Txantxangorri 93

Sabores Como pétalos

··· Mairus

De mañana, sobre la luz más poderosa arranca el día, se vierten en mí las ganas de un sol misterioso, los pensamientos enteros me sonríen, se vuelca mi boca en tu rostro imposible, y permanece el cuerpo solícito de amores, cubierto de raíces para darnos cobijo entre las hojas de un libro no escrito con la savia fresca de nuestra historia, el paso lento son pisadas al paraíso, vegetación, mimo y gloria.

93. alea | 2019ko abuztua

3

··· Alberto González

Zer irakurri 04 Gaia: Biozkornako lainoharriak 08 Hizketan: Jose Antonio Pagola 11 Sakonean: Ingurumen heziketa 15 Argazkiak 18 Kirolak: Aintzane Agirre 21 Ibilbidea: Hondarribia 24 Gastronomia: Zaporedun urak 29 Aisia 30 Agenda 31 Zaharrak berri

··· Rawpixel

Argitaratzailea: Belako publizitatea eta komunikazioa Helbidea: Herriko plaza 2, baxua; 20.270 Anoeta (Gipuzkoa) Kontaktua: 943.698.996 - 660.913.777 belako@belako.info Diseinua: Belako publizitatea eta komunikazioa www.belako.info Publizitatea: txantxangorri@txantxangorri.info Inprimategia: Gertu (Oñati) Tirada: 3.000 ale Lege-gordailua: SS-1161-2011 Erredakzioa: Amaia Núñez, Agurtzane Núñez, Martín García, Julian Bereciartua, José Antonio Pagola, Olivia Sanchez, Mairus, Joxe Landa, Txomin Garmendia, Alberto Gonzalez eta Mikel Olano.

Txantxangorrik ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik. Debekatua dago aldizkariko edozein testu edo argazki idatzizko baimenik gabe erabiltzea. Aldizkari hau dohainik banatzen da eta iragarleei zein harpidedunei esker argitaratzen da.

Txantxangorri no se hace responsable de las opiniones y textos publicados en la revista. Queda prohibida la reproducción de textos o fotografías sin la autorización escrita correspondiente. Esta revista se distribuye gratuitamente y se publica gracias a los anunciantes y suscriptores.

Gaia Biozkorna, el collado de las piedras de niebla

93. alea | 2019ko abuztua

4

Se acaban de descubrir un dolmen, un cromlech y un menhir en el lugar Alberto GonzĂĄlez otia@basozaina.com

E

l pasado mes de abril de este 2019 muchos medios de comunicaciĂłn se hacĂ­an eco del descubrimiento del extraordinario cromlech Jaizkibel V en Hondarribia. ÂżAlguien se acuerda del nombre de la persona que encontrĂł el megalito? La realidad es que casi ningĂşn medio citĂł a su descubridor, quizĂĄs debido a las obligadas e innecesarias prisas del modelo de sociedad actual, que vicia y confunde a menudo el tocino con la velocidad. Junto a Luis MillĂĄn del grupo de prospecciĂłn Hilharriak, salimos de ÂŤcazaÂť por Urbia-Aitzgorri con el irundarra IĂąigo Txintxurreta, que nos va a enseĂąar sus Ăşltimos hallazgos, el de Jaizkibel V lo localiza y difunde en

Biozkorna, lainoarriak, al fondo Arriurdin. ¡¡¡ A. Gonzalez åmbitos especializados en diciembre de 2002.

Con un desnivel de 480 m. desde el aparcamiento de Arantzazu hasta el collado de Biozkorna, hablamos ya de una ex-

 ��

cursiĂłn seria, hay que andar y subir, pero el esfuerzo merece la pena.

Las posibilidades desde aquĂ­ para hacer una ruta circular y aprovechar los casi 1.200 msnm. del collado para navegar por la sierra sin perder altura son variadas, al sur tenemos Artzanburu, al noroeste Arriurdin.

Mojones alineados Biozkorna es una pequeĂąa meseta inclinada que

cuelga sobre el barranco del lado gipuzkoano de la sierra con unas vistas extraordinarias.

Lo primero que llama la atenciĂłn tras pasar una balsa ganadera y junto a un poste informativo, es un perfecto y recto alineamiento de pequeĂąos mojones o monolitos de piedra, llamados ÂŤlainoharriakÂť o piedras de niebla. Se colocaron a mediados del siglo XX, para ayudar a pastores,

93. alea | 2019ko abuztua

Gaia

5

Monolito Lizarraga. Al fondo a la derecha Udalaitz, y a la izquierda Anboto. ¡¡¡ A. Gonzalez

Los lainoarriak se pusieron para ayudar a orientarse en el cordal los dĂ­as de niebla ganaderos o excursionistas a orientarse en el cordal los abundantes e incĂłmodos dĂ­as de niebla en los que estĂĄ prohibido perderse.

AllĂ­ mismo, a escasos 4 metros de las lainoharriak, por donde han pasado miles de veces montaĂąeros, pastores, mineros o ganaderos, ÂŤTxintxuÂť nos enseĂąa un cĂ­rculo incompleto de piedras, de 9,50 m de diĂĄmetro y formado por una especie de anillo de

Es posible que estas manifestaciones megalĂ­ticas se olviden y jamĂĄs sean excavadas una anchura de 1,70 metros. ÂżEs un chromlech?

En apariencia se asemeja al estado en el que estaba Jaizkibel V cuando lo Iùigo Txintxurreta en el monolito Lizarraga. ¡¡¡ A. G. descubrió, pero sin excavación arqueológica no se puede afirmar nada con rotundidad.

Dolmen A 80 metros del cromlech y casi colgando del barranco, Txintxurreta nos enseùa un dolmen que tambiÊn ha pasado hasta ahora desapercibido, Caminando al sel de Lizarraga, al fondo Oùati. ¡¡¡ A. G.

6

93. alea | 2019ko abuztua

Gaia

Si se pusiera en pie el monolito, al oeste marcaría Udalaitz y Anboto y al este Txindoki en esta ocasión por confundirse con una cercana zona de extracción minera. El complejo minero de Katabera al que pertenece este rincón es espectacular, situado en altura y ya abandonado, se extraía calamina, blenda y galena. El túmulo del dolmen mide 17 metros de diámetro y está muy deteriorado. En lo que sería la cámara del monumento funerario se aprecia una excavación probablemente para encontrar mineral.

Desde Biozkorna descendemos hasta el cercano sel de Lizarraga a 1.046 msnm. desde el que se disfruta una sensacional vista de Oñati.

Tras un primer y segundo plato de quitarse la txapela, Txintxurreta nos sorprende con un exquisito postre que completa un menú de escándalo, una gran piedra tumbada fuera de lugar, que no debería estar allí, es decir, quizás transportada por algún interés desde otro lugar y con apariencia de haber sido tallada. La piedra mide 3,55 metros de largo y 1,70 metros de ancho en la base. Si se pusiera en pie el monolito, al oeste marcaría la peña de Udalaitz y Anboto y al este la elegante arista del Txindoki, un lugar per-

Cromlech Jaizkibel V en Hondarribia. ··· Luis Millan

Dolmen Biozkorna, en el fondo Txindoki. ··· A. González fecto para un menhir.

La vuelta la hacemos cruzando con buen tiempo el complicado collado de Aitzezarte y bajando hasta el túmulo funerario de Malla para descender a Arantzazu.

Iñigo Txintxurreta, durante varios años redactor en Argia de muchos y diversos artículos de divulgación, tiene un exquisito olfato con las piedras. Ha descubierto

cientos de monumentos megalíticos, un curriculum demoledor. El 23 de marzo de 2019 descubre un chromlech, un dolmen y un menhir en Urbia-Aitzgorri que se podrían situar en el Bronce Neolítico.

Se dice que la historia se repite y es probable que tengan que pasar 17 años para confirmar si estas tres manifestaciones megalíticas son

auténticas, aunque también es posible que se olviden y jamás sean excavadas.

En Gipuzkoa tenemos una excelente colección de megalitos, pero este especial mundillo con frecuencia parece estar confuso e inmerso en una persistente niebla que obnubila la razón y los sentidos, igual que en muchas otras actividades.

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua: Gure mundu txikia

7

La ermita San Gregorio de Astigarreta Martín García Garmendia > historias cercanas

E

l 21 de Julio se celebró en Astigarreta la romería a San Gregorio Magno. Antiguamente sus vecinos la celebraban en Pentecostés, a 50 días de Pascua, si seguimos la liturgia cristiana. Puesto que dicho día siempre llovía, optaron por un mes mejor, y de ahí el día 21 de julio de este año.

