ISSN 2719-4051 18 września 2020
8
Sprawdzili stan prac na budowie amfiteatru Inwestycja W czwartek (10 września) samorządowcy oraz przedstawiciele CK 105 i mediów odwiedzili koszaliński amfiteatr. – Budowa przebiega zgodnie z harmonogramem, a jej zakres i skala są imponujące – ocenił prezydent Piotr Jedliński. Obecnie trwają prace na koronie widowni. Układana jest nawierzchnia z kostki brukowej. Zamontowano także ogrodzenie. – To jest bardzo ważna inwestycja o znaczeniu regionalnym. Podnosi walory Koszalina jako miasta turystycznego – ocenił Artur Wezgraj, radny wojewódzki. W ramach rządowej pomocy samorządom w przeciwdziałaniu COVID-19 do Koszalina wpłynęło ponad 8 mln zł. Pieniądze te zostaną
Reklama
przeznaczone na dokończenie remontu amfiteatru. Zaoszczędzone w ten sposób środki zostaną przeznaczone na budowę wiaduktu przy al. Monte Cassino. – Decyzje zapadną na najbliższej sesji rady miejskiej – zapowiedział Piotr Jedliński. Prace w amfiteatrze mają zakończyć się latem przyszłego roku. Więcej zdjęć i film z budowy znajdziecie na www.koszalininfo.pl. KP
Fot. KP
2 GŁOS MIASTA Na początek
18 września 2020 koszalininfo.pl
Sposób na korki? Są pieniądze na budowę wiaduktu? transport Jest plan jak zmniejszyć korki w mieście, na czas budowy wiaduktu przy alei Monte Cassino. Koncepcję przygotował Michał Żuber, dyrektor Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich. - Ci, którzy podejmowali decyzje zmarnowali rok. Musimy nadgonić stracony czas - stwierdził Tomasz Sobieraj, wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego i szef koszalińskich struktur Platformy Obywatelskiej. Chodzi o przebudowę wiaduktu przy ulicy Władysława IV i usprawnienie ruchu na rondzie imienia Generała Stanisława Maczka. Wjazd z północy do Koszalina, po przebudowie, zmieni
się w czteropasmową jezdnię i może odciążyć centrum. Jest szansa by to wykorzystać to wykorzystać. Koszty ocenia się jednak na 4 mln zł, a realizacja planu może zająć 6-8 miesięcy. Stąd apel do prezydenta Koszalina, aby pomysł wziął pod uwagę przed zaplanowaną na 17 września sesją Rady Miejskiej. - Możemy dalej zlecać analizy i ekspertyzy, a ludzie będą nadal stali w korkach na drogach. Tu trzeba działać szybko - mówił senator Stanisław Gawłowski. Nie ułatwia sytuacji wciąż nieukończona budowa obwodnicy Koszalina i Sianowa, która miała odciążyć ruch tirów w ciągu drogi ekspresowej. - PiS -owi nie spieszy się z dokończeniem S6, bo nie ma na to pieniędzy - podsumował senator Gawłowski. WM
Inwestycja Trwa poszukiwanie funduszy na rozbiórkę wiaduktu i budowę nowego mostu. Dzięki zmianom w budżecie udało się wygospodarować 30 milionów złotych. Jest też wsparcie zewnętrzne. Kierowcy stojący w zakorkowanych ulicach śródmieścia zyskali perspektywę poprawy. Wspomniane 30 mln zł figuruje w zaktualizowanej Wieloletniej Prognozie Finansowej Koszalina na inwestycje miasta. Pieniądze przeznaczone będą na ekspertyzy, projekt i samą budowę mostu, która ma dobiec końca najpóźniej w 2023 roku. Pozostałe inwestycje zostaną przesunięte w czasie. – Zmiany w budżecie miasta i Wieloletniej Prognozy
Fot. WM
Wiadukt w alei Monte Cassino jest od wiosny tego roku zamknięty, co powoduje duże utrudnienia dla kierowców. Finansowej umożliwią prace projektowe i przygotowanie tak ważnej dla mieszkańców Koszalina inwestycji – zapewnił prezydent Piotr Jedliński. Nadto do Koszalina w ramach Rządowego
Funduszu Inwestycji Lokalnych wpłynęło ponad 8 milionów złotych. To pomoc w przezwyciężeniu skutków COVID-19. Pieniądze zostaną wydane na dokończenie remontu amfiteatru, któ-
rych finał zaplanowany jest latem przyszłego roku. – Dzięki przyspieszeniu przebudowy amfiteatru zaoszczędzone środki przeznaczymy na remont wiaduktu – zapowiedział prezydent. WM
Aż 6,5 tysięcy litrów płynów do dezynfekcji dla szkół WSPARCIE Do koszalińskich uczniów i nauczycieli trafi 22 tysiące 200-mililitrowych butelek z płynem do dezynfekcji. Środki ofiarowała miejscowa firma MPS International. W Biurze Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego na ręce prezydenta Piotra Jedlińskiego przekazanych zostało 18 palet płynu do dezynfekcji i dodatkowo 4 tysiące butelek półlitrowych. Darczyńcami było szefostwo MPS International. – Niestety, wytyczne i sugestie władz centralnych często są niespójne lub wręcz sprzeczne. Jedyne co nam pozostaje, to zachowanie zdrowego rozsądku.
Jako producent płynów do dezynfekcji czujemy się odpowiedzialni za naszą lokalną społeczność. Dlatego zdecydowaliśmy o nieodpłatnym przekazaniu koszalińskim szkołom dużej partii płynów do dezynfekcji – powiedziała Wanda Stypułkowska, prezes MPS International. Koszalińska firma to producent kosmetyków, opakowań z tworzyw sztucznych i środków czystości. Wytwarza również płyn na bazie alkoholu służący do dezynfekcji rąk. – Każdy uczeń otrzyma własny płyn. Zapewni to bezpieczeństwo, ale też nauczy prawidłowych nawyków higienicznych – podkreślał prezydent Piotr Jedliński. Wartość przekazanych darów to ponad 100 tysięcy zł. WM
Fot:WM MPS
Publicystyka GŁOS MIASTA 3
koszalininfo.pl 18 września 2020
Samorząd wojewódzki wspiera nie tylko żłobki i przedszkola W jaki dokładnie sposób pomogliście rodzicom najmłodszych?
