Spiegel juni 2021

SPIEGEL Driemaandelijks tijdschrift van vzw UilenSpiegel | 24e jaargang | juni | juli | augustus 2021

M

A

T

U A R

Colofon Hoofdredactie: Nadia Mahjoub Eindredactie: Sil Popelier, Katelijne Beheydt, Karin Cogneau Redactie: Ann Buekenhoudt, Ann Dierick,

Ann Van de Vloet, Bert, Bruno

A.M.A. De Clerck-Pieters,

Elisabeth, Els Lambrecht, Eva De

Roeck, Karin Cogneau, Linsday

Hacke, Luka Vandeghinste, Lynn

De Pelsmaeker, Sil Popelier,

Sophy Van den Bulcke, Thomas Detombe Werkten ook mee aan dit nummer: Ingrid Jongeneelen, Thomas Roose Illustratie cover:

Eva De Block – evedesign.be Vormgeving:

Collectief De Wrikker cvba

De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde teksten berust bij de auteurs. Niets uit dit blad mag worden overgenomen zonder de toestemming van de redactie en/of de auteurs. Op verzoek van sommige auteurs werd hun naam vervangen door een pseudoniem. Naam en adres zijn steeds bekend bij de redactie. De redactie kan teksten weigeren, inkorten of redigeren.

Verantwoordelijke uitgever: Ingrid Jongeneelen, Weebroekweg 8A/19, 3071 Erps-Kwerps Spiegel verschijnt 4 x per jaar.

Doe mee Heb je een tekst geschreven die bruikbaar is voor de Spiegel? Heb je een schilderij, tekening of cartoon gemaakt die niet zou misstaan in ons tijdschrift?

Wil je graag (bij voorkeur niet anoniem) je verhaal vertellen of een getuigenis brengen? Onze redactie kan een interview met je afnemen.

Contacteer de redactie: spiegel@uilenspiegel.net UilenSpiegel vzw Spiegel Redactie Hovenierstraat 45, 1080 Brussel

UilenSpiegel vzw is een pluralistische vereniging van en voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Sterk in patiëntenvertegenwoordiging, vorming, herstel, ervaringsdeskundigheid, lotgenotencontact, informeren en beeldvorming.

Contact: UilenSpiegel vzw Hovenierstraat 45 1080 Brussel

Tel.: 02 410 19 99 info@uilenspiegel.net

www.uilenspiegel.net

Ondernemingsnr.: 0461.760.283 RPR Brussel

Word lid van UilenSpiegel voor 5 euro per jaar: >>> Je ontvangt 4 maal per jaar het tijdschrift Spiegel >>> Je kan gratis deelnemen aan onze lokale activiteiten en

gespreksgroepen (niet-leden betalen 2 euro) >>> Je krijgt korting bij deelname aan o.m. het

UilenSpiegelweekend en nieuwjaarsetentje >>> Je ontmoet lotgenoten en kan je ervaringen delen >>> Je stem wordt gehoord samen met die van andere leden >>> Je maakt deel uit van een groep (ex-)patiënten die

opkomen voor hun rechten Lidmaatschap: 5 euro per jaar Opgelet! Woon je in het buitenland, dan krijg je de Spiegel enkel digitaal.

Abonnementen op Spiegel voor organisaties en professionals (enkel België) 15 euro per abonnement De betaling gebeurt op het rekeningnummer van vzw UilenSpiegel BE34 0015 1222 9390 met vermelding “lidmaatschap”. Je stuurt dan ook best een mailtje naar info@uilenspiegel.net met je contactgegevens (adres, mailadres en telefoonnummer).

Giften zijn fiscaal aftrekbaar en heel erg welkom!

Rekeningnummer UilenSpiegel vzw: BE34 0015 1222 9390

Doe een gift We houden het lidmaatschap bewust laag om mensen met een laag inkomen de kans te bieden lid te worden. Indien je UilenSpiegel wil steunen, dan is een gift zeer welkom. Giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro op jaarbasis.

Rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding “Gift”

Met steun van 2 – Spiegel 2021 / 2

Voorwoord Beste lezer, De zomer en de vakantie zijn in het land. De riem af en toe kunnen afleggen doet immens veel deugd. De coronamaatregelen werden eind juni in snel tempo versoepeld. Daardoor is het mogelijk om de fysieke samenkomsten van onze praatgroepen weer op te starten. Een mooi programma ligt te wachten in de komende maanden. Neem dus een kijkje in de activiteitenkalender op het einde van dit nummer. En laten we vooral hopen dat we straks weer niet moeten gaan terugschroeven mocht de pandemie opnieuw een verstrenging van de maatregelen vergen.

Het bestuur van UilenSpiegel is ondertussen uitgebreid met een aantal nieuwe leden. Graag wil ik Nadia Mahjoub zeer hartelijk danken voor haar jarenlange inzet als bestuurder. Nadia koos ervoor om haar bestuursmandaat niet meer te verlengen. Ze wil zich ten volle inzetten voor de andere taken bij UilenSpiegel vzw die ze met veel plezier en inzet op zich neemt, zoals de redactieraad, Luistergenoten,… Dit past binnen het gegeven dat we evolueren van een operationeel actief bestuur naar een vooral beleidsvoerend bestuur. De principes van goed bestuur dragen we hoog in het vaandel. Ons medewerkersteam werd verder uitgebreid met de aanwerving van Friso Leder als communicatiemedewerker. Hartelijk welkom Friso!

Het thema van dit nummer is trauma. Heel wat lotgenoten lijden hieraan. Ze hebben in hun leven nare, schokkende gebeurtenissen meegemaakt die nog steeds invloed hebben op hun psychisch welzijn. Het kan bijvoorbeeld gaan om een ernstig auto-ongeluk, of een beroving met geweld, maar ook om gebeurtenissen die lang aanhouden, zoals ernstige verwaarlozing, seksueel misbruik, huiselijk geweld of, bij vluchtelingen, oorlogsgeweld. Kenmerkend voor dergelijke ervaringen is het intense gevoel van machteloosheid waarmee ze gepaard gaan. Wanneer deze gebeurtenissen niet goed verwerkt geraken, blijven er klachten bestaan die het dagelijkse leven verstoren. Lees in dit Spiegelnummer onder meer over de impact van trauma en mogelijke behandelingen.

