Txantxangorri 16

Page 1

www.txantxangorri.info

16. alea | 2013ko martxoa

Udaberriaren atarian Argazkia: Núñez


Llanto invernal Dejadme que muera en mi rincón, acurrucado, entre sollozos de tormenta y grises disfrazados de luto. No rompáis el susurro que mece mi final, atragantado por brumas hechas añicos en amaneceres templados. Id de puntillas a buscarme en soles derrumbados por manos blanquecinas a las cumbres más lejanas, que aún me dan vida. No soporto la mirada que la luz de vuestros ojos encendidos advierte en su regazo, alargando el reloj de las sombras, que adelanta mi retraso. No vengáis a abrazarme, que vuestro calor diezma mi autoestima. Brotan mis lágrimas en esta despedida para dar alimento al que recoge el testigo de mi sufrimiento. Primavera es tu nombre, la que conduce mi agonía y apoca mi reinado, la que reluce entre las flores y me dá el descanso con sus manos. Adiós oscuridad, adiós desnudez. Disfrutad vuestro esplendor naciente: prometo que volveré...

Mairus


16. alea | 2013ko martxoa

3

Zer irakurri 04 Gaia: Miguel Sukuntza eta Joxe Landa 08 Hizketan: Patxi Zeberio 12 Sakonean: Helena Orcoyen ··· Oriamendi 2010

15 Argazkiak 18 Kirolak: Oriako Txirrindulari Eskola 20 Ibilbidea: Orexa-Gaztelu

··· Marta Fotografhy

22 Gastronomia: Talo solidarioak 27 Aisia 28 Agenda 31 Zaharrak berri ··· Baraibarko azoka Argitaratzailea: Belako publizitatea eta komunikazioa Helbidea: Herriko plaza 2, baxua; 20.270 Anoeta (Gipuzkoa) Kontaktua:943.698.996 - 660.913.777 belako@belako.info Diseinua: Belako publizitatea eta komunikazioa Publizitatea: txantxangorri@txantxangorri.info Inprimategia: Gertu (Oñati) Tirada: 3.000 ale Txantxangorri Aldizkaria www.belako.info Lege-gordailua: SS-1161-2011 Erredakzioa: Amaia Núñez, Agurtzane Núñez, Juan Bautista Aranzabe ‘Mate’, Martin García, Julian Bereciartua, Olivia Sanchez, Mairus eta Kepa Fernandez de Larrinoa Txantxangorrik ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik. Debekatua dago aldizkariko edozein testu edo argazki idatzizko baimenik gabe erabiltzea. Aldizkari hau dohainik banatzen da eta iragarleei esker argitaratzen da. Txantxangorri no se hace responsable de las opiniones y textos publicados en la revista. Queda prohibida la reproducción de textos o fotografías sin la autorización escrita correspondiente. Esta revista se distribuye gratuitamente y se publica gracias a los anunciantes.


4

Gaia Inguruari begira eguraldia iragarriz

16. alea | 2013ko martxoa

Zeru trumoitsuak baina kolorez beteak ikusi ahal izan dira askotan euria ari zuen bitartean.··· Núñez

Nekazal munduan ezinbestekoa zen eguraldia aztertzen jakitea

M

Amaia Núñez

eteorologia ez da lan erraza, ezta zientzia zehatza ere. Hurrengo egunetan izango den eguraldia jakiteko hainbat teknika erabili izan dira, tenporak, sateliteak, animaliak... baina asmatzea zorte kontua izaten da askotan. Egun satelite eta ordenagailuez baliatzen dira meteorologoak eguraldia aurreikusteko. Hala ere, gure inguruan badira tek-

nologia berriak erabili gabe eguzkiak berotuko duen edo euria egingo duen jakiteko gai direnak. «Guk lehengo moduan ikasi dugu, inguruari begiratzen», aitortzen dute Miguel Sukuntza leitzarrak eta Joxe Landa endoiarrak, nahiz eta egun dauden baliabideek lana erraztu dietela ere onartzen duten. «Etxetik haize-errotak ikusten ditut eta horiei begiratuta badakit haizeak nondik jotzen duen. Lehen

etxetik atera eta haizea nondik zetorren sumatu behar zen», dio Sukuntzak. «Iparretik jotzen badu freskoagoa izango da giroa eta hego haizeak jotzen badu epelagoa. Hemen inguruan behintzat horrela izaten da», azaltzen du. Landaren arabera, internetek asko lagundu dio zeregin honetan, goizero begiratzen baititu mapa ezberdinak aurreikuspena zehatzagoa izan dadin. Hala

ere, zenbat eta egunetan gero eta aurrerago egin, asmatzea gero eta zailagoa dela aitortzen du.

Aitaren herentzia Biek aitarengandik jaso zuten eguraldia begiratzeko ohitura: Joxe Antonio Sukuntzaren eta Antonio Maria Landa. «Garai batean beharrezkoa zen baserriko lanetarako zein eguraldi egingo zuen jakitea, eta gaur egun ere jendeak gutxieneko no-

������������������������������ ������������������������������ ������������������������

���������

���������������

�������������������������������� ����������������������������������� �������������������������������� ���������� ���������������� �������������������

� � � ����� � ��� � � � � � � � � � ���������������������

����������������������� ������������ ���������������������������� ���������������������������������������


16. alea | 2013ko martxoa

zio batzuk izan beharko lituzkeela uste dut», dio Landak. Miguel Sukuntzak aholkua ere eman izan du baserri lanetarako. «Urte batean uda hezea zegoen. Belarra biltzeko garaia zen eta galdetu zidaten noiz zen belarra sartzeko egunik hoberena eta nik ‘bihar’ erantzun nien. Hurrengo egunean bildu zuten eta gero ‘a ze suertea izan dudan’ esan zidan, belarra oso ona jaso zuen eta», azaltzen du eta argitzen du egun horretan «nik telebistan ikusi bainuen eguraldia». Landari ere pasadizo bat baino gehiago gertatu izan zaio eguraldiaren iragarpenen kontura: «Gogoratzen dut eskolara joan ginen egun batean, 13 urte inguru edukiko nituen. Anaia eta biok Zestoara joaten ginen eskolara, eta goizean hara iritsi bezain laster hango apaiz bati esan nion arratsaldean euria egingo zuela. Oskarbi zegoen eta zaila zen jakitea, baina nik zerbait sumatu nuen bidetik dirudienez. Arratsaldeko bostetan puntuan euri zaparrada hasi zen».

Baserri mundua Gai batek gizarte batean zuen garrantzia argi geratzen da horren inguruan erabiltzen edo dauden esaera zaharren kopurua-

Gaia

Miguel Sukuntzak aitarengandik jaso zuen iragarpenerako afizioa.··· Núñez ri begira, eta meteorologia horietako bat da. ‘Ilunabar gorri, biharamun sargori’, ‘Goiz gorri, arrats euri’, ‘arrats gorri, bihar eguraldi’, ‘emerdi oro, zoro’, ‘Ezkur urtea, elur urtea’, ‘Paz-koko euria, urte guztiko ogia’, ‘Neguko eguna, argitu orduko iluna’, ‘Goiz gorri, arratsa iturri’... dira hurrengo egunean egingo duen eguraldia azaltzeko edo asmatzeko urte askotan, eta gaur egun ere, erabili izan diren esaerak. Eguraldia ezagutzea baserri munduan garrantzi handikoa zen. «Belarra mozteko egun egokienak aukeratzeko, baita aleak

���������������������������������

���������������� ��������������������������� �������������������������������� ����������������� �����������������������

5

�������

jasotzeko ere», azaltzen du Joxe Landak. «Belarra jasotzeko eguraldi ona beharrezkoa zen ondo lehortu nahi bazen». Oiloen jarrerari ere erreparatu izan diote maiz: «lasai jaten ari badira eguraldi ona egingo duen seinale, baina iluntzean aztoratuta, presaka jaten badute hurrengo egunean euria egingo du dudarik gabe», argitzen du. Birigarroari ere begiratu izan zaio. «Goizean goiz kantatzen badu euria egingo du, eta arratsaldean berandurarte kantatzen badu hurrengo egunean eguraldi ona izango da», azaltzen du

Joxe Landak.

Udaberriko tenporak Eguraldia aurreikusteko teknikarik ezagunetarikoa tenporak dira, hiru hilabetean behin, hiru egun zehatzetan egiten duen eguraldia begiratzea ondorengo hilabeteak nolakoak izango diren ezagutzeko. Urtean lau aldiz begiratzen dira tenporak: udaberrikoak martxoan, udakoak ekainean, udazkenekoak irailean eta negukoak abenduan. Ohikoena 18-20-21 egunak izatea da, baina aldatu egin daitezke. Martxokoak Garizumako bigarren astean iza-

���������������������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������� �����������������������������

����������������������������������������������

����������������� ������������������


16. alea | 2013ko martxoa

Gaia

ten dira, ostegunean, larunbatean eta igandean. Hala ere, tenporen kalkuluak ez du oinarri zientifikorik eta, hori dela eta, meteorologoek ez dute kontutan hartzen. Joxe Landaren arabera ezin da horien arabera kalkulurik egin, «ez dute ezertarako balio», dio. «Momentuan dugun informazioarekin bizpahiru egunetarako esan daiteke, baina hortik aurrera gero eta zailagoa da asmatzea, eta hiru hilabeterakoa zer esanik ez», gaineratzen du.

Aurtengo eguraldia Amaitzen ari den negua epela izan behar zela

aurreikusi zuen Miguel Sukuntzak abenduan, baina ez omen du asko asmatu. Dena dela argi uzten du «neguan bere garaikoa» egin behar duela, bestela «gero etortzen da udaberri txarra». Iritzi berekoa da Joxe Landa eta gure geografian mikroklima garrantzi handikoa dela azpimarratzen du. «Hemen mikroklima erradikalagoa da geografia aldetik hainbat elementu ezberdin daudelako: Joxe Landa Itziarko gainean lanean.··· Núñez ibaiak, lautadak... eta bakoi-tzean klima ez- du eta Oiartzun aldea da izaten da asmatzea baberdina da. Tolosaldea euri gehien egiten duen tzuetan itsasotik lanbroa eta Goierri aldean egu- tokia», dio eta gehitzen sartzen baita eta hori auraldi epelagoa egin ohi du «itsasaldean zailagoa rreikustea zaila da».