EDUKaCJA Te placówki ułatwiają rozwój, kontakt z rówieśnikami i są wprowadzeniem w samodzielność. Niestety, nie każdy maluch ma szansę na miejsce w nich. Brak wczesnej edukacji może wpływać na dalszy rozwój dzieci, a na pewno rzutuje na możliwości zawodowe rodziców. Z pomocą przychodzą środki unijne i działania samorządu województwa zachodniopomorskiego, o których rozmawiamy z marszałkiem Olgierdem Geblewiczem. Znalezienie opieki nad dzieckiem to często olbrzymi problem dla rodziców. Z pomocą przyszły
Materiał zamawiany
Fot: UMWZ
jednak środki unijne. Jak udało się je wykorzystać?
Każde dziecko jest zdolne i niepowtarzalne. Każde zasługuje na szansę, jaką jest wczesna edukacja w żłobkach i przedszkolach. Niestety, nie są one dostępne dla wszystkich. To problem całej Polski, szczególnie mniejszych miejscowości. Posłać dziecko do przedszkola jest ciężko, a zdoby-
cie miejsce w żłobku niemal graniczy z cudem. Już kilka lat temu zapowiedziałem wyrównywanie szans dla zachodniopomorskich maluchów. Zaczęliśmy wspierać tworzenie nowych miejsc opieki, rozwijać edukację i wprowadzać dodatkowe zajęcia. Jako samorząd województwa tak zaplanowaliśmy inwestowanie środków unijnych, by wsparcie rozsiać po całym regionie.
Dzięki uruchomieniu znaczących środków udało nam się pomóc w stworzeniu ponad 1100 miejsc opieki nad dziećmi do lat 3. Zainwestowaliśmy w ten cel ponad 85 mln zł. Wsparciem objęliśmy prawie 2,5 tysiąca rodziców. Środki zaplanowaliśmy w taki sposób, by umożliwić rodzicom powrót na rynek pracy. Mamy świadomość, że zainteresowanie mieszkańców regionu przerosło nasze możliwości. Na dodatek nie w każdej miejscowości działają żłobki. Umożliwiliśmy więc miesięczną refundację pobytu także w klubie dziecięcym oraz u opiekuna dzienne-
go i niani. Wsparcie mogło wynieść nawet 1140 zł miesięcznie. Te środki są bardzo potrzebne, o czym świadczy zainteresowanie takimi projektami, jak Zachodniopomorskie Małe Skarby. To nie jedyne programy, jakimi wspieracie edukację... Co roku nasi maturzyści są na końcu stawki pod względem wyników z matematyki. Mocno zastanawialiśmy się, jak poprawić tę sytuację i uznaliśmy, że należy zacząć pracę u podstaw z najmłodszymi. Właśnie dlatego postawiliśmy na zajęcia dodatkowe w zakresie matematyki. To tak naprawdę był tylko punkt wyjścia. Chcąc zwiększyć szanse dzieciaków na przyszłym
rynku pracy, musieliśmy spojrzeć szerzej. Wsparliśmy więc wczesną edukację w zakresie języków obcych, nauk przyrodniczych, kreatywności, innowacyjności i pracy zespołowej. Zainwestowaliśmy w dzieciaki oraz w kadry bardzo poważne pieniądze, przeszło 110 mln zł. Z unijną pomocą udało się dofinansować prawie 3 tys. miejsc wychowania przedszkolnego, a ponad 5 tys. maluchów objętych zostało programem dodatkowych zajęć edukacyjnych. Równie ważne jest to, że część tej pomocy trafiła w potrzeby dzieci z niepełnosprawnościami. Jestem więcej niż przekonany, że gdyby nie nasza obecność w Unii Europejskiej, nie mielibyśmy takich możliwości.
4 GŁOS MIASTA Z Koszalina
18 września 2020 koszalininfo.pl
Koszaliński basen będzie miał wymiary olimpijskie Inwestycja Trwa renowacja konstrukcji basenu sportowego przy ulicy Bartosza Głowackiego. – Gruntowna przebudowa niecki pozwoli na uzyskanie homologacji Polskiego Związku Pływackiego – cieszył się prezydent Piotr Jedliński. Wykonawcą robót jest Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo -Usługowe Anchem. Obecnie trwa wymiana okładzin na stal nierdzewną, wymiana części płytek na plaży basenowej i naprawa dylatacji. Nadto zabezpieczane są pręty zbrojeniowe oraz montowane profile pod okładziny ścienne. Koszt inwestycji to 2,9 mln zł. Planowane zakończenie prac nastąpi w połowie listopada.
Reklama
Fot: KP
Po zmianie wymiarów niecki sportowej Zarząd Obiektów Sportowych wystąpi o uzyskanie homologacji do Polskiego Związku Pływackiego. Obiekt ma spełniać warunki basenu olimpijskiego o długości 25 metrów. Dotąd brakowało zaledwie siedmiu centymetrów, aby można było odnotować oficjalne rekordy pływackie na zawodach w Koszalinie. WM
Reklama
Z Koszalina GŁOS MIASTA 5
koszalininfo.pl 18 września 2020
Pomału startuje wyborczy wyścig do rad osiedli Społeczność We wrześniu ruszyło zgłaszanie kandydatów do osiedlowych rad liczących łącznie 255 miejsc. - Każdego zgłoszonego kandydata musi poprzeć minimum piętnaście osób i musi on pochodzić z danego osiedla - informował Tomasz Cuczak, sekretarz miasta, który nadzoruje tegoroczne wybory do rad osiedli.
