Spiegel december 2018

Driemaandelijks tijdschrift van vzw UilenSpiegel 21e jaargang - december 2018 - januari - februari 2019

Lichaam en geest UilenSpiegel • PatiÍntenvereniging Geestelijke Gezondheid

1

Colofon

UilenSpiegel

Hoofdredactie: Nadia Mahjoub Tussenredactie: Bruno A.M.A. De Clerck Eindredactie: Katelijne Beheydt

is een pluralistische vereniging van en voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Sterk in patiëntenvertegenwoordiging, vorming, herstel, ervaringsdeskundigheid, lotgenotencontact, informeren en beeldvorming.

Redactie: Ann Van de Vloet, Bert, Els

Lambrecht, Katinka Van Belle,

Liesbet Van Dessel, Lindsay

Hacke, Luka Vandeghinste, Pieter

Gouvart, Sil Popelier en Veerle Van Wassenhove Werkten ook mee aan dit nummer: Catja Crijns, Ingrid Jongeneelen,

Jolanda Suizdak, Katrien Albers,

Karen De Buck, Sarina en Thomas Roose Schilderij cover: Luka Vandeghinste Vormgeving:

Collectief De Wrikker cvba

De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde teksten berust bij de auteurs. Niets uit dit blad mag worden overgenomen zonder de toestemming van de redactie en/of de auteurs. Op verzoek van sommige auteurs werd hun naam vervangen door een pseudoniem. Naam en adres zijn steeds bekend bij de redactie. De redactie kan teksten weigeren, inkorten of redigeren.

Verantwoordelijke uitgever: Ingrid Jongeneelen,

Weebroekweg 8A/19, 3071 Erps-Kwerps Spiegel verschijnt 4 x per jaar.

Doe mee Heb je een tekst geschreven die bruikbaar is voor de Spiegel (getuigenis, …)?

Heb je een vlotte pen en zin om af en toe een artikel voor de Spiegel te schrijven?

Heb je een foto, tekening of cartoon gemaakt die niet zou misstaan in ons tijdschrift?

Heb je suggesties om de Spiegel te verbeteren?

Contact: info@uilenspiegel.net UilenSpiegel vzw Hovenierstraat 45 1080 Brussel 02 410 19 99

Word lid van UilenSpiegel voor 5 euro per kalenderjaar: >>> je ontvangt 4 maal per jaar het tijdschrift Spiegel >>> je kan lotgenoten ontmoeten, ervaringen uitwisselen

en samen ontspannen >>> je stem wordt gehoord samen met de andere leden >>> je maakt deel uit van een groep (ex-)patiënten die

opkomen voor hun rechten >>> je geniet van kortingen (bij deelname aan het Uilen Spiegel-weekend, …) >>> niet-leden betalen 2 euro per deelname aan een

regionale activiteit of lotgenotengroep Individueel lidmaatschap: 5 euro per kalenderjaar (Opgelet! Woon je in het buitenland, dan krijg je de Spiegel enkel digitaal, in pdf-formaat). Wie zich lid maakt na 1 oktober, is automatisch lid voor het gehele daaropvolgende kalenderjaar.

Abonnementen voor organisaties en professionals: Neem contact op met info@uilenspiegel.net voor een overzicht van de tarieven.

De betaling gebeurt op het rekeningnummer van vzw UilenSpiegel BE34 0015 1222 9390 met vermelding “lidmaatschap”. Je stuurt ook best een mailtje naar info@uilenspiegel.net met je contactgegevens (adres, mailadres en telefoonnr) zodat we je ons tijdschrift per post en onze tweewekelijkse infobrief per mail kunnen toesturen.

Giften zijn voortaan fiscaal aftrekbaar en heel erg welkom!

Rekeningnummer: vzw UilenSpiegel BE34 0015 1222 9390

Aanbod Psyche Aanbod abonnement “Psyche”, driemaandelijks tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid: Leden van UilenSpiegel (enkel individuele leden, geen organisaties) kunnen een abonnement op de “Psyche” nemen aan gereduceerd tarief, nl. 7 euro per kalenderjaar.

Ben je geïnteresseerd of wil je je abonnement verlengen, stort dan 7 euro op het rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 van UilenSpiegel met vermelding “abonnement Psyche”. Opgelet: je ontvangt voor dat bedrag de Psyche tot het einde van 2019.

2

Voorwoord Beste lezer, Deze zomer kregen we groen licht van de Federale Overheidsdienst Financiën om voortaan fiscale attesten uit te reiken voor giften. Dit is uiteraard zeer goed nieuws. Het is ook een blijk van waardering voor onze werking door de overheid. We zijn dus best goed bezig maar we zijn er nog niet. Ik droom ervan dat UilenSpiegel steeds meer een beweging wordt en kijk alvast uit naar de kaap van 1000 leden.

Ons groeiend succes vertaalde zich onder meer op onze ledendag op 20 oktober. Een echte voltreffer was dat! We hadden meer dan 120 inschrijvingen. Een terugblik op deze leuke dag vind je op pagina 4 en 19.

Op 29 oktober vond, samen met Similes, onze nationale vertegenwoordigersdag plaats.

Similes is de familievereniging van mensen met een psychische kwetsbaarheid, en al jaren een belangrijke partner van UilenSpiegel. Het werd een interessante uitwisseling over het vertegenwoordigingswerk in de netwerken geestelijke gezondheid (art.107).

We denken niet over alles hetzelfde, maar hebben wel een aantal gemeenschappelijke strijdpunten. Op 4 april 2019 organiseren we samen een colloquium in Brussel over “Participatie en herstel”. Noteer dit alvast in je agenda!

“Mens sana in corpore sano: een gezonde geest in een gezond lichaam”. Dit is een vaak aangehaald citaat van de Romeinse dichter Juvenalis. Volgens de holistische benadering moet gezondheid dan ook gezien worden in het licht van het totale functioneren van de mens. Lichaam en geest zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Over het algemeen is er een te grote scheiding tussen de lichamelijke en de geestelijke gezondheidszorg. Zo worden fysieke klachten vaak niet in relatie gebracht met onverwerkte emoties en gebeurtenissen. Toch hebben gedachten, overtuigingen en gevoelens een heel belangrijke invloed op de gezondheid.

Gezondheidszorg is geen exacte wetenschap: economische, ecologische, sociale en culturele factoren spelen een rol en beïnvloeden elkaar. We moeten dan ook kritisch zijn over het reductionistische biomedische model dat vandaag de boventoon voert. De macht van de farmaceutische industrie is helaas ook heel groot.

Artsen moeten de patiënt centraal stellen door voldoende aandacht en empathie te hebben. Een oprecht en warm gesprek voeren kan soms belangrijker zijn dan automatisch en snel medicijnen voor te schrijven.

In deze Spiegel kan je ook enkele getuigenissen lezen van mensen die een geschiedenis hebben in de psychiatrie en daardoor niet serieus genomen worden bij het signaleren van lichamelijke klachten. We kunnen gerust spreken van discriminatie op dat vlak. Daarnaast loop je door het nemen van bepaalde psychofarmaca een verhoogd risico op ernstige lichamelijke aandoeningen. Als dit dan miskend wordt door zorgverleners, kan dat soms fatale gevolgen hebben. Het lijkt me dan ook belangrijk dat we dit als patiëntenvereniging onder de aandacht brengen.

We hebben in 2018 niet stil gezeten en zijn geenszins van plan om dat in 2019 te doen. Wij duiken dan ook met volle goesting het nieuwe werkjaar in, hopelijk opnieuw met jouw steun.

Graag wil ik je alvast prettige feestdagen toewensen, als aanzet tot een sprankelend 2019, en hopelijk tot op ons nieuwjaarsfeest op 19 januari!

Veel leesplezier, Ingrid Jongeneelen Voorzitter

3

Een terugblik op de ledendag van 20 oktober

Welkomstwoord door voorzitter Ingrid Jongeneelen

Debat rond het thema ‘Werk: heilzaam of nefast voor de gezondheid?’ met inleidende getuigenis door ervaringsdeskundige Els Draeck

Magda Coture (adjunct federaal coördinator FOD Volksgezondheid)

Elke van den Brandt (Groen)

Ann Callebert (klinisch psychologe en ervaringsdeskundige)

We konden rekenen op een grote opkomst: meer dan 120 mensen schreven zich in!

Proclamatie van de poëziewedstrijd 2018 rond het thema ‘Zin’.

Winnares dit jaar was Greet Langen

Eline Bruneel (Vlaams Patiëntenplatform)

De muzikale intermezzo’s van Pieter Gouvart en Gust De Prins werden zeer gesmaakt

Stonden ook nog op het programma: Een ‘meet and greet’ met Ann Callebert, een gegidste wandeling door de wijk en de uitroeping van vrijwilliger van het jaar: Carolien Van den Abeele, begeleidster van de borderline-groepen in Leuven en Hasselt. Proficiat Carolien! Hiervan hebben we jammer genoeg geen foto’s. Het team van UilenSpiegel heeft zeer genoten van deze dag. Ook de deelnemers evalueerden de gevarieerde ledendag als boeiend en zeer positief, zo bleek uit onze enquête. Rudi uit Antwerpen schreef op blz. 19 zijn impressies neer.

4

Inhoud 06 Dossier: Lichaam en geest

06

Introductie

06

Lichamelijke klachten afgewimpeld

10

Baat het niet, het schaadt soms wel

12

De geest geeft vrij …

15

Voedsel voor de geest

16

Een holistische kijk

17

Bewegen op verwijzing

18

Natuur als kuur

18

Wanneer je psychisch kwetsbaar bent…

Over de bijwerkingen van medicatie

… wat het lichaam aankan

Het belang van de darmen, groenten en fruit

Darko is massage-therapeut en bio-energy healer

Lindsay’s huisarts schreef haar beweging voor

Een voorschriftje natuur op de Shetlandeilanden

Winnares Kronkelprijs Greet Langen won dit jaar onze poëziewedstrijd

19 Thuiskomen…

Rudi’s impressies van onze ledendag in oktober

20 beGeesterd

21

22

24

Centrum voor filosofie en psychiatrie

Column: Banaan in je oor Disneyfilm

Ken je rechten als patiënt Het recht op geïnformeerde toestemming

Een lang weekend in Vielsalm

Belevenissen van Karen en Jolanda

26

Vele hemels boven de zevende

Boekbespreking

27 Activiteitenkalender Nic Balthazar gaf het beste van zichzelf tijdens zijn lezing “Everybody Happy. Kies voor meer geluk!”

5

Dossier: Lichaam en geest

INTRODUCTIE Tekst: Sil Popelier

Als je eens de moeite neemt om de kleine lettertjes op de bijsluiter van je medicatie te lezen, dan word je al bijna misselijk van de inhoud alleen: een hele waslijst aan (mogelijke) bijwerkingen. Hét probleem bij psychiatrische medicijnen is, dat ze maar enkele weken worden getest vooraleer ze op de markt komen. Maar patiënten slikken diezelfde medicatie vaak vele jaren; soms zelfs een leven lang.

In deze Spiegel getuigen mensen met een psychische kwetsbaarheid over de lichamelijke gevolgen van medicijngebruik. Veel bijwerkingen worden niet onderkend, omdat ze meer impact hebben dan doorgaans wordt verondersteld.

Bij psychiatrische patiënten zit het toch maar ‘tussen de oren’. Of toch niet? Het stigma zorgt er namelijk voor dat lichamelijke klachten soms niet serieus worden genomen. De fysieke impact van psychiatrische medicatie is echter niet altijd van de poes: overgewicht, diabetes, hartfalen, embolie… om nog maar te zwijgen van seksuele disfunctie, hét taboe bij uitstek in deze ‘vrije en blije’ samenleving.

Dokters horen zich te houden aan de Eed van Hippocrates. In deze eed staat o.a. het volgende: “Ik zal dieetregels naar beste weten en vermogen aanwenden tot heil der zieken, nooit tot hun verderf of schade.”* Een dieet kan hier ook een dieet van pillen betekenen. Maar wat als zo’n dieet schade berokkent aan de patiënt, bijvoorbeeld omdat te hoge dosissen giftig worden? En zo zijn er psychiaters die ondanks hun medische kennis en een studie van een slordige 12 jaar, hun patiënten toch nog schade kunnen toebrengen. Als psychiaters het algemene welzijn werkelijk vooropstellen, dan kiezen ze ervoor om omzichtiger om te gaan met behandelingen die nefast kunnen zijn voor het welzijn van hun patiënten. Dat mensen door langdurige stress werkelijk psychisch ziek kunnen worden, zal niemand betwijfelen. Het zou echter een grote stap vooruit betekenen, mochten zieke mensen niet extra belast worden door het onbezonnen voorschrijfgedrag van hun zorggevers. *Zie ook: www.ordomedic.be/nl/orde/artseneed/ eed-hippocrates/ 6

Lichamelijke klachten afgewimpeld Tekst: Sarina en Nadia Mahjoub Illustraties: Emile Van Bellingen en NaMa

Als je een psychische kwetsbaarheid hebt, is de kans groter dat je fysieke klachten minder ernstig worden genomen. Het zal wel tussen de oren zitten, denken sommige artsen dan, vaak ten onrechte. Bepaalde huisartsen laten, wanneer ze doorverwijzen naar specialisten of collega’s, bewust informatie over de psychische klachten van hun patiënten achterwege op hun verwijsbrief, om de onderzoeken zo objectief mogelijk te laten verlopen. We sprokkelden enkele (anonieme) getuigenissen waaruit pijnlijk duidelijk wordt dat het voor artsen soms moeilijk is om objectief te blijven en om lichamelijke klachten niet onder het psychische ziektebeeld te scharen, met alle gevolgen van dien.

Diagnostic overshadowing (letterlijke vertaling: Diagnostisch overschaduwen) is een term die gebruikt wordt wanneer fysieke ziekten over het hoofd worden gezien bij mensen met een psychische aandoening.

Sara’s gehoorklachten werden niet serieus genomen, met een permanente gehoorschade als gevolg: Het is ochtend, ik hoor vogels fluiten: niet in de tuin maar in mijn oren. Ik merk dat ik plots minder goed kan horen. Ik loop al een tijdje rond met vocht achter mijn trommelvliezen door een aanhoudende verkoudheid, maar sinds twee dagen is wat ik hoor anders. Mijn eigen stem heeft een metaalklank, de geluiden zijn vreselijk! Rechts ben ik bijna helemaal doof, dat merk ik als ik op mijn linkeroor op bed lig. Mijn psychiater besloot mij een tijdje geleden door te verwijzen naar een NKO arts, een kennis van haar, toen 6

nog omwille van het vocht achter mijn trommelvliezen (kraken en ploppen van de oren).

Wanneer ik bij de NKO arts binnen kom, vermeld ik netjes dat ik doorgestuurd werd door een kennis van haar en dat ik al sinds mijn jeugd Fluoxetine neem voor mijn angststoornis en dwangneurose.

Na een korte test blijkt duidelijk dat ik gehoorverlies heb en niet zomaar een beetje! De arts stelt zich wel vragen hierbij: het lijkt haar een beetje vreemd en ze

arts terecht kon omdat ik deze afspraak al gemaakt had ruim ervoor.