Negua azkenetan eta udaberria berton Joxe Landa

Urtearen lehenengo etapa igarotzear eta neguaren zama gainetik kendu samartu dugun honetan badirudi itxaropena sortzen zaigula. Hemendik aurrera eguraldi hobeak espero ditugu eta kanpoa mugitzen hasiko da. Urtaroen aldaketa muga ere hortxe daukagu. Justu esateko aurten martxoaren 20an eguerdiko hamabietan sartuko gara udaberrian. Negu itsusia bukatu eta udaberri politari hasiera eman. Agian une honexek behar zuen urtearen hasiera, baina urteari zatirik txarrena kendu diogu jadanik eta pozik sentitzen gara udaberriaren atarian. Eguzkiak ordu gehiago bistan eta gauak gutxiago. Hain zuzen hilaren 20an egongo dira parez pare eguna eta gaua. Udaberriko ekinozioa alegia. Bale gara alajaina. Eguraldiak ere hoberantz egingo du aurrerantzean. Txoriak kantuan eta kanpoa irabazian. Birigarroaren kantu luze eta elegantea.

Txantxangorriaren txio-txio alaia eta zozoak ere ederki kantatu ohi du bere abisuak bidaliz. Goizean goiz hasten bada kantuan iluntzerako euria izango dugu. Eta iluntzean ozenki jardun baldin bada kantu luzeak urrutietara zabaltzen hurrengo egunean eguraldi bikaina tokatuko zaigu. Hil honetan beste fenomeno bat ere gertatzen da hegaztiekin. Kukua hasiko zaigula kantuan alegia. Lehenengo aldiz entzuterakoan txanponak eduki behar dira patrikan. Normalean amabirjina martxoko inguruan hasi ohi da kantatzen. Hilaren 25an alegia. Kantu dotorea ez du baina udaberri itxura ematen dionez alaitu egin ohi gaitu. Amabirjina martxokoan kuku, san Pedrotan mutu. Kukua kantuan hasten denean udaberrian gaudela ziur. Otsaila baldar samar ibili zaigu eguraldiaren aldetik eta azkeneko ostikadak ez dira izan goxoak. Elurte formala alajaina egun hauetan. Ea nola portatzen zaigu martxoa. Askotan egon ohi gara martxoaren zain. Aurten ere lehenengo parterako behintzat on samarra sumatzen da. Eta gero udaberria ere giro onarekin salutatuko dugu. Ea gustu ona uzten digun martxo potxolo honek.

����������������� �����������

���������������� ������������� �������������������������� �������������������� ��������������������� �������������������

����������� �������������

����������� �����������

�������������������������� ����������������� ����������������� �������� �������������������� ������� ������������������ ���������������� ������������������ �����������������

��������������� ����������������������� ���������������� ������������

������������������ �������������������


16. alea | 2013ko martxoa

Artikulua

Recuerdos inolvidables de la Escuela del Conde Juan Bautista Aranzabe ‘Mate’ > articulista

H

oy que peinamos canas quisiera recordar un episodio de mi vida que guardo con gran cariño y es mi paso por una escuela muy singular, la escuela llamada del Conde, llamada así porque su propietario era el Vizconde Del Cerro. Estaba ubicada en el Palacio de Aramburu, donde entre a los 4 años y estuve en la misma hasta los 10 años aproximadamente. La entrada a la escuela era por un portal estrecho que se encontraba en el callejón que conducía al edificio del molino, entonces habitado por varias familias. Desde el aula bastante pequeña donde dábamos nuestros primeros pasos en el aprendizaje había un puente que conducía a un prado donde jugábamos en las horas de recreo (hoy en día Jardín de la Memoria). La enseñanza curiosamente era en bilingüe, y eran varios los grupos que íbamos a estudiar en diferentes horarios. Los sábados había clase y el jueves era fiesta. El mes

Alumnos con la andereño Anita Ayestaran, hacia el año 1950.··· J.B. Aranzabe de mayo solíamos cantar a la Virgen y en navidades Gabon-kantak. En aquellos tiempos usábamos el libro Xabiertxo y otro que creo se llamaba Martín Txilibitu. Alguna vez hacíamos piparra y nuestro padre, que no sé cómo se enteraba, nos ponía firmes en casa, para que no se repitiese. Alguna vez que nos castigaron a varios y cuando se marchó la andereño, saltamos por una ventana pequeña que tenía el servicio a la calle, con el consiguiente castigo du-

plicado al día siguiente. La andereño era Anita Ayestaran (1926). Era una andereño con mucha paciencia, pues había que tenerla con unos 76 alumnos que estábamos en dicha escuela, con la particularidad de que estudiábamos juntos chicos y chicas. Las asignaturas eran varias y variadas, entre ellas dibujo. A la salida de las clases se juntaban bastantes personas que venían a recoger a sus niños o niñas. No recuerdo muy bien pero creo que el

trato con la andereño se realizaba por su nombre de pila, es decir que le llamábamos Anita cuando necesitábamos algo. De todas formas esta escuela que funcionó entre los años 1950 1960, quizás fue una de las pioneras en esta época. Todavía cuando me encuentro por la calle con la andereño Anita nos saludamos y algunas veces rememoramos aquellos tiempos inolvidables que no volverán y que de alguna manera marcaron nuestro devenir en la enseñanza.


Hizketan

16. alea | 2013ko martxoa

«Erremontean lehiakorra izan behar za

Zeberio II.a Galarretako partidu batean pilota saskian duela, frontisera botatzeko prest.··· Patxi Zeberio

P

atxi Zeberio berandu hasi zen erremontean, 18 urterekin. Hala ere, asko entrenatuta erremontisten elitean tokia egitea lortu zuen eta momentuko pilotari onenekin jokatu du, Koteto Ezkurrarekin adibidez. Lortutako garaipenen ugarien artean zazpi aldiz izan da Lehen Mailako Txapeldun binaka eta bi aldiz banaka.

-Noiz hasi zinen erremontean jokatzen? -Txikitatik jokatzen nuen pilotan, eskuz zein erremintekin. Elduainen bizi nintzen eta frontoia etxetik gertu izateak asko laguntzen du. Nire anaia zaharrenak ere, Luis eta Imanol, pilotari profesionalak izan ziren. Ni hobea nintzen pala motzarekin baina profesional izateko Bilbora joan beharra zegoen, han antolatzen

��������������� ���������������

��������������� ����������������� ���������������� ����������� �������������

baitziren partiduak, eta 18 urterekin erremontean hasi nintzen Galarretan koinatuarekin. Segituan esan zidaten debuta egingo nuela izaten ari nintzen garapenarekin. -Oso azkar debutatu zenuen, mailara ohitzea kostatu zitzaizun? -Profesionaletan 1995eko maiatzaren 27an egin nuen debuta. Hasi bezain laster maila hartzen joan nintzen pixkanaka

eta, neramakien denbora gutxirako, nahiko maila onarekin aritzen nintzen. Bi urte ondoren lehen mailako txapelketan sartu ninduten. -Norekin egin zenuen debuta? -Lehenengo urtean Izagirrerekin jokatu nuen eta finalerdietara iritsi ginen. Hurrengo urtean Aizpurua izan nuen bikote eta Lehen Mailako Txapeldun geratu ginen.

��������������������������������������� ���������������� ������������ ��������������� �������������������� ������������ ������������������ �����������������������


16. alea | 2013ko martxoa

zara, argia»

Gero, pixka bat estelarretara igo nintzen eta hor mantentzea kostatu zitzaidan. Hasieran gorakada bat izaten duzu atzelariek laguntzen dizutelako, baina gero beste urte bete ����������� ������������������������ ���������� �������������������

��������� ���������������� ���������������� �����������

������������������ �����������������������������

Hizketan

behar izan nuen esperientzia hartzeko. Erasotzen ona nintzen baina defendatzen justua. -Norekin hasi zinen jokatzen? -Hasi nintzenean Altuna II.a, Sarasua, Zeberio III. a nire lehengusua, Aizpurua… ari ziren jokatzen. Aizpuruarekin askotan jokatu nuen. Gaur egun gehienak erretiratu egin dira lesioengatik edo kontratua amaitu zaielako. -KotetoEzkurrarenaurka ere askotan jokatu duzu. -Nik ezin dut esan historiako onena dela ez ditudalako aurrekoak ezagutu, baina ziurtatu dezaket azken 35-50 urtetan gauza berezia izan dela, desberdintasun handiarekin. Nire ustez, horrelako bat ateratzeko urte asko pasa behar dira. -Baina, hala ere, txapelketa batzuk irabazi dizkiozu, ezta? -Bai, txapelketa asko irabazi ditut eta hori da jarri didaten ‘zera’. Jende askok esan dit ‘zer zorte txarra hori aurrean izatea, bestela onena izango zina-

teke’. Nik uste dut ondo etorri zaidala, azkenean horrelako pilotari baten aurka jokatzeak motibazio gehigarria suposatzen du. Ziurrenik nire aurka jokatuko zituen partidu gehienak. Urteetan astero bi partidu jokatzen genituen, orain gutxiago. Historian izan den erremonte jokalaririk onenarekin batera jokatzea ohorea izan da niretzako eta horretaz gain, pertsona bezala bikaina da. Lagun ona da, beti izan gara aurkari zuzenak eta kantxatik kanpo lagun onak. -Erremontean zer behar da gehiago abilezia ala indarra? -Oso lehiakorra izan behar zara, argia. Indarra behar duzu baina baita kolpea izatea ere. Estelarretan aritzeko ohikoa baino abiadura handiagoa behar duzu. Badaude pilotari oso onak baina estelarretarako kolpea beharrezkoa da. -Zer nolako entrenamenduak egiten dituzue? -Nik beti nire kontura entrenatu izan dut, nahiz

eta prestatzaileak ere izan ditudan. Aste normal batean adibidez, astelehenean gimnasioa, asteartean entrenamendua Galarretan, asteazkenetan gimnasioa, suabeagoa ostegunean partidua dugulako, eta ostiraletan luzaketak egiten ditugu. Astelehena eta asteartea dira egun gogorrenak. Hala ere, niri beti gustatu izan zait frontoian asko aritzea. Jende asko dago gimnasioan pisu asko egiten duena, oso indartsu jartzen dira baina gero ez dute pilotarik sartzen. Urte askotan ez dugu hainbeste entrenatu partidu asko jokatzen genituelako eta sasoiz pasata geundelako. Hilero 14 edo 16 partidu inguru jokatzen genituen. -Ba al duzue atzetik segituko dizuenik? -Hori da guztien galdera. Gazte asko esku-pilotan hasten dira eta erremontera erakartzea zaila da lehen pausuak zailak direlako. Ez da esku-pilotaren kasuan bezala, ez zara lehenengo egunetik jokoaz gozatzen hasten. Erremontean pilota sar-