En over trauma gesproken. Terwijl ik dit voorwoord schrijf, heeft zich een watersnoodramp voltrokken in België en enkele buurlanden. Mijn gedachten gaan dan ook uit naar de slachtoffers en hun dierbaren. Hopelijk vinden ze de kracht en de moed om met de gevolgen van deze ramp om te gaan. Heel mooi is de golf van solidariteit vanwege vele burgers uit het hele land om deze mensen te helpen en bij te staan.

Als je een psychose doormaakt, bestaat de standaardbehandeling in veel voorzieningen uit een afzondering, soms fixatie en het onmiddellijk toedienen van medicijnen. Dit staat in schril contrast met wat mensen in een crisissituatie het meest nodig hebben nl. nabijheid en een warme begeleiding en omkadering waarbij menselijkheid centraal staat. De methodiek van “Open dialoog” en het concept van “Soteriahuizen” winnen steeds meer aandacht en terrein in Vlaanderen. Dit kunnen we alleen maar aanmoedigen als goede praktijken. Lees meer over de werkgroep “Soteriahuizen” op initiatief van het Steunpunt Geestelijke Gezondheid op pagina 26.

Ben je vrijwilliger bij UilenSpiegel, hou dan alvast zaterdag 2 oktober 2021 vrij in je agenda. We houden dan immers een wandelfeest. De uitnodiging volgt later.

Ik wens je veel leesplezier!

Ingrid Jongeneelen Voorzitter

Spiegel 2021 / 2 – 3

24

Tine zorgt voor haar broer Jonathan.

Hij heeft een psychiatrische problematiek.

Jasmine Mezzofonte schreef haar eindwerk over de kracht van de kwetsbare hulpverlener.

evedesign.be

08

10-21

evedesign.be

06 26 Evelien Victor gaat in haar boek ‘Indien nodig mieren toevoegen’ op zoek naar de waarheid in haar gekte.

evedesign.be

Dossier Trauma

Soteriahuizen zorgen voor continue nabijheid voor iemand in een psychotische crisis.

Valentijn Jan Vangronsveld houdt een blog bij om de lauwheid van deze wereld aan te klagen.

22

Inhoud 06

Indien nodig mieren toevoegen

08

De kwetsbare hulpverlener

09

Column: Banaan in je oor

06

Het boek van Evelien Victor Een groot taboe

Slimmer dan de schrijver

Dossier Trauma

Evelien: “Mensen hebben meer gemeenschappelijk dan vooroordelen laten uitschijnen.”

10 Inleiding

11

12 Traumatherapie

Gedichten over trauma

14 16

18

Kindertijd en omgeving:

19

De pijn van Julie

20

Als zorg bedreigend is

21

Trauma en psychose

22

Groeien naar weerbaarheid

23

Cursus ervaringskennis

24

Toen mijn broer 18 werd...

21

Geert: “Dankzij de EMDR-behandeling buigen mijn negatieve associaties bij de traumatische gebeurtenissen zich om naar positieve.”

Bewustwording rond trauma

De gevolgen van trauma De rol van onze hersenen Veiligheid voorop!

Dissociatieve identiteitsstoornis Els bedacht een metafoor

belangrijkste oorzaken van psychisch lijden Trauma herbeleven door mediatriggers Trauma’s door gezondheidszorg Het verhaal van Geert

De blog van Valentijn Jan Brusselse editie

Getuigenis van Tine

25 Onlinehulp-apps.be

Platform met betrouwbare apps en websites

26 Soteriahuizen

19

Een welkome aanvulling in de psychosezorg

27 Activiteitenkalender

Lynn: “Journalisten zouden voor nieuws over seksueel geweld dezelfde principes moeten toepassen als bij zelfdoding.”

Spiegel 2021 / 2 – 5

Interview: Sophy Van den Bulcke

Evelien Victor

Indien nodig mieren toevoegen Evelien Victor wordt opgenomen in de psychiatrie en gaat in haar boek ‘Indien nodig mieren toevoegen’ op zoek naar de waarheid in haar gekte. Tussen angst en hoop neemt ze de lezer mee in een belevingswereld met een hoek af. We hadden een interview met haar.

Je schrijft onder een pseudoniem, kan je toch iets over jezelf delen zodat mensen een idee krijgen van wie er achter de naam Evelien Victor zit?

Ik ben dus Evelien, 37, en ik woon alleen in Gent. Ik hou van flauwe woordmopjes, frambozen, geluidjes maken die niemand eerder maakte en Lego. Ik werk als ervaringswerker en heb een open relatie want vaste relaties begrijp ik niet. Als ik met een koffie door het station loop, voel ik me heel volwassen, maar stiekem lees ik nog steeds Jommekes en ik kan geen speeltuin langsgaan zonder die te testen.

Had je al langer het idee om dit boek te schrijven?

Als kind was ik een echte boekenwurm en ik bedacht ook zelf verhalen om te vluchten in een wereld waarin alles mogelijk was. Boeken brachten me troost en doen dat nog steeds. Toen al droomde ik ervan om zelf ooit een boek te schrijven, dus in die zin is dit een droom die uitkomt.

Hoe kwam je op het idee om het in deze vorm te gieten, in dagboekstijl?

Dat was geen weloverwogen keuze, maar meer een logisch gevolg omdat ik tijdens

mijn opname dagelijks en dus chronologisch de basis voor mijn boek schreef. Ik denk dat ik op die manier de lezers meer meeneem in mijn verhaal, dat het sterker aanvoelt alsof ze er zelf bij waren. Het maakt de ervaring voelbaarder: niet alleen de sleur, maar ook hoe de tijd soms stilstaat, sprint of simpelweg niet bestaat in mijn beleving.

Je boek is een relaas van je laatste opname. Wist men op de afdeling dat je hiermee bezig was of juist niet?