Maar ik had ook de pech dat ze mijn verhaal niet serieus nam en later op het verslag schreef dat ze twijfelde aan de objectiviteit van mijn gehoortest. Ik heb tot 5 keer dezelfde test in verschillende ziekenhuizen afgelegd, wat ik op zich al vreemd vond. Tussen het vaststellen van de problemen en het nemen van de nodige medicatie (die men het beste binnen 48 uur opstart) zaten er 11 dagen. Het heeft niet meer mogen baten, met als gevolg dat ik voor de rest van mijn Emile Van Bellingen leven twee hoorapparaten moet dragen, vindt mijn verhaal ook onsamenhangend. omdat ik rechts alle hoge tonen kwijt ben Ze maakt mij pas echt bang wanneer ze en links de helft. Ook de reactie van mijn mij vraagt of ik op mijn hoofd gevallen ben, toenmalige psychiater vond ik onderhet bewustzijn heb verloren, een zwaar maats. Ze liet me duidelijk verstaan dat ze ongeval heb gehad enz. Ze schrijft mij een mij ook niet geloofde. Ze begreep niet, zei MRI-scan voor van de hersenen met con- ze, hoe het mogelijk was dat ik dan nog trast. Ik, bang zoals gewoonlijk, verstijf van een normaal gesprek kon voeren. Terwijl angst. Zelfs mijn echtgenoot is in paniek het vaststaat dat een gesprek voeren van en dat ben ik niet van hem gewoon. Geluk- man tot man bij verlies van hoge tonen kig blijkt uit de MRI dat mijn hersenen oké nog goed mogelijk is. zijn. Mijn gehoor gaat echter steeds verder achteruit.

Een week na de scan heeft mijn huisarts nog steeds geen verslag gekregen van de NKO arts, en hij schrijft me Medrol voor, een medicijn voor plotse gehoorproblemen die snel verergeren. Ik word doorverwezen naar een andere NKO arts die mijn verhaal heel goed herkent: ik heb plotse doofheid, veroorzaakt door een virus. Ik moet naar de hyperbare zuurstoftherapie in Brussel gedurende een week. (Een therapievorm waarbij het lichaam 10 tot 15 keer meer zuurstof toegediend krijgt, wat het herstel van bepaalde aandoeningen en infecties kan bevorderen, nvdr.).

Eigenlijk had ik geluk dat ik binnen de 48 uren na de plotse doofheid bij een NKO

Tinne moest een week tandpijn doorstaan zonder pijnstillers:

Toen ik enkele jaren geleden opgenomen was in een psychiatrisch ziekenhuis omwille van een manische opstoot, kreeg ik na enkele dagen op de gesloten afdeling zeer hevige tandpijn. De oververmoeidheid en de stress hadden er wellicht toe bijgedragen dat die zich op dat moment manifesteerde. Was ik op dat moment thuis geweest, dan had ik gewoon een pijnstiller genomen. Maar op de afdeling kon dat niet zomaar.

Ik moest eerst wachten tot de dokter me had gezien de dag nadien. Dat leek een eeuwigheid te duren, want de kloppende pijn werd werkelijk steeds ondraaglijker.

Toen ik eindelijk de dokter zag, kreeg ik helemaal geen pijnstiller. Hij beschouwde mijn klacht wellicht als aanstellerij. Ik heb me nog eerder zo machteloos gevoeld als toen. Via bezoek heb ik dan pijnstillers gekregen en die in mijn nachtkastje verstopt, maar die werden dan weer in beslag genomen, omdat het tegen de regels was!

De tandproblemen bleken te wijten aan een serieuze ontsteking met een beginnend abces. Na een paar dagen verminderde de pijn, dankzij mondspoelingen, medicatie en wellicht ook de heilzame werking van wat hervonden rust. Maar ik heb wel bijna een week afgezien. Dit vind ik aan het randje van onmenselijk.

Van Peggy werd gedacht dat ze haar aanvallen fakete:

Enkele jaren geleden kreeg ik last van onverklaarbare aanvallen. Ik werd duizelig, raakte verlamd en viel flauw. Dan begon ik hevig te schokken zoals bij een epileptische aanval. Op een avond belde ik zelf een ambulance en kwam terecht op de spoedafdeling. Daar werd ik van de ene scanner naar de andere gebracht. Omdat ik compleet verlamd was, kon ik niet reageren.

Toen bleek dat er fysiek niets scheelde, zat er voor ik het wist een psycholoog aan mijn bed en werd ik opgesloten in de psychiatrie. In mijn dossier stond dat ik een aansteller was: ik “fakete de aanvallen”, “duidelijk hysterie”. Op de afdeling deed elke hulpverlener een poging om mij te proberen ‘ontmaskeren’. Pas later werd voor hen duidelijk dat ik hier zelf niets aan kon doen! Ik kreeg deze aanvallen zonder er controle over te hebben. Ondertussen heb ik geleerd wat de triggers zijn en zijn de aanvallen bijna verleden tijd. Het niet geloofd en niet begrepen worden is een van de meest pijnlijke ervaringen die een mens kan meemaken.

7

Dossier: Lichaam en geest

niet normaal was voor een jonge vrouw van 20 jaar. Hij wou dat ik bij de reumatoloog langsging.

Hij zei dat mijn huisdokter me daar verder bij kon helpen. Ik antwoordde dat ik dat niet durfde vragen aan de dokter want dat ik me totaal niet serieus genomen voelde door hem. Waarop de kinesist hem belde en hem van zijn advies overtuigde. Bij de dokter was het heel stil. Hij nam zonder er veel woorden aan vuil te maken bloed af om mijn reumawaarden te testen. Die waren inderdaad te hoog en hij gaf me een verwijsbriefje voor de reumatoloog.

Emile Van Bellingen

Luka werd niet serieus genomen met haar spierklachten. Achteraf bleek dat ze een reumatische aandoening heeft: In februari 2014 ging ik naar de psycholoog. Er kwamen veel flashbacks naar boven met emoties van toen die bleven hangen, met paniekaanvallen en woede tot gevolg. De psycholoog vroeg mij of ze mijn huisarts op de hoogte mocht brengen van het feit dat ik bij haar langs ging. Dat zou zaken vergemakkelijken mocht er zich iets voordoen en ik bijvoorbeeld medicatie zou nodig hebben. Ik vond dit geen probleem en was blij dat er voor mij gezorgd werd.

In de zomer 2014 kreeg ik een achillespeesontsteking die niet overging. De huisarts schreef me Ibuprofen voor. Ik ging kort daarop terug omdat het niet hielp en alleen maar erger leek te worden. Hij vroeg of ik wel voldoende rust nam, schreef me op8

nieuw Ibuprofen voor, maar nu met maagbeschermers erbij. Na twee maanden ging het nog veel slechter. Ik kon helemaal niet meer wandelen, had ook pijn gekregen in de andere voet, bij de tenen vooraan, mijn knie, heup, rug, nek. Alles leek ineens pijn te doen.

Ik werd heel ongerust en vroeg zonder omhaal aan mijn huisarts of die medicatie wel hielp, omdat ik me serieus zorgen begon te maken. Ik huilde bijna want ik liep al een tijdje op krukken of gebruikte een rolstoel, en ik sliep slecht van de pijn. Hij lachte alleen maar, en zei dat die medicatie ontstekingsremmend en pijnstillend werkte, en dat het dus daaraan niet kon liggen. Ik werd boos en vroeg hem wat ik dan moest doen.

Hij zei dat het geen enkele zin had om boos te worden op hem. Hij lachte opnieuw met een grijns waar ik me heel klein en vernederd bij gevoeld heb. Diezelfde grijns als toen ik met krukken kwam aangewandeld, en hij er niet eens verder naar vroeg. Hij gaf me echt het gevoel dat ik het allemaal deed om aandacht te krijgen. Hij schreef me uiteindelijk een voorschrift voor kinesitherapie. De kinesist zei mij dat dit echt

Toen ik maanden later, na vele scans en tests, mijn diagnose van perifere spondyloartritis gekregen had bij de reumatoloog, ging ik langs bij een andere dokter, maar in dezelfde praktijk. Ik hoorde die huisdokter achter mijn rug zeggen tegen de man aan het onthaal, dat ik ‘blijkbaar’ een diagnose gekregen had. Ik was geschokt dat hij zo openlijk stond te roddelen. Als hij mij van in het begin serieus had genomen, was ik ook niet zo gaan twijfelen aan mezelf. Ik ging kapot van de onzekerheid. Ik begon mezelf af te vragen of het zich niet allemaal in mijn hoofd afspeelde. Om gek van te worden.

Door het slaaptekort, al de stress van de pijn, en vanwege de constante paniek, ben ik voor het eerst in de PAAZ-afdeling beland in maart 2015. Een paar dagen na mijn opname kreeg ik eindelijk de diagnose van mijn reuma, wat tegelijk een opluchting en een moeilijk te accepteren gegeven was.

Nu ga ik naar een reumatoloog in Gent.

Ondertussen ben ik al langer opgenomen geweest in de psychiatrie. In maart 2017 heb ik een suïcidepoging ondernomen.

Een belangrijke reden was net mijn chronische pijn en het idee daar de rest van mijn leven mee te moeten leven. Dit staat ook allemaal in mijn medisch dossier. Mijn reuma wordt nu onder controle gehouden door spuiten die ik zelf wekelijks zet. Ik kan opnieuw wandelen maar ik ervaar wel nog pijn en stijfheid, en vooral een enorme vermoeidheid en een lage stress-tolerantie.

Hoe echt en pijnlijk mijn lichamelijke gewaarwordingen ook zijn, het niet serieus genomen worden is wat een mens kan breken.

NaMa

Julie ontsnapte ternauwernood aan een dodelijke longembolie: Terwijl ik met vakantie was aan de kust, stelde ik een buitengewone kortademigheid vast en ging via de huisarts naar de spoedafdeling. Daar dachten ze aan mogelijke hartproblemen, en deden ze enkele onderzoeken. Ze stelden geen echte diagnose en stuurden me naar huis met een voorschrift voor medicatie tegen een te hoge bloeddruk. Ik vermeldde dat ik psychosegevoelig ben en dat ik hiervoor medicatie neem. In de bijsluiter van het neurolepticum staat duidelijk een verhoogd risico op trombose vermeld, dus gezien mijn klachten hadden ze dit op zijn minst in mijn bloed moeten testen, maar dat gebeurde dus niet.

Ik bleef echter heel kortademig en ben dan van de kust naar huis gereden. Toevallig kwam ik in het psychiatrische ziekenhuis dichter bij huis terecht, waar een verpleegster zich herinnerde dat ik enkele weken voordien geklaagd had over pijn in mijn been. Iemand heeft dan de link gelegd tussen een trombose in het been en het doorschieten van een klonter naar de longen. Er werd bloed genomen en enkele uren later werd ik met de ambulance naar een universitair ziekenhuis gebracht. Hier kreeg ik ’s nachts de diagnose longembolie en werd mijn leven gered. Een longembolie kan leiden tot de dood doordat het hart onvoldoende of geen zuurstof meer krijgt.

In het universitaire ziekenhuis werd er evenwel onvoldoende aandacht geschonken aan mijn psychische kwetsbaarheid, waardoor ik heel snel (na twee dagen) opnieuw in een psychose ben getuimeld en na vijf dagen werd overgebracht naar een psychiatrisch ziekenhuis. Ik heb dan een opname van zes maanden gehad.

Mijn familie had er bij de zorgverleners in het universitair ziekenhuis echt op gehamerd wat mijn voorgeschiedenis was omtrent psychoses, en dat ik - gezien mijn psychosegevoeligheid - extra (psychische) begeleiding nodig had! Daar werd dus niet naar geluisterd met alle gevolgen van dien.

Anke vertelt het verhaal van een lotgenoot: Ik zou graag een getuigenis delen, het is niet mijn verhaal maar dat van een lotgenoot destijds. We waren op dezelfde afdeling opgenomen. Hij had al een tijdje last van zijn maag, maar dat werd afgedaan als “psychisch” en “van de stress”, het werd nooit onderzocht. Dat klinkt voor velen die ooit opgenomen zijn heel herkenbaar, maar dit liep wel heel slecht af. Op een dag stond hij aan de verpleegpost, ik stond toen net achter hem en hij vertelde hen dat hij deze keer echt heel veel last had van zijn maag, maar vooral ook dat hij zich alles behalve goed voelde. Hij zei dat er iets niet juist was en dat hij een dokter wilde zien of nog liever naar de spoedafdeling wilde. Hij werd echter afgewimpeld met een Motilium. Ik vond

zelf ook dat hij er alles behalve goed uitzag.

Hij ging boos naar zijn kamer, het was tijdens de late dienst van de verpleging. De volgende morgen verscheen hij niet aan het ontbijt, en het bleek dat hij die nacht gestorven was aan een maagbloeding. Hij had heel goed gevoeld dat er iets niet juist was, maar zijn vraag naar een dokter werd niet ernstig genomen en alleen daardoor kan hij dit verhaal zelf niet meer navertellen.

Een juiste diagnose wordt geregeld overschaduwd door vooroordelen en stigma, wat ervoor kan zorgen dat hulpverleners de fysieke klachten van een psychisch kwetsbare persoon niet serieus nemen.

Uit voorgaande verhalen blijkt dat het geen overbodige luxe is om eerst fysiek alles uit te sluiten. Dit alles begint bij het oprecht luisteren naar de patiënt.

9

Dossier: Lichaam en geest

Baat het niet, het schaadt soms wel Tekst: Els Lambrecht – Illustratie: Alexandra Diaz

Medicatie kan bijwerkingen hebben. Dat is ook zo met psychofarmaca. Zelf heb ik ervaring met antidepressiva, neuroleptica en benzodiazepines. Op een gegeven moment besloot ik om met mijn antidepressivum te stoppen, en dat deed ik gewoon van de ene dag op de andere. Dit is geen aanrader, en het was eigenlijk ronduit dom. Maar het geeft wel weer hoe beu ik die ene bijwerking was. Ik was namelijk totaal afgevlakt en dus besloot ik dat ik nog liever een risico liep op depressies, dan gevoelloos door het leven te gaan.

Nochtans was mij aangeraden om de rest van mijn leven pillen te blijven slikken. Ik ben blij om te melden dat ik nu al bijna negen jaar zonder die medicatie door het leven ga, en dat ik effectief weer voel: pijn, verdriet, angst, maar ook blijheid, liefde en pure ontroering. Ik heb eveneens mijn creativiteit terug, wat voor mij echt van onschatbare waarde is. Soms heb ik neerslachtige periodes, maar mijn psychiater heeft het afgeleerd om mij nog een antidepressivum voor te stellen: ik denk dat ze mijn antwoord toch al kent.

Een vaak voorkomend gespreksonderwerp onder mensen met een psychische kwetsbaarheid is dan ook medicijnen en hun bijwerkingen. Ze kunnen vrij uiteenlopend zijn en dit artikel heb ik een aantal ervaringen gebundeld.

Een belangrijke ongewenste bijwerking van psychofarmaca is de metabole veranderingen (veranderingen in de stofwisseling).

Deze kunnen leiden tot het metabool syndroom, gewichtstoename, hart- en vaatproblemen en diabetes type 2. Mensen hebben daarnaast duidelijk ook last van een groter hongergevoel. Het is dus heel vaak zo dat niet alleen het metabolisme verandert, maar dat je ook meer gaat eten. Iemand meldt bijvoorbeeld dat ze een kwartier na het innemen van Seroquel (antipsychoticum) een zodanig diepe suikerval krijgt, dat ze niet anders kan dan gaan eten. Ze neemt dit ‘s avonds in. En zelfs al negeert ze bij het in slaap vallen haar hongergevoel - wat bijna onmogelijk is - dan gaat ze slaapwandelen om alsnog de koelkast leeg te eten. Haar partner is de nachtelijke vreetbuien ondertussen ook beu.