10

Hizketan

16. alea | 2013ko martxoa

Zeberio II.a pilota saskiratzen.··· Oriamendi 2010 tu behar duzu, jokatzeko zaila da eta hasieran beti pilotaren atzetik zabiltza. Erremontean, gainera ez da pilota gelditzen, zestapuntan bezala, jarraian jo behar diozu. -Zaila al da pilota saskian sartzea? -Bai, baina dena bezala, azkenean ohitu egiten zara. Hasieran gogorra egiten da. Batez ere abiadurarengatik, hain azkar zabiltza azkenean ez duzula pentsatzeko denborarik ere, gehiago da pilotari bakoitzak duen intuizioa.Askotanpentsatzen hasten bazara… -Zer esango zenieke orain erremontean hasten ari diren gazteei? -Oso polita dela esango nieke. Niri erremonteak guztia eman dit. Jokatzerakoan disfrutatzeaz gain azkenean familia bat ematen dizu. Elduaingo koadrilatik aparte dauzkadan lagunik onenak erremonteko jokala-

riak dira eta horrek asko balio du. Aldageletan pasatzen dituzun ordu guztiekin jende asko ezagutzen duzu eta lagun asko egiten dituzu. Horretaz gain, pixka bat jokatzen duzunean, trukua hartzen diozunean oso polita da erremontea, nik behintzat pila bat gozatzen dut jokatzen. -Lagunek eta senideek jarraitu dizute? -Bai, askotan. Azkenean gehien jarraitzen zaituztenak lagunak eta familia dira. Gehien laguntzen dutenak dira, gehien sufritzen dutenak eta irabazten duzunean gehien pozten direnak. Hori nabaritzen da. Gero, konturatzen naiz baita ere herriko jende helduak jarraitzen didala, kalean gelditu eta esaten dizute ‘joan den egunean galdu egin zenuen’. Agian 85 urte dituzten pertsonak eta partidu guztiak jarraitzen dituztenak, bat falta

gabe, egunkarian, telebistan, eta abar. Hori ere oso polita da. -Zer kostatzen da gaur egun erremontean jokatzen hastea? -Gazteei gaur egun ezer ez. Erremontean jokatu nahi duenak Galarretara joan behar du, edo Oriamendiren web orrialdean sartu, eta Sarasuarekin hitz egin, bera baita orain irakaslea. Ziurrenik saski bat utziko dio bere herrian jokatzen hasteko eta maila lortzeko. Hortik aurrera, behin maila hartuta Galarretara eramango dute. Noski, adina kontutan izan behar da. Zortzi urterekin agian saskiak gehiegi pisatuko dio, nahiz eta badauden saski txikiak, baina hamar urterekin jokatzen hasi daiteke. Pixka bat praktikatu, onera bota… hamabi edo hamahiru urterekin jada Galarretara joan daitezke, beren maila berekoekin jarri eta partiduak jokatzen dituzte. Txapelketak ere badituzte. -Lesio asko izaten dira? -Gehienbat eskumuturrak eta sorbaldak sufritzen dute, baita ukondoak ere. Desgastea ere izaten da. Bizkarrak ere asko sufritzen du, beti eskuinarekin jokatzen dugunez gorputza desproportzionatua daukagu. Lesio larrienetakoak dira eskumuturrekoak, erretiratu egin behar zarelako. Bestela, pilotakadak, larrienak norbaiti begian jotzen dionean izaten dira. Gorputzean jotzen bazaitu kolpea geratzen da baina pasa egiten da. Okerrenaaurpegianjotze-

rakoan da, ukitu bezain pronto erre egiten dizu. 125 gr. besterik ez ditu pisatzen pilotak baina larrua harria bezain gogorra da eta 200 kilometro orduko abiaduran doa. -Bitxikeriaren bat gertatu zaizu erremontean jokatzen? -Afizionatuetan jokatzen nuenean gogoratzen naiz bati saskia atera zitzaiola. Jokatzen ari ginen eta belarritik gertu pasa zitzaidan pilota eta atzetik saskia. Bati baino gehiagori galdetu izan diot nola gertatu litekeen, ia ezinezkoa da saskia eskutik irtetea, ez dakit nola edukiko zuen lotuta. Eskumuturrean ondo lotzen baduzu ezinezkoa da ateratzea, pentsa nola ari zen jokatzen. -Noiz arte jarraituko duzu jokatzen? -Hori da milioiko galdera. Pixkanaka noa. Beherakada momentuak izan ditut, une batzuetan kosta egiten da. Partidu bat jokatu eta errekuperatzea gehiago kostatzen da, baina disfrutatu ere egiten da. Balantza bat da, alde batetik pentsatzen duzu hobe dela ondo uztea eta bestaldetik pena ematen dizu 20 urtean egin duzuna delako. Poliki-poliki noa, ez dut helbururik jartzen luzera begira. Lehen bai, esaten nuen ‘datorren urtean abuztuko eskuz-eskukorako prestatuko naiz’. Orain Sagardoaren txapelketan gabiltza eta gero, neure burua nola ikusten dudanaren arabera izango da. Oraingoz mailako onenekin jokatzen ari naiz eta hori da betetzen nauena.


16. alea | 2013ko martxoa

Artikulua: Gure mundu txikia

11

Las apariciones de Ezkioga Martín García Garmendia > historias cercanas

L

as visiones de elementos divinos son tan antiguas como la propia humanidad. Las de Ezkioga atrajeron gran cantidad de visitantes a este lugar de Gipuzkoa, y provocaron un gran fenómeno social. El sitio fue visitado por miles y miles de personas, hasta que la restricción de la recientemente proclamada República y la propia reprobación del Obispado, que no aceptó tales hechos, provocaran finalmente el mutismo oficial sobre dichas visiones Marianas. De esta forma, los presuntos videntes que aseguraron haberlas tenido y los miles de creyentes que siguieron el fenómeno pasaron sin quererlo a no poder practicar su culto. Conocemos bastantes casos, algunos muy cercanos, en Beasain, Ordizia, Ataun, Zaldibia, etc. Fueron muchas las personas y familias que siguieron manteniendo el culto a la virgen de Ezkioga en

clandestinidad. Celebraban las reuniones en distintas casas y caseríos de la provincia, a pesar de las prohibiciones que promulgaron las autoridades civiles y religiosas, incluido el propio Vaticano. En modo alguno dicho asunto fue un tema menor. Cuando tuvieron lugar las primeras visiones de la virgen de Ezkioga eran momentos muy convulsos, tanto en el plano político social y religioso, a la vez que muchas las algarabías que se formaron al proclamarse la segunda República. Fue el 14 de abril de 1.931 cuando se proclamó la República y apenas unos días después, el 29 y 30 del mismo mes, tuvieron lugar las primeras visiones por parte de unos niños en dicho término de Ezkioga. Se sucedieron también distintas visiones por parte de niños en otros puntos, Mendigorria entre ellos, pero ninguno alcanzó la importancia de Ez-

kioga. El 14 de octubre las Cortes aprobaron la separación entre la Iglesia y el Estado, y al día siguiente Ramona Olazabal, natural de Beizama, se presentó con sus manos llagadas ante un público de unas 20.000 personas. Ver en la primera imagen a dicha persona con sus manos vendadas. En dicha foto, la persona que mira a Ramona Olazabal es D. Manuel Irurita, obispo de Barcelona, vestido con traje civil y corbata. La joven que aparece a la derecha de la vidente es su amiga de Ataun, quien entonces tenía 18 años de edad. La otra foto nos muestra la llegada de coches a esa zona de Ezkioga, donde los editores de dicha postal han marcado en su parte superior con una cruz el lugar donde los videntes situaban las apariciones. Esta imagen también se comercializó sobre soporte de tarjeta postal y es de julio de 1.931.

··· Imágenes de la colección de postales antiguas del autor.

Máximo Ibañez, de la saga de los heladeros de Ordizia, me contaba que él recuerda haber ido junto a su madre a Ezkioga para vender rosquillas y barquillos, y que dada la afluencia de gente las ventas eran notables. Lo recuerda a pesar de los cinco años que tenía. También nos comentó Manuel Imaz de Segura en su día, que, a pesar de la crisis económica de aquellos años, los autobuses con destino a Ezkioga se llenaban con facilidad. Pío Baroja ya escribió en 1.932 una pequeña novela titulada “Los Visionarios”, que versaba sobre las supuestas apariciones de la virgen de Ezkioga. La Iglesia Católica prohibió en 1.933 la edificación de una Basílica en dicho lugar, tal y como proponían algunos grupos. Han pasado 82 años desde esas primeras visiones Marianas y a ciertas clases dirigentes, civiles y religiosas les sigue sin gustar que se practique o escriba sobre ello. A su pesar, un pequeño y envejecido reducto de creyentes ha mantenido su fe en tales hechos. Y, creamos o no en ello, nos guste o nos resulte indiferente, sigue siendo nuestra pequeña historia.


12

Sakonean

16. alea | 2013ko martxoa

«La ópera estudio de Roma ha sido una experiencia maravillosa» Helena Orcoyen > Soprano ligera

C

Amaia Núñez

uando con seis años sus padres le apuntaron a un coro, Helena Orcoyen no imaginaba que su vida acabaría relacionada con el mundo de la lírica. Hoy en día es una joven soprano ligera en busca de un hueco. Mientras tanto no para de estudiar y preparar personajes de óperas con los mejores profesionales. -¿Cuáles fueron sus inicios? -Comencé como hobby cuando mis padres me apuntaron a un coro de Tolosa, dirigido por David Azurza . Hoy en día se llama Hodeitruk. Con 11 años comencé a estudiar con la profesora Amalia Ibañez y con 17 años entré en el Conservatorio

��������� ������������������� ������������ ������������

de Donostia. Estuve seis años con la profesora Inmaculada Martínez y otros cuatro años en el Centro Superior de Música del País Vasco, Musikene. Acabo de finalizar los estudios. Helena Orcoyen.··· Marta Photografhy -Aparte de lo académico, ¿ha trabajado con Rubén Fernández, Iziar -Sí, hace unos meses esprofesionales recono- Barredo… entre otros. He tuve en Roma, en la ópecidos? ofrecido conciertos con ra-estudio de Renatta -Sí, he estudiado entre directores de Orquesta Scotto. Para acceder tuve otros con figuras del can- como Günter Neuhold, que pasar una primera to como la profesora de Fran Paul Decker y Enri- selección, cogen a muy canto Ana Luisa Chova, que Ricci. pocos. Yo canté el aria la soprano búlgara Raina -¿Qué es un reperto- de Zerbinetta de Ariadne Kabaivanska, el barítono rista? Auf Naxos de R.Strauss. Carlos Chausson y las so- -El repertorista es un Después de realizar la pranos Isabel Rey y Ana pianista con el que se prueba de selección, Mª Sánchez, que son dos trabaja a nivel musical, cuando vi la lista de los figuras del mundo de la fonético, interpretativo, seleccionados, me di lírica muy importantes expresivo arias, óperas, cuenta que de todos los a nivel nacional e inter- zarzulelas… que tienes que hicimos las pruebas nacional. También he que representar. nos eligieron a 6, el resto trabajado con el reperto- -También estuvo en eran alumnos de años anrista Vincenzo Scallera, Roma. teriores. He estado mes y ����������� ������������������������ ���������� �������������������

������������������� ����������� ������������������ �������������������� ����������� ������������������

����������������������������� �����

���������

�����

���������

����

������������

������

������������

�����

�������

����������

����������

������������������������������������

������������������������������������������������������������������������������������������ ������������������������������������������


16. alea | 2013ko martxoa

medio trabajando en la ópera-estudio con Cesar Scarton (director de escena), Renata Scotto (repertorio vocal estilístico) y Anna Vandi (técnica vocal). Y para finalizar, teníamos un repertorista para trabajar en cualquier momento del día. -¿Que trabajo ha llevado a cabo allí? -No es nada fácil entrar, Renatta Scotto es muy importante en el mundo de la lírica, de la generación y la talla de María Callas. Hemos trabajado mucho el repertorio francés e italiano, entre otros. Dentro del estudio volvieron a hacer otra selección para participar en una gala final y también me eligieron. Al final estuve más de un mes, desde principios de noviembre a mediados de diciembre. He vuelto muy contenta, ya que hemos trabajado roles completos y he tenido una experiencia maravillosa en Roma. -¿Antes había trabajado en alguna ópera? -En Donostia hace año y medio hice el papel principal de Marina en la ópera ‘Marina’ de Emilio Arrieta. Es una ópera española muy conocida. Tiene mucha influencia de la ópera italiana y es una obra con importantes arias para los dos protagonistas principales.

Sakonean

13

Helena Orcoyen durante un concierto en Suwon (Corea).··· H. Orcoyen -¿En que está trabajando ahora? -Estoy estudiando y preparando distintos papeles para las audiciones, concursos… que se organizan durante el año, trabajo obras que se representan mucho, como Lakmé de la ópera ‘Lakmé’ de Leo Delibes, Zerbinetta de la ópera ‘Ariadne Auf Naxos’ de Richard Strauss, y Olympia de ‘Los Cuentos de Hoffman’ de Offenbach. Al final, esto lleva un proceso de estudio. Estas obras se cantan mucho en Francia y Alemania. Cada ópera hay que trabajarla con un profesor de idiomas, un repertorista y una profesora de técnica vocal. Ahora estoy estudiando en Bil-

bao. De esta forma, si en algún momento me piden que lo interprete en alguna audición lo tendré preparado. -¿Qué papeles le gustaría interpretar? -Pues, en este momento, los que he mencionado anteriormente, además que estaría encantada de volver a representar Marina de Emilio Arrieta. -¿Tiene alguna actuación prevista para los próximos meses? -Sí, voy a ofrecer un concierto en el Palau de las Arts el 10 de abril. Será en la Sala Rodrigo a las 20:00 horas, con Iñaki Belasko al piano.

-¿Alguna vez ha cantado en Tolosaldea? -En Tolosa todavía no he cantado, en Ibarra sí, hace muchos años. -Cuando no está trabajando, ¿Cómo lleva el día a día? -Durante esos días en casa descanso o me pongo a trabajar para el siguiente trabajo. Tengo poco tiempo también para desconectar. Además, tengo unas obligaciones e intento cuidar mucho mi salud ya que es muy fácil acatarrarse con el tiempo que está haciendo y esto provoca que pierda varios días de trabajo de estudio.


14

Artikulua: Sakelako antropologia

16. alea | 2013ko martxoa

Gure hasierako arbaso biokulturalen segida modernoa, gaurko San gizataldeak al dira? Kepa Fernandez de Larrinoa > antropologoa

H

arri Aroko homo sapiens jendepopulazioak ehiztariak eta biltzaileak izan ziren. Haien ondorengo zuzenak gara europarrok. Duela 150 mila urte Afrikan bizi izandako emakume bat berarengandik, amaz ama, gizaldirik gizaldi gatoz egun Lur planetan gauden gizakiok. Hala ere, homo sapiens talde batek Afrika atzean utzi zun duela 60 mila urte, eta Arabia-Asia lur mugakideetan jarri zen. Homo sapiens populazio txiki honen ondokoek kolonizatu zituzten munduko eskualde guztiak. Oso esankorra da afrikar ez garen pertsona guztiok badugula harreman genetiko zuzen-zuzena Arabia-Asia alderdi hartako eta garai hartako emakume batekin. Bestela esanda, ez-afrikar dendenek emakume arbaso bat bera konpartitzen dugu. Beraz, kontinente guztietako gizakiok badugu amankomuneko ama afrikarra. Era berean, Afrikakoek ezik, gainontzeko kontinenteetako gizakiok amankomuneko ama arabiar-asiarra dugu. Salbuespena badago, ordea, Afrikan: iparraldeko zein ekialdeko Afrikako populazioek

badute lehenengo homo sapiens ama arabiar-asiarrarekin harreman genetikorik. Humanitatea Afrikan sortu izandakoa da, bai. Afrika kontinente handia da, baina. Eta nontxe den gure afrikar sorlekua kokatzen oraindik eztabaidagarri dirau jakitunen artean: batzuk hegoaldeko Afrikan ezartzen dute homo sapiens-aren etorrera biokulturala; beste batzuk, ekialdeko Afrikan. Delako galderari erantzuteko, antropologoek gaur eguneko Afrikan bizi diren ehiztari eta biltzaileen gizarteetara joan dira. Nagusiki, hiru giza-erreferente aurkitu dituzte: pigmeoak, erdialdeko eta mendebaldeko eskualdeetan sakabanatuta; ekialdeko (Etiopia, Kenia eta Tanzania-ko) komunitate ezberdin batzu; eta san jendarteak (‘boskimanoak’, hizkuntza kolonizatzaile arruntean), hegoaldean. Ikerketa genetikoaren arabera, egungo san-ek lehen-leheneko homo sapiens afrikarrarekin harreman biologikoa estuagoa dute gaurko mundu honetan dagoen beste edozein gizataldek baino. Halaber, testigantza arkeologikoek zera diote: 20 mila urtez behintzat

Arabia/Asia lur mugakideak Ekialdeko Afrika San-en lurraldea gaur egun ··· Grafikoa: A. Núñez bizi izan dira san-ak oraindik ere errotuta dauden lurraldean. Jakina, duela 10 mila urte askozaz zabalagoa zen haien lurraldea, orduan hasi baizitzaizkien kanpotar sendoak gerturatzen: iparraldetik, bantu jendeak; eta hegoa-

ldetik, khoikhoiv (hotentote) gizataldeak. Batak eta besteak pastoralistak ziren. Zalantzarik gabe, bantuen eta khoikhoiv-en inmigrazio eta lur-kolonizazio prozesu hark san-en kulturaren beherakadari hasiera eman zion.


16. alea | 2013ko martxoa

Lavadero público | Irura Hasta mediados del siglo XX los lavaderos públicos eran un lugar de encuentro para las mujeres del pueblo. Mientras lavaban la ropa, hablaban, discutían y forjaban sus amistades. Los lavaderos suelen ser lugares sencillos, ubicados normalmente junto a afluentes de agua o manantiales. En el caso de Irura, sin embargo, el edificio que acoge el lavadero es una muestra de la industrialización y la evolución económica que vivió el pueblo con la llegada de las primeras fabricas a finales del siglo XIX. Es un lugar amplio, de forma octogonal en el que se mezclan las piedras de sillería con las columnas de hierro. A finales del siglo XIX, el hierro entró en la arquitectura y se comenzaron a construir numerosos edificios con el nuevo material, como puentes, estaciones, fábricas, etc. Este lavadero es uno de los ejemplos más característicos de este uso. Fue construído en el año 1889, tal y como indica la placa de su fachada, y en su interior tiene construido un estanque, en forma de estrella de seis puntas, en la que se recoge el agua y en cada punta hay una piedra donde se frotaba la ropa. Además, en cada una de ellas hay un pequeño desagüe por donde se filtra el agua sobrante, que va hasta la canalización que recorre el perímetro de la cubierta por el interior. En la parte exterior tiene una fuente adosada al muro, con dos bancos de piedra a los lados. El lavadero fue renovado en el año 1991. ··· Núñez

Argazkiak

15


Argazkiak

16

Elurra eta izotza Martxoan agur esango diogu neguari abendura arte. Aurtengoa oso hotza izan ez bada ere, elurra nagusi izan den egunak ere utzi dizkigu. Irudian Albizturko Santa Marina auzorako bidean dagoen basoa ikus daiteke, euriteen ondorioz laku bihurtua eta guztiz izoztua. ··· Núñez

11. alea | 2012ko urria


11. alea | 2012ko urria

Argazkiak

17


Kirolak Hasi da txirrindularien denboraldi berria

16. alea | 2013ko martxoa

18

Joan den urteko emaitza onak lortu nahi dituzte Oriakoko txirrindulariek

O

Agurtzane Núñez

riako Txirrindulari Eskolak hasi du denboraldi berria. Guztira 49 txirrindulari izango dira aurten taldean, aurreko urteetako emaitza onak lortzeko asmoz. Eskola 1986ko urtarrilean sortu zen eta aurtengoa 27. denboraldia izango da. Urte batzuetan beherakada izan ondoren, azken urteotan berpiztu egin da eta harrobia osa-tzea lortu dute. Denboraldi honetan lau maila osatu dituzte 11 urtetik 18 urtera bitarteko txi-

rrindulariekin: alebinak, infantilak, kadeteak eta jubenilak. «Aurten gainera, nesken talde bat osatu dugu, maila bereko bost neskekin. Gainontzeko mailatan beste sei neska daude, hamaika denera», dio Aitor Ayerza Oriako Txirrindulari Eskolako lehendakariak. Berak urtebete darama zuzendari, Xabier Goenaga azken urteetan lehendakari izandakoa erretiratu ondoren. Berarekin batera, hala ere, beste hamar zuzendari daude, maila bakoitzeko planifikazioa

eta jarraipena egiten dutenak: Amaia Etxedona eta Ainhoa Artolazabal nesken mailan; Aitor Andres, Patxi Plazaola eta Jesús Manso jubenil mailan; Aritz Ugarte, Aitor Zelarain eta Xabier Errazkin kadeteen mailan; eta eskolartekoen mailan Aitor Ayerza bera, Josetxo Goiogana eta Abraham Olano, orain arte Oriakotik profesionaletara pasa den bakarra. Urte honetatik aurrera, bestalde, prestatzaile bat dute kadeteentzako eta jubenilentzako, Usabalgo

kiroldegian dagoen Txirrindulari Teknifikazio Zentroko arduradunekin hitzarmena sinatu ondoren. «Txirrindulari helduenentzako denboraldiaren prestakuntza osoa egingo dute. Aitor Andres da Oriakoko txirrindularien arduraduna eta aldi berean jubenilen zuzendaria ere bada».