Op de afdeling merkten ze het wel op, ik was gemiddeld een paar uur per dag effectief aan het schrijven, maar ik noemde het een dagboek. Het leek me niet zo slim om het personeel erop te wijzen dat ik een boek aan het schrijven was dat ook over hen ging. Mijn opname was door het neerschrijven van mijn verhaal anders dan mijn vorige opnames, het gaf de opname meer betekenis. Alsof ik twee keer opgenomen werd: één keer live, en daarna opnieuw door het uitwerken van mijn boek, waardoor ik die opname extra intens beleefde.

Kan je iets meer vertellen over het schrijfproces?

Soms schreef ik enkel wat kernwoorden

“Wat me het meeste raakt is als mensen me vertellen dat ze thuiskomen in mijn verhaal, dat ze zich minder alleen voelen.”

op, soms schreef ik uren na elkaar, maar ik verplichtte mezelf wel om dagelijks iets te schrijven. Het resulteerde in 300 bladzijden, heel ouderwets met potlood, twee dikke schriften vol. Enkele weken na mijn ontslag ben ik met die schriften aan de slag gegaan en het verhaal beginnen uittypen, waarbij quasi elke zin aangepast werd met het oog op de leesbaarheid. Mijn boek werd een project dat ik moest en zou afwerken, ik beet me erin vast als een pitbull.

Het was intens om mijn opname op die manier te herbeleven, ik voelde opnieuw de schaamte, de pijn en de wanhoop, maar ook de vonkjes van hoop. Het schrijven van dit boek heeft, achteraf bekeken vooral, absoluut een helend effect gehad, omdat het me meer inzicht gaf in mezelf. Ik heb mezelf er beter door leren kennen, en ik heb sneller door in welke mate ik mezelf bullshit wijsmaak, en wat de functie daarvan is.

Hoe meer mijn hersenkronkels zwart op wit stonden, hoe minder zwart-wit het in mijn hoofd werd.

Heb je een bepaalde doelgroep voor ogen met dit boek?

Het verhaal kan iedereen die ooit met de psychiatrie te maken had aanspreken: mensen die zelf kampen met depressie, dissociatie of een eetstoornis, maar ook hun omgeving en hulpverleners. Maar ik wil zoveel mogelijk mensen ermee bereiken omdat ik geloof dat iedereen wel iets aan mijn boek kan hebben. Ik heb dan wel wat officiële stempeltjes, maar de onderliggende emoties zijn universeel, en daarmee bedoel ik de angst, het zoeken naar verbinding, je machteloos en onbegrepen voelen. Ik hoop dat mijn verhaal voor meer openheid kan zorgen over psychisch lijden, maar tegelijk benadrukt dat mensen meer gemeenschappelijk hebben dan vooroordelen laten uitschijnen. Het boek geeft een inkijk in hoe het eraan toegaat in psychiatrie, en tussen de regels door is er ook een pleidooi voor meer zorg op maat, maar bovenal hoop ik dat het mensen op één of andere manier raakt.

Jouw boek is een pleidooi voor een betere zorg op maat. Werd je boek reeds opgepikt in deze kringen?

Ik weet dat het al een handvol mensen bereikte die beleidsmatig iets in de pap te brokken hebben, al wil ik daar ook realis-

6 – Spiegel 2021 / 2

dat een aantal van mijn vrienden me zo raar zouden vinden dat ze afstand zouden nemen, maar voorlopig gebeurt eerder het omgekeerde. Onze gesprekken worden uitgediept en ik krijg opvallend veel cava gepresenteerd om de geboorte van mijn boek te vieren. Dat is ook een aangenaam neveneffect.

Komt er een vervolg op dit boek?

Ja! Ik krijg steeds meer zin om aan een volgend boek te beginnen, de ideeën krijgen langzaam vorm in mijn hoofd. Het wordt deze keer pure fictie. Ik vind het heerlijk om in de flow van het schrijven te zitten en personages helemaal te kunnen kneden naar hoe ik hen “Mijn boek is een verzin, en ik kijk pleidooi om meer ernaar uit om me uit te leven in het oog te hebben verhaal. Het wordt voor wat niet inhoudelijk in ieder geval minder zwaar duidelijk dan ‘Indien nodig zichtbaar is.” mieren toevoegen’, ik wil even niet vanuit mezelf als hoofdpersonage schrijven. Het zal een verhaal zijn met een nog veel grotere hoek af! tisch in blijven: mijn boek zal het lompe systeem van de geestelijke gezondheidszorg niet veranderen. Maar onlangs vertelde een therapeute mij dat mijn boek haar een betere hulpverlener maakte omdat ze nu meer stilstaat bij wat ze niet ziet. Sommige hulpverleners hebben bijvoorbeeld de neiging om bepaald gedrag meteen als borderline te benoemen, terwijl ze daarmee compleet voorbijgaan aan de gevolgen van trauma en hechting. Daarmee reduceren ze cliënten tot een verzameling symptomen, in plaats van hen als mens te zien. Dat is voor niemand helpend en zorgt bij beide partijen voor frustratie. In die zin is mijn boek een pleidooi om meer oog te hebben voor wat niet duidelijk zichtbaar is, en meer zorg op maat is daar een gevolg van.

Mag dit boek omschreven worden als een ervaringsverhaal? Of hoe zie jij dit zelf?

Ja, dit was mijn verhaal, mijn ervaring.

Sommige gebeurtenissen zijn uiteraard niet echt gebeurd, ik heb niet echt iemand door het raam gegooid, en voor zover ik

weet heeft er geen enkele psycholoog een cliënt in het gezicht geslagen. Maar het is wel duidelijk waar ik begin te fantaseren, althans, dat hoop ik. Ondertussen vroeg ik mijn dossier op en het was best wel interessant om dat naast mijn boek te leggen. Hoe het personeel gesprekken samenvatte, hier en daar een foutieve interpretatie van wat ik bedoelde, vaak een gebrek aan context.