Dit fenomeen komt trouwens ook voor bij het nemen van antidepressiva. Iemand vertelt dat ze non-stop aan eten dacht na het innemen van haar medicatie. Pas toen ze gestopt was met haar behandeling, ging dit verschijnsel weg en kon ze terug op haar originele

10

Sarah: “Drie jaar geleden kreeg ik medicatie voorgeschreven voor paniekaanvallen. Eerst was dat Xanax, daarna sulpiride (antipsychoticum) en antidepressiva. Ik kwam op één maand 12 kg bij, was suïcidaal en had constant last van agitatie. Dit soort medicatie wordt zwaar onderschat en veel te snel voorgeschreven zonder voldoende kennis (in mijn geval door mijn huisarts). De opvolging faalt vaak en de bijwerkingen zijn erger dan het probleem zelf. Dit was mijn ervaring, ik weet dat er ook veel mensen goed mee zijn.”

gewicht komen. Maar ook het omgekeerde wordt aangehaald: misselijkheid en verminderde eetlust.

Een andere vaak voorkomende bijwerking van psychofarmaca situeert zich meer in de taboesfeer. Je seksleven is geen makkelijk bespreekbaar onderwerp, en al helemaal niet wanneer je daarin problemen ondervindt.

Net daarom is het ook minder gekend. Zowel mannen als vrouwen hebben geregeld last van een verminderd libido. Daarnaast ondervinden mannen vaak erectiestoornissen.

Iemand meldt dat er door de erectiestoornis geen penetratie meer mogelijk was, waardoor hij zich zo ongemakkelijk voelde dat hij intiem contact met zijn vrouw begon te mijden. De relatie vertroebelde. Ze groeiden uit elkaar. Uiteindelijk volgde zelfs een echtscheiding. Hij betreurt dat hij er toen niet over durfde te praten met zijn vrouw, de huisarts of de psychiater.

Ook duizeligheid is een veelvoorkomende bijwerking van benzodiazepines. Zo getuigt een vrouw dat ze haar bed niet meer uit durfde na het nemen van haar slaapmedicatie, omdat ze dan zo draaierig werd, dat ze gegarandeerd zou vallen. Ook valincidenten in huis en in het ziekenhuis zijn vaak te wijten aan slaap- en kalmeermiddelen. Vallen is vaak onschuldig, maar het kan ook ernstige gevolgen hebben. Bij ouderen kan dit bijvoorbeeld leiden tot een heupfractuur, met alle gevolgen van dien.

Antipsychotica veroorzaken ofwel veel extrapiramidale stoornissen (bewegingsstoornissen), of ze hebben ongewenste neuro-vegetatieve effecten (storingen in het autonome zenuwstelsel). Denk hierbij bijvoorbeeld aan Parkinson-kenmerken. Dit kan ook heel acuut optreden. Tijdens mijn stage als psychiatrisch verpleegkundige zag ik ooit hoe een patiënt na het aanpassen van de dosis, op slag weer verlost was van de symptomen. De invloed van dergelijke medicatie vond ik als jonge stagiair behoorlijk beangstigend. Laat staan wat het is als je het zelf doormaakt.

Van deze acute vorm heb ik echter geen getuigenissen ontvangen of gevonden. Parkinsonisme is vaak ook een chronische bijwerking die men pas na jaren heeft. Zo vertelde iemand dat ze de typische tremors krijgt, maar dat ze moet kiezen tussen dit ongemak en psychoses. De tremor vindt ze wel dermate lastig dat ze ooit een neuroloog raadpleegde. Maar die kon niks doen, tenzij ze met de medicatie zou stoppen. Een andere vrouw vertelt dat ze zich schaamde voor deze Parkinsonsymptomen omdat het naar haar beleving geassocieerd wordt met dementie. Ze is ook nog jong en voelde zich alles behalve een oude vrouw.

Ze heeft eigenlijk bijkomende therapie nodig gehad om het te aanvaarden, want stoppen met de medicatie was geen optie. Nu blijft ze in haar zetel zitten als ze zich slecht voelt, tot het overgaat. Maar zich laten gaan doet ze niet langer.

Ik kreeg ook de getuigenis binnen van iemand die in bed was beginnen te plassen door de medicatie. Door de taboesfeer brengt het ook veel schaamte mee. Zelfs tijdens een opname durfde hij het niet te vertellen, waardoor hij ’s avonds nog steeds geen propere lakens had. Maar ook in zijn relatie zorgde het voor problemen. En hij is niet de enige.

Verder vertelt ook iemand dat ze veel last van obstipatie had en acht zakjes Movicol moest bij nemen. Ook wordt gynaecomastie (borstvorming bij mannen) en het produceren van melk beschreven. Ook dit wordt als zeer lastig en met gevoelens van schaamte ervaren.

Bij het gebruik van benzo’s en neuroleptica wordt vaak een gevoel van sufheid ervaren, al dan niet gekoppeld aan verminderde concentratie en geheugenproblemen. Iemand zegt dat het studeren minder goed gaat. Ook een gevoel van desoriëntatie komt vaak voor.

Ongetwijfeld zijn er nog talloze bijwerkingen zoals bijvoorbeeld een droge mond.

Er valt dus heel wat te zeggen over psychiatrie en medicatiegebruik. Zeker is dat het geen snoepjes zijn, en misschien zijn gesprekken soms een betere oplossing. Die kunnen ingaan op de reden waarom iemand de weg is kwijtgeraakt. Dat is voor mensen heel belangrijk. Niet alleen omdat dat verhelderend is en eventuele triggers kan achterhalen, maar ook omdat dan de eigen visie en het eigen verhaal erkend worden. Als het gebruik van psychofarmaca negatieve gevolgen heeft, is het zeker belangrijk dit te bespreken en er eventueel ook iets aan te doen. Het is immers de bedoeling dat iemand, ook als hij psychofarmaca gebruikt, deel kan blijven nemen aan het volle leven. Maar soms moet je kiezen tussen twee kwalen. Medicijnen zijn geen snoepjes, maar als het nodig is, is het ook nodig.

Renate: “Ik had voor het eerst een psychose begin 2001, ik kreeg Zyprexa (antipsychoticum) voorgeschreven en kwam op een jaar tijd 18 kilo bij! Begin 2003, na twee jaar stabiliteit en therapietrouw, heb ik de medicatie afgebouwd en ben ik gestopt in overleg met mijn toenmalige psychiater omwille van het overgewicht. Ik kreeg een tweede psychose eind 2003, er werd opnieuw Zyprexa opgestart en ik ben weer bijgekomen. Enkele jaren later ben ik overgeschakeld naar Abilify (antipsychoticum), omdat dat minder hormonale nevenwerkingen zou hebben. Tot 2014 had ik daar weinig neveneffecten van. Mijn gewicht is echter niet meer gezakt. Wat ook een belangrijke nevenwerking van Zyprexa was, was de rijzende omvang van mijn boezem, wellicht gelinkt aan hormonale effecten. Mijn eigenwaarde en zelfvertrouwen werden aangetast omdat ik mij niet meer herkende in mijn eigen lichaam. Ik heb 10 jaar later een borstverkleining laten doen, omdat het letterlijk en figuurlijk te zwaar werd voor me. Eind 2014 is bij een opname op een Paaz-afdeling lithium opgestart. Ik heb daar niet bewust voor gekozen, het werd me aangeraden. Ik moest toen ook schildkliermedicatie bijnemen, omdat het geweten is dat de schildklierwerking door dit middel ontregeld kan worden. Recent, na bloedcontrole van het schildklierhormoon, moest ik de medicatie voor de schildklier verhogen. Ook heb ik last van haarverlies. Bij mijn volgende afspraak bij de psychiater wil ik dit bespreken en voorstellen om de inname van lithium af te bouwen. Ik besef dat de medicatie zorgt voor mentale stabiliteit maar in mijn geval wegen de fysieke nadelen door op de voordelen.”

11

Dossier: Lichaam en geest

De geest geeft vrij wat het lichaam aankan Tekst en illustraties: Veerle Van Wassenhove Elke nacht, na ongeveer een uur slapeloos woelen in bed, beginnen de spieren in mijn benen zich heftig en ongecontroleerd samen te trekken en heb ik “springbenen”. Tegelijk voel ik vanbinnen de dwang en drang om mijn benen te vernietigen of af te snijden. Mijn lijf moet stuk.

Dat zelfdestructief dwanggevoel vermindert wanneer ik de adrenalinerush in mijn lijf kanaliseer, door mezelf fysiek af te matten tot ik van uitputting niet meer op mijn benen kan staan. Mijn geest zorgt er dan voor dat de lading adrenaline die stapsgewijs (elke nacht een beetje) vrijgegeven wordt, op de volgende manier gedoseerd is: dat het voor mij net fysiek haalbaar is om die via mijn lichaam weg te werken en dat de onderliggende informatie die voelbaar wordt, net niet leidt naar zelfmoord. Mijn geest lijkt exact te weten wat mijn lichaam aankan, en mijn lichaam geeft daarmee het tempo aan.

Op het punt van uitputting begin ik te huilen en is de adrenaline (het gevecht voor mijn leven) voldoende gezakt om tot bij het gevoel en het besef te kunnen komen van de paniek (stikken en sterven) toen ik als klein kind door vader misbruikt werd.

Op dat moment zie ik klaar in mijn fysieke klachten en gevoelens, zodat ik ze kan kaderen in de context van het misbruik.

Hierdoor wordt de intensiteit van de fysieke klachten én het verdriet door de jaren heen minder heftig.

Pas na dat punt van besef, kan ik mijn kwaadheid tegen mijn vader richten in plaats van tegen mezelf. En ik voel de fysieke pijn van een bodemloos verdriet in de zenuwknoop onder mijn maag: de absolute eenzaamheid (=ik heb dus eigenlijk geen vader) waaraan ik als klein kind met zekerheid was gestorven als ik geen overlevingsmechanisme had gehad. (zie beeld en gedicht 01) 12

Zonder titel.

Houtskool op papier.

72cmx54cm Uit mijn dagboek:

Elke nacht weer stamp ik me uit mezelf Als ik voel wat ik voel Wanneer ik mijn benen aan mijn lijf terug zet Dan breekt de hel en de hemel en alles wat er is los Dan verga ik van verdriet

1

Hoe werkte mijn overlevingsmechanisme?

Ik kon, op het moment dat ik verkracht werd, niet vluchten of vechten tegen vader. Maar de adrenaline die vrij kwam terwijl ik aan het strijden was voor mijn leven maakte dat ik kon dissociëren: op het moment dat mijn lichaam de doodsangst niet meer aankon, zorgden mijn hersenen ervoor dat ik mijn gevoelens niet meer kon voelen. Er trad een bewustzijnsvernauwing op in mijn hersenen waardoor mijn lichaam als het ware op een afstand van mezelf geplaatst werd. Het misbruik leek daardoor niet langer mezelf te overkomen. Op die manier kon ik ook de doodsangst niet meer voelen en tijdelijk overleven.

Gevolgen van dit overlevingsmechanisme

Wat tijdelijk een oplossing was voor de levensbedreigende situatie, heeft zware gevolgen gehad: • de bewustzijnsvernauwing ter hoogte van de hersenen zorgde ervoor dat levensbedreigende informatie afgesplitst leek, niet in het bewustzijn aanwezig.

Deze informatie was en is daardoor niet gemakkelijk toegankelijk maar is wel ergens aanwezig.

• op gevoelsniveau stierf ik met elke dissociatie een stukje vanbinnen. Sterven vanbinnen was de enige manier om de doodsangst niet meer te voelen. Hoe vaker iemand moet dissociëren om te overleven, hoe groter het volume “dood” vanbinnen en hoe meer traumadelen via therapie zullen moeten geïntegreerd worden. Desnoods een leven lang.

• mijn lichaam bleef door het dissociëren in leven maar het voelde onbereikbaar, op afstand van mezelf. Als een lege onbewoonde huls die handelde en soms nog handelt vanuit ratio zonder gevoel.

Emotioneel afgevlakt, een ding.

Er zou een voortdurende vloeiende wisselwerking moeten zijn tussen lichaam, gevoelens en hersenen. Deze vloeiende beweging (=associëren) was en is nog vaak verbroken, omdat er geen huis (geen lichaam) meer was (en nog vaak niet is) om die wisselwerkingen, verbindingen, bedrading te huisvesten.

Titel: in twee gedeeld.

Bister en acrylverf op papier.

54cmx36cm.

Uit mijn dagboek:

Levenslijn die wacht op mij Om in te vullen Met mist en vergeten zijn Bangelijk alles samen Dan zal zij weten van die ander die ik ook ben En alleen maar wil wegdrijven Mijn huid die barstend alles omspant waar ik uit gevallen ben Zij die zich heeft overgegeven en heeft meegedaan En zij die zich op de grond wierp van verdriet Omdat jij me meenam Omdat ik me liet meenemen Omdat ik niet anders kon 2 (zie beeld en gedicht 02) Omdat het nu eenmaal omwille van het lichaam is dat ik misbruikt kon worden, zie ik mijn lichaam heel erg als de schuldige.

Liefst had ik nooit meer een lichaam. Toch zal ik me er verder mee moeten verzoenen als ik mijn levenslust terug wil. Ik zal de schuld steeds meer bij de dader móeten leggen. Binnen in mezelf is een strijd ontstaan. Enerzijds wil ik loyaal blijven aan mijn vader en anderzijds kán ik dat niet, omdat ik nu snap dat hij me misbruikt heeft.

Op deze manier ligt het feit dat ik kon dissociëren als kind aan de basis van mijn tweedeling: een splitsing in mijn persoonlijkheid. (zie beeld en gedicht 03)

Therapie: op weg naar associëren (=levenslust)

Therapie voelt als het pellen van een ui waarbij elke rok een stuk trauma is waar ik doorheen ga. Met elke laag die ik afpel, heb ik het gevoel dat ik het gevecht dat ik toen niet kon voeren met vader aanga en ik

stel vast dat ik win, in leven blijf. Dat geeft een kick en na de kick komen alle rotgevoelens naar boven die, dankzij het dissociëren, tot dan toe voor mij verborgen en onvoelbaar bleven: doodsangst, walging, verdriet, woede, verlangen naar de dood, … Door die gevoelens toe te laten, raakt een traumadeel geïntegreerd en wordt een stukje verbinding tussen lichaam, geest en gevoelswereld hersteld = associëren.

Via therapie is het mogelijk om op het tempo van het lichaam het dissociëren stapsgewijs terug naar associëren om te zetten. Hoe verder ik daarin sta, hoe meer ik mijn emoties kan beleven, ervaren. Gebeurtenissen in het heden krijgen stilaan een gevoelslading mee zodat ik herinneringen kan aanmaken. Dan krijgt mijn leven zin, dan ervaar ik levenslust.

In beeld hieronder: hoe het voelde/voelt wanneer ik probeer in mijn lichaam te komen, probeer te associëren. (zie beeld en gedicht 04)

Conclusie en bedenkingen

• Het merendeel van mijn fysieke klachten (chronische migraine, chronische keelontsteking, slapeloosheid, geen spierkracht hebben of ongecontroleerde spiercontracties, …) vormen een leidraad in “de weg terug” uit mijn dissociatieve stoornis. Mijn lichaam geeft met zijn draagkracht het tempo aan. Maar ook de aard (bijv waarom de keel, waarom de blaas?) van de fysieke klacht moet in de context van het verhaal gebracht worden: de analyse en het begrijpen van fysieke klachten is onontbeerlijk in mijn weg naar herstel.

• Het is voor mij als slachtoffer van chronisch seksueel misbruik en emotionele verwaarlozing vaak moeilijk om me ingedeeld te weten onder psychiatrie.