De la docena de ermitas e iglesias que tiene Beasain, ésta es la situada a mayor altura (620 metros s.n.m.). Este Santo tenía mucho predicamento entre los vecinos de Astigarreta, sobre todo para paliar problemas de sequía. Fue en 1986 cuando se efectuó una gran restauración en este edificio religioso.

Era antigua ruta de peregrinos hacia Santiago, y me dice la pintora Pilar Mugica, del caserío Otegi y cuidadora voluntaria de la ermita, que al pasar junto a ella algunos peregrinos deslizaban entre sus barrotes la limosna y una nota con sus devotas peticiones al Santo. San Gregorio se ubica a unos 15 minutos de Mandubia, muy próxima a los túmulos prehis-

Ecce Homo de Astigarreta, en 1916, y la ermita, 1944.··· Indalecio Ojanguren tóricos Trikuasti I y II. Cuando ahora pasamos por Astigarreta cuesta creer la importancia que tuvo como Villa hasta su anexión a Beasain en 1929; antes ya lo hicieron Gudugarreta en 1882 y Arriaran en 1927.

En 1862 Astigarreta tenía ocho caseríos en su casco urbano de 94 per- La ermita en la actualidad.··· Martin García sonas; 65 vecinos vivían en otros ocho caseríos tará creer que Astiga- cieron 676 personas, una ubicados a unos 15 minu- rreta en 1862 tenía 35 media de 6,76 al año. La tos de distancia del cas- caseríos activos con 53 prueba de tal vitalidad co; 100 personas más lo familias y 340 personas es que en ese mismo pehacían en nueve caseríos de población, junto con riodo solo fallecieron 319 situados a unos 30 minu- parroquia y molino. Var- personas, una media de tos de la parroquia; y, por gas Ponce resumió la 3,19 al año. Esos vecinos último, diez caseríos con vitalidad de Astigarreta generaron en el quinque81 habitantes se situaban así: Entre los años 1701 nio 1847/1851, último en a unos 45 minutos de a 1800 se celebraron 162 que se recaudó el Diezdistancia completando la matrimonios, o sea, una mo como tal, 5.660 r/v de población. media de 1,62 al año. En Diezmo y otros 2.500 r/v A los lectores les cos- ese mismo periodo na- de Primicia.

8

Hizketan

93. alea | 2019ko abuztua

ÂŤSiempre me preocupo de escribir de manera sencilla y claraÂť Jose Antonio Pagola > TeĂłlogo

S

Amaia Núùez

us libros son una reflexiĂłn sobre la sociedad de nuestros dĂ­as, que escribe con lenguaje sencillo. Con ‘JesĂşs.

Aproximación histórica’ admite sentirse desbordado, ya que ha llegado a la docena de traducciones.

-ÂżCuando estudiaste teologĂ­a pensabas en escribir libros?

-Cuando estudiÊ en Roma tuve que redactar diferentes trabajos tanto de teología dogmåtica como de ciencias bíblicas. Luego, en L’École Biblique et Archeologique tambiÊn elaborÊ un trabajo para obtener el título del Centro. Pero en aquellos momentos no pensaba en escribir libros.

-ÂżCuĂĄndo empezaste a escribir?

-Yo aprendĂ­ a escribir en el Diario Vasco. EmpecĂŠ en 1980 y he estado redactando un artĂ­culo semanal durante 33 o

PINTURA DECORATIVA DECORACIĂ“N - MANUALIDADES

BEASAIN

  TOLOSA

34 aùos. Comentaba el evangelio del domingo pero abordaba problemas muy vivos de la realidad: la crisis de fe entre nosotros, el problema del paro; la crítica al terrorismo de ETA, el futuro de la Iglesia‌ Fue una experiencia apasionante que me enseùó a amar al pueblo concreto y a reflexionar sobre la sociedad de nuestros días. DisfrutÊ mucho y tambiÊn sufrí.

Me llegaban alabanzas y crĂ­ticas tanto en ‘Cartas al Director’ como por correo postal.

-ÂżA quiĂŠn te diriges cuando escribes?

-Cuido mucho lo que escribo. Lo primero que me preocupa no es el tema Jose Antonio Pagola.¡¡¡ Núùez sino que pienso, antes que nada, en los lectores no las valora; familias tenderån. Por lo general, a los que me dirijo y en el que no son felices a pe- redacto frases cortas, no mensaje que les quiero sar de tener de todo... pårrafos interminables comunicar: parejas que Siempre me preocupo de que cansan a los lectores. se acaban de divorciar; escribir de manera sen- -La mayoría de tus lipersonas que se encuen- cilla y clara, sin emplear bros estån escritos con tran solas; mujeres que tÊrminos cuyo sentido capítulos o relatos corsufren porque la Iglesia preciso muchos no en- tos. ¿Por alguna razón?

-No. Depende de cada libro. Por ejemplo mi libro ‘Una ĂŠtica para la paz’

(aĂąo 1992) donde hago una lectura resumida de

la historia de ETA hasta

ese momento, y luego un

anĂĄlisis de la doctrina de

Arteka Tolosa

 � � �� � ­ los Obispos de esa etapa

93. alea | 2019ko abuztua

tiene 800 pĂĄginas. Mi libro mĂĄs importante: ‘JesĂşs. AproximaciĂłn histĂłrica’ tiene 571 pĂĄginas.

Tengo bastantes libros de 200 o 250 pĂĄginas.

-TambiĂŠn tienes mĂĄs pequeĂąos Âżno?

-SĂ­, a veces muy pequeĂąos, pues son la transcripciĂłn de conferencias que he impartido en diferentes lugares. Siempre me han dicho los lectores que les ha hecho mucho bien.

-ÂżQuĂŠ te viene a la cabeza cuando se traducen a tantos idiomas?

-Tengo mĂĄs de una docena traducidos a lenguas europeas, pero el libro ‘JesĂşs. AproximaciĂłn histĂłrica’ me ha desbordado. En estos momentos se puede leer en espaĂąol, euskara, catalĂĄn, portuguĂŠs, italiano, francĂŠs, inglĂŠs, brasileiro, ruso, japonĂŠs y chino. AdemĂĄs, se estĂĄ traduciendo al esloveno.

- Y ÂżquĂŠ sientes?

-ÂżQuĂŠ siento? He pasado muchos aĂąos estudiando con rigor a los grandes investigadores de la historia de JesĂşs, para luego, con lenguaje sencillo acercar su persona y su mensaje a los hombres y mujeres de nuestros tiempos. Siento que esta acogida asombrosa no se debe a JosĂŠ Antonio sino

Hizketan

9

Diferentes ediciones internacionales del libro.¡¡¡ Núùez

“

Siempre me han dicho los lectores que les ha hecho mucho bien

�

al poder de atracciĂłn de JesĂşs.

-ÂżCĂłmo se explica este ĂŠxito en una sociedad que estĂĄ perdiendo la fe en Jesucristo?

-Junto con otros muchos pensadores, creyentes y no creyentes, incluso agnĂłsticos y ateos, tambiĂŠn yo pienso que JesĂşs es lo mejor que ha dado la Humanidad: el potencial mĂĄs admirable de luz y esperanza con el que podemos contar los seres humanos. La historia humana se empobrecerĂ­a si un dĂ­a se perdiera la memoria de JesĂşs. Lo que mĂĄs me apena en estos

momentos es ver cĂłmo muchos abandonan a JesĂşs sin haberlo conocido nunca. No los juzgo. Lo que lamento es que los que nos llamamos cristianos no somos capaces de contagiar nuestra fe en JesĂşs con un poco mĂĄs de pasiĂłn.

-ÂżEstĂĄs preparando algĂşn otro libro?

-SĂ­. Estoy preparando una obra importante.

Su tĂ­tulo serĂĄ: “JesĂşs Maestro interior. Lectura orante del Evangelioâ€?.

Mi proyecto es recuperar la figura de JesĂşs como Maestro interior y proponer una lectura orante del Evangelio actualizada y orientada hacia dos objetivos: contribuir a la renovaciĂłn interior del cristianismo tal como se vive en la actualidad y recuperar la espiritualidad revolucionaria de JesĂşs que considero el camino mĂĄs adecuado para anunciar el Evangelio en la sociedad postmoderna de nuestros dĂ­as.

Gudari kalea 15, behea Tel.: 943 650 199 20400 TOLOSA 943 654 836

anorgatxiki@gmail.com

Oria Etorbidea 4, LASARTE-ORIA

www.cristaleriaanorgatxiki.com

10

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua: eguraldia

Pinu insignis-aren atarramendua Joxe Landa, eguraldian aditua

A

razo larria sortu du Euskal Herrian zuhaitz mota honek senda ezineko herdoi gaitzarekin.

Aspalditxo agertu ziren horren arrastoak eta gehitzen joan da. Orain inork ez dauka itxaropenik pinu insignis-arekin.