Fot. Rada Osiedla Bukowe
Miasto liczy siedemnaście osiedli. W każdym z nich rada składa się z piętnastu członków. 18 października będą oni wyłonieni w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Siedziba Miejskiej Komisji Wybor-
czej znajduje się w ratuszu w pokoju nr 107. Przewodniczącym jest Tomasz Czuczak, a zastępcą - Katarzyna Czarkowska, radna miejska. Po rejestracji kan-
Nowy skwer przy ulicy Bukowej to jeden z efektów pracy Rady Osiedla Bukowe. Już w fazie powstawania spotkał się z dużym entuzjazmem i ciepłym przyjęciem mieszkańców. dydatów od 25 września ruszą zgłoszenia na członków osiedlowych komisji wyborczych, które powołane będą do końca tego miesiąca. Po rozplakatowaniu
obwieszczeń i sporządzeniu spisu wyborców ruszy kampania, którą zwieńczy niedzielne (18 października) głosowanie. Będzie odbywać się od godziny 8 do
18, w siedemnastu osiedlowych komisjach wborczych. W wyborach do rad osiedli mogą kandydować i głosować osoby, które ukończyły 18 lat i zameldowane są na pobyt stały w obrębie danej dzielnicy. Wyborca może zagłosować nawet na 15 kandydatów, wybranych spośród osób znajdujących się na karcie. To jedyne takie wybory. Wcześniej musi jednak okazać dowód osobisty, umożliwiający członkom poszczególnych komisji stwierdzenie tożsamości i adresu zameldowania głosującego. Liczba kandydatów jest nieograniczona. - Zdecydowałem się ponownie kandydować, ponieważ na Osiedlu Bukowym jest jeszcze wiele do zrobienia. Praca w Radzie Osiedla daje
mi też dużo satysfakcji. To wspaniałe widzieć radość mieszkańców korzystających z nowych ławek, skweru, czy terenu zielonego przy dwóch stawach. Warto pracować dla lokalnej społeczności, ponieważ to nasi sąsiedzi, których spotykamy niemal każdego dnia - powiedział Wojciech Okupski przewodniczący Rady Osiedla Bukowe. Informacje w sprawie organizacji i przeprowadzenia wyborów do rad osiedli udzielane są przez pracowników Biura Rady Miejskiej pod numerami telefonów: 94-34-88-641 lub 9434-88-639 w godzinach pracy urzędu. Z kolei druki i formularze dotyczące wyborów są do pobrania na stronie internetowej ratusza. WM
redakcja@koszalininfo.pl
Materiał wydawcy
6 GŁOS MIASTA Z Koszalina i regionu
18 września 2020 koszalininfo.pl
Festyn rowerowy na otwarcie ścieżki Białogard – Złocieniec Turystyka Malownicze lasy i urokliwe jeziora to tylko niektóre atrakcje czekające na rowerzystów na nowo otwartej trasie. W piątek (11 września) miłośnicy dwóch kół otrzymali w pełni gotowy i oznakowany szlak z Białogardu do Złocieńca. Był rowerowy rajd, piknik i kino pod chmurką. Wydarzenie rozpoczęło się przejazdem rowerowym z dawnego dworca w Dziwogórze do Zajączkowa. Na mecie czekały liczne atrakcje. Były konkursy, zabawy ruchowe oraz nauka wyplatania wianków. O przyrodzie okolicznych lasów opowiadali pracownicy nadleśnictwa, a o bezpieczeństwie na drodze – policjanci. – Tworzymy komfor-
Materiał zamawiany
Fot: Piotr Wolski
towe warunki dla miłośników turystyki rowerowej i jesteśmy przekonani, że skorzystają na tym zarówno nasi mieszkańcy, jak i turyści przybywający do Pomorza Zachodnie go – mówiła Anna Bańkowska z Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego. Trasa Białogard – Złocieniec liczy 69 km. Na tej części Starego Kolejowego Szlaku znajdują
się liczne zabytki, np. pałac w Rąbinie, czy średniowieczny kościół w Lipiu. Nie brakuje restauracji oraz gospodarstw agroturystycznych. – Podróżowanie na rowerze pozwala przyjrzeć się przyrodzie, odpocząć i zrelaksować się. Jeśli na co dzień brakuje nam ruchu, to rower jest chyba najlepszą opcją, by to zmienić – mówiła Anna Bańkowska.
Budowa trasy została dofinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. – Projektując nasze trasy, zwróciliśmy szczególną uwagę, by były dostępne dla jak najszerszego grona rowerzystów. Zakręty są dobrze profilowane. Unikamy stromych podjazdów. Dzięki temu podróż jest naprawdę komfortowa – zapewniał członek Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego Stanisław Wziątek. W ostatnich latach w regionie dzięki funduszom europejskim powstało już 208 km tras rowerowych. Obecnie trwa realizacja około 300 km. Ich łączny koszt to ponad 153 mln zł. W tym roku województwo planuje rozpocząć budowę kolejnych 130 km. Łącznie w województwie powstanie więc ponad 1100 km tras rowerowych.
Z Koszalina i regionu GŁOS MIASTA 7
koszalininfo.pl 18 września 2020
Czy lotnisko Szczecin - Goleniów przestanie istnieć? KOntrowersje Lotnisko w Goleniowie znajduje się na krawędzi upadłości. Możliwości samorządu wojewódzkiego są niewystarczające, by długofalowo poprawić sytuację. Jeszcze w czerwcu marszałek Olgierd Geblewicz alarmował, że straty spowodowane rządową decyzją o zakazie lotów komercyjnych i zobowiązaniem utrzymania użyteczności publicznej przekroczyły 3,5 mln zł i mogą grozić bankructwem Portu Lotniczego Szczecin – Goleniów. – W mojej ocenie sytuacja lotniska jest dramatyczna. Potwierdziły to tylko informacje uzyskane po posiedzeniu rady nadzorczej – mówił marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz. Krytyczną sytuację spółki unaoczniają milionowe zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Urzędu Skarbowego. Jedyną realną pomocą, jaką od wystąpienia pandemii otrzymało lotnisko, była udzielona dzięki wsparciu województwa pożyczka w wysokości 2,5 mln zł z Zachodniopomorskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Bez tych pieniędzy pracownicy nie dostaliby pensji za maj. Lotnisko najprawdopodobniej nie byłoby w stanie wznowić ruchu pasażerskiego.