Psychiatrie legt naar mijn gevoel de klemtoon op wat mis is met een persoon (persoonlijkheidsstoornis) of creëert ongewild die perceptie in de samenleving, terwijl de oorzaken vaak onderbelicht blijven. Ik voel me echter geen patiënt, ik voel me een slachtoffer van 13

Dossier: Lichaam en geest

chronische vroegkinderlijke traumatisering. Het is nodig dat de samenleving (mijn sociale context) inzicht heeft in wat dissociëren betekent, zodat ik kan begrepen en erkend worden in mijn verhaal.

Dat is noodzakelijk voor mijn herstel.

• We kunnen als samenleving niet langer wegkijken van de enorme impact die chronische vroegkinderlijk traumatisering (CVT) heeft, op het vlak van persoonlijk leed, en zelfs van economische en sociale schade.

Via psycho-educatie zouden we als maatschappij een collectieve kennis kunnen opbouwen. Dat zou er mogelijks toe bijdragen dat: 1) toekomstige generaties bewuster omgaan met de psychische gezondheid van hun kinderen 2) toekomstige generaties adequater kunnen reageren op emotioneel moeilijke situaties en minder geneigd zijn te stigmatiseren 3) het taboe rond CVT afbrokkelt. Dat is nodig, omwille van onze kinderen, maar ook vooral om het thema van kwetsbare ouders (opvoeders) bespreekbaar te maken; dat andere grote taboe. ______ Noot: Alle beeldmateriaal is gemaakt in de periode tussen 2006-2012.

Mijn beeldtaal was mijn manier om mijn verhaal te vertellen vóór ik er woorden bij kon plaatsen.

14

Titel: slaaplichaam.

Bister en acrylverf op papier.

108cmx72cm Uit mijn dagboek:

Ik zoek een lichaam Een lichaam om in te slapen Een lichaam om te behuizen Wat jou heeft bezield

3

Titel: lichaam met dissociatieve stoornis.

Houtskool op papier.

72cmx54cm.

Uit mijn dagboek:

Ik heb geen zin meer mijn lijf te scheuren maar het moet; Anders scheurt het mij.

4

Voedsel voor de geest Tekst: Katinka Van Belle – Illustratie: Veerle Van Wassenhove

Samenhangend met de hype rond gezonde voeding werd er ook heel wat noest onderzoekswerk verricht door voedingsdeskundigen en medische specialisten. Eeuwenoude begrippen en kennis werden van onder het stof gehaald en met de meest moderne technieken opnieuw onderzocht en geëvalueerd. De ‘nieuwe’ inzichten die hieruit voortkomen zijn hoopgevend en inspireren een andere aanpak van oeroude kwalen.

Het belang van de darmen

Naast de bloed-hersenen barrière, die van belang is voor een goede werking van de hersenen, bestaat ook een darm-bloed barrière, die het bloed en lichaam moet beschermen tegen de negatieve invloeden van darmbacteriën. Ook heeft de darm een eigen uitgebreid netwerk van zenuwcellen dat beschermd wordt door cellen die sterk lijken op de immuuncellen in de hersenen.

Bij mensen die lijden aan psychiatrische en neurologische aandoeningen zijn er vaak afwijkende hoeveelheden immuuncellen in de hersenen aanwezig. Bij de ziekte van Parkinson werden zowel in de zenuwcentra van de darmen als in de hersenen eenzelfde soort afwijkingen aangetroffen, in de vorm van de zogenaamde Lewy lichaampjes.

Deze afwijkingen houden vaak al jaren huis in de darmen, vooraleer de ziekte van Parkinson zich werkelijk manifesteert. Bovendien blijken de Lewy lichaampjes de hersenen te kunnen bereiken vanuit de darmen.

De darm-hersenen as verwijst naar de communicatie tussen het zenuwstelsel van de darm en het centraal zenuwstelsel. Er is meer en meer bewijs dat micro-organismen in de darm een belangrijke rol spelen in de communicatie tussen hersenen en darmen.

Darmbacteriën scheiden namelijk neurotransmitters af. Maar daarnaast beïnvloeden ook de vetzuren uit het darmmicrobioom het menselijk gedrag. Een afwijkende samenstelling van de ‘darmbacteriën’ blijkt een grote invloed te hebben op bepaalde neuroimmune en neuro-inflammatoire aandoeningen, die psychiatrische ziektebeelden kunnen veroorzaken. Het dieet is de voornaamste factor voor het bepalen van de samenstelling van de micro-organismen in de darm, die op haar beurt het immuunsysteem en de werking van het gehele lichaam be-

ïnvloedt. Een evenwichtig en gezond dieet is voor chronisch zieken van levensbelang.

Groenten en fruit

Kruisbloemigen zoals kolen, broccoli, radijs, rucola, raapjes e.a., zijn een belangrijk onderdeel van een nieuw arsenaal om de belasting van chronische aandoeningen te verminderen. Sulforafaan uit broccolispruiten heeft bijvoorbeeld een positieve invloed op het leervermogen. Glucorafanine, een ander stofje in kruisbloemigen, kan onder bepaalde omstandigheden het ontstaan van psychosen verhinderen. Zo hebben talrijke zwavelrijke inhoudsstoffen van kruisbloemigen een gunstige werking bij autisme, Parkinson en Alzheimer.

Tekorten aan vitamine D (uit zonlicht) en folaat (komt voor in bladgroenten en broccoli) kunnen optreden bij aanvang van schizofrenie, en gaan gepaard met een slechtere symptomatologie. Beide vitamines zijn geassocieerd met het hersenvolume. Het MTHFR gen is belangrijk voor het metabolisme van folaat in het menselijk lichaam en wordt in verband gebracht met schizofrenie en slechte leerprestaties. Er blijkt een link te bestaan tussen psychiatrische en neurologische ziekten enerzijds, en de verscheidene genen die eiwitten vormen voor het transport en het metabolisme van vitaminen anderzijds. Dit zijn echter slechts enkele van de vele genen die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van het ziekteproces. Andere regelen bijvoorbeeld de werking van het immuunsysteem of de energiehuishouding van de cel.

De talrijke verschillende carotenoïden komen niet alleen voor in wortelen, maar in alle gekleurde groenten. Luteïne en Zeaxanthine, bijvoorbeeld, verbeteren niet

alleen het gezichtsvermogen, maar zijn ook positief geassocieerd met visueel-ruimtelijk functioneren. Deze voorlopers van vitamine A zijn antioxidanten en ontstekingsremmers.

Vitamine A verbetert bovendien de symptomen van autisme, en een marginaal tekort kan de ziekte van Alzheimer in de hand werken. Ook lycopeen, afkomstig uit tomaten, heeft een antioxidante werking en kan een gunstig effect hebben op verschillende psychiatrische ontwikkelingsstoornissen zoals onder andere schizofrenie.

Groenten zijn van belang omdat ze een enorme verscheidenheid aan werkzame bestanddelen bevatten, die samen instaan voor een goede werking van het organisme.

Erwtjes en kikkererwten, bijvoorbeeld, stimuleren de groei van bifidobacteriën, die een angstremmende invloed hebben en die bovendien de darm gezond houden. De tuinboon of labboon (Vicia faba) bevat 50 tot 100 gram L-dopa per 100 gram en kan werkzaam zijn bij Parkinsonverschijnselen.

Groenten zoals broccoli en spinazie bevatten liponzuur, dat van belang is voor de energievoorziening van de cel. Liponzuur supplementen (100 mg/dag) verminderen psychiatrische en extrapiramidale symptomen bij schizofrenie met 70%.

Een voldoende inname van groenten en fruit vermindert depressieve symptomen met 50%. Bovendien verbetert een inname van anthocyanen, een blauw-rode kleurstof in groenten en fruit, het geheugen bij dementie.

Een adequate consumptie van groenten en fruit is heel belangrijk voor het functioneren van het menselijk lichaam. Want zoals het spreekwoord zegt: een gezonde geest huist in een gezond lichaam.

15

Dossier: Lichaam en geest

Een holistische kijk

Tekst en foto: Luka Vandeghinste

Ik bezoek regelmatig de praktijk van Darko Katalinic (42). Ik ging nog eens langs voor een persoonlijk gesprek om meer te weten te komen over zijn holistische kijk op lichaam en ziel.

Darko: “Ik werk als massage-therapeut en bio-energy healer in Brussel. Ik woon hier nu bijna vijf jaar. Bio-energy healing werkt op psychologische en emotionele kwetsuren. Het is dus een therapie die zich focust op de ziel, terwijl massagetherapie werkt op het lichaam. Dit werk beoefen ik nu tien jaar.

Ik kom oorspronkelijk uit ServiĂŤ en daar woedde tijdens mijn tienerjaren een burgeroorlog. Er heerste ook veel agressie in mijn gezin. Ik was een heel gevoelig iemand. Om mezelf te beschermen blokkeerde ik mijn emoties met verdovende middelen en alcohol. Op jonge leeftijd verloor ik al snel de verbinding met mezelf en de mensen rondom mij. Ik heb twaalf jaar gewerkt als dealer in marihuana. Tijdens een lange periode van mijn leven was ik heel zelfdestructief. Het duurde even voor ik het roer van mijn leven kon omgooien.

Ik werd wakker geschud door twee autoongelukken. Bij het laatste auto-ongeluk in 2006 verloor een goede vriend van mij het leven, terwijl ik onder invloed achter het stuur zat. Dit was een traumatische ervaring. Kort daarop ben ik nog meer verdovende middelen gaan gebruiken, tot ik op een dag wakker werd met een slecht functionerend hart en lever. Ik worstelde met angst en depressie terwijl ik wachtte op de uitspraak van de rechter.

Ik werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier en een half jaar.

Voor mijn hechtenis ging ik langs bij dokters en psychiaters uit mijn regio. De psychiater maakte weinig tijd vrij en schreef me meteen allerlei medicatie voor. Ik zag

linic

Darko Kata 16

Bewegen op verwijzing Getuigenis: Lindsay Hacke Illustratie: Kim hoe slecht het afliep met vrienden van mij, omwille van hun gebruik van psychoactieve medicatie in combinatie met verdovende middelen. Daarom zocht ik naar alternatieve methodes. Ik wilde echt een ommekeer. Door te geloven in die mogelijkheid ontstond er een basis voor mijn genezing.

Wanneer we iets beslissen vanuit het diepste van ons zijn, reageert het universum en gaan er verschillende deuren open. Ik dacht toen nog dat het toeval was dat ik vlak daarna een meditatieleraar en een yoga-leraar leerde kennen.

Ik begon met snelwandelen en fysieke oefeningen om mijn lichaam te herstellen. Via meditatie kwam ik in contact met mijn emotionele blokkades en begon ik dagelijks te huilen. Al huilend bevrijdde ik mezelf van onderdrukte emotionele en traumatiserende ervaringen.

Dit deed ik door middel van tranen, maar ook door een oerschreeuw. Dat gebeurde vandaag nog met iemand tijdens mijn praktijk. Het is een uitschreeuwen van jarenlange onderdrukte emoties, het lijkt bijna op een zenuwinzinking maar het brengt een diepe rust mee. Ik werkte maandenlang met al deze mooie technieken en voelde daarbij meer energie stromen in mijn lichaam. Ik verkreeg meer zielenrust en lichamelijk ging het ook steeds beter. Ik begon mij uiteindelijk ook te interesseren in massages, en volgde een cursus.

Tijdens het beoefenen van massages ging ik steeds intuïtiever te werk. Zo liet ik op een gegeven moment mijn handen rusten op het lichaam van mijn cliënt. Dat lokte veel reacties uit: lichamelijke, emotionele en psychische. Ik begreep niet goed wat er gebeurde en ging me verdiepen in de literatuur. Ik was toen vol van mezelf. Ik dacht: zie de mensen huilen als ik mijn handen op hen leg. Maar later verkreeg ik kennis over energievelden, chakra’s en aura’s en hoe die in verbinding staan met emoties en gedachten.

Nu begrijp ik dat ik maar een middel ben

in de oceaan van energieën om het universum te dienen.

Een belangrijke levenservaring startte in 2011: mijn gevangenisstraf. Ik had daar veel schrik voor en heb nog overwogen om mijn land te ontvluchten. Gelukkig deed ik dat niet en kon ik mijn vaardigheden daar toepassen. Ik had me ondertussen gerealiseerd dat er een link is tussen kleine en grote gezondheidsproblemen en psychische en emotionele stress.

Nergens anders had ik mijn vaardigheden kunnen oefenen met zoveel diverse mensen en met verschillende gezondheidsproblemen. Na enkele weken noemden ze mij ‘de dokter’. Het grootste compliment was dat zelfs de cipiers en de gevangenisdokter mij op een gegeven moment bij hen riepen om hen ook te helpen met hun klachten.

We zitten te veel en bewegen te weinig.

Ruim een op de drie Belgen beweegt onvoldoende. België scoort daarmee onder het internationale gemiddelde. Vooral vrouwen komen te weinig aan bewegen toe.

Stapels wetenschappelijke literatuur hebben het al bewezen: bewegen is gezond. Wie fysiek actief is, loopt minder kans op cardiovasculaire aandoeningen, hypertensie, diabetes en borst- en darmkanker. Wie regelmatig beweegt voelt zich mentaal beter, kan dementie vertragen en een een gezonder gewicht bewaren. Om de Belg wat meer te doen bewegen is het project ‘Bewegen op verwijzing’ ontstaan. Lindsay getuigt.

Mijn hechtenis duurde uiteindelijk drie jaar, korter dan verwacht. Daarna ging ik professioneel aan de slag bij een kinesitherapeut. Mijn toenmalige vriendin had werk gevonden in Brussel en ik ben mee verhuisd. Op het moment dat ik genoeg cliënteel verworven had om zelfstandig te beginnen, stopte ik bij de kinesitherapeut en werkte ik volledig op eigen kracht, tot op de dag van vandaag.”

Meer dan 15 jaar heb ik gezocht naar hoe ik meer sport kon integreren in mijn drukke leven met eerst grote, dan kleine ups en downs, met langere dan wel kortere rustperiodes. Wat begon met een goede voorjaarsintentie, strandde steeds door excuses als ‘het weer is niet goed genoeg’, ‘ik ben nu te moe’ of ‘ik heb geen goede sport bh’. Tot mijn huisarts mij doorverwees naar het team van ‘Bewegen op verwijzing’ (BOV). Daar zeiden ze me dat ik geen sport moest doen, maar wel meer bewegen.

Eerst verlengden we mijn fietsen na het winkelen. Maar ik wou ook nieuwe paden ontdekken. BOV gaf me de tip van de fietsenknooppunten, dus kocht ik zo’n plan en ik vertrok. In het begin vond ik niet altijd de wegwijzers.

Dat frustreerde me. Bij de volgende sessie van BOV kreeg ik daar wat tips over en toen ging het beter. Ik stond versteld over hoeveel plekken ik leerde kennen.

Hoe groen het was bij mij in de buurt. Steeds beter lukte het me te navigeren met de kaart. Mijn hartslag stevig voelen bonken in mijn borstkas gaf mij een sportief gevoel en na elke rit was ik trots op mezelf. Moe, maar ook voldaan omdat ik meer dan een uur zoveel moois ontdekt had in de buurt. Ook toen het heel hard waaide op de terugrit, fietste ik verder. Dat gaf me een gevoel van doorzetten en competent zijn. Na een tijdje nam ik mijn 11 jarige zoon ook mee en koos hij knooppunten. Dat bracht ons een keer helemaal bovenaan een berg met prachtige uitzichten en modderpaadjes. Het werd een heel avontuur en we hebben elkaar moeten oppeppen om weer thuis te geraken. Dit smaakte duidelijk naar meer en naar ... een welverdiende kop hete chocomelk met veel slagroom!

www.holistictherapy.be

Meer info op www.bewegenopverwijzing.be

Tijdens het tweede deel van mijn straf mocht ik naar het open gedeelte van de gevangenis waar ik schapen hoedde als herder. Dit was misschien wel de belangrijkste levenservaring. In contact met de dieren, de natuur en mezelf werd ik geconfronteerd met verborgen delen van mijn persoonlijkheid, waaronder veel woede en angsten. Ik had een talent verkregen maar zonder genoeg innerlijk werk te verrichten. Ik kreeg de tijd om mezelf te leren vergeven en accepteren. Om te genezen is het essentieel om diepe negatieve overtuigingen te veranderen, zoals: ik ben niet goed genoeg of anderen zijn niet te vertrouwen.