Duela ehun eta berrogeita hamar urte Amerikatik ekarri omen zuten. Lehenengotik ez zitzaion garratzi handirik ematen, materialetarako gutxi balio ote zuen eta su egurretarako berriz oso motela zelako.

Baina tratamenduen bidez lortu zen erabat baliagarri izatera.

Horrela, asko landatu zen Euskal Herrian zuhaitz mota hau eta emaitza mardula eman du urte pila batean. Gainera uste zen lehenengo landa aldiak bakarrik emango zuela itxura antzean eta gero ez zirela mardul haziko, baina ez da horrela gertatu. Hemen ezagutzen diren zuhaitzetan gehien eman duena izan da, hain zuzen mota askotako baliagarritasunak aurkitu zitzaizkiolako.

Orain badirudi amai-

tu dela horren bolada.

Lehen gaztainarekin eta beste mota batzuekin ere gauza bera gertatu zen eta utzi egin zitzaion haiek kudeatzeari eta oraingoan pinu insignisarekin ere gauza bera gertatuko dela dirudi. Jadanik ez du berriz inork landatuko hori eta beste mota batzuei begira jarri behako da. Garbi sumatzen da joera hori.

Intsignis pinuaren materialak badauka estimazioa eta badaramatzate.

Beraz garbi geratuko dira mendi lurrak beste zer edozer landatzeko.

Gaitzak harrapatzen ez dituen pinu motak eta tarteka autoktonoa ere ez leudeke gaizki, nahiz eta etekina azkar dakarren mota nahi izaten du jabeak.

Eukaliptoa eta pinu Japonesaren artean, lehenengo hori azkarra eta emankorra, genero baldar samarra dela diote lurrarentzat ordea. Dena dela, nik uste dut, administrazioak parte gehiago hartu behar lukeela kudeaketa honetan, baina baserritarrei eta lur jabeei kasu eginaz.

Izan ere, hau guztia gizartearen altxor bat bezala hartu behar litzake, langintza horietan dabiltzanei kasu eginaz.

Gaur baserrik bizi izatea galdu den honetan arreta berezia jarri behar lukete gizartea antolatzeko ardura dutenek.

Paraje menditsua da lurralde hau eta tristea izango litzake mendi sail handia sasiak hartuta ikusteak. Lehen ganaduak ere lan jatorra

egiten zuten mendiko abereak lurralde horiek txukun eta itxuroso edukitzen. Larre behiak, ardiak, ahuntzak eta abarrek. Lurralde handia suposatzen dute hemengo mendi maldak eta bertatik bertarako zerbait baliagarria produzitzea garrantzi handiko ekintza litzateke. Soro eta belardiak gutxitu dira galanki eta ea baso bezala kudeaketa egoki bat asmatzen dugun.

··· Núñez

Sakonean

93. alea | 2019ko abuztua

11

Ingurumen heziketa, inoiz baino beharrezkoagoa Haurrek adi jarraitzen dituzte hegazti basatien inguruko azalpenak. ¡¡¡ Eneritz Gorrotxategi

Naturarekiko errespetua handitu da, baina jakintza galdu dugu

E

Mikel Olano, basozaina

kologia, bioaniztasuna eta antzeko kontzeptuak modan jarri zaizkigun honetan, naturatik aldentzen ari gera etengabean. Gure gazteak eta ez

hain gazteak naturatik at bizi gara, lurrarekin harremandu gabe. Natura errespetatzen dugu baina, aldi berean, ez dugu ezagutzen.

Gero eta urbanitagoak gera. Smartphone

bat esku artean badugu nahikoa, ez dugu beste ezer behar. Nahikoa gure mundu birtual horretan zoriontsuak izateko.

Baserria pikutara joan zaigun honetan, lurrarekin harremantzeko

aukera ere joan zaigu. Ez da paisaia aldatzen ari den gauza bakarra, gure nortasuna ere aldatzen ari da. Hainbat landare eta animalia bizilagun ditugu eta ezagutzea komeni zaigu. Ezin dugu

12

93. alea | 2019ko abuztua

Sakonean

pentsatu gurea dela espezie bakarra. Akats larria izango litzateke hori.

Gainontzeko espezieak suntsitzen baditugu, gurea ere kinka larrian egongo da.

Ingurunea ezezaguna Oso eskolatuak ditugu gure gazteak. Munduko herrialde guztiak buruz ikasi dituzte nahiz eta hurrengo egunean ahaztuak izan. Matematika, ingelesa eta gainontzekoetan trebeak izan behar dute, bestela jai daukate.

Hori bai, etxe aurrean dituzten zuhaitzak ez dituzte ezagutzen. Ez da arrastorik ere. Txepetxa, txantxangorria edo birigarroa bereizten ez dakite. Gure ibai eta erreketan bizi diren animaliei buruz zer esanik ez. Saguzarrak eta sugeak, ah, ze nazka! Hori bai. Songoku, Pokemon eta antzeko marrazki bizidunen bildumak de pe a pa dakizkite.

Gure gurasoek ederki bereizten zituzten zuhaitzak, animaliak eta gainontzekoak.

Inguruan zuten natura ondo ezagutzen zuten.

-“Gaur goizean galeperra entzun diat...”

-“Atzo gabirai zuria (Mirotza) pasa huen etxe azpiko sorotik...”

Naturzaletasuna Gaur egun, zorionez, naturarekiko errespetua gailendu da, baina, zoritxarrez, jakintza galdu dugu. Transmisiorik ez da egon.

Urubia, aske utzi aurretik. ··· Núñez Natur zaleak gara denok. Etxe ondoan dorrotxori (txolarrea) kume bat hilik topatzen badugu, bihotza lehertzear jartzen zaigu.

Hori bai, gure mendi eta txoko guztiak hanka azpian pasa eta ez da ezer gertatzen. Mendiak folklore plaza bihurtzen ari zaizkigu. Hemen lasterketa han lasterketa...

Mundu bat jende behin eta berriro orain arte lasaiak ziren gure mendietan.

Antzeko adibide mordoxka jar ditzaket beste hainbat jarduerari buruz.

Motoak mendian... eta abar luze bat. Non dago lasaitasuna ? Nora goaz?

Urubiaren hanken xehetasuna. ··· Núñez Askotan iruditzen zait mutur batetik bestera igarotzen ari garela. Eta agian erdian dago oreka.

Horregatik beharrezkoa dugu hanka azeleragailutik altxa eta atzerantz

pixka bat begiratzea.

Honen arira, iruditzen zait basozainok ere zerbait egin dezakegula ingurumen heziketaren arloan. Lan mota asko ditugu baina hau izan dai-

93. alea | 2019ko abuztua

Sakonean

Basozainen lanetako bat ere bada zaurituta edo gaixo dauden animaliak jasotzea teke garrantzitsuenetako bat. Segidan doa adibide bat: gure lanetako bat da zaurituta, gaixo eta antzeko egoeretan aurkitzen diren animaliak jasotzea. Segidan errekuperazio zentro batera eramaten ditugu.

Bertaratutako animalia kopuru bat hil egiten da, zauri larriak dituztelako, oso gaixo sartu direlako, eta abar. Beste kopuru bat bizirik gelditzen dira, baina berriro naturan birsartzeko moduan ez.

Adibidez, hegazti bat hegala moztuta. Baina beste batzuk dezente ondo errekuperatzen dira eta askatuak izaten dira.

Aurreko ekainean antzeko zerbait egin genuen bi herri txikietan: Gabirian eta Altzon.

Urubiak (hontza mota bat) askatu genituen ilunabarrean.

Apo-hontzak kostaldean du bere bizilekua. ¡¡¡ Núùez Protagonistak, nola ez, urubiak ziren, baina baita ere bertan bildu ziren gaztetxoak, beraien gurasoak eta gainontzekoak.

Ikustekoa da gazte hauek jartzen dituzten begiak, daukaten kuriositatea, egiten dituzten galderak.

Nola egoten diren adi-adi ematen zaiz-kien azalpenen aurrean, eta azkenik ze txalo eta saltoak egiten dituzten hegaztia aireratzeko momentuan.

Bi herrietan jendetza bildu zen ilunabarrean hontzak nola hegatzen ziren ikusteko. Zalantzarik gabe hau ere heziketa da. Xumea bezain eraMikel Olano urubia haurrei erakusten. ¡¡¡ Núùez ginkorra.

 ­€ ‚ ‚ƒ „  … ‚†  ‡ˆ ‰ … ­

 � � � �� � � � ��� � � � �

13

14

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua

Necesidad del espíritu Jose Antonio Pagola, teólogo

L

o «espiritual» no evoca hoy gran cosa en muchos de nuestros contemporáneos. La misma palabra «espíritu» queda asociada al mundo de lo etéreo, lo inverificable, lo irreal.