Bi entrenamendu Gazteenekin, berriz, entrenamenduak astean bi egunetan egiten dituzte: «Kotxearekin lagunduta bueltatxo bat egitera

Denboraldi hasieran familia argazkia atera zuten Oriakoko txirrindulariek babeslearen egoitzan.··· Núñez


16. alea | 2013ko martxoa

Kirolak

Aurten 49 txirrindulari arituko dira taldean lau maila ezberdinetan banatuta

Martxotik aurrera ia astebururo parte hartuko dute lasterketaren batean gazteek

eramaten saia-tzen gara, Lizartza aldera, adibidez. Astegun batean eta igande goizetan ateratzen gara, lasterketak larunbat arratsaldetan izaten direlako», dio Ayerzak. Denboraldia martxoan hasten da eta ordutik aurrera ia astebururo izaten dituzte lasterketak. Alebinek eta infantilek hamabost lasterketa ingurutan parte hartzen dute ekainera arte, kadeteek berrogeitan uztailera arte eta jubenilek 70 inguruan iraila amaierara arte. Helduenek gainera bi itzulitan ere parte hartzen dute, Gipuzkoako Itzulian eta Iruñako Itzulian.

emaitza onak lortu zituzten, lasterketa ugari irabaziz batez ere jubeniletan. «Lasterketa asko irabazi zituzten eta Espainiako txapeldun ere geratu zen txirrindulari bat. Otsailean, berriz, Donostiako Ibaeta Sarian taldekako proban garaile geratu ziren. Hala ere, Oriako eskola bat da eta garaipenei ez diegu garrantzia asko ematen, etortzen badira, ongietorriak». Orain, Gipuzkoako Foru Aldundiko eskola kirolaren arduradunekin harremanetan dabiltza Anoeta, Alkiza, Asteasu eta beste herri batzuetako ikastoletan eta eskoletan txirrindularitza ematen hasi nahi dutelako. Txirrindulariek hiru motako lasterketatan parte hartzen dute, pistan, belodromoan eta errepidean. «Ziklokrosean parte hartzen du-

Garaipen ugari Lasterketatan Oriako Txirrindulari Eskolako arduradunentzat garrantzitsuena parte hartzea da. Hala ere, joan den urtean

19

Joan den urtean Anoetako lasterketan.··· Núñez tenak gutxiengoa dira», azaltzen du, «pista denboraldi hasieran izaten da errepideko lasterketen prestakuntza moduan. Hala ere, bitxia bada ere, normalean pistan emaitza hobeak lortzen dituzte», gogoratzen du. Oriako txirrindulari eskolak, bestalde, hainbat lasterketa antolatzen ditu: haurrentzako Anoetan, Tolosan eta Alegin laskerteta bana antolatzen

dituzte, kadeteentzako Tolosako Amarotz auzokoa eta jubenilentzako Anoetan Mikel Oyarzabal eta Andoni Urkolaren omenez antolatzen den lasterketa. «Gainera, Tolosan San Juan jaietan kriteriuma eta afizionatuentzako lasterketa antolatzen ditugu eta aurten nesken Espainia mailako lasterketa ere antolatzen gabiltza», azaltzen du Aitor Ayerzak

��������� ������������������ ������������������

�������������������������������

������������������������ ���������������� ����������������������� �������������������������� ���������������

��������������������������������������� �������������������������������������������� ���������������������������������������������������������� �������������������������� ����������������������������������� ������������������������������������������ ���������������������� ������������������������ ����������������� ��������������������� ����������������������


20

16. alea | 2013ko martxoa

Ibilbideak S Orexa - Gaztelu

alimos de la plaza de Orexa e iremos cuesta arriba por delante del Ayuntamiento. Dejaremos a la derecha la escultura a Orixe y seguiremos por la carretera hacia la izquierda, entre los caseríos. Continuaremos por la carretera y, cuando llevemos unos ocho minutos, subiremos una cuesta con curva a la derecha. Al finalizar la cuesta llegaremos a un cruce. Cogeremos el camino de la izquierda. En este punto termina la carretera y comienza el camino de piedrilla hasta Gaztelu. Primeramente bajaremos una cuesta bastante pronunciada. Unos veinte minutos después de comenzar a andar finaliza la cuesta y comenzaremos a llanear con una subida suave. Diez minutos después, comenzará una subida más fuerte. A los 40 minutos de recorrido, llegaremos arriba y veremos a la derecha una borda. Llanearemos durante unos minutos para después subir otra cuesta. Una vez arriba, todo será bajar hasta Gaztelu. Cuando llevemos poco más de una hora de recorrido llegaremos a unos caseríos y siguiendo el camino saldremos a la carretera. Para llegar a la plaza de Gaztelu cogeremos hacia la derecha.

Duración: 2 h. 15 min. Dificultad: media Desnivel: 60 m. Distancia: 9,2 km. Irteera: Orexa


16. alea | 2013ko martxoa

Ibilbideak

21

Para visitar Nicolas Ormaetxea ‘Orixe’ Nicolas Ormaetxea ‘Orixe’ fue un escritor nacido en Orexa, el 6 de diciembre de 1888. Murió en Añorga el 9 de agosto de 1961. Nació trillizo y como su madre no se podía hacer cargo de los tres, le envió a Uitzi al cuidado de unos familiares. Vivió y trabajó hasta los 17 años en el caserío, lo que influyó notablemente en sus poemas. Comenzó a escribir en el diario Euzkadi, y también escribió poemas y traducciones. Sus obras más conocidas son ‘Santa Kruz apaiza’, el poema ‘Euskaldunak’ o el ensayo ‘Quiton arrebarekin’, entre otros.

Iglesia Santa Cruz y ermita San Marcos La iglesia de la Santa Cruz de Orexa está situada en la parte superior de la plaza. Fue construída en el siglo XVI y conserva un retablo mayor realizado por Juan de Basayaz de estilo renacentista. Las fiestas patronales de Orexa se celebran el día de Santa Cruz, el 3 de mayo. La ermita de San Marcos se encuentra a la derecha del camino que lleva a Gaztelu. En su interior se conserva una talla de San Marcos sosteniendo un libro de evangelios. Su fiesta se celebra el 25 de abril con una misa y romería.

Orexa Orexa se creó en la Edad Media. En 1374 se unió a Tolosa, como otros pueblos del entorno, por la protección que les ofrecía. Aún con todo, el pueblo mantuvo sus límites y todos los años elegían alcalde y dos regidores que ratificaba el alcalde de Tolosa. Las obligaciones del consejo del pueblo también quedaron a cargo de los vecinos, como proveer vino, sidra o aceite o gestionar el patrimonio local. La unión fue la más duradera, y Orexa no fue un pueblo autónomo hasta el año 1852.

Juan Inazio Goikoetxea ‘Gaztelu’ En la plaza de Gaztelu, junto a la iglesia y el Seroretxe, se encuentra una escultura en homenaje al escritor Juan Inazio Goikoetxea, ‘Gaztelu’. Nació en el caserío Bordatxuri el 5 de mayo de 1908 y falleció el 6 de enero de 1983. Escribió poesía y ensayo y tradujo obras de Fray Luis de León y San Juan de la Cruz al euskera, además de colaborar con numerosas revistas y estudios en euskera. La escultura es obra de Jorge Oteiza, admirador suyo, y se colocó en el homenaje que se le realizó en 1990.


Gastronomia

22

16. alea | 2013ko martxoa

Elkartasun taloak Baraibartik

Emakume talde batek elkartasun proiektuetarako postua antolatzen du

T

Agurtzane Núñez

aloak egitea erraza dirudi: irina eta gatza nahastu, eta ura gehitu masa ona lortu arte. «Sekretua masan dago», dio Izaskun Ezkudiak. Bera Gaintzako, Nafarroako, kultur astean egiten den bertako produktuen azokarako hasi zen taloak egiten herriko beste emakume batzuekin batera. «Taloak ondo nola egin zekiten adineko emakume batzuk zeuden Gaintzan, beheko suarekin eta txaparekin egiten zutenak, eta haiengandik ikasi genuen», azaltzen du. Ordutik zortzi urte pasatu dira eta gaur egun kultur astean parte hartzen jarraitzeaz gain ‘elkartasun taloa’ izeneko ekimenean parte hartzen dute. Horrela, Baraibarren urtero ekaina aldera egiten den elkartasun azokan postua jartzen dute; bildutakoa MunduZabal Gobernuz Kanpoko Erakundeak aurrera eramaten dituen proiektuetara bideratzen da.