17

Dossier: Lichaam en geest

Winnares Kronkelprijs: Greet Langen Tekst: Ann Van de Vloet – Foto: Pieter Pauwels Ook dit jaar organiseerde UilenSpiegel een poëziewedstrijd, en dit keer was het thema “zin”. Vijfenvijftig gedichten kwamen binnen. Greet Langen, die in 2016 tweede werd, mocht nu de eerste prijs in ontvangst nemen.

Greet werd als Limburgse geboren in 1965 en is de liefde gevolgd naar Vlaams-Brabant. Ze kwam terecht in het literaire dorpje van De Witte (Zichem) als echtgenote van Dirk Rutgeerts, en is de trotse mama van filmstudent Stijn.

“Literatuur en taal zijn altijd wel een passie van mij geweest. Ik schrijf al sinds ik voor het eerst enkele letters tot woorden kon omvormen,” schrijft ze. In 2003 kreeg ze, na een periode van twee jaar hard aan zichzelf werken, de kans om een meerwaarde te betekenen voor de patiëntenbibliotheek van UZ Gasthuisberg in Leuven. Sindsdien gaat ze twee maal per week langs op een aantal afdelingen, waar ze met een grote glimlach de kamers binnenstapt voor een praatje met patiënten en om hen eventueel van boeiende literatuur te voorzien.

“Ik heb al 15 jaar lang het gevoel dat ik het verschil kan maken in het ziekenhuisverblijf van sommige mensen. Bovendien is dit voor mij de ultieme symbiose van mijn ‘literaire’ en ‘sociale’ kant.”

eilanden officieel een portie natuur voor-

Ze schrijft al jaren dagboeken en gedichten. Tijdens een cursus in 2013 werd er o.a. gevraagd om gedurende twaalf weken elke ochtend recht vanuit je bed, in drie pagina’s op te schrijven wat er zich dan in je hoofd afspeelt. Toen merkte ze dat langere teksten ook wel haar ding zouden kunnen worden. In september dit jaar startte ze dan ook met de opleiding Schrijver/Literaire facetten aan het Conservatorium van Hasselt.

“Doorheen de jaren waarin ik me bedien van pen en klavier, ben ik meer en meer beginnen te beseffen dat ik echt ‘schrijfgek’ ben.

Mijn zoon, die aan de Luca School of Arts in Genk Film en Televisie studeert, maakte afgelopen voorjaar een mini-reportage van mij. Surf gewoon naar YouTube en tik Stijn Rutgeerts Schrijfgek.”

schrijven aan hun patiënten.

Het winnende gedicht:

Natuur als kuur Tekst: Katelijne Beheydt – Illustratie: Geert Mertens

Vanaf nu kunnen artsen op de Shetland-

Dat medicatie in combinatie met psychotherapie een eerste stap richting herstel is bij een psychische kwetsbaarheid, hebben de meesten onder ons al zelf kunnen ervaren. De gezondheidsdienst van de Shetlandeilanden heeft dit klassieke beleid nu aangevuld met een heus natuurprogramma. Dit maakt het mogelijk voor artsen om naast de gebruikelijke pillen ook een flinke portie natuur voor te schrijven. De patiënt ontvangt dan niet alleen een brochure vol met uiteenlopende natuurrecepten, maar ook een maandelijks aanbod aan suggesties voor buitenactiviteiten. Zo kan je bijvoorbeeld deelnemen aan een vogeltelling, een boom planten, of deelnemen aan een vuilnisopruimactie.

Als je minimaal negentig minuten doorbrengt in een bosrijke omgeving, vermindert de hersenactiviteit die gelinkt is aan depressies al spectaculair. Een natuurrijke omgeving vermindert onder andere je bloeddruk, je angsten en eventuele agressie. Bovendien verhoogt het je geluksgevoel én je immuniteit.

geef me nog één nacht waarin mijn wang je hals verwarmt mijn buik de jouwe koestert en ik tranen als Sauternes proef in die ene vreemde nacht dromen we wakker de uren waarin alles bloeit maar de lente verslenst het is de laatste nacht tussen hier en nergens net voor het licht in je ogen breekt

Ook in andere delen van het Verenigd Koninkrijk wordt deze tendens gestimuleerd, maar tot nu toe zijn de Shetlands de enige regio waar artsen ook effectief natuur voorschrijven.

Bron: www.bosplus.be

18

Greet Langen met de Kronkelprijs, een kleurrijk schilderij door Jolanda Siuzdak

Rudi uit Antwerpen

Thuiskomen…

Rudi nam deel aan de Ledendag van UilenSpiegel op zaterdag 20 oktober 2018 in Sint-Jans-Molenbeek.

Hij deelt zijn persoonlijke impressies met ons: Toen ik die avond ‘thuis kwam’, heb ik onmiddellijk mijn impressie neergeschreven, want voor mij persoonlijk voelde dit hele evenement aan als waarlijk Thuiskomen!

Er was een heel gevulde agenda voorzien. Ik wil graag iedereen feliciteren voor de voorbereiding en de algehele organisatie. Ik richt mij daarvoor tot o.m. Nadia (die zich ontpopte tot een ware presentatrice), vrijwilligers, lotgenoten en sympathisanten.

Een aantal puntjes die mij het meest van deze bijzondere Ledendag zullen bijblijven: 1. Het openingswoord van onze voorzitster Ingrid Jongeneelen, die UilenSpiegel vzw in een “2.0-perspectief” heeft geschetst.

2. Het boeiende en leerrijke debat met als thema ‘werkbaar werk’, gedragen door een panel met vier vrouwelijke (!) experten/ professionelen, gemodereerd door Guy Tegenbos. Een kleine kanttekening hierbij is wel dat ik ondanks mijn basiskennis van het ‘ambtenarees’, toch wel op heel wat moeilijke woorden en afkortingen stootte.

3. Alle muzikale intermezzo’s, met als inzet de meezinger “Hallelujah!”. Het meezingen en het applaus van het voltallige publiek gaf een heerlijk gevoel van samen-zijn.

4. De lekkere, gezonde en gevarieerde broodjes tijdens de lunchpauze 5. De proclamatie van de poëziewedstrijd. Volgens mij (en ook voor velen van onze publieksjury) is de schrijfster van Kronkelprijs nummer 6 ook een winnares: Kristien Spooren met “Pudding”. Dit gedicht is herkenbaar en aangrijpend. Ik hoop dan ook van harte dat de redactie dit gedicht zal publiceren in een latere editie van Spiegel.

6. Uitstekend nieuws voor UilenSpiegel vzw: financiële giften (weliswaar vanaf 40€) zijn voortaan voor 45% aftrekbaar.

7. ’s Namiddags was er keuze uit drie workshops. Persoonlijk koos ik voor het ‘mee-maken’ van een performance van BV Nic Balthazar: “Hoe maak je jezelf gelukkig , enkele eenvoudige tips & tricks”. Belangrijkste tips: • • • • •

angsten creëer je zelf bevrijd jezelf van negatieve energie wees mild voor jezelf geef elkaar/jezelf af en toe een complimentje zeg F*CK YOU tegen die nare criticaster die voortdurend op je schouders zit

8. De vrijwilligster van het jaar is Carolien, die al drie jaar lotgenotencontacten organiseert rond borderline. Haar visie op UilenSpiegel vzw: “Onze werking is meer dan nodig en ik hoop dat UilenSpiegel vzw oneindig mag blijven groeien.” Ik geloof er alvast in!

9. De receptie achteraf was een ideale gelegenheid om te netwerken, ook voor mezelf. Hetgeen ik dan ook met veel goesting heb gedaan!

10. Mijn persoonlijke raad aan alle lezers is dan ook om er volgend jaar zelf bij te zijn!

Namasté mudra!* Ferme groetekus van Rudi X * Betekenis van deze ‘mudra’ = “ik herken meZELF in JOU en zo groet ik JOU en zo groet ik ook meZELF!”…

PS: als ik alles nog in twee (of zijn het er vier?) woorden mag samenvatten:

THUIS(-)KOMEN = SAMEN(-)ZIJN 19

Kinge Berends

beGeesterd, centrum voor filosofie en psychiatrie Interview: Nadia Mahjoub

De laatste jaren kende de filosofie van de psychiatrie een spectaculaire bloei. Vooral in het buitenland ontstond een sterk wetenschappelijk veld dat zich specialiseerde in de filosofische thema’s die relevant zijn voor de psychiatrie en psychologie. Ook in Vlaanderen bestaan verschillende kleinschalige initiatieven om de filosofie van de psychiatrie te bestuderen en te bediscussiëren. Daarnaast zijn er universitaire docenten die het vak filosofie van de psychiatrie onderwijzen of hier onderzoek naar doen.

Ondanks deze initiatieven bestaat er in Vlaanderen echter weinig interactie tussen de geïnteresseerden, treedt men met het resultaat van deze studie zelden naar buiten en wordt er ook geen relevant discussieforum gecreëerd. Hierdoor blijven zowel de impact als het wetenschappelijke bereik beperkt. beGeesterd, het gloednieuwe centrum voor filosofie en psychiatrie, probeert hierop in te spelen. We hadden een gesprek met één van de bezielers van het centrum, voorzitster Kinge Berends.

Hoe is beGeesterd ontstaan?

Op een organische manier eigenlijk. Ik heb zelf filosofie en geneeskunde gestudeerd en ben psychiater in opleiding. Op een bepaald moment werkte ik aan een artikel over de filosofie van de psychiatrie, een groot onderzoeksveld in het buitenland.

Omdat er in Vlaanderen nog geen overkoepelende organisatie was die zich op dat terrein toespitste, heb ik, samen met twee vrienden die ook filosofie hebben gestudeerd, het initiatief genomen om beGeesterd op te richten.

20

Ondertussen zijn er al een tiental geëngageerde mensen – psychiaters en filosofen – bij dit project betrokken. Ze doen dit allemaal vrijwillig, naast hun dagtaak. Onze kracht is dat we jong en enthousiast zijn. beGeesterd is een interuniversitair initiatief: zowel de KU Leuven, de Universiteit Antwerpen als de Vrije Universiteit Brussel zijn erbij betrokken. We kunnen zo een breed publiek bereiken en hebben ook veel goesting om dit te doen.

Wat is de link tussen filosofie en psychiatrie?

De filosofie van de psychiatrie is een internationaal onderzoeksveld. De opleiding tot psychiater is in ons land echter weinig filosofisch. Er wordt niet veel tijd genomen om te reflecteren en kritisch stil te staan bij belangrijke vragen waar je in de praktijk als psychiater mee te maken krijgt. Het gebruik van dwang bijvoorbeeld. Kunnen we mensen die psychisch ziek zijn wel dwingen om een behandeling te ondergaan? Welk recht hebben wij om iemands autonomie af te nemen? Dit is een ethisch-filosofische kwestie. Een andere belangrijke vraag, waarop het niet eenvoudig is een antwoord te formuleren, is: wat is nu eigenlijk een psychische ziekte? Ben je ziek als je stemmen hoort? Wat zijn de criteria om te bepalen of iemand psychisch ziek is? Het gaat hier immers om de subjectieve beleving van de patiënt. We kunnen de ‘ziekte’ niet meten, maar wij psychiaters menen wel dat psychische ziektes bestaan. Maar wanneer kan je een beleving bestempelen als ‘ziek’? Dit zijn filosofische vragen naar wat

we kunnen kennen, hoe we onze kennis vormgeven en hoe zeker we hier vervolgens over kunnen zijn.

Wat wil beGeesterd bereiken?

Enerzijds ijveren we, middels het bevorderen van reflectie, voor een meer effectieve en meer menselijke geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast willen we het academische onderzoeksveld stimuleren.

Het onderwerp mag echter niet enkel op academisch niveau blijven hangen. We hopen met beGeesterd een open platform te kunnen creëren en een verbinding te maken tussen de academische wereld en het brede publiek. Mijn rol hierin is om te enthousiasmeren. beGeesterd is een centrum voor uitwisseling tussen de domeinen van de filosofie en de psychiatrie, in al hun diversiteit aan onderwerpen en benaderingen. beGeesterd wil deze uitwisseling faciliteren door het aanbieden van een open platform voor discussie, onderwijs en wetenschappelijke interactie. Openheid, diversiteit en pluralisme in standpunten en disciplines karakteriseren de werking. Het centrum richt zich op psychiaters en psychotherapeuten, filosofen, studenten en geïnteresseerden in dit overlappend gebied. De oprichting gebeurde door psychiaters in opleiding en filosofen van verschillende Vlaamse universiteiten en ziekenhuizen.

Meer info op www.begeesterd.com.

Tekst: Bert - Illustratie: ITSE OCHKA

an

B

Ik ben hoogsensitief, psychisch kwetsbaar en leerling-alchemist. Kijk je mee vanuit mijn perspectief?

aa

n in j e o o

r

Disneyfilm Er was eens een man vol angst. Zoveel angst dat hij bijna niets meer kon. Slapen, stilzitten, verteren, lezen, nadenken, luisteren naar anderen ... Het ging allemaal zo moeilijk. Jarenlang kon hij enkel nog maar wandelen. Dat deed hij dan ook, want hij wilde verder.

Meermaals raakte hij klem in een realiteit die volgens de Ivoren Toren niet bestaat. Zo belandde hij bij de Klassiek Geschoolde Vrouw aan de rand van het bos. Ze gaf hem pilletjes met vreemde namen. Het werd rustiger in zijn hoofd en hij was haar dankbaar. Ze luisterde ook oprecht naar hem en was begaan. Niets mis met een streepje klassiek, dacht hij. Maar ze kon de angst niet wegnemen. De man zocht verder.

Een vriend vertelde hem over een plek waar ze kleine mirakels verrichten. Zo belandde hij in de Open Tempel van Liefde. Linda de Zachte, Hilde de Kordate, Bruno de Minzame ... Ze probeerden hem allen in zijn lichaam te krijgen. Ze stelden hem lastige vragen als: “Wat voel je nu?” Zijn hoofd brieste want het vond het doodeng zich uit de vertrouwde cocon te wagen. Toch gaf hij het voorzichtig een kans, en waar angst was, groeide langzaam vertrouwen. De man zocht nog verder.

Stilaan bracht hij zuurverdiende hemel in zijn hel. Zo belandde hij bij de Alchemiste van de Tempel. Ze leerde hem dat hij van zijn hoofd een gevangenis had gemaakt. Uit angst voor zijn gedachten probeerde hij deze te controleren. Dit maakte hem onvrij en zijn gedachten nog meer angstwekkend. Het hielp ook niet dat hij zijn hart en voelen onderdrukte. Als een volleerde gps wees de Alchemiste hem de weg uit zijn angstige hoofd en naar zijn zachte en liefdevolle lichaam. Een pittige klim, maar de vruchten die hij onderweg plukte, smaakten zoet. De man stapte verder en hervond zichzelf.