Solo parece interesar lo material, lo práctico, lo útil y eficaz.

Incluso, podríamos decir que «lo espiritual» suscita en muchos una actitud de reserva y sospecha. El pensamiento marxista nos ha puesto en guardia frente a actitudes espirituales incapaces de tomar en serio la materia y la construcción de la ciudad terrestre.

Por su parte, representantes de la sicología profunda han descalificado, de manera penetrante, un espiritualismo olvidado de la esfera de los instintos y de la vida del cuerpo.

Y sin embargo, son bastantes las voces y los movimientos que reclaman hoy con fuerza el retorno del espíritu. La nostalgia del hombre occidental no busca solo un nuevo sistema socio-económico, ni nuevas filosofías, sino una nueva vida, un aliento nuevo, una fuerza de salvación capaz de li-

··· Klappe berar al hombre del desencanto, del absurdo y del nihilismo destructor.

Es aquí donde debemos situar hoy los creyentes la fe en el Espíritu Santo, para redescubrir con gozo las posibilidades que se nos pueden abrir, si sabemos acoger con conciencia viva la acción salvadora de Dios en nuestras vidas.

Los creyentes siempre han reconocido al Espiritu una eficacia regeneradora. El hombre que acierta a abrirse a la acción de Dios en lo profundo de su corazón, descubre una fuerza capaz de regenerarlo, unificarlo, iluminarlo e impulsarlo más allá de los límites en

que parecía iba a quedar encerrado para siempre.

Una gran parte de los hombres y mujeres de nuestro tiempo viven en desarmonía consigo mismo, sin un núcleo interior que unifique sus vidas, sin una razón profunda que dé alimento a du existencia, alienados desde lo más profundo de su conciencia, sin pertenecer a sí mismos, sin sospechar nunca que en lo más hondo de su ser hay una fuerza capaz de transformar sus vidas.

Los cristianos necesitamos creer más y con más concreción en la eficacia humanizadora y liberadora que tiene el vivir abiertos a la acción de

Dios en nosotros.

El hombre no recupera su integridad replegándose sobre sí mismo, ni alcanza su liberación sometiéndose al poder, la ciencia o el dinero. El hombre se va haciendo humano cuando se abre a la acción del Espíritu que nos pone en armonía con nosotros mismos, nos conduce al encuentro con los otros en la verdad y la paz, y nos abre a la comunicación gozosa con Dios.

Nada de esto se puede entender desde fuera.

Cada uno debe descubrir por experiencia propia cómo la fe y la docilidad al Espirítu satura de sentido y de gozo su existencia.

1. alea 93. alea| |2013ko 2019kohilabetea abuztua

Argazkiak

Zezen plazako sarrera nagusia. Behean, Iñauterietan txarangak palkoan.··· Argazkiak: Nuñez

Pilarreko baseliza | Ikaztegieta Herrigunearen kanpoaldean, errepidearen eta ibaiaren artean, Ordiziarako erreppideko zubiaren ondoan, kokatuta dago Pilarreko Andra Mariaren baseliza. Pilarren izenpean dagoen Gipuzkoako baseliza bakarra da. Garai batean ibaiaren beste aldean Santiagori eskainitako beste ermita bat zegoen. Haren ordez eraiki omen zen Pilarrekoa. Diotenez, Ikaztegietako apaiz batek eraiki zuen baseliza berri hau XIX. Mendean, Zaragozako basilikan Pilarreko Andra Mariari egindako irainaren kalte-ordain gisa. Gaur egun Santiago zein Pilarreko Andra Mariari eskainia dago eta urtean behin meza ospatzen da, urriaren 12an, Pilarreko Andre Mariaren egunean.

Eraikina errektangeluarra da eta teilatua bi uretara du. Sarrerako atearen gainean Andre Mariaren ikurra dago eta ezkerrean pontea.

Barrualdean, egurrezko erretaula nagusian hiru irudi dira nagusi: Pilarreko Andre Mariarena erdian, Santiagorena ezkerrean eta Paduako San Antoniorena eskubian. Baselizaren erdiko arkuan ‘Guztia ederra ta garbia zera Maria. Jatorrizko pecaturik ere garbia’ esaldia dago idatzirik.

15

Argazkiak

16

11. alea | 2012ko urria

Zein herri da ? a k n o err

Argazki

Bidali zure erantzuna txantxangorri@txantxangorri.info helbidera zure datuekin (izen-abizenak eta telefonoa) edo deitu 943.698.996 telefono zenbakira. Urtean zehar argitaratzen ditugun argazkiak asmatzen dituzuenon artean bi lagunentzako bi bazkari zozkatuko ditugu. Anima zaitez!

Txantxangorrik adierazten du lortutako datuak ‘4. Argazki Erronka fitxategian sartuko direla lehiaketak irauten duen denboran eta zozketa egiteko eta saridunekin harremanetan jartzeko helburuarekin. Datu hauek konfidentzialtasun osoz tratatuko dira eta legez ezarritako segurtasun neurrien babesean gordeko dira. Era berean, datuen jabeei jakinarazten zaie datuok ikusteko, zuzentzeko eta ezabatzeko eskubideak erabili ahal izango dituztela Legeak aurreikusten duen moduan.

11. alea | 2012ko urria

Argazkiak

17

Mendian murgilduta Oraindik ezkutuan dauden herriak badira.

Zuhaitz artean, mendien magalean, begi bista altxatu behar izaten da ikusteko, nahiz eta mendeetan egon diren leku berean. ··· Núñez

eto R fotográfico

¿Qué pueblo es?

Envíanos tu respuesta a txantxangorri@txantxangorri.info con tus datos (nombre, apellídos y teléfono) o llámanos al 943.698.996. Entre todos los que acertéis las imágenes publicadas durante este año sortearemos dos comidas para dos personas. ¡Animate!

Txantxangorri informa que los datos se incorporarán al fichero ‘4. Argazki Erronka’ durante el tiempo que dure el concurso y con el único objetivo de realizar el sorteo y ponerse en contacto con los premiados. Los datos obtenidos serán tratados con total confidencialidad y se conservarán bajo las medidas de seguridad legalmente establecidas. Asimismo, le informamos de la posibilidad de que ejerza los derechos de acceso, rectificación, cancelación y oposición de sus datos de carácter personal tal y como dispone la ley.

18

Kirolak

93. alea | 2019ko abuztua

«Ez dago nesken edo mutilen kirolik, baina asko dago oraindik bide horretan lan egiteko» Aintzane Agirre > Gimnasia erritmiko eta zumba irakaslea

A

Agurtzane Núñez

intzane Agirrek bizitza guztia darama kirolean.

Zortzi urterekin hasi zen gimnasia erritmikoan eta egun, 21 urterekin, entrenatzaile lanetan jarraitzen du. Gainera, zumba monitore ere bada.

-Nolatan hasi zinen gimnasia erritmikoan?

-Zortzi urterekin eskolako bi lagunek esan zidaten gimnasia erritmikoa egiteko iragarki bat ikusi zutela egunkarian Ibarrako Belabieta kiroldegiarena eta apuntatu egin behar zirela.

Nik ez nekien zer zen ere, baina probatu eta ez nuen utzi. Lagunek, bai, urte bete ondoren edo utzi zuten.

-Noiz arte izan zinen gimnasta?

-Hogei urtera arte edo egon nintzen. Zoritxarrez lesio asko izan ditut, belaunean, sorbaldan… eta ezin izan nuen nahi nuen bezala aritu. Denboraldia oso ondo hasten nuen baina gero lesioekin gaizki iristen nintzen bukaerara.

-Orduan hasi zinen en-

trenatzen?

-Lehenengo taldea 15 urterekin hartu nuen. Monitoreren bat falta zuten eta aurre-benjamin talde bat entrenatzeko eskatu zidaten, gero eskolan erakustaldia egiteko.

Gero 17rekin, Lizartzan ere talde bat entrenatzen hasi nintzen. Selektibitatearen ondoren, ezin izan nuen unibertsitatean hasi azken unean kanpoan geratu nintzelako eta orduan Donostiako klub batean entrenatzen hasi nintzen.

Goizetan beraiekin, eta arratsaldean Ibarran ni neu entrenatzen nintzen, utzi nuen arte. Orain entrenatzaile lanetan bakarrik nago.

-Zein adinetako gimnastak dituzu?

-Benjaminetatik hasi eta jubeniletaraino eramaten ditut. Batzuekin txikiak zirenean hasi nintzen lan egiten eta eduki duten garapena ikustea oso polita da, nire lanaren alderdi politena dela esango nuke. Lan asko ere eskatzen du, bakoitzak bere maila duelako.