Maar globaal gezien, en dat was een geruststelling, sloot dat dossier opvallend goed aan bij mijn verhaal.

Mijn persoonlijke mening Ik vond dit een zeer fijn boek om te lezen. Het is geestig, gevat, ontwapenend en eerlijk geschreven. Een sterk staaltje literatuur dat een verschil maakt. Kortom: een aanrader voor iedereen die zich binnen het landschap van de geestelijke gezondheidszorg begeeft en daarbuiten.

(Sophy)

Wat is de fijnste reactie die je tot nu kreeg?

Ik vond, tot nu toe, alle reacties fijn en hartverwarmend. Wat me het meeste raakt is wanneer mensen me vertellen dat ze thuiskomen in mijn verhaal, of dat ze zich minder alleen voelen. Er was ook een hulpverlener die me zei dat ze vindt dat alle hulpverleners dit boek zouden moeten lezen, dat kon ook tellen qua erkenning.

Wat me het meest verbaast is dat er nog niemand heel hard van me is weggelopen na het lezen van mijn boek. Ik dacht echt

Auteur: Evelien Victor Uitgever: Brave New Books ISBN: 9789464350135 Bindwijze: Paperback Aantal pag.:174 Spiegel 2021 / 2 – 7

De kracht van de kwetsbare hulpverlener Tekst: Els Lambrecht – Foto: Studio Mariëlle - Mariëlle Van Hoeydonck

Els Lambrecht heeft het in dit artikel over het eindwerk van Jasmine Mezzofonte, ‘De kracht van de kwetsbare hulpverlener’, rond herstelgericht werken.

Jasmine Mezzofonte

Contact, aanvraag brochure of samenwerking? → Jasmine.mezzofonte@hotmail.com → Meer info over de masterclass herstelgerichte psychiatrie vind je op de website Permanente Vorming Psychoanalytische Therapie van de Universiteit Gent via www.pevpat-ugent.be/ en op de website van psychosenet via www. psychosenet.be → Ben jij een psychisch kwetsbare hulpverlener en wens je mensen te ontmoeten die in dezelfde situatie zitten, dan is onze lotgenotengroep ‘hulpverleners met cliëntenervaring’ zeker iets voor jou.

Meer info: Stefanie Devos (devos_stefanie@hotmail.com) en/of Luk Bevernage (lukbevernage@hotmail.com)

Ik ben hulpverlener, maar ik heb ook ervaringskennis en ik ben daarin zeker geen unicum.

Ik heb het wel lang zo aangevoeld. Over cliëntervaring bij hulpverleners heerst een groot taboe en wordt amper gepraat. Tijdens mijn opleiding werd me dit al zeer duidelijk. Al te vaak werd me zelfs verweten dat ik mezelf wilde helpen door deze studies, hetgeen geenszins het geval was. Ik was veertien toen ik een boek van Freud las en geprikkeld raakte. Op mijn vijftiende wist ik dat ik psychologie wilde studeren. Op dat ogenblik was er nog niets bekend van psychische problemen bij mezelf. En nadien heb ik nooit goed begrepen hoe het jezelf helpen op deze manier in zijn werk zou moeten gaan. Al tijdens mijn studies hield ik me liever bezig met de problematieken die weinig gelijkenissen hadden met de mijne.

Begin 2020 zag ik een oproep van Jasmine Mezzofonte, zelf hulpverlener met cliëntervaring. In het kader van de opleiding Masterclass Herstelgerichte Psychiatrie aan de Universiteit Gent maakte ze een eindwerk met als doel om ‘herstelgericht werken’ te concretiseren en op de werkvloer te verspreiden. Het kreeg als titel ‘De kracht van de kwetsbare hulpverlener’. Dat vond ik interessant, ik wilde mijn ervaringen en mening gerust delen.

Bovendien was ik ook heel erg benieuwd naar hoe collega’s dit ervaarden en toepasten.

Na al die jaren leek ik voor mezelf immers nog steeds geen weg gevonden te hebben in hoe ik de twee rollen kon verzoenen. Bovendien kreeg ik tot dan toe vooral mee dat mijn kwetsbaarheid eerder een belemmering was als hulpverlener. Maar inderdaad: wat als het nu eerder een kracht was?

Het uiteindelijke doel van dit onderzoek was aan te tonen wat de kracht van een kwetsbare hulpverlener kan zijn en hoe dit past in het kader van een herstelgerichte GGZ-visie.

In de bijhorende brochure staan aanbevelingen over hoe men met dit thema aan de slag kan gaan in de praktijk, hoe dit onderwerp omtrent psychische problemen (in het bijzonder bij hulpverleners) bespreekbaar kan gemaakt worden maken en hoe hulpverleners hun eigen ervaringskennis kunnen inzetten in de hulpverlening. Het werd geen wetenschappelijk onderzoek, maar vooral een onderzoek naar ervaringen en meningen.

Algemeen werd geconcludeerd dat professionele zelfonthulling onvermijdelijk en zelfs nodig is binnen herstelgerichte zorg. Het is duidelijk dat het onthullen van eigen ervaringen een meerwaarde kan zijn, maar er zijn ook valkuilen waar we waakzaam voor moeten zijn. Of men al dan niet eigen ervaringen onthult en welke ervaringen men wil onthullen is voor iedereen een persoonlijke keuze. De brochure maakt ook heel erg duidelijk dat er momenteel nog steeds een groot taboe over heerst. Het blijkt noodzakelijk dat hulpverleners hier toch enige handvatten in krijgen aangereikt. Ten slotte worden er in de brochure nog enkele aanbeveling gegeven.

Cover van de brochure “De kracht van de kwetsbare hulpverlener”

8 – Spiegel 2021 / 2

Tekst: Bert - Illustratie: ITSE OCHKA

Ik ben hoogsensitief, psychisch kwetsbaar en leerling-alchemist. Kijk je mee vanuit mijn perspectief?