Fot: UMWZ
Rządowe wsparcie miało uruchomić rozporządzenie Ministra Infrastruktury. Najpierw dokument musi być jednak sprawdzony przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Czeka go też notyfikacja przez Komisję Europejską. Tymczasem pomoc jest potrzebna teraz. Co więcej, wiadomo, że nie obejmie ona wszystkich poniesionych przez lotnisko
kosztów w okresie pandemii. W latach 2013-2019 województwo zachodniopomorskie i gmina miasto Szczecin udzielili lotnisku wsparcia w wysokości 57,4 mln zł. W ramach kolejnego dokapitalizowania do 2028 roku zarząd województwa rozważa wsparcie w wysokości 40 mln zł. Samorządowcy czekają jednak na ruch ze strony rzą-
du, który obiecywał środki finansowe na inwestycje warte 108 mln zł. – Musimy odpowiedzialnie gospodarować pieniędzmi z budżetu województwa. Każdy wydatek musi być celowy i skuteczny. Nie stać nas na wyrzucanie pieniędzy w błoto. Czekamy, aż rząd się uaktywni i na konto lotniska wpłynie obiecana pomoc – mówił marszałek
Geblewicz. Trwa wymiana ciosów. Większościowy udziałowiec zarzuca samorządowi województwa nierealizowanie porozumień w sprawie inwestycji w Porcie Lotniczym. – Żadnych porozumień nie złamaliśmy i nie złamiemy. Zgodnie z porozumieniem z 2013 roku wsparliśmy lotnisko kwotą 32 mln. Do końca września trafi tam jeszcze 1,5 mln zł. Rozmawialiśmy o przyszłości i jeśli prezes mówi, że nie ma problemów z kapitalizowaniem działalności operacyjnej, to niech pomaga – mówił marszałek Olgierd Geblewicz. Faktom o wsparciu dla lotniska samorządowiec poświęcił specjalnie zwołany briefing prasowy i ponowił apel do rządu o uruchomienie zapowiadanej jeszcze w czerwcu rekompensaty za COVID-19. W ocenie marszałka bezczynność może doprowadzić do upadłości 80% lotnisk
w Polsce. – Zero złotych – tyle wyniosło od 2016 roku wsparcie finansowe rządu Prawa i Sprawiedliwości dla Portu Lotniczego Szczecin – Goleniów. W tym samym czasie mniejszościowy udziałowiec, jakim jest samorząd województwa zachodniopomorskiego, dokapitalizował przedsiębiorstwo kwotą 17,7 mln zł – podsumował marszałek. Olgierd Geblewicz przypomniał również o takich działaniach województwa, jak lobbing za uruchomieniem ważnego dla biznesu połączenia z Kopenhagą, czy utworzeniem terminala cargo. W tym samym czasie drastycznie podniesiono opłaty lotniskowe, co poskutkowało wycofaniem się przewoźnika Ryanair z połączenia Szczecin – Warszawa. Oferta lotów dla mieszkańców regionu została przez to znacznie ograniczone. Marszałek zapowiedział, że zwróci się do wiceministra Marcina Horały z pytaniem, na jakim etapie jest notyfikacja pomocy publicznej w Komisji Europejskiej i kiedy w końcu poznamy kwoty zapowiadanej rekompensaty dla lotniska. Problemy Portu Lotniczego Szczecin – Goleniów zostaną też przedstawione zachodniopomorskiemu zespołowi parlamentarnemu.
W tym miejscu może być
Twoja reklama Materiał wydawcy
Napisz na: reklama@koszalininfo.pl
8 GŁOS MIASTA Kultura
„Mamy swoją specyfikę. Staramy się dostrzec t Marek Łagocki
KINO Rozmowa z Moniką Modłą, zastępcą dyrektora Centrum Kultury 105 w Koszalinie, na temat zakończonej w sobotę (5 września) 39. edycji Festiwalu Fot: CK 105 Debiutów Filmowych lentów, a raczej staramy Młodzi i Film. się dostrzec to, co ważne, nowe, poruszające Często filmy nagrai inspirujące. Prócz seandzane w Koszalinie sów, twórców filmowych nie znajdują poklai wszystkich miłośników sku poza nim. Czy kina, zapraszamy na demożna powiedzieć, baty, warsztaty oraz paże festiwal idzie nele poświęcone sztuce w kontrze wobec filmowej. I jedno, i drugie innych festiwali? jest dla nas bowiem ważne. Mamy swoją specyfikę. Pokazujemy tylko i wy- Czy widzowie festiwałącznie debiuty. To na lu to faktycznie wypewno dla wielu startu- łącznie ludzie młodzi? jących reżyserów sytu- Czy tę grupę można acja wyjątkowa. Przywo- jakoś zdefiniować? żą do Koszalina swoją opowieść i wrażliwość. Nasi widzowie to barCzęsto otwierają duszę dzo zróżnicowana grui mają wokół siebie in- pa, co mnie zresztą nych, którzy właśnie ro- zupełnie nie dziwi. Kino bią to samo. Prawda, że nie pozycjonuje odbiorczęsto nagradzane są cy wiekowo. Stawiamy filmy, które w dystrybu- na jakość. Filmy, które cji kinowej nie odnoszą prezentujemy w Koszasukcesu. Dzieje się tak, linie, ten certyfikat jakoponieważ jurorzy szuka- ści mają. Wartościowa, ją filmów, które mówią poruszająca sztuka o naszej rzeczywistości znajdzie bowiem odcoś nowego. Wyszukują biorcę w każdym wieku. elementy, które niekiedy trudno zaakceptować, Jaki moment z tegocoś, co jest opowiedzia- rocznego festiwalu ne kontrowersyjnie, ostro zrobił na Pani naji brawurowo. To jest siła większe wrażenie? Co debiutantów, która nie dostarczyło najwiękzawsze potem w szero- szych emocji? kim odbiorze się sprawdza. Rozmowy „Szczerość za szczerość” nieodCo jest ważniejsze? miennie poruszają zaBy filmy były intererówno twórców odposujące dla publicznowiadających na pytania, ści? Czy MiF to raczej jak i widzów. Dużą dawforma warsztatów dla kę emocji przyniósł też młodych twórców i przedpremierowy pokaz weryfikacja ich talenfilmu „25 lat niewinności. tów? Sprawa Tomka Komendy”. Ludzie wychodzili Filmy mają być dla ludzi. zapłakani. To rzeczywiTo chyba naczelna za- ście bardzo bulwersująsada kina i my też sta- ca sprawa. U odbiorcy ramy się nią kierować. natychmiast rodzi się Nie weryfikujemy tu ta- sprzeciw. Film zdobył
zresztą nagrodę publiczności, co najlepiej świadczy o skali tych emocji. Czy wrzesień to dobry czas na festiwal? Są jakieś plusy zmiany terminu?
cje w kinie samochodowym. Naprawdę wielki ekran został rozstawiony na parkingu pod amfiteatrem. Pierwszego dnia seans popsuła nam deszczowa pogoda, ale dwa kolejne wieczory w kinie pod chmurką były już udane. Na ekranie kina Kryterium gościł też wycinek prestiżowego amerykańskiego festiwalu w Sundance. W półtoragodzinnym bloku pokazaliśmy najciekawsze krótkie metraże wyświetlane wcześniej w Salt Lake City. Wprowadziliśmy też nową formułę spotkań, czyli webinaria. Były to spotkania online ze specjalistami z różnych dziedzin filmowych oraz sesja pytań i odpowiedzi.