«Baraibarren urtero egiten dugu bigarren eskuko produktuen azoka, jendeak ematen dizkigun gauzekin. Behin, zerbait desberdina egiteko azoz talo postu bat Taloak prestatzen.··· Baraibarko Azoka jartzea otu zitzaigun. Gaintzako emakumeekin netan ere jarri zuten pos- ko ilarak zeuden, jendea hitz egin eta prest agertu tua, Garberan eta Urbilen. lau taloren eske zetorren, ziren», azaltzen du Iciar «Jende asko ibiltzen den behin eta berriro erreEmazabelek, azokako ar- tokiak direnez leku ona pikatzen zuten… superduradunak. Postuak oso iruditu zitzaigun. Elkar- merkatuko arduradunek harrera ona izan zuen tasun ekimen baterako ordena jarri zuten arte», eta ordutik urtero joaten denez, baimena eman gogoratzen dute. dira azokara. ziguten prezio merkea Lortutako irabazi guzGuztira zortzi bat jartzeko baldintzarekin. tiak Mundu-Zabalek diemakume elkartzen dira: Euro batean jarri genuen tuen proiektuetara biDolores Saralegi, Izas- eta oso harrera ona izan deratzen dituzte. «Gaskun Ezkurdia, Arantxa zuen. Orain bi eurotan tuak ahalik eta gutxienak Matxinandiarena, Maite saltzen dugu, baina jen- izaten saiatzen gara eta Huarte, Iciar Emazabel, dea berdin etortzen da», bazkaria ere etxetik eraAitziber Otamendi, Mari azaltzen dute Emazaba- maten dugu. Prezioa oso Tere Mugerza eta Mari lek eta Ezkurdiak. estua dugu, baina Eroskik Jose Emazabel. Postuabehar ditugun produkren muntaian Rober- Ilara luzeak tuak ematen dizkigu eta to eta Alberto aritzen Zarautzen, berriz, berri- lekua ere uzten digu. Irina dira.«Lehenengo urtean rekieraren urteurrena os- Orendaingo errotan erostxapa utzi egin ziguten, patzeko jai berezia egin ten dugu eta zertarako ez geneukalako. Biga- behar zutela-eta deitu den dakienez prezio berren urterako bat egin zieten taloak egitera joa- rezia egiten digu». Aldiro, genuen», gogoratzen du teko. «Eroskikoek diru 50 eta 60 kilo inguru irin Emazabalek. kopuru bat eman ziguten eta beste-hainbeste kilo Duela bi urte, berriz, lanagatik eta taloak doan txistorra saltzen dituzte. mugak gurutzatu eta Gi- banatzen genituen. Ero- Hau da, batazbeste 800 puzkoako bi merkatalgu- mena izan zen. Izugarriz- talo egiten dituzte aldiro.


16. alea | 2013ko martxoa

Gastronomia

23

Mundu zabalerako proiektuak Emakumeak gustura daude esperientziarekin. «Urtean bitan egiteko pentsamendua genuen, baina azkenean toki ezberdinetatik deitzea suertatu zaigu. Azkenean, hiruzpalau tokitan izan gara. Martxoko lehen larunbatean Garberan izango gara eta Gasteizera ere joango gara», diote. Lana bolondres egiten badute ere, «zertarako den jakinda, beharrean dagoen jendeari laguntzeko asmoarekin egiten dugu». Talo postua jartzeaz gain, Baraibarren urtero ekaina aldera egiten da produktu ezberdinen azoka. Urte guztian arropa, jostailuak, eskulanak, tresnak, eta abar jasotzen ditu Iciar Emazabalek gidatzen duen lantaldeak eta egun horretan postu ezberdinetan saltzen dituzte. «Urte guztiko lana da eta 30 pertsona baino gehiago elkartzen gara prestatzeko. Kartelak jarri, iragarkiak egin, gauzak bildu, antolatu, eta abar. Gainera, gero eta zailagoa da gauzak jasotzea», azaltzen dute. Zozketa bat ere antolatzen dute sari ugarirekin: «landetxe batean asteburua, Baraibarko bi gazta, bi sagardo kaxa eta 60 litro esne». Aurten talo postuari esker diru-kopuru garrantzi-tsua lortu dute eta horrek azoka antolatzeko lasaitasuna eman die, kartelak, iragarkiak, postuak, zozketak, eta abar antolatzeko. Urteko ekintza guztietan lortutako dirua zuzenean Mundu-Zabal elkartera bidaltzen dute. Gobernuz Kanpoko Erakunde hori 1999an sortu zen eta Markinan du egoitza. Javier Garcia da arduradunetako bat, IciaTaloak momentuan bertan egiten dituzte, egiten dakiten moduan, eta ez dute masa aurretik prestatua eramaten, «taloa desberdin ateratzen da», dio Izaskun Ezkurdiak, masa egiteko ardu-

������������������ ������������������������� �������������������� ����������������� �������

����������������� ����������������� ������

raduna denak: «Irina eta gatza nahastutakoan ur beroa erantsi behar zaio, masa on bat lortu arte. Masa hori taulan zabaldu behar da eta hoztu baino lehen txapan erre behar da». Egindakoan, txisto-

··· Baraibarko Azoka rrek bezala Eroskin lan egiten zuena. Orain arte munduko herrialde ezberdinetan beharrezko azpiegiturak eraikitzeko proiektuak bultzatu izan dituzte gobernuz kanpoko beste erakunde batzuekin batera, hala nola, Madagaskarren eskola eraikitzea, Mozambiken errota eta ur-putzuak egitea, Indian bizilekuak egitea edota Ekuadorren pentsu kooperatiba sortzea. Baraibarko azokatik lortutako diruari esker, berriz, Mozanbiken eskola eta errepidea berritu zituzten, Kolonbian nekazal ongarrien biltegia eraiki zen, Ekuatore Ginean oilasko produkzioaren igoera bultzatu zen, besteak beste, eta bidezko merkataritza lortzeko elkarkidetzak ere sustatu dituzte. Guztira urtero 12.000 euro inguru biltzen dira Nafarroan. Oraingoz, bertako inor herrialde horietara joan ez bada ere, badakite proiektuak martxan daudela. «Gu ez gara egon baina baditugu lagunak han egon direnak. Gainera, Zarautzen geundela bikote bat gerturatu zen eta dirua zertarako zen azaldu genienean esan ziguten oporretan joan zirenean egiten ari ziren proiektuak ikusi zituztela», diote. rra, hirugiarra, gazta edo txokolatearekin banatzen dute. «Gipuzkoan gehiago dira txistorra eskatzen dutenak, Nafarroan berriz gehienbat hirugiarra eskatzen dute», dio Iciar Emazabalek.

Prezioan edaria eta guzti sartzen dute. «Urbilen ondoan zazpi sagardotegietako dastaketa egin zuten egun berean eta taloa hartutakoan sagardoaren bila joaten zen jendea», diote.

�������������������� ������������������������������������� ��������������������������������� ����������������������


24

Gastronomia

16. alea | 2013ko martxoa

Las lentejas y sus propiedades (II) Dr. Julián Bereciartúa > médico

S

i complementamos la preparación de las lentejas con plantas carminativas como el estragón, tomillo, o comino, se realza su sabor, mejora su digestibilidad y se impide la formación de gases molestos. Su poder energético es similar a las judías, ya que 100 gramos producen 350 calorías que corresponden a igual peso de queso de Roquefort, o de chuletas de cerdo. De todas formas, conviene aclarar, que me refiero a la lenteja en seco, antes de la preparación, ya que al cocer o guisar su volumen aumenta tres o cuatro veces. Existe una costumbre un tanto especial de preparar siempre la lenteja en forma de puré que la desaconsejo sinceramente, porque es muy importante que trituremos los granos con nuestra dentadura, para que la mezcla con la saliva sea perfecta, y así cumplamos con la primera fase de la digestión que es la insalivación de los alimentos. No olvidemos que la alimentación equilibrada del hombre, debe constar de un 55% de azúcares o hidratos de carbono, un

35% de grasas o lípidos, y un 15 de proteínas, junto con agua, vitaminas y sales minerales. Una alteración ligera de estas cifras, la compensamos con facilidad, en este magnífico laboratorio que es nuestro organismo. Pero una larga y monótona nutrición, sin variedad, como ocurre en los ancianos excesivamente aficionados al café con leche, puede llevarnos a enfermedades irreversibles. Mucho se habla de grasas y azúcares en conferencias y artículos de divulgación dietética, pero apenas se mencionan las proteínas. Pues bien, sin proteínas no hay vida. Su mismo nombre de origen griego (Proteios=Primordial) ya nos indica que son de absoluta necesidades la dieta humana. Se encuentran en todas nuestras células las enzimas que actúan de ‘transportistas’ del oxígeno, hierro, etc. en nuestro interior, son proteínas. Los anticuerpos que nos defienden de las enfermedades producidas por bacterias y virus son, asimis-

mo, proteínas. También son el componente principal de los músculos, ya que, su principal misión es la formación de nuestros tejidos. Los alimentos que más proteínas contiene son: carnes, pescados, legumbres y leche. Podemos decir que las proteínas que ingerimos desde el exterior a través de estos nutrientes las ‘rompemos en pedazos’ es decir, que las desmoronamos en el aparato digestivo (en el intestino delgado), dando lugar a los aminoácidos que pasamos al hígado donde volvemos a reconstruir nuestras propias proteínas. Esta asimilación

tarda de dos a tres horas y si tomamos en exceso por ejemplo si somos grandes carnívoros, las transformamos y almacenamos en forma de grasa. Para terminar volvamos a las lentejas y recordemos que el 25% de su peso en seco es en forma de proteínas y como orientación no olvidemos que un filete de ternera encierra un 18%, un filete de merluza el 16%, el trigo un16%, un huevo de gallina un 12 y la leche de vaca no pasa del 3,5%. Por supuesto que existen pequeñas diferencias en cuanto a calidad de las proteínas, pero no es el momento adecuado para entrar en letra pequeña.

··· Núñez


z

16. alea | 2013ko martxoa

Gastronomia

25

E

l bacalao es un pescado que se puede preparar de múltiples formas. El bacalao ajoarriero es una de ellas. Esta vez, irá acompañado por unos langostinos en salsa de chipirones. El bacalao ajoarriero es una receta de origen navarro en la que se guisaba con bacalao en salazón y que, curiosamente, no lleva ajo. Asimismo, la tinta de chipirón es tóxica en crudo, por lo que es necesario hervirla cuando se cocine.

Por Koldo, Hamza y Raquel Leaburuko Ostatua

Timbal de langostinos y bacalao ajoarriero Salsa de chipirones: -1 cebolla. -½ pimiento verde. -½ pimiento rojo. -½ tomate. -1 sobre de tinta de chipirones

gostinos Parte superior (Lan s): en salsa de chipirone -2 langostinos -1 diente de ajo -Vino blanco -Salsa de chipirones Para el montaje - 1 patata

1

Cortaremos la cebolla, el puerro y el pimiento verde en brunoise, en dados pequeños, y los pocharemos en aceite de oliva. Añadiremos el tomate cortado en dados.

2

Cuando esté hecho, añadiremos la tinta de chipirón y los dejaremos hervir. Lo trituraremos y lo volveremos a hervir para recuperar la textura, el sabor y el color.

3

Saltearemos el langostino cortado en dados junto al ajo y lo mojaremos con vino blanco. Reduciremos el vino para quitarle el sabor a alcohol.

4

Para terminar, añadiremos la salsa de chipirones a los langostinos, procurando que no quede muy líquido.

joarriero: Bacalao a 100 gr. -Bacalao to verde -1 Pimien o rojo -1 pimient -1 Cebolla o choricero -1 pimient rito -Tomate f s -2 patata

1

Confitaremos la patata en aceite (al horno, como las patatas panadera). Cortaremos en juliana fina el pimiento verde, el pimiento rojo y la cebolla, y los pocharemos en aceite de oliva.