Ondertussen zag hij het landschap veranderen. Struikelblokken werden stapstenen. Helder klaterwater laafde nu de droge bedding van zijn hart. Het bos met haar frisse, vitale energie werd zijn kerk en ziekenhuis.

De verraderlijke moerassen van zijn geest droogden op en bleken waardevolle turf te bevatten, als parels in een oester. De gevangenis werd steeds meer een speeltuin. Diep vanbinnen klonk het: “Gefeliciteerd! U bent nog mijlenver van uw bestemming maar u bent mooi onderweg.”

Ze zeggen dat de wereld geen Disneyfilm is. Akkoord, maar misschien kan de man van zijn eigen wereld wél een sprookje maken?

Bert

Reacties zijn welkom op bert.banaaninjeoor@gmail.com 21

Ken je rechten als patiënt Samenstelling: Ann Van de Vloet – Illustratie: Kim

Sinds 2002 bestaat de wet op de patiëntenrechten.

In deze wet zitten alle rechten die je hebt als patiënt ten aanzien van een zorgverlener zoals een huisarts, specialist, klinisch psycholoog, apotheker, tandarts,…

Ken je rechten en zorg zo samen met je zorgverlener voor de beste zorgen. Het volgende patiëntenrecht dat we belichten, is het recht op geïnformeerde toestemming.

Wie beslist er over mijn zorg?

Je toestemming is altijd vereist…

De patiëntenrechtenwet garandeert iedere patiënt het recht op geïnformeerde toestemming. Dat betekent dat je als patiënt het recht hebt om bij iedere tussenkomst van een zorgverlener je toestemming te geven of te weigeren. Geen enkele handeling kan zonder jouw toestemming opgestart, voortgezet of stopgezet worden. Een verplichte behandeling is dus niet mogelijk, tenzij in het geval van een gedwongen opname of behandeling. Daarover gaat het onderaan in dit artikel.

…uitdrukkelijk of stilzwijgend Je moet uitdrukkelijk toestemming geven, behalve wanneer de zorgverlener uit je gedrag kan afleiden dat je akkoord gaat. We spreken van uitdrukkelijke toestemming als je expliciet je toestemming geeft. Je antwoordt bijvoorbeeld ‘ja’ wanneer de arts vraagt of hij een bloedstaal mag nemen.

Als je impliciet je toestemming geeft, spreken we van stilzwijgende toestemming. Zo kan je je arm uitsteken nadat de arts zegt dat hij een bloedstaal wil nemen.

22

Zowel jij als de beroepsbeoefenaar kunnen vragen om de toestemming (of weigering) schriftelijk vast te leggen. Dat document wordt dan toegevoegd aan je patiëntendossier.

Welke informatie moet je krijgen voor je toestemming geeft?

De zorgverlener moet jou vooraf en tijdig alle informatie geven die nodig is om een goede beslissing te nemen (zie vorige Spiegel, september 2018 p.17).

Als het gaat om informatie over een tussenkomst, mag hij zich niet beroepen op de therapeutische exceptie.

Als gevolg van een Europese Richtlijn moet de zorgverlener je voortaan ook laten weten of hij al dan niet verzekerd is voor zijn beroepsaansprakelijkheid. Dit kan belangrijk zijn om met kennis van zaken al dan niet toe te stemmen met een voorgestelde behandeling.

De zorgverlener moet je bovendien informeren over zijn vergunnings- of registratiestatus. Dat betekent dat hij je onder meer

inlicht over het visum dat hij van de minister van Volksgezondheid ontving voor de uitoefening van zijn beroep, zijn inschrijving bij het RIZIV of de Orde van Geneesheren.

Je toestemming weigeren of intrekken Je mag op elk moment je toestemming voor een bepaalde tussenkomst weigeren of intrekken. De zorgverlener is verplicht je te informeren over de mogelijke gevolgen van je weigering of intrekking van je toestemming. Hij moet je beslissing volledig respecteren. Het weigeren of intrekken van je toestemming mag er niet toe leiden dat jouw recht op kwaliteitsvolle zorg in het gedrang komt.

Je kan ook nu al een weigering voor een bepaalde behandeling vastleggen voor wanneer je zelf niet meer in staat bent om je rechten uit te oefenen. Dat kan je door schriftelijk een negatieve wilsverklaring op te stellen. Het is belangrijk dat deze verklaring ondubbelzinnig is opgesteld zodat er over je wil geen twijfel mogelijk is. De wilsverklaring moet volledig gerespecteerd worden.

Je kan de brochure ‘ken je rechten als patiënt’ gratis downloaden op de website van het Vlaams Patiëntenplatform (http://vlaamspatientenplatform.be/themas/patientenrechten)

En als men je toestemming niet kan vragen?

Wat als een zorgverlener je toestemming niet kan vragen omdat je bijvoorbeeld bij een ongeval bewusteloos raakt maar toch dringend behandeld moet worden?

De zorgverlener moet dan alle behandelingen starten die hij noodzakelijk acht.

Hij moet altijd handelen in het belang van je gezondheid. Bovendien moet hij in je patiëntendossier vermelden dat er geen toestemming werd gegeven en dat het om een spoedgeval ging. Zodra je toestand het weer toelaat of men je vertegenwoordiger kan bereiken, zijn je rechten weer helemaal van kracht.

Wat verwachten patiënten?

Patiënten verwachten van de zorgverlener dat hij: • na volledige informatie, uitdrukkelijk vraagt naar de toestemming van de patiënt; • regelmatig controleert of deze toestemming nog geldt; • patiënten uitnodigt om inspraak te hebben en te participeren in hun zorgplanning; • bij weigering, toch het recht op kwaliteitsvolle zorg garandeert.

Het recht op toestemming of weigering vraagt bijzondere aandacht bij: • medische studies; • wilsonbekwame patiënten; • terminale patiënten; • alle situaties van dwang.

Wat bij een gedwongen opname of behandeling?

Er is vaak een spanningsveld tussen de patiëntenrechten (zoals het recht om toestemming te geven) en een gedwongen opname of behandeling. Tijdens een gedwongen opname wordt een persoon met een psychische kwetsbaarheid na een beslissing van de rechter of de procureur zonder zijn toestemming behandeld in een (psychiatrisch) ziekenhuis. Iemand kan enkel tegen zijn wil opgenomen worden als er geen andere geschikte behandeling mogelijk is, en als zijn toestand dit vereist. Dat kan het geval zijn omdat hij zijn gezondheid en zijn veiligheid ernstig in gevaar brengt, of omdat hij een bedreiging vormt voor het leven of de integriteit van een andere persoon.

De patiëntenrechtenwet is ook van toepassing bij gedwongen opname of behandeling! Bij het uitoefenen van je rechten als

patiënt in de geestelijke gezondheidszorg is er in ieder geval een belangrijke rol weggelegd voor de vertrouwenspersoon en de vertegenwoordiger(s) (zie Spiegel december 2017 p.8). De vertrouwenspersoon kan je altijd bijstaan en als tussenpersoon een belangrijke brugfunctie tussen jou en je zorgverlener vervullen.

De zorgverlener kan ook oordelen dat je als patiënt met een psychische kwetsbaarheid niet in staat bent om je patiëntenrechten zelf uit te oefenen, en dat je dus wilsonbekwaam bent op dat vlak. In dat geval zal een vertegenwoordiger je belangen behartigen.

Enkel een wilsbekwame patiënt kan een geldige toestemming geven. Een gedwongen opname brengt echter niet noodzakelijk wilsonbekwaamheid met zich mee. De zorgverlener zal moeten beoordelen of je al dan niet in staat bent om je rechten als patiënt uit te oefenen. Als dat niet het geval is, moet de vertegenwoordiger je belangen verdedigen. In principe kan je nooit zonder jouw toestemming of die van je vertegenwoordiger behandeld worden. Vaak gebeurt dit in de praktijk echter toch.

23

Een lang weekend in Vielsalm Tekst: Karen De Buck en Jolanda Siuzdak

We vertrokken samen uit Brussel met de trein, waar we nog anderen ontmoetten die richting Ardennen spoorden.

Na een overstap in Luik wachtte Jan ons op in Vielsalm.

Hij verwelkomde ons met open armen en begeleidde ons naar de drie huisjes waar we dat weekend zouden verblijven.

Iedereen kreeg een eigen kamer, die er dankzij het houten interieur best gezellig uitzag. Elk huisje had een badkamer, een keuken en een zitruimte. We installeerden ons en gingen inkopen doen in het stadje. Jan en zijn vriendin Nadine hadden al gezorgd voor een heerlijke spaghetti als avondeten. In een van de huisjes zaten we allemaal samen aan één grote tafel. Na de afwas maakten sommigen een avondwandeling, en er werden leuke gesprekken gevoerd. Toch nestelden we ons op tijd in bed, want de volgende dag zouden we een grote wandeling maken.

Hoe laat?

Tijdens het uitgebreide ontbijt maakten we ons lunchpakket voor die dag. We vertrokken alleen of in groep, naar onze eigen behoefte. Na de wandeling sprak iedereen over de natuur, de omgeving, het mooie terras dat we hadden ontdekt, en de mooie hutjes waar je kon verpozen. De huisjes stonden vlak naast een groot meer, waar ganzen dankbaar onze overgebleven spaghetti verorberden.

Vielsalm is gekend om zijn bosbessen. Er is zelfs een jaarlijkse stoet aan gewijd. Dus konden we niet anders dan een bosbessenijscoupe met slagroom en bosbessenlikeur bestellen. Het plaatselijke festival hebben we niet bezocht, maar we hebben wel buiten gedanst op de new-wavedeunen.

We hebben genoten van de goede sfeer binnen de groep en iedere deelnemer was heel aangenaam. Samen koken en afwassen verliep steeds zonder problemen. Naast wandelen en koken hebben we ook ons beste beentje voorgezet in een zangavond, begeleid door een artiest met gitaar, die speciaal voor deze vakantie een repertoire had voorbereid. We mochten elk om de beurt een lied uitkiezen. Dit was een van de mooiste momenten van ons verblijf!

Naar de trein

We herinneren ons ook nog het alcoholvrije aperitief met lekkere versnaperingen.

Aan onze voeten lag een grote hond die met iedereen overweg kon, behalve met soortgenoten. Hij was gefocust op ons territorium, dat hij bewaakte. Onze groep was compleet.

We hebben enorm genoten van het lange weekend. We hadden tijd van de vrijdagmiddag tot de maandagvoormiddag, en dus geen haast. Bijzonder bovendien was dat we de vrijheid hadden om te doen wat we wilden mét wederzijds begrip en zonder irritaties. We hebben in Vielsalm van elk moment genoten, dankzij Jan en Nadine.

Onze foto’s beamen dit!

24

Terug naar huis, afscheid

Guy’s beleving

EEN VRIEND Een vriend is iemand, die je in nood komt helpen.

Als je in opname bent met een psychische ziekte Artiest in huis!

zie je weinig of geen vrienden.

Ze haken af wegens de complexiteit van de situatie.

Soms verlies je definitief een vriend.

Ze kunnen vaak het wispelturige karakter niet aan.

Vandaag voel je dat het niet zo goed gaat.

Een echte vriend zou meer dan welkom zijn.

Non-alcoholisch aperitief

IJsje kiezen

Kronkelprijs 2019

Poëziewedstrijd UilenSpiegel Thema "Ritme" Heb je een psychische kwetsbaarheid en schuilt er een dichter in jou? Neem dan deel aan de 13de editie van onze poëziewedstrijd. Deadline voor inzendingen is 31 juli 2019.

Meer info op www.uilenspiegel.net/kronkelprijs Meer aan ons huisje

25

Boekbespreking Tekst: Els Lambrecht

Als lid van verschillende lees- en boekengroepen op Facebook, wist ik het wel zeker: ik wilde ‘Vele hemels boven de zevende’ lezen. Uiteindelijk geleend in de bib, waar ik hem zelfs heb moeten reserveren. Toen ik bericht kreeg dat het boek op mij lag te wachten was ik blij: dezelfde dag nog lag het in mijn handen en dat was maar goed ook, want het boek sleurde me meteen mee en liet me intens genieten. Het was zo een boek dat ik in een ruk uitgelezen heb, wat vaak het criterium is dat ik gebruik voor een ‘echt’ goed boek: het niet kunnen of willen opzij leggen om over te gaan tot de orde van de dag.

Het boek beschrijft het leven van vijf personages, gerelateerd aan elkaar. Deze personages krijgen problemen des levens voorgeschoteld. Pubermeisje Lou valt buiten de groep, voelt zich alleen en worstelt met zichzelf. Lou praat veel met haar tante Eva. De vrijgezelle en altijd behulpzame Eva, tevens therapeute, ziet haar gemankeerde zelfbeeld telkens bevestigd door haar omgeving.

Eva’s zus Elsie (getrouwd en moeder van Lou) en Casper hebben een affaire waardoor haar gezinsleven op het spel komt te staan. Jos is de vader van Elsie en Eva en is een alcoholist met een vreselijk geheim: hij heeft zijn neefje tot kasplantje gereden, maar niemand weet dat hij toen dronken achter het stuur zat.

Het fijne aan dit boek is dat het per hoofdstuk telkens het standpunt inneemt van één van de vijf personages en bovendien in de ik-vorm wordt verteld, zodat je letterlijk in hun gedachtenwereld kan kruipen. In het begin komt het wat chaotisch over, maar al snel vond ik deze vertelvorm uiterst interessant en uniek. Het is helemaal anders dan een alleswetende hij/zij-verteller en ook anders dan de enige ik-verteller.

Ik heb ‘Vele hemels boven de zevende’ ondertussen twee keer gelezen, en beide keren was dat een bijzonder prettige ervaring.

Griet Op de Beeck heeft een ontroerend verhaal geschreven over de zoektocht naar het ultieme geluk: het is rauw, authentiek geschreven en diep intriest. Vooral Eva sprong er bij mij uit en ik denk dat dat ook de bedoeling is geweest van Op de Beeck. Door het verdriet dat eruit blijkt, de ellende die ze steeds opnieuw verdringt, de teleurstellingen die ze steeds moet verwerken. En steeds gaat ze door, want ze immers lief, behulpzaam en het hoort nu eenmaal zo volgens haar.

Door de verhaallijn van vader Jos wordt duidelijk hoe Elsie en Eva zich gevormd hebben tot wie ze zijn. Elsie is harder, egoïstischer maar tegelijkertijd net zo kwetsbaar als haar zus Eva. Dat Elsie 26

Vele hemels boven de zevende Auteur: Griet Op de Beeck Uitgeverij: Prometheus (2015)

zich in een affaire met Casper stort is voor Eva dan ook een vrij grote shock. Waarom doet ze dit? Wat wil dit zeggen? En is het leven dat ze nu leidt echt het leven dat ze wil? Op de Beeck weet op een verbazingwekkende manier de levensverhalen van een ongelukkige familie uit te diepen, elk familielid dat op zichzelf zoekt naar zijn of haar houvast in dit leven. Het is schrijnend, intriest, maar hier en daar toch gewoon grappig, bij momenten zelfs vreselijk herkenbaar en confronterend. ‘Vele hemels boven de zevende’ is een goed gekozen titel, er gaat een soort ironie van uit. Ik vind het een schitterend verhaal, zo’n verhaal dat onder je huid kruipt, en nog wekenlang nazindert …

Het einde is onomkeerbaar, schokkend en iedereen die het leest zal anders gehoopt hebben. Maar zelfs dit is treffend en past volledig in het verhaal. Ondertussen kocht ik het boek, omdat ik zeker ben dat het niet bij deze twee keer lezen blijft! Het verhaal is hard, maar oh zo mooi opgeschreven. Een prachtig debuut! De film heb ik nog niet gezien, maar staat wel op mijn verlanglijstje.