Eskertzekoa da 21 urte-

Aintzane Agirre zunba erakustaldi batean.··· Núñez rekin hainbeste talderen ardura izatea eta nire lanean konfidantza duen hainbeste gimnasta edukitzea.

-Txapelketetan parte hartzen duzue?

-Normalean eskolaz kanpoko kirol moduan

parte hartzen dugu. Hasierako txapelketak Gipuzkoako Txapelketarako sailkapena lortzeko dira, eta hori gaindituta, Euskadikora zoaz. Gimnasta nintzenean Euskadiko txapelketara iritsi izan naiz. Duela lau

93. alea | 2019ko abuztua

Kirolak

19

Gimnasiako aparatuekin jolasean. ··· A. Agirre urte oso talde ona osatu genuen eta goian ibili ginen. Baina gero ez genuen jarraitu. Dakidala, Belabietan behintzat, ez dugu federaturik izan oraingoz, unibertsitatea hastearekin uzten dute gehienek. Hala ere, nire helburua ez da podiumera igotzea, esperientziagatik, nahiago dut ondo pasatzea eta egindako lana erakustea. Batzuetan oso ondo ateratzen da eta bestetan ez, minutu eta erdi bakarrik daukagulako 200 orduko lana erakusteko.

-Zumba begirale ere bazara.

-Bai. Ni zumba klasetara joaten nintzen, baina hemezortzi urterekin ea klasea eman nezakeen eskatu zidaten, irakasle faltan zenbiltzalako.

Ezer galtzekorik ez nuenez, baiezkoa eman nuen. Hilabete eman zidaten koreografiak prestatzeko eta egia esan, oso ondo moldatu nintzen eta klaseko emakumeak ere pozik geratu ziren.

-Koreografiak maila ezberdinetara moldatzen dituzu?

Gimnasia erritmikoko ariketa batean. ··· A. Agirre -Ikasturtearen hasieran nor etorriko den ez dakidanez maila ertainarekin hasten naiz, eta gero zailtasuna handitzen joaten naiz. Bukaeran maila nahiko altua jartzen diet. Zazpi koreo-

grafiekin hasten naiz, hilero bi aldatzen ditut eta ikasturte amaieran hamaika dantza jakiten dituzte. Datozen amentzako, gehienak amak baitira, aurten beren alabak ere eduki ditu-

20

93. alea | 2019ko abuztua

Kirolak

dan arren, motibazioa du dantzak ikastea. Beti saltoka gaude, salto egiten ez badute ez dutela ariketarik egin iruditzen zaie. Klasea mantso hasten naiz, eta dantza bestelako ariketekin ere tartekatzen dut, luzaketekin, eta abar.

-Denak emakumeak dira?

-Zumban oraingoz bai, behin mutil batzuk proba egin zuten, baina ez zuten jarraitu. Gimnasia erritmikoan izan ditut mutilak, eta aurten hiru animatu ditut. Baina zaila da, gaizki pasatzen dutelako jendeak esaten duenagatik. Beti dago norbait gimnasia nes-

Aintzane Agirre Berrobiko ginmasia erritmikoko taldearekin.¡¡¡ Núùez kena dela esaten duena.

Nik gaizki pasatzen dut eta haurrek gehiago, jendeak gaizki begiratzen dielako. Eta badakit

gimnasia egin nahiko luketen askok horregatik ez dutela egiten. Ez da bidezkoa bakoitzak nahi duen kirola egin

ahal ez izatea, ez dago nesken edo mutilen kirolik, baina asko dago oraindik bide horretan lan egiteko.

93. alea | 2019ko abuztua

21

Ibilbideak

Hondarribitik ibilaldia

O

··· Núñez

Iraupena: 50 min.

Zailtasuna: erraza Desnibela: 26 m.

Distantzia: 2,5 km.

Irteera: J. Ugarte plaza

raingoan ibilaldi hiritarra egingo dugu, Hondarribiako alde zaharrean murgilduz. Javier Ugarte plazako lorategiaren ondotik aterako gara, eta itsasertzeko ibilbidetik ezkerrerantz joko dugu, herri-gunerantz. Espaloiaren amaieran, Mariñel itsasontziaren ondotik igaroko gara.

Hor, errepidea gurutzatuko dugu eta eskuinerantz jarraituko dugu bidea. Etxeari buelta eman eta amaierara arte joango gara, eskuinean aurkituko dugun zebrabidea gurutzatuz, alde zaharrerantz.

Aurrean dugun plazatxoa gurutzatu eta ezkerretara, gorantz doan bidean barrera igoko gara.

Bidetik igoko gara eta segituan obelisko batekin topo egingo dugu. Hurrengo kalean, Santiago de Compostela izenekoa, eskuinetara jarraituko dugu eta alde zaharrean murgilduko gara.

Aurrera jarraituz Gipuzkoa plazara iritsiko gara. Plaza gurutzatuko dugu zuzen aurrera joanez. Kalean aurrera, gurutzatzen duen lehenengo kalean ezkerretara joango gara, Arma plazara iristeko.

Arma plazaren ondotik pasako gara eta segituan Sagarrondoko Andre Ma-

riaren eliza ikusiko dugu.

Elizari buelta emango diogu, atzeko eskailerak jaitsiz, eta aurrea jarraituko dugu, Apezpikuaren plazara iritsi arte.

Berriro ere, plaza gurutzatuko dugu sartu garen kontrako aldean dagoen kaletik igaroz. Amaieran, ezkerretara joko dugu, Hondarribiko harresiko sarreretako batekin topo eginez.

Harresira heltzean, eskuinerantz jarraituko dugu eta alde zaharra inguratuko dugu, Margolarien ibilbidean aurrera eginez. Kalearen bukaerara iristean, harresiaren ondotik jarraituko dugu pixka bat gehiagoz, aparkaleku baten ondotik igaroz, eta lehenengo etxearen bukaeran hasten den kaletik sartuko gara.

Bukaeraraino jarraituko dugu kalea, zuzen, eta berriro elizaraino iritsiko gara. Bertatik Arma plazara itzuliko gara, baina oraingoan gurutzatu egingo dugu, bestaldean dagoen bidean behera jaitsiz. Harresiaren kanpoko pasealekura iritsiko gara. Nahi badugu, ezkerretara jaitsiko gara edo aurrean dauden eskaileretatik jaitsiko gara behean dagoen lorategira. Bertatik, errepidea gurutzatu eta aurrean izango dugu berriro irteera puntua.

22

Ibilbideak

93. alea | 2019ko abuztua

Inguruan Hondarribiko harresia Historiaurrean sortu bazen ere, Hondarribiak XV. mendean hartu zuen garrantzia Frantziarekiko gatazkak zirela eta. Gaztelako erreinuaren muga defendatzeko gotorlekua eraiki zen bertan, eta hiribildua harresiz inguratu zen. Mendeetan zehar hainbat guda eta eraso jasan izan ditu, horien ondorioak oraindik ikusgai direnak, baina harresiaren zati handi batek gaur egun arte iraun du, orduko bizitza nolakoa zen erakutsiz.

Arma plaza eta gaztelua Hiri harresituko gune ezagunenetakoa da Arma plaza eta bertan dagoen gaztelua. Jatorrian armen hornidurarako gunea zen, baina jaiak ere ospatzen ziren, zezenketak esaterako. Hiribildua kokatzen zen muinoaren puntu altuenean dago plaza. Eraikin garrantzitsuena Carlos V.aren gaztelua da, eraikina handitu zuen erregearen izena daramana. Izatez, oinplano angeluzuzeneko gotorlekua zen. Egun Gipuzkoan kokatutako Paradore bakarra da. Gazteluaren ondoan, Sagarrondoko Andre Mariaren eliza dago.

Etxebestenea etxe-jauregia Hondarribia XII. mendean eraiki bazen ere, mendeetan zehar jasan dituen erasoen, guden eta suteen ondorioz, harresiaren barruan dauden etxe gehienak XVIII. mendean eraiki ziren. Etxerik zaharrenetakoa Palencia etxea edo Etxebestenea etxe-jauregia da, Apezpikuaren plazan kokatua. Bertan jaio zen Cristรณbal Rojas y Sandoval 1502 urtean, Sevillako apezpiku izan zena. Deigarria da jauregiaren aurrealdean duen armarria eta ojiba-arkuko leiho txiki eta estuak.

Harresiko sarrerak Hiribildu osoa inguratzen zuen harresiak bi sarrera zituen, Santa Maria eta San Nikolas izenekoak. Bi kasuetan hiri harresituen hainbat elementu zituzten, zubi-altxagarria, guardia-gorputza, kuboak, babeserretena, baita kapera ere. Santa Maria atea zen sarrera nagusia. Atearen gainean XIX. mendean jarritako herriko armarria du, baita eguzki-erlojua eta Guadalupeko Ama Birjinaren irudia ere. Harresiaren inguru guztia, berriz, egun lorategi diren foso batez inguratuta zegoen, Bidasoa ibaiaren aldean ezik.