2

Cuando estén hechos, añadiremos el pimiento choricero y tres cucharadas de tomate frito. Después, le sumaremos el bacalao desmigado y lo coceremos en la salsa.

3

Colocaremos en la base de un molde circular la patata, el bacalao ajoarriero y encima otro piso de patatas. Decoraremos el timbal con la salsa de ajoarriero y salsa de chipirón.


26

16. alea | 2013ko martxoa

Artikulua: eskulanak

Vintage estiloko zintzilikaria Olivia SĂĄnchez > margolaria

V

intage hitza zaharkitu itsura duten kalitatezko gauzak izendatzeko erabiltzen da, antigoaleko gauzak bezala sailkatu ezin daitezkeenak. Teknika honekin gauza ezberdinak egin daitezke: zintzilikariak, eraztunak, belarritakoak, eta abar. Merkatuan hainbat euskarri daude bakoitzaren gustuko lana egiteko. Oraingoan zintzilikaria egingo dugu.

Materiala: -80 cm.ko katea -Medailoi bat -3 eraztun -Itxitura bat -Bastoi bat -Beira-ale -Argazki bat edo fotokopia -Pintura akriliko txuria -Kristal erretxina (ontziaren oharrak irakurri) -Puntadun aliketak

1

Euskarriaren, kasu honetan medailoiaren, barrualdea pintura akriliko zuriarekin margotuko dugu. Aukeratutako irudia medailoilaren formara edo neurrira moztuko dugu eta euskarriaren barruan itsatsiko dugu, guztiz bat datorrela.

2

Euskarria oinarri baten gainean jarriko dugu, egonkorra eta horizontala geratu behar da. Kontuan izan, bestela, erretxina isurtzerakoan alde batera joango litzatekeela.

3

Poliki-poliki erretxina euskarrian isuriko dugu ertzeraino betez. Bi egun utziko dugu lehortzen. Denbora horretan ezingo dugu euskarria ez mugitu ezta behatzekin ukitu, amaitu egokia lortzeko.

4

Bastoian beira-aleak sartuko ditugu eta katea bi aldeetan lotuko diogu. Behar dugun tamainan itxitura jarriko diogu alde banatan bi eraztun jarrita. Azkenik, medailoia katean jarriko dugu eraztuna erabiliz.


Aisia

16. alea | 2013ko martxoa

27

67 diferencias

6sudoku

fácil

8 7

3 6 9 8 6 5 1 8 4 4 3 2

3

HUEVO

TROPECÉ

ñ

COLMAR

PREPOSICIÓN

ñ

COBRE

SATURAR,

LA QUE ASALTA

9

ñ

PARTE DEL

ñ

LADO A OTRO

ñ

CAMINA DE UN

ñ

ñ

FACTORÍA

ñ

CLLEJUELAS

FÁBRICA,

ñ

ñ

RENDIR HOMENAJE

1 7 4 9 5 1 2 9 5 6 7 3 5 6 1

8 9 5 1

6autodefinido

9

6pentsagrama Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Pello Zabalak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

JACTAR

ñ

MONTE DE ARENA

N A D A N R R B A S R E

ñ

COMPARECER

ñ

TRONCO

ASERRADO

ñ

ñ REALIZARÁ

6cruzada OBESA OBLEA OPACA ORLAR PROSA 7 letras ADARMES AFANOSO

4 letras AMAN AROS BOGA BOLO

ERGO LIAR PIEL RAER

5 letras AGATA AGAVE CARTA CHAPA

COPAL ESPIA LANCE LARES MIRON

8 letras ACAMPADA ATONITOS CALAFATE CAMARADA PORTAVOZ

A R S A B E E R R

E R T O E H

T I E N T Z

E U K R D A

K R I A R A A K O T K O A T, A N. B A

L D R L I T

G U K I A R

R E U R R R

R I R R I N

A L R E M A,

S K B E R A

D U K I R B

6soluciones 6autodefinido

Erantzunak 30. orrialdean Soluciones en la página 30

EXCLAMACIÓN

N N A D R R R U R

6sudoku

6pentsagrama

������������������� �������������

�������������������� �����������

������� 6cruzada ������

6diferencias

����������� ������������������ ���������������

B O L O

ñ

B O S O G B A E S R L A R I A G A V E R R

ÚNICO

A A L G A F A N O N T C H A P T E R O N I T O S A

ñ

ñ

P O R T A V O Z

CARA

U I B R K T, A T N.

R A D A M C O P A C A N M I P C A L A F A D R A T T A

PIEL DE LA

SESTEAR

D K R K A A I O A

C A M A D R A O A R E S M E E S P I R I G E O B L E

ACCIÓN DE

ñ

L E A, I N Z D L T

«Euskaldunak berekin darama, baserritik datorrenak behintzat, eguraldiarekiko lotura baitan».

AUTENTICIDAD

A S A L T A D O R A

ñ

ñ

LETRA GRIEGA

C L L E L A N E R N A U A F R D A U N O N A H A R

ñ

CUARTA NOTA

T V C A C A U L A L I D E E R O S V E T E O E R S Z A

ñ

AVES

O B I S P O

OVARIO DE LAS

ñ

H B O M H E N S A J S E A T R

RICA, GUSTOSA

ñ

ñ

NOMBRE MASCULINO

A R M T E T L R I

2 5 8 9 7 6 4 3 1

SUPERIOR

ñ

ñ

K E A I R N A O A

9 3 7 4 1 8 5 2 6

LITRO

S B R R R I R K B

4 6 1 3 5 2 9 7 8

ñ

PRELADO

U R A R O H U I R

1 4 9 7 2 3 8 6 5

GUÍA, JEFE

ñ

ñ

PATRIARCA

E K D E T E G K A

ANHELOS

6 7 5 8 9 4 2 1 3

TENGO, POSEO

ñ

3 8 2 5 6 1 7 9 4

OVEJA

5 9 6 1 4 7 3 8 2

PELO DE

7 2 3 6 8 5 1 4 9

ñ

8 1 4 2 3 9 6 5 7

ANIMAL TOZUDO (FEM)


16. alea | 2013ko martxoa

28

Agenda

Conciertos

Andoain · Banda y coro

9 de marzo, 22:30 h

24 de marzo La Banda de la Escuela de Música de Andoain y el Coro de Adultos ofrecerán un concierto en Bastero Kulturgunea a las 12:00 horas.

Los grupos Balerdi Balerdi e Izaki Gardenak ofrecerán sendos conciertos. El grupo pamplonés se ha unido de nuevo para ofrecer conciertos y sacar nuevo disco. Izaki Gardenak presentará su nuevo disco.

Tolosa · Bonberenea

16 de marzo, 22:30 h

1 de marzo, 22:30 h

Los grupos Sei Urte y Emon presentarán sus nuevos discos, ‘Atlantida’ y ‘Konfeti Kolore’ respectivamente.

El trío Cohen y el grupo 3797 actuarán en Bonberenea. Los urnietarras Cohen presentarán su nuevo disco. 2 de marzo, 22:30 h Joseba Irazoki e Iñigo Cabezafuego, guitarrista y bajista, respectivamente, del grupo Atom Rhumba, ofrecerán un concierto especial de su carrera en solitario. 8 de marzo, 22:30 h La cantautora bilbaína Ainara LeGardon interpretará sus canciones como solista junto a su banda.

18 de marzo, 19:30 h El grupo taiwanés Go Chic volverá a Bonberenea para presentar su nuevo disco. 22 de marzo, 22:30 h Será la noche de los grupos femeninos con Las Culebras, que presentarán su nuevo disco, Safety Pins y Las Primitivas. 23 de marzo, 23:00 h Fiesta brasileña en Bonberenea.

Maite Franko ipuin kontalaria.··· Núñez

JORNADAS Andoain · Día Internacional de la Mujer

la plaza de Bastero y se homenajeará a 8 mujeres.

Andoain en el Auditorio Bastero. Entrada: 8 euros.

Anoeta · Día Internacional de la Mujer

8 de marzo

11 de marzo

19 de marzo

5 de marzo

19:00 h. Inauguración de la exposición Emaztearte en Bastero.

19:00 h. Mesa redonda sobre la praxis y la teoría del feminismo desde el 15-M en Bastero.

19:00 h. Conferencia ‘Ser artista y mujer en Euskal Herria’, en Bastero.

Exposición fotográfica comentada titulada ‘Cuando nos ponemos las gafas moradas’, donde el periodista Ander Izagire expondrá las experiencias de sus viajes. Salón de actos del Ayuntamiento, 19:00 h.

21:30 h. La obra ‘La Reina de la Belleza de Leenane’ en Bastero. Entrada: 10 €. 9 de marzo 12:00 h. kalejira festiva, con el fin de que el pueblo visualice el trabajo que durante años las mujeres han realizado en la sombra. El acto comenzará en

14 de marzo 19:00 h. Charla y documental ‘A las puertas de París’ en Bastero. 15 de marzo 21:30 h. Concierto Emekumeak de música y danza ofrecido por mujeres de

20 de marzo 19:00 h. Película ‘Las chicas de la 6ª planta’ en el Auditorio Bastero. 22 de marzo 19:00 h. Conferencia y cata de vinos titulada ‘La mujer y la cultura del vino’, en Bastero.

Segura · Semana Cultural Del 11 al 17 de marzo Semana Cultural organizada por Iparra-Hegoa con diversos actos.


16. alea | 2013ko martxoa

Agenda

29

deportes

festivales Tolosa-ordizia· Festival Internacional de la Oralidad - Ahoz Aho 1 de marzo 19:00 h. Gran Gala de la Oralidad con todos los artistas participantes en el Festival en el Herri Antzokia de Ordizia. 23:00 h. Carlos Perez Aradros (La Rioja) y Alekos (Colombia) ofrecerán su actuación en el Kikara Taberna de Tolosa. 2 de marzo 11:30 h. Maite Franko en Bonberenea (Tolosa).

17:00 h. Alekos (Colombia) y Martha Escudero (Mexico) en San Esteban (Tolosa). 19:30 h. Gran Gala de la Oralidad con todos los artistas que han participado en el Festuval en el Teatro Leidor de Tolosa. 19:30 h. Bertsoband (Goierriko Bertso Eskola y la Banda Beti Argi) en la Plaza Mayor de Ordizia. 7 de marzo 22:30 h. Barry Manley (Irlanda) e Itziar Rekalde (Pais Vasco) en Orbela Taberna de Tolosa.

exposiciones

Ordizia · Marcha regulada

Anoeta · Caza

10 de marzo

3 de marzo

Marcha Regulada del Goierri organizado por Ordiziako Mendizaleak. Constará de dos recorridos: uno corto de 11,49 kilómetros, y uno largo de 12,41 kilómetros. El inicio y la llegada serán en la Plaza Mayor.