Zarówno początek lata, jak i początek jesieni to bardzo dobre terminy na festiwal. Naszym priorytetem jest zorganizowanie dobrego, jędrnego Ciekawie zapowiawydarzenia filmowego, dała się też sobotnia a jego termin to drugo- debata.... rzędna historia. Zamknęliśmy festiwal Jak epidemia wpłynęła mocnym akcentem, na organizację wydaczyli debatą poświęcorzenia? ną realizacji scen erotycznych. Zaprosiliśmy To było ogromne wy- Barbarę Białowąs, rezwanie. Musieliśmy pod- żyserkę filmu „365 dni” porządkować się ogra- – obrazu, który niejako niczeniom dotyczącym „stoi” erotyką. Zaprosiliczby widzów i liczby liśmy też Tomka Wawpuszczanych do bu- silewskiego, u którego dynku osób. Tu muszę uczuciowość bardzo podziękować wszystkim często pokazana jest uczestnikom, zarówno za pośrednictwem ciatym przyjezdnym, jak ła, nagości i bliskości. i naszym lokalnym. Spo- Zaprosiliśmy Kaję Wetkaliśmy się bowiem sołek – psycholożkę z pełnym zrozumieniem i koordynatorkę intymi cierpliwością. Każdy ności na planie zajwchodzący do budynku mującą się zwłaszcza miał mierzoną tempera- scenami z udziałem turę. Wszyscy nosiliśmy dzieci. Zapytaliśmy maseczki lub przyłbice. operatorów, reżyserów Część pozakonkursowa i aktorów, na czym pozostała jednak okrojo- lega realizowanie scen na. Zrezygnowaliśmy ze erotycznych. Padły sceny muzycznej oraz pytania, czy produkspotkań ze znanymi po- cje cechuje precyzyjstaciami z cyklu „Zawód: ne wymyślanie choaktor”. Nie było też pro- reografii, czy raczej jekcji w drugim kinie. praca na tzw. żywioł. Od strony prawnej też Kilka rzeczy odbywa- jest to interesujące. ło się jednak po raz Dopytywano, co wolpierwszy... no reżyserowi i producentowi wymóc na Zaprosiliśmy na przy- aktorze (a najczęściej kład widzów na projek- aktorce). Czy ktoś stoi
Fot: MC
koszalininfo.pl 18 września 2020
GŁOS MIASTA 9
to, co ważne, nowe, poruszające i inspirujące” na straży ich intymności? Wbrew pozorom to nadal trochę temat tabu. Myślę, że nasze sobotnie spotkanie pozwoliło poszukać języka do opowiedzenia o tej rzeczywistości. Czy zdobywcy Jantarów często robią poważne kariery filmowe? Muszę przyznać, że zawsze mieliśmy nosa do dobrych filmów. Proszę pamiętać, że w Koszalinie na Międzynarodowych Spotkaniach Filmowych „Młodzież na ekranie” swoje pierwsze filmy prezentował na przykład Krzysztof Zanussi. W 1973 roku zdobył on Wielkiego Jantara za film „Iluminacja”. Krzysztof Kieślowski w 1976 roku został nagrodzony Wielkim Jantarem za „Personel”, a Agnieszka Holland otrzymała go w 1979 za „Aktorów Prowincjonalnych”. W latach 70. gośćmi festiwalu były również takie gwiazdy ekranu, jak Jerzy Stuhr, czy Grażyna Szapołowska. W czasach bardziej współczesnych było podobnie. Xawery Żuławski w 2007 roku zdobył Wielkiego Jantara za „Chaos”. Dziś ma w dorobku „Wojnę polsko-ruską”, czy „Mowę ptaków”. W tym samym roku nagrodę specjalną dostał Łukasz Palkowski za „Rezerwat”. Dziś na jego koncie są „Bogowie”, czy „Najlepszy” oraz wspaniałe, szeroko doceniane seriale „Belfer”, „Chyłka” i „Żmijowisko”. Wielkiego Jantara w 2009 odebrała Katarzyna Rosłaniec za „Galerianki”, a już w 2012 za „Bejbi Blues” otrzymała Kryształowego Niedźwiedzia na Berlinale. Marysia Sadowska, Bodo Kox, czy nieodżałowany Marcin Wrona to również reżyserzy, którzy w Koszalinie zdobywali pierwsze wyróżnienia.