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua: bertsotan

23

Erri kirolak

Txomin Garmendia, bertsolaria

E

rri-kirol edo allkar neurtzeko griña ori odoleandaramakigu euskaldunak, beste lekutan ere izango da zeozer, baiña emengo ugalmenik ez dala izango da nere iritzia.

Zorionez esan bearko, mudantza aundiak ditu erri-kirolak ere: bat, apustuak gutxitu zaizkigula.

Adibidez, pelotari batek partidua galdu edo irabazi, bere soldata jaso ta etxeratuko da; apustua galdu duan kirolaria? Apusturako dagon kirolariak laguntzailleak izaten ditu, norberak sardin-zarra janda kirolariari txuletak ematen ikusita gaude; apustua irabazi dutenak ondo, eta galdutakoak?

Gure aita zanak amaika aldiz esan oi zigun, apustu baterako sozio nola sartuarazi zuten eta irabazteko suertea izan zutela; bestea...?

Jaungoikoak bakarrik daki apustu oiek zenbat negar jarri duten pamilietan!! Orregatik esaten nun aurrez, zorionez mudantzak.

Errikirolarietan batez ere, izan da beste aldaketa bat, kirolariaren prestaketan: garai batean uste izaten zan egazti, txuleta eta arrautzez, ase bear zala mutilla; askotan gogo geiegi gabe janda, enpatxatuta eukitzen zuten kirolaria. Askotan entzunda gaude Santa Ageda aizkolariak nola arraitz-azalez bete zuan karobi-zuloa eta abar.

Diotenez, Keixeta aizkolaria konturatua izan bear zuan lendabizi, gogo onez jandako azak indar geiago zutela gogo txarretik jandako txuletak baiño.

Beste jokabide bat ere badago gaur len etzana: sendagillearena

joatea mutilla aztertu dezan.

Garai batean etzegon esan besterik!!

Beraz, lengo markak eta lanak baju daude gaurkoan ondoan, eta ez da arritzeko.

Bestetik, zenbait kiroletan aitonak dabiltz gaur ederbegira; ez garai batean bezela arrautzez eta txuletaz asetan.

Leen etzan alderdi on bat geiago badute gaurko kirolariak: txapelketan ugalmena or dago noski, baiña pestarik ez da izaten gaur erri-kirolik gabe; eta izen piska bateko aizkolari edo arrijasotzailleak udarako igande bat ez dauka libre, iñoizka egun batean bi erri serbitu bearra ere bai. Ori bada apustua galduta burukomiñez etxeratzea ainbatekoa.

Bai orixe!

Bada oraintxe txapelketa-ta alkar neurtu bearra, bada oraintxe sasoia eta bada oraintxe indarra, baiña apustu kontu ori gaur daukagu urri samarra, zorionean asko agortu da garai bateko negarra.

Garai bateko gertuketa zan arrautz eta aragian, mesede uste ta kalte ederra egingo zuan agian; izan ziteken aizkoran edo, izan ziteken arrian, sarri mutilla enpatxatuta jokalariak larri an.

Keixeta bat konturatua omen zan lendabiziko,

Joxe Aranburu ‘Keixeta’ aizkolaria Oñatiko txapelketan, 1925ean.··· Guregipuzkoa/CC BY-SA/I. Ojanguren gogo txarrez jandako txuleta etzala bere graziko, gustura jandako azarekin gaizki ez dala biziko, enpatxatuta mutillak asko etzula irabaziko.

Esaera da, ‘Ogitik bakarrik ez dala bizi gizona’, kirola berriz neurri batean ain degun gauza ona; neroni ere amaika aldiz begira pozik egona, da bere bidez etorri bitez pakea eta zoriona.

Onuzkero norbaitek esan du: Txomiñek ez ote du aipatu bear droga konturik? Erri-kiroletan bai ote dabil beste kiroletan ainbeste?

Gastronomia Edatea baino gehiago 24

93. alea | 2019ko abuztua

Ura bakarrik edan nahi ez badugu, bi aukera freskagarri gehiago ditugu: zaporedun ura eta granizatuak

U

Agurtzane Núñez

Fruitu gorriekin kolore biziko urak lortzen dira.··· Rawpixel

da ez da urtaro bat soilik, eguraldi ona eta tenperatura beroen sinonimo izaten da normalean, denen alaitasumerako. Horrekin batera, urteroko gomendioak hasten dira, ura edatearen garrantzia azpimarratzen dutenak.

Beti ura edatea, hala ere, aspergarria da batzuentzat eta azkenean freskagarriak erosten bukatzen dugu.

Azkenaldian, modan jarri dira zaporedun urak, oinarrian frutarekin infusionatutako ura direnak. Herrialde anglosaxoietan eta Europa iparraldean oso ohikoak dira, baina gure inguruan oraintsu hasi dira zabaltzen.

Oinarrian denbora batez uretan eduki diren fruta edo barazkiekin zaporea ema-

93. alea | 2019ko abuztua

ten zaio urari, baita bestelako propietateak ere.

Arazo nagusia da, aurrez prestatutakoek gehienetan azukre gehiegi izaten dutela, askotan freskagarriek adina.

Ur mota horiek etxean prestatzeko ez da ezer berezirik egin behar, eta ia edozein fruitu erabili dezakegu, norbere gustuaren arabera konbinazioak eginez. Behar den bakarra aho zabaleko ontzi handi bat da, litro edo litro eta erdi inguruko edukierakoa. Frutak ez du izan behar espresuki erositakoak, jandako sagarraren azalarekin egin daitekeelako.

Hori bai, fruituen propietateak behar bezala igarotzeko ahalik eta azalera handiena egon behar da urarekin kontaktuan. Horretarako, egokiena ahalik eta xerra finenak egitea da.

Esan bezala, frutaren azalak ere balio dezake, fruta beste gauza baterako erabili badugu, adibidez piĂąarena eta azenarioarena, edota usain-belarrak ere gehitu daitezke, menda, ezkaia edo martorria, ahal bada aurretik pixka bat zanpatuz.

Frutak denbora batez egon behar dute uretan.

Onena ordu batzuk ego-

Gastronomia

25

Granizatuak freskagarri aproposak dira udako egun beroetarako.¡¡¡ Lifeforge tea da, infusioa hotzean egin dezaten; hiruzpalau ordurekin nahikoa da, baina gero eta gehiago hobe. Gauean prestatzen badugu, hamabi orduz eduki dezakegu hozkailuan, hurrengo egunerako prest izateko.

Izotzarekin ere bai Zaporedun uren hurrengo pausua granizatuak edo izotz-edariak izan daitezke. Egun beroetan ederki datoz izozkien ordez. Zaporedun urek ez bezala, granizatuek azukrea daramate; edonola ere, egarriari aurre egiteko modu ezin

hobea dira.

Ia edozein fruitu erabili daiteke granizatua egiteko. Oraingoan fruitua bera beharko dugu. Limoizkoa egiteko, adibidez, lau limoiren zukua eta litro erdi ur beharko ditugu, nahi dugun azukrea erantsiz. Dena ondo nahastu eta iragazki batetik pasako dugu, zukuarekin bakarrik geratzeko. Ondoren, bandeja edo ontzi zabal batean jarriko dugu. Ordu erdiro izozkailutik atera eta sardexka edo tenedore batekin izotza hautsiko dugu. Hainbat aldiz errepikatuko dugu, izotz

txikien testura lortu arte.

Sagarra, marrubia edo zukurik gabeko bestelako fruituekin egin nahi izanez gero, azukrearekin eta limoi-zukuarekin nahastu eta irabiagailuarekin zukua egingo dugu.

Kasu batzuetan, fruta eltze batean azukrearekin eta limoi-zukuarekin egosi dezakegu siropea egiteko. Sirope hori bere horretan izozkailura sartuko dugu ontzi zabal batean, berriro ere ordu erdiro izotza hautsiz.

Fruta beharrean, kafearekin edo infusioekin ere prestatu ditzakegu granizatuak.

 Â

26

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua: osasuna

Pasta

Julian Bereciartua, mĂŠdico

E

gunero gure gorputzal kontsumitzen duen energiaren %35 karbono hidratoetatik edo azukretik dator; horiek, berriz, zekaleetatik -garia, arroza, artoa- lortzen ditugu.

Mendebaldeko zibilizazioa, gehien bat, gariarekin egiten dugun ogiarena edo pastarena da.