Campeonato de Caza Menor organizado por la Sociedad de Caza Basagain de Anoeta. Horario de 9:00 a 13:00 horas.

Larraul · Carrera 17 de marzo Tercera edición de la carrera de montaña LarraulErnio-Larraul. La carrera saldrá a las 10:30 horas de la plaza de Larraul.

Aiztondo · Ciclismo 10 de marzo X edición de la Clásica de Aiztondo donde participarán los mejores corredores de la categorías élite y sub23. Esta carrera es puntuable para la Copa de España de Ruta y recorrerá los pueblos de la comarca.

FeRIAS

Tolosa · Palacio Aranburu

abierta a otras culturas.

SEGURA · Flores y plantas

Horario: 17:30 a 20:30, excepto lunes y festivos.

27 de febrero- 6 de abril

24 de marzo

‘Aurrez aurre’, una muestra de arte realizado por mujeres, que reflexiona sobre la feminidad.

XIII. Feria de Flores y Plantas en Segura, con exposición y venta de flores de huerta y plantas de primavera e invernadero organizado por el ayuntamiento de Segura y la Comisión de Ferias.

23 de febrero- 30 de marzo ‘Salam’,

una

ventana

������������ ����������������������� ����������������������� ����������������������� �������������������������� ����������������������

����������� ���������������������� ����������������������� ��������������������� ����������������������������� ���������������������

������������� ���������������������������������� ��������������������������� ��������������������������

���������� ������������������������������������� ��������������������������� �����������������������

�������� ��������������������������������� ��������������������������������� �������������������������������� �������������������� �����������������

������ ������������������������������������ ������������������������������� ��������������������������������� ���������������������� ����������������

���������� ���������� ������������������������� ���������������������� ��������������������������������������� ���������������������������������� �������������������������������������� ���������������������������������������� �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������


30

16. alea | 2013ko martxoa

Agenda

Teatro 67 diferencias

6sudoku

Andoain · Katillukadak

fácil

8 7

17 de marzo El grupo Kontakatillu ofrecerá el teatro infantil ‘Katillukadak’, donde se aunan los bertsos y los cuentos, y en el que se contarán cuatro cuentos utilizando diferentes técnicas de manipulación de 6autodefinido títeres a las 12:00 h. LA QUE ASALTA

COBRE

TROPECÉ

SATURAR,

PREPOSICIÓN

ñ

La compañía Anita Maravillas Teatro presentará A ( ) ñ la obra ‘Blue bird’. HistoTria , de amor y aventuras inspirada en losGaños 20, , ñ ñ sin texto, para todos los P públicos, con títeres de tamaño P ñhumano.

COLMAR

9

ñ

HUEVO

ñ

PARTE DEL

ñ

ñ

LADO A OTRO

ñ

16 de marzo

CAMINA DE UN

9

1 7 4 9 5 1 2 9 5 6 7 3 5 6 1

8 9 5 1

ñ

CLLEJUELAS

FACTORÍA

3

ñ

FÁBRICA,

ñ

ñ

RENDIR HOMENAJE

Tolosa · ‘Blue bird’

3 6 9 8 6 5 1 8 4 4 3 2

6pentsagrama Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Pello Zabalak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

PELO DE

NIMAL TOZUDO FEM

OVEJA

ñ

E U S K A L D U N A K R B E R E K I N R L ñ D A R A M A, R B A S J E R R I T I K R D A UnN momento de la obra ‘Blue-bird’ de la Compañía Anita Maravillas.··· Topic ñ T O R R E N A K R B O R , E H I N T Z A T, R E museos G U R A L D I A R E C ñ ñ Tolosa · Museo de la Confitería Gorrotxategi reservando en el teléfono K 688 I K803O608. R L O T U R M A N. R R R B A IdelTQueso El museo propone un viaje a través del tiempo, desde la époIdiazabal · Centro de A Interpretación ANHELOS

ENGO POSEO

ñ

UÍA JEFE

ITRO

RELADO SUPERIOR

ñ

ñ

ATRIARCA

ACTAR

OMBRE MASCULINO

VARIO DE LAS AVES

ICA GUSTOSA

ñ

UARTA NOTA ONTE DE ARENA

6sudoku

6pentsagrama «Euskaldunak berekin darama, baserritik datorrenak behintzat, eguraldiarekiko lotura baitan».

6cruzada

B O L O

R A D A M C O P A C A N M I P C A L A F A D R A T T A

6diferencias

C A M A D R A O A R E S M E E S P I R I G E O B L E

P O R T A V O Z

A A L G A F A N O N T C H A P T E R O N I T O S A

B O S O G B A E S R L A R I A G A V E R R

grupos: de lunes a domingo grupos de más de 10 personas,

A S A L T A D O R A

· Museo Etnográfico 5 letras 4Larraul letras ERGO COPAL AMAN LIAR AGATA ESPIA Exposición de herramientas, fotografías antiguos AROS PIEL AGAVE y objetosLANCE y podrán conocer la vida de antaño y de ahora con un viBOGA RAER CARTA LARES deo. . ··· Abierto primer domingo de cada mes, 11:00-14:00; BOLO CHAPA MIRON

ORLAR

PROSA De forma didáctica se trata el 7 letras medievo desde ADARMES las fundaciones deAFANOSO las villas, urbanismo medieval y el ámbito 8 letras social. Visitas ACAMPADA guiadas todo el ATONITOS año con cita preCALAFATE via, llamando CAMARADA alPORTAVOZ 943.801.749 / 943.801.006.

6soluciones 6autodefinido C L L E L A N E R N A U A F R D A U N O N A H A R

Visitas guiadas en las que se recorre la parte vieja de la villa con paradas en sus palacios, esculturas y plazas. Las visitas se podrán realizar en euskera, castellano, inglés y francés. 1,50 €/persona. Horarios: 10:00-14:00 - 15:30-19:00. Cita previa: 943697413 (Tolosaldea Tour).

OBESA · Centro Segura deOBLEA InterpretaOPACA ción de Medievo

T V C A C A U L A L I D E E R O S V E T E O E R S Z A

Tolosa · Visitas al Casco Histórico

E Berasategi S K D enU 2008, R nos I Ada L El museo creado porR Rafa la oportunidad de conocer U Rlas costumbres B E K yI quehaceres R R RdiaE rios de nuestros antepasados. sábados A R B IporNla mañaM A, R R RVisitas: na. Información y reservas: 943801248.

O B I S P O

EALIZARÁ

H B O M H E N S A J S E A T R

RONCO ASERRADO

2 5 8 9 7 6 4 3 1

ñ

ElT Topic es el Centro Internacional del Títere de Tolosa y el único centro integral para el arte de la marioneta en toda ñ Europa. Cuenta con una destacada colección deñmarionetas, procedente de distintos países de todoR el mundo y conformada por diferentes técnicas de manipulación de títeres. Hasta el 6 de marzo se podrá visitar la exposición ‘Arte de 6cruzada Mariona Masgrau. Viaje pedagógico al mundo de los títeres’ y que expone 110 piezas que abarcan la vida creativa de Masgrau (1949-2007). Horario: laborables 11:00-13:00/16:0019:00 horas; fines de semana 11:00-14:00/16:00-20:00 horas.

9 3 7 4 1 8 5 2 6

ñ

COMPARECER

4 6 1 3 5 2 9 7 8

EXCLAMACIÓN

Tolosa · Topic

Mediante un viaje virtual, el mundo N A conoceremos D A E R T I que E enU vuelve el proceso de elaboración del queso Idiazabal. Precio N R R B T O E N K R 2 euros. Horarios: de lunes a viernes de 10:30-12:30; sábados A Sy de E aE19:00. H Información T Z D Ay R16:00 y festivos de 11:00 a 14:00 reservas: 943188203. K R I A R A L D G U A K O T K O R L K I Segura · Museo Erraztiolatza A T, A N. B A I T A R

1 4 9 7 2 3 8 6 5

ñ

NICO

6 7 5 8 9 4 2 1 3

IEL DE LA CARA

3 8 2 5 6 1 7 9 4

CCIÓN DE SESTEAR

5 9 6 1 4 7 3 8 2

ñ

7 2 3 6 8 5 1 4 9

AUTENTICIDAD

ca más moderna, hasta elP siglo XIV, adentrándonos poco a A poco en el mundo del confitero vasco. Visitas de lunes a sábado: 16:00-20:00 horas. Grupos con cita previa. 943670727. Ú ñ ñ

8 1 4 2 3 9 6 5 7

ñ

ñ

LETRA GRIEGA


16. alea | 2013ko martxoa

Zaharrak berri

31

Berrobi duela ehun urte

GureGipuzkoa.net | Entrada al pueblo de Berrobi © CC-BY-SA: Indalecio Ojanguren Urtea: 1914-15 Eliza eta frontoiaren kokapenak azkar ezagutarazten dute Berrobi. Eskuineko irudian, herriko sarreratik ateratako argazkian, egun oraindik mantentzen diren etxe batzuk atzeman daitezke: ezkerretik hasita lehenengo laurak Juanitonea, Aizalde Berri, Azpiko eta Sorone Txiki etxeak dira, ia berdin daudenak. Eskubialdean Antzi azpikoa etxea ikus daiteke. Urrunean, argazkiaren erdialdean, frontoia agertzen da, egun desagertua. Goiko argazkian hobeto nabari da frontoia, Iriarte baserria estaliz, eta Plaza Etxea, ‘Estankoa’ bezala ezagutzen dena ondoan duela. Ezkerreko lehenengoa Gabirinea baserria da, San Andres elizaren atzean dagoena. Garai hartan elizak errepide aldetik zuen sarrera, irudian agertzen diren eskaileretatik. Gabirinea eta frontoiaren artean ikusten den baserria, berriz, Usategi da. Bi baserri hauek egun desagertuak daude. Berrobiri buruzko lehen dokumentuak 1374 urtekoak dira, Tolosako bailarara gehitu zenean eta Juan I.a errege Espainiarraren onespena jaso zuen Burgosko korteetan 1379ko abuztuaren 16an. Argazkia atera zen garaian, 344 biztanle zituen.

GureGipuzkoa.net | Entrada al pueblo de Berrobi © CC-BY-SA: Indalecio Ojanguren


32

Sección

1. alea | 2011ko hilabetea

Erlezain eguna Zegaman apirilean Argazkia: Núñez


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.