B

an

Slimmer dan de schrijver

aa

n in j e o o

r

In zijn lied Slimmer dan de zanger heeft Bart Peeters het over zijn onvermogen om wijs te handelen: “Ik wist dat allemaal al langer, maar toch brand ik me telkens weer. Dit lied is slimmer dan de zanger, omdat ik niet van fouten leer.” Dat mijn voornaam maar één letter scheelt met die van hem, voorspelt weinig goeds. Ja, deze schrijver is soms minder geletterd dan hij zich voordoet.

Ik illustreer dat graag met beeldspraak. Dat ik me daarbij vergelijk met een ezel, is een extra kaakslag voor mijn wankele imago. De ezel in kwestie heeft een wortel voor zich uit hangen. Hij denkt dat vooruit stappen de enige manier is om de wortel te bemachtigen. Dat mislukt jammerlijk, want de wortel hangt aan een touwtje dat met een stok is voorgebonden aan zijn eigen kop. Als de ezel slimmer was, zou hij even gaan zitten en zijn kop naar boven richten, zodat de wortel in zijn muil zou bengelen. Hebbes!

Wat is de analogie met mij? Wel, een oud patroon doet me denken dat actie de enige manier is om mijn leven te helen.

Veel tijd over en een onbehaaglijk gevoel? Dan ga ik vier keer per dag wandelen. Dan bereid ik een vorstelijke maaltijd en benut ik elk moment dat ik niet in mijn potten hoef te roeren, voor breed uitgesponnen gitaarimprovisaties. Dan werk ik me een breuk aan columns waarin ik schrijf dat ik traag leef. Maar de zo begeerde zielenrust blijft uit.

Recent ontdekte ik wat wél werkt: een revolutionaire methode, de vrucht van jaren toegewijd empirisch onderzoek. Mijn geheim? Op mijn luie krent in de zetel zitten en niks doen. Wil ik me helemaal in het nirwana voelen, dan brand ik er een kaarsje bij. De chaos binnenin komt tot rust, geest en lichaam worden weer helder. Hebbes!

Klinkt fantastisch, niet? Maar waarom moet ik me dan zo vaak naar die zetel slépen? Waarom zoekt een deel van mij liever de prikkels op van muziek, internet, werken … ? Omdat ik als een topmanager items van mijn to-dolijst wil kunnen afvinken. Omdat ik verslaafd ben aan de roes van bedrijvigheid. En misschien het belangrijkst: omdat actie afleidt van de pijn binnenin. Dat laatste maakt de eerste momenten in de zetel zo moeilijk en afschrikwekkend. Mijn eigen chaos ervaren, is als een zure wortel waar ik eerst doorheen moet bijten alvorens de weldaad van rust zich laat voelen.

Ik ben niet de enige ezel op de boerderij. In onze samenleving droomt iedereen ervan om lui op zijn krent te zitten, maar niemand durft het. Want dan ben je toch een nietsnut en profiteur? Het is bon ton om jezelf een bezige bij te noemen, jezelf uit de naad te werken. Want dan ben je flink, als een christen die zichzelf kastijdt. Dan verdien je de liefde en het respect van de goegemeente. Wat een waanzin!

Genoeg daarvan voor mij. Ik ben het beu om mijn dag te beoordelen op wat ik allemaal gepresteerd heb. Sinds kort wil ik gewoon mijn eigen vrije zelf zijn. Daar komt een flinke portie groeipijn bij kijken. Mystiek gezegd: de blauwe plekken op mijn ziel kunnen enkel genezen als ik het licht erop laat schijnen. Maar liever dat dan blind wortels najagen.

Zo, en dan is het nu zeteltijd.

Bert

Reacties zijn welkom op bert.banaaninjeoor@gmail.com Spiegel 2021 / 2 – 9

Dossier: Trauma

Inleiding Bewustwording rond trauma Tekst: Nadia Mahjoub – Poster: www.thewisdomoftrauma.com – Illustratie: Eva De Block – evedesign.be Toen we meer dan een half jaar geleden met de redactieraad besloten deze Spiegel te wijden aan het thema ‘trauma’, wisten we niet dat er in juni 2021 online de documentairefilm ‘Wisdom of Trauma’, rond het levenswerk van de arts en bestsellerauteur Gabor Maté, zou vertoond worden, samen met een twintigtal debatten. Op minder dan een week zagen meer dan twee miljoen mensen in 233 landen de film. Ik was er één van.

De documentaire verkent de verborgen wijsheid van onze diepste wonden en de onderling verbonden epidemieën van angst, verslaving en chronische ziekte die de westerse samenleving teisteren.

"Trauma is de onzichtbare kracht die vorm geeft aan ons leven, de manier waarop we liefhebben en de manier waarop we de wereld begrijpen", aldus Dr. Maté.

‘Wisdom of Trauma’ legt het verband tussen trauma, ziekte en maatschappelijke stress. Eén op de vijf Amerikanen wordt vroeg of laat gediagnosticeerd met een psychische aandoening. Zelfmoord is de op één na meest voorkomende doodsoorzaak in de VS onder jongeren tussen de 15 en 24 jaar. Wereldwijd sterven jaarlijks meer dan 800.000 mensen aan zelfdoding. Een overdosis drugs doodt jaarlijks 81.000 mensen in de VS en de auto-immuniteitsepidemie treft 24 miljoen mensen in de VS. De filmmakers stellen daarom de vraag "Wat is er aan de hand?".

Het zou me te ver leiden om de inhoud van de documentaire hier helemaal uit de doeken te doen. Maar wat ik kan meegeven is dat de film de boodschap geeft dat trauma alomtegenwoordig is in onze maatschappij en dat we ons hiervan te weinig bewust zijn.

Dr. Maté stelt dat in een samenleving die geïnformeerd is over trauma, ouders, leraren, artsen, beleidsmakers en justitie niet bezig zijn met het oplossen van gedrag, het stellen van diagnoses, het onderdrukken van symptomen en beoordelen, maar dat ze in plaats daarvan trachten de oorsprong te begrijpen van verontrustend gedrag en ziekten die voortkomen uit de gewonde menselijke ziel. Trauma wordt doorgegeven van generatie op generatie.