10 GŁOS MIASTA Fotoreportaż
18 września 2020 koszalininfo.pl
Rynek pełen gości podczas „Spotkania Kultur” MNIEJSZOŚCI XV Spotkanie Kultur było okazją do prezentacji dorobku artystycznego mniejszości narodowych i etnicznych zamieszkujących nie tylko teren Pomorza Środkowego. Koszaliński rynek staromiejski na sześć godzin zamienił się w plac zabaw i muzycznych występów. Wstęp wolny skusił mieszkańców i turystów znad morza. Zadowolone były dzieci, młodzież i dorośli. Najbardziej cieszyli się jednak organizatorzy z zarządu koła Związku Ukraińców w Polsce. – Głównym celem wydarzenia jest przybliżenie kultury i tradycji mniejszości narodowych. Chodzi też o kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego otwartego na odmienności narodowe i kulturowe – tłumaczył Roman Biłas, szef koszalińskiego oddziału organizacji. Koncertowały zespoły reprezentujące kulturę ukraińską, niemiecką, romską, kaszubską i polską. Gwiazdą wieczoru był rockowy zespół Horpyna. To czołowy przedstawiciel ukraińskiej sceny muzycznej w Polsce. Zespół założony został przez studentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, który rok temu obchodził jubileusz 20-lecia istnienia. Był też folk romski w wykonaniu Romancy praz zespół Fukus zafascynowany muzyką irlandzką i szantami w języku kaszubskim. Niemiecki folk popłynął dzięki Oder - Blas - Band, a po polsku zaśpiewali Faceci po przejściach. Można było kupić produkty rękodzielnicze, odwiedzić strefę zabaw z dziećmi lub brać udział w degustacji kuchni mniejszości narodowych i etnicznych. WM
Fot: KP
Autopromocja GŁOS MIASTA 11
koszalininfo.pl 18 września 2020
Wydawca: Redpress Kamil Hońko, Kostenckiego 3c/4, 75-368 Koszalin, Redaktor Naczelny: Kamil Hońko, kamil.honko@gmail.com, Reklama: reklama@koszalininfo.pl,
Zastępca Redaktora Naczelnego: Marek Łagocki, Druk: Express Media, Nakład: do 10 000 egzemplarzy, Siedziba redakcji: Projektantów 1, 75-001 Koszalin,
Redakcja: Wiesław Miller, Elżbieta Subocz, Dawid Macal, Kornel Pawlak, Bogumiła Tiece, Grafik: Katarzyna Fotorygo, Skład i łamanie: Kamil Hońko
12 GŁOS MIASTA Felietony
18 września 2020 koszalininfo.pl
Konsultacje na... drodze Czy tym razem przejdzie? Oldskulowo Sto lat temu było prosto, gdy rodziła się osada. Żyd przy drodze stawiał knajpę, a ksiądz z wiernymi budował kościół. Wokół tych przybytków rozwijała się wieś. Dzisiaj ku temu potrzebne nie tylko kredyty w banku lub spadek po przodkach, bo też plany zagospodarowania przestrzennego. W Koszalinie ruszyły konsultacje społeczne na osiedlu Unii Europejskiej. Zdarza się, że bywam w tej części miasta. Dzielnica rośnie w siłę. Brakuje tylko szlabanów u wjazdu, żeby pokazać, jak majętni stamtąd grodzą się od średniaków w TBS-ach i przeciętniaków w blokowiskach. Żyje tam wielu byłych lub obecnych radnych, czy urzędników. Odtrąbie-
Wiesław Miller Kurier Szczeciński
nie nasiadówek mieszkańców zbiegło się z przygotowaniami do wyborów w radach osiedlowych, więc spotkanie w ratuszu wypadło jak forowanie sąsiadów zza płotu. Ogłoszone konsultacje i wybory ważne w każdej małej ojczyźnie, lecz dziś ważniejsze dla mieszkańców osiedla UE są kłopoty z płynnością ruchu samochodowego na modernizowanym odcinku ulicy Władysława IV w kierunku od lub z ronda Generała Stanisława Maczka. To potrzebna i najdroższa in-
westycja w Koszalinie. Niestety, w godzinach szczytu bywa codziennie drogą przez mękę. Niektórzy, podobnie jak mieszkańcy osiedla Jamno-Łabusz, odkryli na nowo przejazd gotową obwodnicą w ciągu S6 lub przez krajową „szóstkę”, żeby szybciej dotrzeć do centrum Koszalina i z powrotem. Kierowcy tracą cierpliwość, odkąd wiadukt na alei Monte Cassino czeka na rozbiórkę. Korki samochodowe będą się mnożyć z każdym miesiącem. Spaliny zatruwają środowisko, co pogrąży miasto w notowaniach czystości powietrza. Tymczasem aut osobowych w mieście stale przybywa. Podobno statystyki w wydziale komunikacyjnym zmierzają już do 70 tysięcy pojazdów na 100 tysięcy żyjących koszalinian.
Głos zwierząt Po raz kolejny PiS przymierza się do nowelizacji Ustawy o ochronie zwierząt. Miała ona nastąpić już w 2017 roku. Wówczas PO i PiS złożyły swoje projekty. Zakładały one zakazy trzymania psów na łańcuchach, występowania zwierząt w cyrkach, prowadzenia hodowli zwierząt futerkowych i uboju rytualnego. Planowano też zrobić porządek z pseudohodowlami poprzez wprowadzenie definicji psa i kota rasowego. Prezes Kaczyński poparł postulaty. Miłośnicy zwierząt piali z zachwytu. Oto wreszcie miała nadejść dobra zmiana dla braci mniejszych. Niestety, PiS wówczas wycofał prawie wszystkie zapisy. Teraz jest kolejne podejście. „Piątka dla zwierząt” została w
Bogumiła Tiece
St. Inspektor TOZ
ubiegłym tygodniu zapowiedziana przez Jarosława Kaczyńskiego. Przewiduje zakaz hodowli zwierząt na futra, wzmocnienie społecznej kontroli warunków, w jakich zwierzęta są przetrzymywane, zakaz wykorzystywania zwierząt w celach rozrywkowych i widowiskowych, zakaz stałego trzymania zwierząt na uwięzi, określenie minimalnych wymiarów kojców oraz ograniczenie możliwości uboju rytualnego. – To jest ustawa, którą z całą pewnością poprą w Polsce wszyscy dobrzy
ludzie. Jestem o tym przekonany – powiedział prezes PiS-u. Wprowadzenie ustawy byłoby ogromnym krokiem w kierunku zwierząt, ale czy uda się ją przeforsować? Już rozpoczęły się protesty rolników i branży futrzarskiej. Uważają, że „Piątka dla zwierząt” jest szkodliwa dla rolnictwa. Wiele państw już dawno zakazało tego krwawego, okrutnego biznesu. W naszym kraju zakazy i tak mają nie dotyczyć hodowli królików. Rozpocznie się więc prawdziwy króliczy dramat. Dotychczasowi hodowcy przerzucą się bowiem na biznes oparty na nieszczęściu tych zwierzaków. Czym biedne, piękne i mądre króliki zasłużyły sobie na takie odstępstwo? Czy to przez fakt, że korzyści płyną zarówno z mięsa, jak i futra? Czy może chodzi o to, aby wilk był syty i owca cała?
Ziemniaki faszerowane mięsem mielonym M-teatr • pieprz, • oregano, • tymianek, • świeży koperek.
Kulinaria To wyjątkowo dobrze skomponowana mieszanka smaków. Ziemniaki faszerowane to świetny sposób, by zaskoczyć domowników wyjątkowym obiadem. Danie świetnie sprawdzi się także na mniej oficjalną kolację w gronie dobrych znajomych.