Activiteitenkalender

Hou de website, nieuwsbrief en facebookpagina in ‘t oog voor eventuele nieuwe activiteiten of wijzigingen! Inschrijven is verplicht, tenzij anders vermeld.

Opgelet: De activiteiten zijn betalend voor niet-leden. De inkom is 2 euro tenzij een andere prijs wordt vermeld.

Lid worden van vzw UilenSpiegel kost 5 euro per jaar. Gesloten groepen zijn niet opgenomen in dit chronologisch overzicht.

Zat

01/12/2018

De impact van psychose op je leven

Psychose / Leuven

Don

13/12/2018

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven

Zat 15/12/2018 Zoet-Water-Zorgwandeling

Leuven

Zat

15/12/2018

Psychische kwetsbaarheid, mishandeling en misbruik

Midden-Limburg

Zat

15/12/2018

Lotgenotengroep borderline Hasselt

Midden-Limburg

Zat

15/12/2018

Muziek (waar ik me goed bij voel)

Psychose / Blankenberge

Zat

15/12/2018

Lotgenotengroep depressie Leuven

Depressie / Leuven

Din

18/12/2018

Praatgroep `Ontmoetend herstellen´

Geel

Din

18/12/2018

Getuigenis: “Omgaan met kanker”

West-Limburg

Don

20/12/2018

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Zat 22/12/2018 Kerstetentje

Kortrijk

Zat

12/01/2019

Lotgenotengroep borderline Leuven

Borderline / Leuven

Din

15/01/2019

Nabeschouwingen voorbije werkingsjaar en vooruitzichten 2019

West-Limburg

Don

17/01/2019

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven

Don

17/01/2019

Praatgroep Turnhout

Turnhout

zat

19/01/2019

Zuinig leven

Midden-Limburg

Woe 23/01/2019

Kennismaking met de praatgroep

Gent

Zat

26/01/2019

Wandelen en ontmoeten in het Parkbos

Gent

Zat

26/01/2019

Docufilm “Crazywise”

Antwerpen-stad

Zat

26/01/2019

De impact van de winter op je gemoed

Psychose / Leuven

Zat

26/01/2019

Bespreking jaarprogramma: “De toekomst van UilenSpiegel Kortrijk”

Kortrijk

Zat

26/01/2019

Nieuwjaarsdrink

Psychose / Blankenberge

Din

29/01/2019

Praatgroep `Ontmoetend herstellen´

Geel

Vrij

01/02/2019

Start reeks “begin van verwerkingsfase”

Seksueel Misbruik / Limburg

Zat

02/02/2019

Docufilm“Crazywise”

Brussel

Zat

09/02/2019

Lotgenotengroep borderline Hasselt

Borderline / Hasselt

Don

12/02/2019

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven

Zat

16/02/2019

Bevertocht in de DoodeBemde

Leuven

Zat 16/02/2019 Ervaringsdeskundigheid

Midden-Limburg

Din

Getuigenis: “Levenswijsheid en liefde in elke periode van ons leven”

West-Limburg

Woe 20/02/2019

Gespreksthema: “Hersteld?”

Gent

Don

21/02/2019

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Vrij

22/02/2019

Start reeks “het misbruik doorwerkt”

Seksueel Misbruik / Limburg

Zat

23/02/2019

Bipolair…een vloek of een zegen?

Antwerpen-stad

Zat

23/02/2019

Verandert een psychose je leven (sociaal, professioneel, emotioneel ...)?

Psychose / Blankenberge

Din

26/02/2019

Praatgroep `Ontmoetend Herstellen´

Geel

Zat

09/03/2019

Lotgenotengroep borderline Leuven

Borderline / Leuven

Zat

09/03/2019

De impact van psychose op je leven

Psychose / Brussel

Don

14/03/2019

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven

Zat

16/03/2019

Herstelverhaal Hans

Midden-Limburg

Zat

16/03/2019

Heeft je psychose een spirituele betekenis voor jou?

Psychose / Leuven

Din

19/03/2019

Gespreksthema nog te bepalen

West-Limburg

Woe 20/03/2019

Gespreksthema: “zin”

Gent

Don

21/03/2019

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Zat

23/03/2019

Lezing HSP (hoogsensitieve persoonlijkheid)

Kortrijk

Din

26/03/2019

Praatgroep `Ontmoetend Herstellen´

Geel

Zat

30/03/2019

Ben jij een hooggevoelig persoon … en dan?

Antwerpen-stad

Zat

30/03/2019

Psychosegevoeligheid en intimiteit

Psychose / Blankenberge

Don

04/04/2019

Gespreksthema: “Een netwerk om je heen”

Brussel

19/02/2019

Zat 06/04/2019 Zoet-Water-Zorgwandeling

Leuven

Zat

13/04/2019

Lotgenotengroep borderline Hasselt

Limburg

Zat

20/04/2019

Familie, een zegen of een vloek?

Midden-Limburg

Din

23/04/2019

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven 27

inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

Woe 24/04/2019

Thema-avond “psychose”

Gent

Don

25/04/2019

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Din

30/04/2019

Praatgroep `Ontmoetend herstellen´

Geel

Zat

04/05/2019

Psychose: vol van betekenis of betekenisloos?

Psychose / Brussel

Zat

11/05/2019

Lotgenotengroep borderline Leuven

Borderline / Leuven

Don

16/05/2019

Lotgenotengroep angst en dwang

Angst en dwang / Leuven

Zat

18/05/2019

Psychose en medicatie

Psychose / Leuven

Zat

25/05/2019

Wandelen in de Bourgoyen

Gent

Zat

25/05/2019

Minigolf in het Josaphatpark

Brussel

Din

28/05/2019

Praatgroep `Ontmoetend Herstellen´

Geel

Zat

08/06/2019

Lotgenotengroep borderline Hasselt

Limburg

Lotgenotencontact rond specifieke kwetsbaarheden • Lotgenotengroep depressie Leuven

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundige Jan. Inschrijving en meer info: depressiegroep.leuven.us@ gmail.com of 02 410 19 99 Zaterdag 15 december Tijd: 14:00 – 16:00 Locatie: Jeugdherberg De Blauwput Kleine Zaal, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

• Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door Sylvia, Hans & Ingrid.

Ben je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.

Inschrijven en meer info: sylvia.van.der.veken@telenet. be of 0473 28 76 77 (Sylvia) Let op! Het aantal plaatsen is beperkt tot 8 deelnemers en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste bijeenkomst.

Eén reeks bestaat uit 5 bijeenkomsten die telkens doorgaan op een vrijdag Men kan zich inschrijven voor de eerste groep: begin van verwerkingsfase of de tweede groep: het misbruik doorwerkt Begin van verwerkingsfase: 1 februari, 1 maart, 5 april, 3 mei en 7 juni Het misbruik doorwerkt: 22 februari, 15 maart, 19 april, 17 mei en 21 juni 2019 Tijd: 18:30 – 20:30 Locatie: Jeugdherberg Hasselt, Spoorwegstraat 80, 3500 Hasselt (achterkant station Hasselt nieuwbouw)

• Lotgenotengroep psychose Leuven

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Lin en Laura.

28

Inschrijven en meer info: psychosegroepleuven@gmail. com of 0484 63 13 13 (Lin) Zaterdag 1 december: “De impact van psychose op je leven” Zaterdag 26 januari: “De impact van de winter op je gemoed” Zaterdag 16 maart: “Heeft je psychose een spirituele betekenis voor jou?”

Zaterdag 18 mei: “Psychose en medicatie” Tijd: 14:30 – 16:30 (informeel onthaal vanaf 14:15) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput - Kleine Zaal, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station)

• Lotgenotengroep psychose Blankenberge

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Marianne Pillen en Els Vermote.

Inschrijven en meer info: marianne.pillen@gmail.com of 0498 47 92 86 (Marianne) of vermoteels@gmail.com of 0473 71 22 03 (Els) Zaterdag 15 december: Muziek (waar ik me goed bij voel) Zaterdag 26 januari: Nieuwjaarsdrink (We spreken hiervoor af aan de voorzijde van het Station van Blankenberge om 14u) Zaterdag 23 februari: Verandert een psychose je leven (sociaal, professioneel, emotioneel ...)?

Zaterdag 30 maart: Psychosegevoeligheid en intimiteit Tijd: 14:00 – 16:00 (deuren open om 13:30) Locatie*: Zaal De Kerkewegel (eerste verdieping), Ruiterstraat 5, 8370 Blankenberge (Uitkerke) De zaal ligt in de straat aan de achterzijde van de kerk van Uitkerke. Parking in de omgeving.

Met het openbaar vervoer: er is een bus vanuit Brugge (halte kerk Uitkerke). Met tram en trein: halte Station Blankenberge en daarna 15 min wandelen tot aan de kerk van Uitkerke. * opgelet: andere locatie op 26 januari voor de nieuwjaarsdrink

• Lotgenotengroep psychose Brussel

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Nadia en Miguel.

Inschrijven en meer info: nadia@uilenspiegel.net of 0475 96 03 97 (Nadia) Zaterdag 9 maart: “De impact van psychose op je leven” Zaterdag 4 mei: “Psychose: vol van betekenis of betekenisloos?”

Tijd: 14:30 – 16:30 (informeel onthaal vanaf 14:15) Locatie: Den Teirling, Maesstraat 89, 1050 Brussel. Openbaar vervoer: Bus 38 & 60 (halte Malibran), Bus 95 (halte Blyckaerts), Tram 81 & bus 71 (halte Flagey), Metro lijn 2 & 6 (halte Naamse Poort)

• Lotgenotengroep borderline Leuven

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Carolien en Bo Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel@ outlook.com of 02 410 19 99, met duidelijke vermelding of je naar Leuven of Hasselt komt.

Zaterdagen 12 januari, 9 maart, 11 mei Tijd: 14:00 – 16:00 Locatie: Jeugdherberg De Blauwput Kleine Zaal, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

• Lotgenotengroep borderline Hasselt

Sara, Bo en Carolien starten een gloednieuwe borderlinegroep te Hasselt!

Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel@ outlook.com of 02 410 19 99, met duidelijke vermelding of je naar Leuven of Hasselt komt.

Zaterdagen 15 december, 9 februari, 13 april, 8 juni Tijd: 14:00 - 16:00 Locatie: Hostel H, Spoorwegstraat 80, 3500 Hasselt.

• Lotgenotengroep angst en dwang Leuven

Heb je langdurige of buitensporige angsten of pieker je vaak? Heb je steeds terugkerende dwanggedachten en/ of -handelingen? Kom vrijblijvend naar onze maandelijkse praatgroep “angst en dwang” en maak kennis met andere lotgenoten.

Inschrijven en meer info: Sarina Antioco: jtobback@ hotmail.com of 0473 65 61 37 Afwisselend op donderdag en dinsdag: Donderdag 13 december Kleine zaal Donderdag 17 januari Kleine zaal Dinsdag 12 februari Kleine zaal Donderdag 14 maart Kleine zaal Dinsdag 23 april Grote zaal Donderdag 16 mei Grote zaal Dinsdag 11 juni Kleine zaal Tijd: 19:00 – 21:30 Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Kleine of Grote Zaal, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo. De jeugdherberg ligt aan de achterkant van het NMBS-station, je wandelt de tunnel door tot voorbij het laatste spoor, als je dan naar links kijkt zal je de ingang van de jeugdherberg zien. Als je het moeilijk hebt kan iemand jou opwachten in het station.

• Herstelwerkgroep voor mensen met een euthanasievraag Worstel je met een ernstige psychische kwetsbaarheid en heb je een procedure tot euthanasie opgestart? Wil je niettemin nog op zoek gaan naar wat je nodig hebt aan herstel en hoe je je opnieuw regisseur kan voelen in je eigen leven? Dan is deze herstelwerkgroep misschien wel iets voor jou.

Inschrijven en meer info: ann.callebert1@telenet.be Tijd: 14:00-16:00 Locatie: Inloophuis ANBN, Blijde Inkomststraat 113, 3000 Leuven Let op: het aantal plaatsen is beperkt en een voorafgaand gesprek is noodzakelijk.

Groep 1 tweewekelijks op zondag Zondagen 13 januari, 27 januari, 10 februari, 24 februari Groep 2 tweewekelijks op maandag Maandagen 7 januari, 21 januari, 3 februari, 18 februari

ANTWERPEN

Afdeling Antwerpen Stad UilenSpiegel vzw heeft een lokale afdeling in de regio Antwerpen. Lotgenotencontact staat bij ons centraal: iedereen met een psychische kwetsbaarheid – maar ook al hun naasten - komen tijdens al onze activiteiten en gespreksnamiddagen uitgebreid aan bod in een besloten én veilige kring!

Inschrijven en meer info: uilenspiegel.antwerpen@gmail. com of via 0499 59 36 65 (Rudi) Tijd: 14:00 - 16:00 (met pauze) Locatie: Zaal ‘Zolder’ van het STADSMAGAZIJN, Kei­ straat 5-7, 2000 Antwerpen.

Zaterdag 26 januari “CRAZYWISE”… een docufilm over o.m. ‘sjamanisme’.

Film met nabespreking. Phil Borges - antropoloog, mensenrechten-fotograaf en cineast – bestudeerde inheemse volkeren gedurende 25 jaar. Hij merkte hierbij op dat oervolkeren meerdere psychotische symptomen aanzien als een (sjamanistisch) potentieel. We zien de regisseur dan ook in contact komen met helers, zieners en priesters uit diverse volkeren over de hele wereld.

Zaterdag 23 februari “Bipolair… een vloek of een zegen?”

Groepsgesprek en getuigenis door Rudi. Een bipolaire aandoening is een chronische, psychische ‘stoornis’ die wordt gekenmerkt door wisselende stemmingen, dan weer manisch of hypomaan, dan weer depressief (cfr. Karl Kleist, Duitse psychiater 1953).

Zaterdag 30 maart 2019 “Ben jij een hooggevoelig persoon… en dan?”

Gastspreker via de Herstel-Academie. Ook vrijwilliger Leo ‘getuigt’. Een hoogsensitief persoon of HSP is een term die in 1966 geïntroduceerd werd door psychologe Elaine Aron.

Vaak wordt hoogsensitiviteit verkeerd geïnterpreteerd als een stoornis, terwijl het eigenlijk een normaal verschijnsel is: ‘Overprikkelbaarheid’, ‘introvert’ versus’ extravert’, ‘emoties, pijn, genot’… Het komt allemaal aan bod tijdens deze boeiende gespreksnamiddag.

ANTWERPEN Afdeling Geel

• Herstelgroep UilenSpiegel Kempen

Herstelgroep UilenSpiegel Kempen is een werkgroep waarin de deelnemers werken aan hun herstel op eigen tempo. We leren van elkaar door het delen van ervaringen, al dan niet gekaderd binnen een thema. De thema’s worden in samenspraak met de groep gekozen. De groep bestaat uit maximum 8 deelnemers en wordt begeleid door enkele ervaringsdeskundigen. De deelnemers bevinden zich in een verschillend stadium van herstel. We werken met een gesloten groep in gelijkwaardigheid, zelfrespect en respect voor onze medemens. Er wordt ingeschreven voor een reeks van 9 sessies. De volgende reeks start in februari 2019.

Inschrijven en meer info: herstelgroepuilenspiegel­ kempen@gmail.com of 0479 94 64 80 Volgende reeks: vrijdagen 8 februari, 22 februari, 8 maart, 22 maart, 5 april, 19 april, 3 mei, 17 mei, 7 juni Tijd: 13:30 - 16:00 Locatie: ’t Vooruitzicht aan campus OPZ, Stelenseweg 19, 2440 Geel

• Ontmoetend herstellen (open groep)

Ontmoetend herstellen is een initiatief van twee ervaringsdeskundigen (Bart en Mieke) in de Kempen.

Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten kan je in contact komen met anderen, praten over wat je zoal tegenkomt, samen iets doen, praten over thema’s… Zo kan je op een laagdrempelige manier stappen zetten in je herstel. De focus ligt vooral op het ontmoeten, maar we behandelen ook regelmatig een thema. We bepalen het programma in samenspraak met de aanwezigen.

Het is een open groep voor zij die ontmoetend willen herstellen.

29

inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

Inschrijven en meer info: ontmoetendherstellen@gmail. com of onze facebookpagina “Ontmoetend Herstellen”.

Inschrijven verplicht!

Dinsdagen 18 december*, 29 januari, 26 februari, 26 maart, 30 april, 28 mei *= uitzonderlijk niet de laatste dinsdag van de maand Tijd: 18:30 - 21:00 Locatie: ’t Vooruitzicht, Stelenseweg 19, 2440 Geel

ANTWERPEN

Afdeling Turnhout Praatgroep Turnhout is een ontmoetingsplaats voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Aan de hand van thema’s, presentaties, film... willen we bereiken dat onze bezoekers zich gesteund voelen en meer weerbaar staan in het leven.

Inschrijven en meer info: catja@uilenspiegel.net of 0468 33 71 55 (Catja) Gespreksgroep op donderdagen: 20 december, 17 januari, 21 februari, 21 maart en 25 april Tijd: 19:00 – 20:30 Locatie: Lokaal van T’ANtWOORD vzw, Otterstraat 114, 2300 Turnhout

BRUSSEL In samenwerking met ‘Den Teirling’ te Elsene organiseren Jolanda, Siegfried en Karen info-avonden, praatgroepen en andere activiteiten in het Brusselse.

Inschrijven en meer info: uilenspiegel.brussel@gmail. com of 0475 25 73 00 (Siegfried, tussen 18:00 en 22:00) Locatie: Den Teirling, Maesstraat 89, 1050 Brussel. Openbaar vervoer: Bus 38 & 60 (halte Malibran), Bus 95 (halte Blyckaerts), Tram 81 & bus 71 (halte Flagey), Metro lijn 2 & 6 (halte Naamse Poort) Zaterdag 2 februari: Docufilm “Crazywise” Tijd: 14:00 - 17:00 Donderdag 4 april: groepsgesprek “een netwerk om je heen” Tijd: 19:30 - 21:30 Zaterdag 25 mei: minigolf in het Josaphatpark (kosten: 5 euro) Tijd: 14:00 - 16:00 Locatie: afspraak aan het Josaphatpark, Ambassadeur van Vollenhovenlaan, 1030 Schaarbeek. Openbaar vervoer: tram 7, halte Louis Bertrand

LIMBURG

Praatgroep Midden-Limburg Inschrijven en meer info: praatgroep.limburg.us@gmail. com of 0495 71 18 54 (Luc) Tijd: 14:00 – 16:00 (tenzij anders vermeld!)

Locatie: Cultureel Centrum (Zaal 1), Kunstlaan 5, 3500 Hasselt (tenzij anders vermeld) Zaterdag 15 december: Psychische kwetsbaarheid, mishandeling en misbruik, Herstelverhaal gebracht door Luc, ervaringsdeskundige bij UilenSpiegel, Noolim en het OPZC Rekem Zaterdag 19 januari: Zuinig leven Clara, ervaringsdeskundige reikt ons tips en trucs aan om 30

zuiniger te leven.

Zaterdag 16 februari: Ervaringsdeskundigheid Wat is ervaringsdeskundigheid, wie is ervaringsdeskundige, welke taken kan een ervaringsdeskundige op zich nemen.

Zaterdag 16 maart: Herstelverhaal Hans Hans, ervaringsdeskundige brengt ons zijn herstelverhaal.

Zaterdag 20 april: “Familie, een zegen of een vloek voor iemand met een psychische kwetsbaarheid” Praatnamiddag over het belang van familie voor iemand met een psychische kwetsbaarheid.

LIMBURG

Praatgroep West-Limburg • Praatavonden elke derde dinsdag van de maand Inschrijven en meer info: houbrechts.jef@scarlet.be 0479 33 48 22 (Jef) Tijd: 18:00 - 21:00 Locatie: OC De Buiting, Vergaderlokaal 2, Tessenderloseweg 18, 3583 Paal-Beringen Dinsdag 18 december: “Omgaan met kanker” Getuigenis over het emotioneel verwerken van kanker. Met gastspreker Daniël Dergez.

Dinsdag 15 januari: Groepsgesprek: Nabeschouwingen voorbije werkingsjaar en vooruitzichten 2019 Evaluatie na een half jaar werking en herziening van de leefregels Dinsdag 19 februari: “Levenswijsheid en liefde in elke periode van ons leven” Getuigenis over een persoonlijke levensloop Dinsdag 19 maart: Thema nog nader te bepalen

OOST-VLAANDEREN

Lotgenotencontact UilenSpiegel Gent • Praatgroep

In deze praatgroep die wordt begeleid door Sophy en Marie-Suzanne is er plaats voor ontmoeten, gehoord worden en het uitwisselen van ervaringen met andere lotgenoten.

De groep staat open voor iedereen die onderweg is met zijn of haar psychische kwetsbaarheid, los van diagnose en die zin heeft in lotgenotencontact.

Inschrijven en meer info: lusgent@gmail.com of 0499 42 06 63 (Marie-Suzanne) Tijd: 19:00 - 21:00 (onthaal vanaf 18:45) Locatie: Vredeshuis Sint-Margrietstraat 9 9000 Gent Woensdag 23 januari: kennismaking met de praatgroep Maak kennis met wie we zijn en wat we doen. We stellen ons programma voor en maken graag kennis met jou.

Woensdag 20 februari: Gespreksthema “Hersteld?”

In de geestelijke gezondheidszorg wordt er vaak over herstel gesproken. We staan stil bij wat daarmee wordt bedoeld en wat herstel in jouw leven betekent. Er is daarnaast ruimte voor je eigen verhaal en vragen.

Woensdag 20 maart: Gespreksthema “Zin” We hebben het over welke plaats zingeving in jouw leven heeft en wat er jou zin geeft. Er is daarnaast ruimte voor je eigen verhaal en vragen.

Woensdag 24 april: Thema-avond “Psychose” De thema-avond gaat dieper in op het onderwerp “psychose”. Wat is een psychose? Hoe kan het zich uiten en hoe kunnen we er mee omgaan? We luisteren naar een herstelverhaal en gaan daarna in gesprek over onze eigen ervaringen.

inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

• Wandelingen

De wandelingen zijn telkens 6 km in één van de natuurgebieden in en rond Gent. Inschrijven is verplicht.

Inschrijven en meer info: lusgent@gmail.com of 0499 42 06 63 (Marie-Suzanne). Inschrijven is verplicht.

Zaterdag 26 januari: Wandelen en ontmoeten in het Parkbos We komen samen en wandelen op een rustig tempo doorheen het Parkbos te Gent en De Pinte. De route is 6 km lang. Deze wandeling is toegankelijk voor rolstoelgebruikers en kinderwagens. Honden aan de leiband zijn welkom.

Tijd: 14:00 - 16:00 Locatie: verzamelen om 13:45 aan de bushalte Rosdamstraat. Auto’s kunnen parkeren aan de nieuwe parking langs de Kortrijksesteenweg ter hoogte van Brantano.

Openbaar vervoer: met de bus (lijn 77) vanuit Gent-SintPieters, afstappen aan halte Rosdamstraat.

Donderdag 25 mei: wandeling in de Bourgoyen We wandelen op onze vertrouwde plek in de Bourgoyen.

De wandeling is 5km lang en gaat ook door bij regenweer.

Honden zijn welkom aan de leiband. De wandeling is niet geschikt voor rolstoelgebruikers.

Tijd: 14:00 - 16:00 Locatie: verzamelen om 13:45 aan het milieucentrum Driepikkelstraat 32, 9030 Gent. Er is parking aanwezig.

Met het openbaar vervoer: bus 3 vanuit het centrum (halte driepikkelstraat) of bus 9 vanuit Gent-Sint-Pieters richting Mariakerke(halte Rooigemlaan)

VLAAMS-BRABANT Afdeling Leuven

• Zoet-Water-Zorgwandelingen: rustige wandelingen met natuurbelevingsmomenten in Heverleebos/Meerdaalwoud/Sint-Joris-Weert

Rustgevende wandelingen en natuurbelevingsmomenten met natuurgids Heidi. Stevige stapschoenen en bij regenweer laarzen en waterdichte kledij, buggy’s of rolstoelen niet mogelijk tenzij anders vermeld, honden aangelijnd.

Mogelijkheid om achteraf de dorst te lessen en bij te babbelen in de plaatselijke horeca.

Inschrijven en meer info: Heidi Bertels: 0487 99 35 82 (Inschrijven niet verplicht en de wandelingen zijn gratis.)

Zaterdag 15 december en zaterdag 6 april: Zoet-WaterZorgwandeling Tijd en locatie: Vertrek om 14:00 aan de bushalte Zoet Water (richting Leuven), Waversebaan, Oud-Heverlee.

Terug om 16:00 aan bushalte Zoet Water.

Bus 337 vanuit Station Leuven - halte Zoet Water. Met de auto via Waversebaan vanuit Leuven of via E40 afrit Blanden/Haasrode. Niet-betalend parkeren mogelijk in de onmiddellijke omgeving.

Zaterdag 16 februari: Bevertocht in de Doode Bemde We gaan op zoek naar sporen van de bevers: spaanders, omgevallen bomen, wissels, en nog veel meer. Een boeiende wandeling voor jong, oud en alles daartussen.

Tijd en locatie: Vertrek om 14:00 op de parking aan het eind van de Reigerstraat te Oud-Heverlee. Bushalte Heide op 10 min - DE LIJN bus 337. Goede stapschoenen - laarzen bij regenweer. Buggy’s of rolstoelen niet mogelijk.

VLAAMS-BRABANT ArtEco

ArtEco, een creatief atelier in een oud arbeidershuisje met tuintje in Vilvoorde, werkt onder de vleugels van De Raster vzw.

Inschrijven en meer info: Kunstenares Kaarin Poppe (http://kaarinpoppe.wix.com/federo) kan je inspireren en helpen, als je dat wenst. Als je wil langskomen, bel je best even met haar (0478 20 53 60) of stuur je een mailtje naar kaarin.poppe@gmail.com. Je betaalt 15 euro per semester.

Op maandag en donderdag van 10:00 tot 17:00 kan je er vrij beeldend komen werken.

Locatie: Groenstraat 215, 1800 Vilvoorde

WEST-VLAANDEREN

Afdeling Kortrijk

Inschrijven en meer info: Jan Delvaux: jan.delvaux@ uilenspiegel.net of 0493 08 86 69 Tijd: 14:00 – 16:30 (tenzij anders vermeld) Locatie: De MaRe, Condédreef 59, 8500 Kortrijk Zaterdag 22 december: ons traditioneel Kerstetentje.

“Er hangt dit jaar een Chinese sfeer en meer zullen we er niet over vertellen behalve dat het dik in orde zal zijn. We sluiten af met ijstaart en het cadeautjesmoment!”

Tijd en locatie: We starten om 12:00 met de hapjes en eindigen rond 15:30 in de Mare, Condédreef 59 Kortrijk.

Vrijwilligers komen reeds om 11:00. Verplicht in te schrijven voor 16 december! Ieder brengt een cadeautje (€5) mee!

Zaterdag 26 januari: “De toekomst van UilenSpiegel Kortrijk” Bespreking van het jaarprogramma met koffie en taart.

Zaterdag 23 maart: Lezing HSP (hoogsensitieve persoonlijkheid) Lezing en interactieve praatronde door HSP-Vlaanderen.

Heb jij een hoogsensitieve persoonlijkheid en wat zijn de gevolgen daarvan? Na de lezing is er ruim de tijd om vragen te stellen. Het aantal plaatsen is beperkt dus verplicht inschrijven!

Ombudsdiensten in je regio Heb je vragen over je rechten als patiënt of wil je een klacht indienen?

Surf naar

www.ombudsfunctieggz.be

Bezoek onze website: www.uilenspiegel.net

Vind ons op Facebook: www.facebook.com/ uilenspiegel

31

Kom naar het Nieuwjaarsfeest

Vernieuw je lidmaatschap!

We mochten in 2018 op jouw lidmaatschap rekenen, waarvoor dank! Voor 5 euro ben je ook in 2019 lid van onze vzw.

Het lidmaatschap betekent dat je 4 maal per jaar ons tijdschrift ‘Spiegel’ in de brievenbus vindt. Daarnaast kan je lotgenoten ontmoeten, ervaringen uitwisselen en samen ontspannen tijdens onze vele activiteiten. Dankzij je lidmaatschap heb je voor de meeste activiteiten gratis toegang. Niet-leden betalen 2 euro.

Verleng vandaag nog je lidmaatschap en stort 5 euro op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding “Lid 2019”.

Save the dates: Op 4 april 2019 organiseren we samen met Similes een colloquium in Brussel over “Participatie en herstel”.

Van 14 tot 16 juni 2019 ben je welkom op het jaarlijkse UilenSpiegel-weekend, ditmaal in Genk.

Psychosenet.be is dé website voor psychose, stemming en herstel.

Objectieve informatie, online hulp via e-mailspreekuur, filmpjes met heldere uiteenzettingen, getuigenissen en de laatste ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg.

van UilenSpiegel met diner!

•

op zaterdag 19 januari 2019 van 11.30u tot 15.30u UilenSpiegel, Hovenierstraat 45, 1080 Brussel •

Prijs: 12 euro Inschrijven voor 11 januari 2019!

•

Hoe? Stuur een mailtje naar info@uilenspiegel.net (vermeld of je een vegetarisch alternatief wenst) en schrijf 12 euro over op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding “Nieuwjaarsfeest UilenSpiegel”. Je kan ook onderstaand strookje gebruiken.

Menu Slaatje tomaat garnaal *** Stoofvlees met kroketjes *** Chocolademousse ______________________

________________ Voornaam en naam ____________

_____

____________________________

____ Adres ________________________

_________

____________________________

E-mail ________________________

__________________________

____________ GSM en/of tel. ________________ Ja, ik kom naar het nieuwjaarsfeest

ari 2019

van UilenSpiegel op zaterdag 19 janu

met in totaal ____ persoon/personen

en schrijf per persoon x 12,00 euro

Ja Vegetarisch alternatief gewenst? O

over.

O Neen (duid aan)

Giften voor UilenSpiegel zijn voortaan fiscaal aftrekbaar!

Wil je UilenSpiegel steunen met een gift, dan krijg je van de belastingen een vermindering van 45% op het gestorte bedrag. Dit kan voor giften vanaf 40 euro op kalenderjaarbasis. Zo kost een gift van 40 euro je slechts 22 euro, want je krijgt 18 euro terug.

Belangrijke opmerking: Je mag de gift niet combineren met een andere betaling.

Dus als je bv je lidgeld wenst te storten, en je wenst ons te steunen met een gift, gelieve twee aparte overschrijvingen te doen.

Je kan jouw gift ook spreiden met een maandelijkse permanente opdracht bij je bank.

Voor bv. 5 euro per maand schenk je 60 euro aan UilenSpiegel en krijg je 27 euro terug van de belastingen. Zo kost deze gift je slechts 2,75 euro per maand.

32

Alvast hartelijk bedankt voor je steun!