Zo is er het collectieve trauma van oorlogen en slavernij en de onverwerkte trauma’s die worden doorgegeven aan opgroeiende kinderen. Er is hier nog een hele weg van bewustwording te gaan.

Wat me ook is bijgebleven is dat men in de film een link legt tussen het feit dat we in deze moderne tijden de geest afgescheiden zien van het lichaam, net zoals we ook de mens afgescheiden zien van de aarde en de natuur. Maar beide vormen uiteraard een geheel.

Dit idee van afgescheidenheid is wat ons in de problemen brengt.

De boodschap van de film is hoopgevend. Als we weer dichter tot elkaar komen en tot de aarde, kunnen we onze trauma’s helen. www.thewisdomoftrauma.com 10 – Spiegel 2021 / 2

In dit dossier belichten we ‘trauma’ vanuit verschillende invalshoeken. Je vindt er ook enkele gedichten rond ‘trauma’ die de voorbije weken werden ingezonden naar aanleiding van onze oproep.

Je brein en de gevolgen van trauma Tekst: Lynn De Pelsmaeker – Illustratie: Eva De Block – evedesign.be “Ik herinner me enkel flarden van de carjacking.

Ze vormen geen mooi geheel, eerder een chaotische wirwar waarbij de volgorde niet altijd duidelijk is. Ik bevroor helemaal toen ik het wapen zag, nochtans ga ik normaal confrontaties niet uit de weg.” - Johan Hoe komt het dat we op een bepaalde manier reageren bij een traumatische ervaring? Waarom kunnen we het ons soms moeilijk herinneren wat er exact gebeurd is? Of waarom herhalen bepaalde trauma’s zich? De verklaring voor al deze vragen vinden we in onze hersenen.

Automatische overlevingsreacties Als we geconfronteerd worden met een traumatische situatie reageren we met een instinctieve overlevingsreactie: fight, flight, freeze, faint or follow*. We kiezen niet hoe we reageren, waardoor het achteraf niet altijd logisch lijkt of atypisch is voor ons karakter. Ons reptielenbrein, het oudste deel van onze hersenen dat alle automatische lichaamsfuncties reguleert (bv ademhaling en hartslag), maakt deze keuze voor ons met als enige doel te overleven.

Niet elke stresssituatie zorgt voor een overlevingsreactie. We hebben allemaal een bepaald tolerantiekader (window of tolerance) waarin ons mensenbrein (het controlecentrum of gezond verstand) en ons zoogdierenbrein (emoties) blijven functioneren en de stress perfect aankunnen.

Maar schieten we door een situatie of trig-

ger buiten dit tolerantiekader, dan neemt het reptielenbrein het over en kan je niet meer nadenken. We schakelen over op instinctieve reacties buiten onze controle.

Vaak kampen trauma-overlevers met posttraumatische stressklachten. Hun overlevingsrespons blijft aanhouden ook al is het gevaar geweken. De hersenen detecteren hierdoor continu gevaar met een constante waakzaamheid tot gevolg. Zaken die gelinkt kunnen worden aan het trauma, de zgn. ‘triggers’, zorgen voor herbelevingen.

Traumatisch geheugen “Triggers kunnen heel banaal zijn. Een bepaalde geur, een beweging die iemand maakt of een liedje… ze halen vanuit het niets mijn trauma’s naar boven. Die herbelevingen lijken heel echt. Toch kan ik ze heel moeilijk beschrijven of uitleggen wat er gebeurt.” - Lynn Emoties spelen een centrale rol in het opslaan van gebeurtenissen in je geheugen. Bij een emotionele schok verloopt dit proces niet goed en wordt alles gefragmenteerd opgeslagen: stukjes van sensaties, visioenen, geluiden, emotionele en cognitieve ervaringen. Ze kunnen niet aan elkaar gekoppeld worden om een herinnering te vormen. Trauma-overlevers hebben daarom soms moeite om te vertellen wat ze hebben meegemaakt.

Herhalend trauma “Mijn vader was erg gewelddadig naar mijn moeder toe. Nooit zou ik me zo laten behandelen, dacht ik toen. Jammer genoeg had ik ook al twee problematische partners. Ik begrijp niet waarom deze situatie zich herhaalt.” - Melissa Wie een ontregeld stresssysteem heeft, ziet veel zaken als gevaarlijk. Hierdoor raak je gewend aan gevaar en erg getraind om jezelf continu door risicovolle situaties te loodsen. Mensen worden aangetrokken tot wat ze kennen, in dit geval onveilige situaties. Veiligheid voelt voor ons ontregeld stresssysteem aan als saai. Onbewust zoeken we dus de spanning van gevaar op.

Vaak leidt dit tot het herhalen van traumatische situaties en hertraumatisering, ook al willen we dit eigenlijk niet.

Gelukkig is herstel na trauma mogelijk en kan het overactieve stresssysteem gekalmeerd worden. Dit kost veel tijd en moed, maar is absoluut haalbaar met de juiste ondersteuning. ___ * vechten, vluchten, bevriezen, flauwvallen of volgen

Daarnaast zijn de sensaties rauw en onverwerkt opgeslagen. Het herinneren (bewust of door een trigger) van het trauma wordt hierdoor als echt ervaren en heeft dezelfde intensiteit als de eigenlijke ervaring. Je hebt letterlijk geen woorden om de herinnering te omschrijven want ze werd enkel opgeslagen als zintuiglijke, emotionele en cognitieve gewaarwordingen. Je brein koppelde geen taal aan de rauwe, onverwerkte sensaties van het trauma. Dit moeilijk kunnen verwoorden van de pijnlijke feiten, maakt dat overlevers soms niet geloofd worden. Wetenschappelijk gezien is dit juist een bevestiging van hoe traumatisch een situatie was.

Spiegel 2021 / 2 – 11

Dossier: Trauma

Traumatherapie: veiligheid voorop!