Sposób przygotowania:
Składniki dla 3 osób: • 9 dużych ziemniaków podłużnych, • 1 średnia cebula, • 250 g mięsa mielonego z szynki, • 50 g masła, • 50 ml śmietany, • mieszanka przypraw do ziemniaków, • mieszanka przypraw do mięsa mielonego, • 2 łyżeczki przecieru
Fot. blog kulinarny nasztalerz.pl
pomidorowego lub koncentratu, • 2 łyżeczki ketchupu, • 1 garść startego
sera mozzarella (ewentualnie zwykłego żółtego), • sól,
1. Ziemniaki obrać, przeciąć na pół i wydrążyć łyżką, robiąc miejsce na farsz. 2. Ugotować w osolonej wodzie na półtwardo (wrzucić do wrzątku i gotować nie więcej niż 10 minut). 3. Mięso i pokrojoną cebulę podsmażyć. Dodać sól, pieprz oraz przyprawę do mięsa mielonego. Smażyć na małym ogniu przez kilka minut. 4. Przygotować sos. Masło roztopić na małym ogniu, wymieszać ze śmietaną, dodać przecier pomidorowy, ketchup i oregano. 5. Połowę przygoto-
wanego sosu dodać do mięsa. 6. Ostudzone ziemniaki posypać tymiankiem oraz mieszanką przypraw do ziemniaków. Nafaszerować przyrządzonym mięsem. 7. Blaszkę do pieczenia posmarować olejem. Ułożyć ziemniaki. Polać pozostałym na patelni sosem. Posypać startym serem. 8. Piec w nagrzanym do 180 stopni piekarniku przez około 35-40 minut. 9. Przed podaniem posypać świeżym koperkiem.
Festiwal W sobotę (19 września) w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym o godzinie 19:00 startują Koszalińskie Konfrontacje Młodych „m-teatr”. Rozpocznie je premierowy spektakl „Żeby umarło przede mną” w reżyserii Darii Kopiec. To historia matek dzieci niepełnosprawnych.
Łącznie do zobaczenia będzie 8 spektakli. – Ideą festiwalu jest prezentowanie spektakli reżyserów młodego pokolenia. Liczymy, że zainicjują one głębszą dyskusję o nowej myśli teatralnej – uważają organizatorzy. Porada: Gala festiwalu z rozdaniem nagród odbędzie • Ten i wiele innych ciekawych przepisów się w sobotę (27 września). Wszystkie spektana pyszne potrawy znajdziecie na stronie kle odbędą się w reżimie bloga kulinarnego sanitarnym z powodu WM nasztalerz.pl. COVID-19.
Różności GŁOS MIASTA 13
koszalininfo.pl 18 września 2020
„Balladyna” czytana w bibliotece Nowa wystawa Czytelnictwo
Muzeum
Deszczowa aura pokrzyżowała zamierzenia. Nie w plenerze nad stawem w parku Książąt Pomorskich, a w sali kinowo-konferencyjnej Koszalińskiej Biblioteki Publicznej odbyło się sobotnie (5 września) Narodowe Czytanie dzieła „Balladyna” Juliusza Słowackiego.
„Pomorska codzienność połowy XX wieku” to nowo otwarta ekspozycja w chacie rybaka na terenie koszalińskiego Muzeum. – Wystawa jest próbą pokazania, w jaki sposób nowi mieszkańcy pomorskiej wsi budowali swoją tożsamość kulturową – mówiła Ewa Pliszka, kurator ekspozycji i kierowniczka Działu Etnografii placówki.
Mimo reżimu sanitarnego, zebrało się wielu entuzjastów akcji. – Co roku uczestniczę w tej promocji czytelnictwa. „Balladynę” znam nie tylko jako obowiązkową lekturę szkolną, ale też z przedstawień teatralnych – powiedział zza maseczki ochronnej pan Jan. Za obsadę kadrową odpowiadała Ewa
Fot. UM
Fragmenty dzieła wieszcza ze sceny czytali (licząc od lewej) prezydent Piotr Jedliński, radna Bożena Kaczmarek, organizatorka wydarzenia Ewa Czapik-Kowalewska i radna Krystyna Kościńska. Czapik-Kowalewska, szefowa Rady Kultury przy Prezydencie Koszalina. Wśród samorządowców doświadczenie sceniczne lub radiowe mieli między
innymi radna Bożena Kaczmarek, przewodniczący rady miejskiej Jan Kuriata, czy wiceprezydent Przemysław Krzyżanowski. Poza tym fragmen-
ty utworu przeczytali aktorzy ze Studia Artystycznego imienia Ziembińskich oraz Teatru „Zwierciadło” działających przy Centrum Kultury 105. WM
Wystawa dokumentuje codzienne życie z połowy minionego stulecia. W 3-izbowej chacie rybaka zagościły sprzęty wykorzystywane po II wojnie światowej przez osadników. Organizatorzy przypominają, że Pomorze to region
szczególnie potraktowany przez historię, bo wskutek dramatycznych wydarzeń utracił swoje kulturowe oblicze i ciągłość osadniczą. Od 1945 roku na miejsce wysiedlonych przybyli osadnicy z Polski centralnej, Kresów Wschodnich, czy reemigranci z Europy Zachodniej. Oni przywieźli ze sobą jedynie część sprzętów i pamiątek rodzinnych, które połączyli z dobrami pozostawionymi przez poprzednich właścicieli. – Wystawa jest spotkaniem ze zwykłymi i3 niezwykłymi przedmiotami codziennego użytku, które wspierały osadników w budowaniu nowego życia na Pomorzu – zachęca Ewa Pliszka do wizyty w charakterystycznej chacie rybaka. WM
Upamiętnienie Bitwy Warszawskiej Artyści docenieni Inicjatywa
Wyróżnienie
– Przygotowana została petycja o upamiętnienie Bohaterów Bitwy Warszawskiej. Chodzi o nadanie ich imienia skwerowi przy skrzyżowaniu ulic Piłsudskiego i Sportowej – powiadomił Jan Kazimierz Adamczyk, organizator wrześniowej akcji zbierania podpisów pod inicjatywą.
