land. Mijn vader zag daar geen graten in. Zolang ik maar werkte, mocht ik laat thuiskomen.” Vandebergh besloot om na de humaniora niet verder te studeren. “Ik kocht autowrakken op, die ik doorverkocht aan garagehouders en carrosseriebedrijven.” Met de jaren werkte Vandebergh zich op in dat beroep. Het eerste gebouw dat hij kocht, was een oud benzinestation naast een supermarkt. Vandebergh bouwde het om tot een garage en noemde het Auto’s Jo. Het succes bleef niet uit. “Die ervaring heeft me het belang van de juiste locatie geleerd.”
EERSTE AUTOVEILING VAN BELGIË Na twee jaar werd de routine Vandebergh te veel en ging hij op zoek naar nieuwe uitdagingen. “Ik had vernomen dat er in de Verenigde Staten en Engeland veilingen van tweedehands- en nieuwe wagens georganiseerd werden. Ik bouwde mijn eigen project uit en kocht een oude loods in Waver. Centraal gelegen, zowel voor de kopers uit het zuiden als die uit het noorden van het land. Ook daar was de locatie perfect.” Op 16 mei 1991 opende Jo Vandebergh samen met zijn vrouw het eerste autoveilinghuis in België voor de professionals uit de sector. “Vroeger hadden we daarvoor een team van een vijftigtal opkopers moeten samenbrengen, die dan elk minstens één voertuig per week op de kop moesten zien te tikken. Een potentiële koper verplaatst zich niet als het aanbod te beperkt en te sporadisch is.”
Slechts tien procent van de totale oppervlakte van Tweewaters zal toegankelijk zijn voor gemotoriseerde voertuigen, DIE VOOR DE REST ONDERGRONDS
ZULLEN MOETEN RIJDEN.
Dit nieuwe initiatief haalde het tv-nieuws en de kranten. “In het eerste jaar draaiden we een omzet van 500 miljoen frank, het jaar daarop haalden we ons eerste miljard binnen.” “De informatica stond toen nog in de kinderschoenen. Mijn vader stelde een eigengemaakte informatiefiche op die onze verkopers een duidelijk idee moest geven van elk voertuig dat geveild werd. Ik kende al mijn tweeduizend klanten, aan wie we elke week een fax stuurden.” In 1995 aanvaardde Vandebergh een overnamebod van ADT, de Angelsaksische marktleider van de autoveilingen. “Ze vroegen mij mijn concept voor heel Europa te ontwikkelen, maar dat heb ik afgewezen. Ik ben een ondernemer, geen manager.” PASSIE VOOR HISTORISCHE GEBOUWEN Intussen had Vandebergh ook geïnvesteerd in opbrengsthuizen. En hij kocht een informaticabedrijf op dat gespecialiseerd was in de sector van de ziekenhuiszorg. Yuse brengt onder meer de Matrix Box op de markt, een pakket dat het volledige zorgtraject van de patiënt — van de eerste consultatie tot het einde van de behandeling — informatiseert. De restauratie van oude meubels aan de zijde van zijn vader ligt bij Vandebergh aan de basis van zijn passie voor oud patrimonium dat het verdient om gered te worden. “In de portefeuille van Ertzberg zitten een aantal historische gebouwen, waaronder het pand waarin ons kantoor gevestigd is. Het gaat altijd om ingewikkelde restauraties na jarenlange verwaarlozing.” Het is deze passie ook die Vandebergh dreef naar de niche van de stadsontwikkeling. Hij groepeerde zijn activiteiten onder het vaandel Ertzberg. Het is deze holding die erin slaagde om de tien hectaren van het project Tweewaters samen te brengen. Een groot deel daarvan werd gekocht van brouwermagnaat InBev. “Als je een klein maar ingewikkeld project tot een goed einde kan brengen, kan je ook een groter aan. De autoveiling met haar strikte, bijna militaire organisatie leerde mij om niet bang te zijn van grootschaligheid.” De CEO op het visitekaartje van Jo Vandebergh blijkt bij nader inzien de afkorting te zijn van chief enabling officer. Jo Vandebergh: “Ik beschouw mezelf niet als iemand die beslissingen doet uitvoeren, maar als iemand die zaken mogelijk maakt.” G
Jo Vandebergh heeft een passie voor historische gebouwen. De kantoren van Ertzberg bevinden zich in volle stadscentrum, in een zorgvuldig gerestaureerd zestiende-eeuws pand.
121