Tekst: Els Lambrecht – Afbeelding: PublicDomainPictures via Pixabay

Wie in het woordenboek op zoek gaat naar het woord 'trauma', vindt dat het een verstoring of een disruptie van weefsel betreft. Een hele mooie en accurate beschrijving maar vrij lichamelijk gericht. Bij psychisch trauma is de definitie door te trekken en gaat het om een letsel dat verstoring of onderbreking geeft in het denken en voelen. Vroegkinderlijk trauma is op CT-scans zelfs écht als een soort onderbreking te zien in de hersenen en bewijst daarmee dat het ook een lichamelijk probleem is. Trauma is onderdeel van ons systeem en gaat letterlijk in je lichaam zitten. Dit gegeven is belangrijk als men wil gaan kijken naar de effectiviteit van psychotherapie.

Traumasporen Als jonge psychiater geloofde Bessel van der Kolk (78) in de werking van medicijnen, zo werd het tenslotte ook aangeleerd. Maar hij merkte ook op dat medicatie de problemen vaak niet oploste. Ook het effect van praten bleek beperkt. Hij ging dus verder op zoek.

In zijn boek ‘The body keeps the score’ - in het Nederlands vertaald als ‘Traumasporen’ - schreef hij zijn jarenlange zoektocht naar doeltreffende hulpmiddelen neer. Hij 12 – Spiegel 2021 / 2

weet dat er niet één ideale manier is om getraumatiseerde mensen te helpen. In het besef dat trauma’s vooral in het lichaam diepe sporen nalaten, ligt volgens hem ook daar de sleutel tot behandelen. Mensen moeten zich eerst terug veilig kunnen voelen in hun lichaam. Het deel dat instaat voor het verbale is immers ‘afgesnoerd’ bij getraumatiseerde mensen. Triggers veroorzaken dan geen gedachten, maar lichamelijke reacties zoals hevige buikpijn, misselijkheid of een paniekaanval. Vaak weten mensen ook helemaal niet wat ze voelen. Op een heel elementair niveau is

hun gevoel van veiligheid geschaad en dus wordt voelen uitgeschakeld.

Leren voelen als weg naar herstel Zoals in de inleiding vermeld werd, veroorzaakt trauma een zeker letsel in de hersenen, de bedrading bij getraumatiseerde mensen is anders en onderbroken. Maar het brein is een plastisch orgaan, de hersenstructuur kan weer veranderen. Dat is hoopvol en herstel is daardoor ook écht mogelijk. Het belangrijkste is om eerst het evenwicht op het diepste niveau te herstellen: het lichaam moet letterlijk rustig worden en zich veilig en geborgen kunnen gaan voelen. Bij therapie ligt hierin een belangrijke taak voor de therapeut, de therapeut dient als het ware een veilige haven te zijn.

Vanuit die veilige haven kan een getraumatiseerde persoon ook meer voeling krijgen met zijn/haar lichaam en gevoelens. Vaak, maar dat is vaak nog controversieel, kan lichamelijk contact tijdens therapie hierbij helpen. Toch dient men dit sowieso voorzichtig aan te pakken, net in de lichamelijke aanraking kan ook een trigger zitten.

Bij traumatherapie dient de nadruk gelegd te worden op ‘leren voelen’. Het is fijn als iemand je verhaal aanhoort, maar dat neemt doorgaans de inprenting van angst en onveiligheid niet weg. Die heeft zich vastgezet in niet-talige delen van het brein en uit zich via het lichaam. Traumatherapie via praten kan dus wel, maar die dient voor een groot stuk gericht te zijn op wat er in het lichaam gebeurt. Voor getraumatiseerde mensen is het heel moeilijk om dat te benoemen. Wat ze voelen is zo angstwekkend, dat ze liever proberen om niet te voelen. Praten over de trauma’s zelf is vaak minder behulpzaam, net dat doet immers herbeleven.

Je kan mensen op allerlei manieren weer in contact laten komen met hun lichaam en met wat ze voelen. Vechtsporten zoals karate en judo leren kinderen dat ze controle kunnen hebben over hun lichaam en zichzelf kunnen verdedigen. Daar worden ze minder angstig van. Yoga is voor hen een andere manier om in een veilige omgeving te voelen wat er gebeurt in hun lijf.

Ook tekenen en andere creatieve uitingen helpen mensen om het verlammende effect van traumatische ervaringen tegen te gaan. Zeker bij vroegkinderlijk trauma blijkt dit een ‘veilige taal’ te zijn. Wanneer je als kind je gevoelens niet mocht uiten van je opvoeders, mocht je immers vaak wel tekenen. Naar de tekening werd misschien niet gekeken, maar deze manier van uiten werd niet de mond gesnoerd. Bovendien zullen de meeste kinderen al wel kunnen tekenen, schilderen, dansen, … voor ze nog maar kunnen zeggen wat ze voelen en zich zo leren uitdrukken voor ze kunnen spreken.

Dat maakt deze taal bijzonder veilig en opent vaak een poort tot het leren voelen in therapie.

Welke therapieën kunnen dus helpend zijn bij trauma?

• Eye Movement Desensitization and Reprocessing of kortweg EMDR: wellicht het meest bekend. EMDR werkt via oogbewegingen waarbij gevoelens en lichaamssensaties actief worden betrokken. Het is een prima methodiek maar wordt door commercialisering ook aangeboden door therapeuten die hiervoor niet goed op-

geleid zijn, waardoor de kans op hertrauma bestaat. Kanttekening: EMDR werkt eenvoudig gezegd goed voor wat is gebeurd (zoals bijvoorbeeld seksueel misbruik), maar minder goed voor wat niet is gebeurd. Een gebrek aan liefde en veiligheid in de kindertijd is daardoor moeilijker te behandelen via EMDR. • Narratieve Exposure Therapie, afgekort “NET”: Bij NET staat de levensgeschiedenis van de cliënt centraal. Men zal een levenslijn opstellen en vervolgens wordt de levenslijn doorwerkt.

• Lifespan Integration of de Integratie van de Levenscyclus: Via de techniek ‘affect bridge’ zoekt men de herinnering die verbonden is met het ervaren probleem. De therapeut gidst en helpt om deze herinnering “op te lossen”.