Nagrody „Pro Arte” przyznawane są przez marszałka województwa za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej oraz upowszechniania i ochrony kultury w Zachodniopomorskiem. Wśród czterech laureatów tegorocznej 9. edycji konkursu byli dwaj koszalinianie – profesor Andrzej Cwojdziński i Mateusz Kowalski.
Pomysłodawcy we wniosku, który dopuszcza również inną lokalizację, piszą: „W tym roku obchodzimy setną rocznicę Bitwy Warszawskiej zwanej też cudem nad Wisłą. Została ona uznana za jedną z osiemnastu najważniejszych batalii w dziejach świata. Uważamy, że tak ważne zwycięstwo zasługuje na upamiętnienie również
Fot. WM
Grupa mieszkańców zaproponowała utworzenie nowego miejsca pamięProf. Andrzej Cwojdzińcy w tym urokliwym zakątku Koszalina. ski to koszaliński komw naszym mieście”. obrady rady miejskiej – il.com. To nie pierwsza pozytor oraz inicjator Adresatami listu są pre- informował Jan Krzysz- społeczna inicjatywa w wydarzeń o zasięgu zydent Koszalina Piotr tof Adamczyk. Osoby, sprawie. W poprzednim międzynarodowym, orJedliński i przewodni- które chciałyby pomóc miesiącu wolontariusze ganizator życia kultuczący rady miejskiej w zbiórce, mogą telefo- na koszalińskim cmen- ralnego i społecznego, Jan Kuriata. – Zbiórka nicznie kontaktować się tarzu komunalnym pod- dyrygent i pedagog. podpisów potrwa do pod numerem 507 433 jęli się sprzątania gro- Nagroda została przykońca września. Chce- 525 lub za pośrednic- bów weteranów wojny znana w uznaniu za my, aby jeszcze w tym twem e-maila jankazi- polsko-bolszewickiej z całokształt działalności roku petycja trafiła pod mierzadamczyk@gma- lat 1919-1920. WM kulturalnej. „Działalność
kompozytorska, edukacyjna i zaangażowanie artystyczne stanowią niekwestionowany wkład w rozwój polskiej kultury muzycznej” – podkreślali członkowie kapituły konkursu. Mateusz Kowalski to wschodząca gwiazda klasycznej sceny gitarowej. Został okrzyknięty przez Classical Guitar Magazine mianem muzyka „spektakularnego”, a jego interpretacje – „zapierającymi dech w piersiach”. Występował z recitalami w ponad 20 krajach na całym świecie, na przykład w Nowym Jorku, Los Angeles, Paryżu i Londynie. W 2019 r. został zwycięzcą „2nd EuroStrings International Competition”. Nagrodzeni rozsławiają Polskę i Pomorze Zachodnie na całym świecie. W tym roku pula nagród wyniosła łącznie 60 tysięcy złotych. WM
14 GŁOS MIASTA Reklama
18 września 2020 koszalininfo.pl
Różności GŁOS MIASTA 15
koszalininfo.pl 18 września 2020
Najlepsze filmy nagrodzone Jantarami Jamneńskie Julki KINO Grand Prix 39. Koszalińskiego Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” zdobył obraz „Supernova” w reżyserii Bartosza Kruhlika. Laureata Wielkiego Jantara swoją nagrodą w kategorii długiego metrażu wyróżnili też dziennikarze. Najwięcej Jantarów otrzymał film „25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy” – Jan Holoubek za reżyserię, Andrzej Gołda za scenariusz, Piotr Trojan za główną rolę męską i Bartłomiej Kaczmarek za zdjęcia. Co ważne, doceniła obraz także publiczność. Dwie nagrody zebrał „Fisheye” w reżyserii Michała Szcześniaka. Trafiły do Julii Kijowskiej za główną rolę żeńską
Fot. Sylwia Olszewska
i do Agaty Kurzyk za muzykę. Jantarem 2020 za odkrycie aktorskie uhonorowana została Lena Nguyen za rolę w filmie „Smak Pho” w reżyserii Mariko Bobrik. W konkursie dziesięciu debiutów długometrażowych, które oceniało 5-osobowe jury pod przewodem Ewy Puszczyńskiej, specjalną nagrodę otrzymał „Żelazny most” w reżyserii Moniki Jordan-Młodzianowskiej.
W konkursie produkcji krótkometrażowych Jantarami 2020 wyróżnieni zostali Martyna Majewska za film fabularny „Maria nie żyje”, Paweł Chorzępa za krótkometrażowy obraz „Synek” i Zuzanna Stach za animowany „Z czosnkowym wziełem” oraz Irena Suska za udźwiękowienie i Kajetan Plis za zdjęcia – oboje do filmu „Noamia” w reżyserii Antonia Goldameza.
Wyróżnienia Ale kino+ zyskali Damian Kosowski za fabularny „Zanim zasnę”, Katarzyna Warzecha za dokument „We Have One Heart” i Daria Kopiec za animowany „Własne śmieci”. Nagroda dziennikarzy przypadła filmowi pt. „Maria nie żyje”, który wyreżyserowała Martyna Majewska. W tym konkursie jurorzy pod przewodnictwem reżysera Pawła Maślony ocenili 37 fabuł, 19 filmów dokumentalnych i 15 animacji. Nadto festiwalowi widzowie obejrzeli trzy projekcje w ramach plenerowego kina samochodowego, przeglądy tematyczne z zagranicy oraz wystawy prac Henryka Sawki i studentów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Ozdobą gali wręczenia Jantarów 2020 był kameralny koncert Mary Komasy. WM
Fot WM
Ciekawostka Nie tylko Wrocław ma swoje krasnale. Region koszaliński również może pochwalić się sympatycznymi karzełkami. Julki jamneńskie mierzyły zaledwie trzy stopy wzrostu, co opisywały już źródła niemieckie w XIX wieku. W polskiej rzeczywistości upamiętnił je kosza-
liński pisarz i badacz dziejów Pomorza Środkowego Gracjan Bojar -Fijałkowski w legendzie „O drobnych karzełkach znad brzegów Jamna”. Według podań stworki żyły w prastarych kurhanach. Przed wścibskimi oczami chronili je mieszkańcy Jamna i Łabusza. Julki ponoć odwzajemniały się ludziom zapasami zgromadzonymi w swoich podziemnych spichlerzach. WM
16 GŁOS MIASTA Reklama
18 września 2020 koszalininfo.pl