Ia desberdintasunik ez dago bien artean: ogiak ur gehiago du. Esaten dutenez, gure inguruan pastaren kontsumoa defizitarioa da. Egia da, baina beharbada, senak aginduta ogi gehiago kontsumituz orekatzen dugu.

“

Ez jan ezer, gozarazi beharrean sufriarazten duenik

Genovan, ostatu bateko jantokian, makarroiz betetako plater baten aurrean lehen aldiz eseri nintzenean, gertuen zegoen beste mahaikide bati begiratu nion, pasta pila hura nola jan behar zen ikusteko.

Nahiz eta neu ez izan oso zalea, aitortu behar dut onuragarria dela.

Pasta elikagai sanoa da, erraz eta era askotara prestatzen da: bakarrik edo haragiarekin, arrainarekin eta barazkiekin.

100 gramo pastak 100 gramo ogik adina energia du, 350 kaloria ditu, olioen hiru arrautzek adina.

Patata frijitu ordez jan daiteke eta erraz liseritzen da. Kolesterola eta azido urikoa murrizten laguntzen du.

Iraupen luzeko kirol ariketak egiten dituztenentzat gomendagarria da eta hori ondo dakite txirrindulariek.

¡¡¡ RitaE

93. alea | 2019ko abuztua

Gastronomia

27

Bobi Hernialdeko Ostatua

Muxarra a la parrilla Ingredientes: -Una muxarra -Vinagre de manzana -Guindilla -Ajo -Aceite

La muxarra es un pescado de gran calidad, aunque no tenga la fama de otros como el besugo o la dorada. También conocido como sargo o mojarra, vive cerca de la costa y se alimenta principalmente de marisco, lo que da una idea de su sabor.

1

Tendremos preparada la parrilla con las brasa calientes. Pondremos la muxarra en la parrilla. Lo asaremos unos diez minutos por cada lado. Cuando el ojo se ponga blanco, nos indica que el pescado ya está hecho.

2

Pondremos la muxarra en una parrilla y lo abriremos por el medio, como un libro. Pelaremos el ajo y lo cortaremos en rodajas. En una sartén, haremos un refrito con aceite y ajo. Cuando se hayan dorado bien, en el último momento, echaremos la guindilla.

3

Echaremos el refrito encima del pescado y, a la sartén vacía, echaremos un chorro de vinagre. Lo rehogaremos un poco en la sartén y lo echaremos por encima del pescado.

Devolveremos el refrito con el caldo del pescado a la sartén, lo rehogaremos un poco para que se haga una salsa, y lo echaremos de nuevo por encima a la muxarra.

28

93. alea | 2019ko abuztua

Artikulua: eskulanak

Collagea

Olivia Sánchez, sortzailea

Oraingoan collage bat egin dut, material ezberdinak nahastuz osatzen den koadroa. Kasu honetan, koloretako hondarrak eta arrozezko paperak erabilita. Koadro ezberdin eta originalak egiteko beste modu sortzaile eta dibertigarria da.

Materiala -Orri itsaskorra -Arrozezko paperak -Koloretako hareak -Kalko papera -Bisturia

1

Egin nahi dugun marrazkia aukeratuko dugu eta kalko paperarekin orri itsaskorrean marraztu edo kalkatuko dugu. Bisturiarekin, arrozezko papera jarri nahi dugun espazioak moztuko ditugu kontu handiz, zati bakoitza kenduz alde itsasgarria agerian uzteko.

2

Paper zati horiek patroi gisa erabiliz, arrozezko paperetik behar ditugun zatiak moztuko ditugu. Zati bakoitza orri itsaskorrean dagokion lekuan pegatuko dugu.

3

Jarraian, prozedura bera jarraituz, koloretako hondarrak jarri nahi ditugun zatiak moztu eta askatuko ditugu. Zati hauek banan-banan egitea komeni da, hondar bakoitza bere espaziora botaz eta soberakina kenduz. Izan ere, zati guztiak batera kentzen baditugu, nahi ez dugun zatian itsas dakiguke hondarra.

··· Argazkiak: Núñez

Aisia

93. alea | 2019ko abuztua

29

67 diferencias

6sudoku

medio

3

4 9 2

5 1

6 9 2

9 6 4 3

4 1 5 6 6autodefinido

INGLESA

Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Patxi Juaristi soziologoak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

CUCHILLOS

PRORRATEO

ñ

PAÑUELO LARGO

ñ

GOLPE DE TAMBOR

ñ

ñ

TENGO

ñ

EXTREMIDADES DE LAS AVES

6cruzada 8 letras ABARCABA ACICLICA ACOSTADA AMADORES BERMUDAS CALORIAS CAMILLAS CARIOCAS COMARCAR SEDACION MAJA

5 letras

RAJAR

ALGO BEFA

MIMO ORLO

CARDA COGIO

ROGAR

DATA GANA

RABO TUFO

GABAN GORKI

7 letras BABAZAS

N O A G A R

A R M O O A O R R R T Z

H I R E R L B E R R R B

ñ

4 letras

R B O R A R

A N E R H A

A I D U R G

R I M E I K S T E N. A N

O P R B E R A N Z U S I nº92

K O T B R R I L R

G U O R K I

U R S T A T

6soluciones

6autodefinido

Erantzunak 30. orrialdean.

Soluciones en la página 30.

DIRÉ, CONTARÉ

A K T O E T

6sudoku

6pentsagrama

6diferencias

6cruzada B O

ÉXITO MUSICAL

B A Z A S E D A R C I O N A

ñ

ñ

I O R A J L G O R K A O B G A A B A N R A

QUIERA, DESEE

A T E R O A H R R

B A I C L I C A L A C O G M O O R I O C A S L A T A L O R I A S A D D A B A R C E S

PON ATENCIÓN

ñ

P R U O G R R A R

«Gu Europako beste toki batzuetan baino beranduago hasi gara memoria historikoa lantzen»

AGREDEN

M E N G U A N T E S

ñ

ñ

TITANIO

G A N T N E O G I O S C H R A C A H I T A R A L A

FORMA DEL VERBO HABER

G M D E R D O N O E L E R M E R I A T A T E M E N E O

ñ

ñ

O E Z N A A A O R

D A E T B A U E A C B E F A O E O M C A R M I M O R U A C D J A A M A D O R S

ñ

A F I J O S

APLAZAR, RETARDAR

ñ

ñ

CAPITAL DE RUSIA

R T T I U G I K N.

M P O N Y O L D I T F I C P O

PEGADOS

ñ

ñ

AFILADOR DE

U S A A D R R I E

9 2 7 4 1 8 3 6 5

UNIDOS,

E E B B N I O R Z

5 1 4 6 3 7 2 9 8

GRAMO

R B R R A S M O T

8 3 6 9 5 2 1 7 4

ñ

U R I N R A E T N

2 4 8 1 6 9 5 3 7

VOTÉ

FOGÓN

G O K A E H M S A

1 6 3 5 7 4 8 2 9

ñ

ñ

ñ

HOGAR,

6pentsagrama

IRRADIAN

PERSONAL

5

PREPOSICIÓN

7 5 9 2 8 3 4 1 6

TARIO

PRONOMBRE

7 4

4 9 1 8 2 6 7 5 3

GAS PUBLICI-

2

6 7 2 3 4 5 9 8 1

ñ

2

3 8 5 7 9 1 6 4 2

NOVENO

8 1

ñ

LANA SEDOSA

DECRECIENTES

ñ

PAPEL SOCIAL

ñ

ñ

RROSA

ñ

MUSICAL

ROCA PIZA-

ñ

PODER

ROMANOS

ñ

ENGENDRE PRIMERA NOTA

1500 EN

ñ

EL QUE DA

ñ

COMPACTO

ñ

MACIZO,

9 5

6autodefinido

ñ

ñ RAMO

FILADOR DE CUCHILLOS

Gaztelu · Andre Mari Del 13 al 15 de agosto Goiatz · Andre Mari Del 14 al 18 de agosto 5 letras

RAJAR

Baliarrain · Andre Mari CARDA ROGAR Del 14 al 16 de agosto COGIO GABAN 7 letras Orendain · Andre Mari GORKI BABAZAS

Del 14 al 16 de agosto

ACOSTADA AMADORES Ibarra · S. BarBERMUDAS tolome 21CALORIAS al 30 de agosto CAMILLAS Bidania · San CARIOCAS Bartolome COMARCAR Del 22 al 25 de SEDACION

agosto

nº92 93

6soluciones

6autodefinido

6sudoku

6pentsagrama

6diferencias

6cruzada B O

Donostia · Andre Mari Del 10 al 17 de agosto

8 letras · San Larraul ABARCABA Bartolome 13ACICLICA al 15 de agosto

Berrobi · San Agustin Del 28 de agosto al 1 de setiembre

B A Z A S E D A R C I O N A

Aduna · Andre Mari Del 10 al 18 de agosto

I O R A J L G O R K A O B G A A B A N R A

Ikaztegieta · San Lorenzo Del 9 al 11 de agosto

B A I C L I C A L A C O G M O O R I O C A S L A T A L O R I A S A D D A B A R C E S

XTREMIDADES DE LAS AVES

D A E T B A U E A C B E F A O E O M C A R M I M O R U A C D J A A M A D O R S

Berastegi · San Lorenzo E ñ Del 7 al 11 de agosto

ella interpretarán R M O R I obras M E de Liszt, Reger, Bach A O R I K S Ty Franck, entre otros, en el A R R T Z E N. A N famoso órgano romántiZizurkil · Andre Mari E Stoltz-frères O P R (Paris) B U de R Del 14 al 17 de agostoH I R co la parroquia, de 1885.

La R L B E E R A N S T al concierto Amezketa · S. Bartolome B Z U S I Aserá T R R R entrada gratuíta.

Del 22 al 25 de agosto A O R

«Gu Europako beste toki batzuetan baino beranduago hasi gara memoria historikoa lantzen»

Además. el mes de agosto se celebran las fiestas patronales en numerosos de la provin4municipios letras MAJA cia. En todos ellos ALGO MIMOhabrá multitud de actividades BEFA ORLO para todas las edades.

DATA RABO No faltarán pruebasTUFO de herriGANA kirolak, juegos infantiles,

Hernialde · Andre Mari N O Del 15 al 18 de agostoA G

M E N G U A N T E S

ENGO

Larraul · San Esteban Del 1 al 4 de agosto

G A N T N E O G I O S C H R A C A H I T A R A L A

ñ

El festival artístico-cultuT ral Azken Muga afronta su ñ cuarta edición con actividades desde julio hasta septiembre. Se desarrolla en el alto de Zarate, entre 6cruzada los pueblos de Bedaio (Gipuzkoa) y Azkarate (Navarra), en la antigua muga entre las dos provincias.

Este mes habrá exposiciones, conciertos, charlas, encuentro de escultores, teatro, romería, mural infantil, proyecciones, etc.

OLPE DE TAMBOR

ñ

DIRÉ, CONTARÉ

A K Albiztur · Andre Mari T O Del 15 al 18 de agosto E T

XITO MUSICAL

G M D E R D O N O E L E R M E R I A T A T E M E N E O

Del 2 al 30 de agosto

É conciertos, degustación ñ de sidras, etc.

G

tas Ignacio Arakistain, B A Urtasun N A I y Mikel G U R Xabier Ansola ofrecerán un conO R E R D U O R cierto de órgano en la A iglesia G K En I R H deASanta R María.

A F I J O S

QUIERA, DESEE

ñ

Zarate · Azken Muga ñ

ñ

M P O N Y O L D I T F I C P O

PON ATENCIÓN

AGREDEN

ñ

ñ

AÑUELO LARGO

9 2 7 4 1 8 3 6 5

ñ

TITANIO

Fiestas

ORMA DEL VERBO HABER

5 1 4 6 3 7 2 9 8

RORRATEO

RETARDAR

8 3 6 9 5 2 1 7 4

El último domingo de agosto se Pcelebrará el tradicional Día del Pastor, organizado ñ por la Sociedad Aralar Mendi de Uharte

2 4 8 1 6 9 5 3 7

ñ

1 6 3 5 7 4 8 2 9

APLAZAR,

ñ

ñ

CAPITAL DE RUSIA

7 5 9 2 8 3 4 1 6

UNIDOS, PEGADOS

4 9 1 8 2 6 7 5 3

ñ

E U R O P A K R CONCIERTOS B E S T E R T O Z U E T R Tolosa B A ·TÓrgano N Oh. R B A I 20:00 R 8Bde mayo, A N D U A G O R de Ala RQuincena A R S Dentro I R G SebasI M musical O R I deA San R H tian, con la colaboración O R I K O A R L del Ayuntamiento de ToT losa, Z ElosN.jóvenes R R organisR R

6 7 2 3 4 5 9 8 1

ñ

VOTÉ

Uharte Arakil · Artzai Eguna

6pentsagrama Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Patxi Juaristi soziologoak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

G U O R G ñ Arakil. Este año será la 52ª edición.KEnI A esta fiesta se rinde homenaje a los pasA N tores con diversos eventos durante todo E el día. Habrá exposición de ovejas y deR perros pastor en el pueblo, concursoHdeA guiso de carne de F M E ñ oveja, de perros pastor y de esquileo de ovejas, entre otros.

S T P A N

IRRADIAN

PERSONAL

7 93. alea | 2019ko 4 abuztua 5

3 8 5 7 9 1 6 4 2

TARIO

2

INGLESA

ñ

GAS PUBLICI-

8 1

ñ

PREPOSICIÓN

Ferias

OGAR FOGÓN

ñ

LANA SEDOSA

PRONOMBRE

25H de, agosto ñ

DECRECIENTES

PAPEL SOCIAL

ñ

ñ

ñ

NOVENO

RROSA

PRIMERA NOTA MUSICAL

ñ

ROMANOS

ROCA PIZA-

ñ

PODER

ENGENDRE

1500 EN

ñ

EL QUE DA

ñ

COMPACTO

ñ

Agenda

30

MACIZO,

Egin zaitez HARPIDEDUN eta etxean jasoko duzu Suscríbete y recibirás la revista en casa

urtean

30 € al año

Bete ondorengo datuak eta bidali postaz: ‘Txantxangorri aldizkaria’, Herriko plaza 2 baxua; 20270 Anoeta (Gipuzkoa), edo txantxangorri@txantxangorri.info helbidera En cumplimiento de lo establecido en la Ley Orgánica 15/1999, del 13 de diciembre, de Protección de Datos de Carácter Personal (LOPD), Txantxangorri le informa de que sus datos personales quedarán incorporados a sus ficheros con el único fin de enviarle la revista cada mes durante el tiempo de suscripción. Asimismo, le informamos de la posibilidad de que ejerza los derechos de acceso, rectificación, cancelación y oposición de sus datos de carácter personal tal y como dispone la Ley.

Izen-abizenak: Nombre y apellidos:.......................................................................................................................................................

Helbidea: Dirección:....................................................................................................................................................................................

P.K./C.P.:..............................Telefonoa:......................................................................................................................

E-maila:....................................................................................................................................................................................................

K. korrontea: (20 digito) C. Corriente:......................................................................................................................................................................................

Eskerrik asko!

Datu Pertsonales Babeserako abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoa betetzearren Txantxangorrik adierazten du datuok bere fitxategian sartuko direla harpidetzak irauten duen denboran aldizkaria bidaltzeko helburu bakarrarekin. Era berean, datuon jabeei jakinarazten zaie datuok ikusteko, zuzentzeko eta ezabatzeko eskubideak erabili ahal izango dituztela Legeak aurreikusten duen moduan.

Zaharrak berri

93. alea | 2019ko abuztua

31

Hondartza eguna

Pertsonak hondartzan 1924ko abuztuan. ··· Kutxateka/CC-BY-NC_4.0-ES 2019/Autore ezezaguna Urtea: 1920. hamarkada Udan eguraldi ona egiten duenean hondartzara joatea ohikoena da, kostaldeko freskotasunaren bila. 1920ko hamarkadan ere joaten ziren, baina ausartenak bakarrik sartzen ziren uretara, irudietan ikusten den antzera. Horretarako, laguntzaileak ere bazeuden hondartzan, bigarren argazkian agertzen den moduan. Bere lana bainuhartzaileak uretara sartzen laguntzea zen.

Hamarkada honetan hasi ziren bainujantziak moda kontua bihurtzen. Aurreko mendeetan arroparekin sartzen ziren uretara, freskatzeko, baina garai honetan igeriketa aisialdiko kirola bihurtu zen.

Hala ere, oraindik jende asko arroparekin jantzita hurbiltzen ziren uretara, hankak bustitzeko. Askorentzat, hondartza pasealekua besterik ez zen, argazkietan ikusten de bezala.

Bainujantzi gehienak artilezkoak ziren, gorpuz osokoak, hankak eta besoak pixka bat ikusten zirelarik. Emakumeek soinekoen azpian galtzak izaten zituzten. Txanoa ere ezinbestekoa izaten zen.

Bainuzaina bi bainulariri uretan sartzen laguntzen Kontxa hondartzan, 1920 hamarkadan. ··· Kutxateka/CC-BY-NC_4.0-ES 2019/Fondo Marín/ Pascual Marín

Pertsonak hondartzan 1924ko abuztuan. ··· Kutxateka/CC-BY-NC_4.0-ES 2019/Autore ezezaguna