• Brainspotting werkt vanuit een veilig kader dat gecreëerd wordt door de relatie therapeut-cliënt. Ondanks mogelijke problemen in de jeugd blijft het vermogen tot hechten bestaan. Er wordt als het ware een professionele hechtingsrelatie gecreëerd. Op deze manier wordt er rechtstreeks gewerkt op het relationeel trauma.

• Pessotherapie is een vorm van lichaamsgeoriënteerde therapie waarbij men kijkt naar onze oorspronkelijke behoeften en we nieuwe ervaringen opdoen. Omdat conflicten en trauma’s in contact met anderen zijn ontstaan, zijn ze ook op te lossen in contact met anderen.

• Sensorimotorische psychotherapie is een behandelvorm waarbij aandacht voor het lichaam en de dialoog allebei even belangrijk zijn. Het lichaam en de lichaamssensaties vormen een verhaal en daarmee het belangrijkste aanknopingspunt voor behandeling.

tot 10, dan 20, dan 30, enz.). Door herhaaldelijk de film van de herinnering voor te stellen, kan men herstellen.

• Skills Training in Affective and Interpersonal Regulation (STAIR) is speciaal gericht op Complexe PTSS (posttraumatische stressstoornis) of interpersoonlijk trauma in de jeugd en zet in op het gebied van emotieregulatie, interpersoonlijk functioneren en zelfbeeld.

• Bij hypno- en regressietherapie worden oude gebeurtenissen en/ of emoties opnieuw beleefd tijdens de hypnosesessie. Door eerdere gebeurtenissen uit het verleden te verkennen in het onderbewuste, kan het probleem worden “opgelost” bij de dieperliggende oorzaak ervan.

• Emotion focused therapy, of kortweg EFT, richt zich op het aanbrengen van veranderingen in emoties. Deze therapievorm vertrekt vanuit het idee dat emoties flexibel zijn. Er wordt naast praten ook gewerkt met lachen, huilen, …

• Creatieve therapie, (denk aan tekenen, schrijven, drama, dansen,…) is een nuttige therapievorm om in gevoel te komen met zichzelf zonder te moeten spreken.

• Bij psychomotorische therapie maakt men gebruik van werkvormen gericht op lichaamsbeleving. De psychomotorisch therapeut richt zich op de problematiek zoals die naar voren komt in bewegingsgedrag, lichaamstaal, lichamelijke spanningen, lichaamshouding, lichaamssensaties en lichaamsbeleving • Ook yoga, meditatie en relaxatie kunnen helpend zijn.

• Progressief tellen houdt in dat de cliënt een reeks steeds langere 'filmpjes' van de traumaherinnering visualiseert terwijl de therapeut hardop telt (eerst Spiegel 2021 / 2 – 13

Dossier: Trauma

Gedichten

Illustratie: Eva De Block – evedesign.be

Naar aanleiding van onze oproep ontvingen we een twintigtal gedichten rond het thema trauma. Je vindt hier een selectie.

Uitzicht

Stil Stille tranen op je kussen stille tranen in de nacht Stille tranen om te sussen, voor de pijn die op je wacht Stille tranen om te kussen stille tranen onverwacht Voor het kind dat niet kon huilen voor het kind dat is veracht Voor het kind dat niet kon schuilen, voor het kind dat niet meer lacht Huil ik haar uitgestelde tranen met terug werkende kracht

Veilige vleugels Laat mij vliegen met jouw vleugels naar een land dat niet bestaat Laat mij landen in een veilig leven waar mijn kindertijd wel verder gaat (José Al, uit haar boek ‘Het bevuilde nest’)

Afwezig

De snaren in mijn hart Overtreffen de muziek Die mij laat zweven Op haar nieuwe tonen Ik ben van ver gekomen Nooit zo stil gestaan Ontroerd door deze trilling Van gezongen woorden Verhuis ik van bed naar kamer En ontdoe mij van dit jaar Waar zorgen in het Middelpunt bleven staan Ik kom eraan, fluister ik In deze subtiele stilte Waar mijn leven even een zijden draadje was

(José Al, uit haar boek ‘Het bevuilde nest’)

Hij was altijd afwezig.

Zij ook.

Ik deed mijn best het ook te zijn.

Het leven is te kostbaar Om niet meer te dansen Al is dat stap voor stap in mijn hoofd swingt een

Armen om me heen Liefdevol en warm Komt kabaal Zwaar en donker Armen om me heen Troostend Dragend naar ergens Ongekend Ongewenst Alles verloren Wortels uitgerukt Ik snak ernaar om te groeien Te bloeien Sterk Krachtig Volhardend

Zo hoorde ik er op een bepaalde manier toch een beetje bij.

Ongekende slappe lach Als ik mezelf door mijn ogen weer ontmoet

(Veerle)

(Gisele Vranckx)

(Karen Droesbeke)

(Charlotte Snouwaert)

14 – Spiegel 2021 / 2

ik voel de muren die je krampachtig blijft vasthouden je bent een krakend huis vol trauma waar woorden zich vormen in de stilte van een ander jouw haat, die houdt liefde gevangen.

Nooit meer alleen De woorden van het misbruik, Bevriezen in mijn mond.

Mijn lippen bevroren op elkaar, En ik denk zo bij mezelf, ach laat ook maar.

Maar de stilte doet me spreken, Ze doet mijn hart weer breken.

Want al te vaak durf ik nog te hopen, Dit is niet MIJN verhaal, Maar één of ander nieuw schandaal.

De hoop verdwijnt als sneeuw voor de zon, En maakt plaats voor een veel groter kanon.

De donkere zwarte nacht van pijn en verdriet, Die alleen ik kan beschrijven En enkel jij die ze ziet.

Lieve God, ik was nog zo klein, Waarom deed hij mij toch zo’n pijn.

Ik kan het nog steeds niet begrijpen, Waarom hij zich toch Aan mij moest vergrijpen.

wanneer ik zie wat we wel wisten maar wat we verzwegen en verborgen onder wegen, in sarcofagen

wanneer ik zie wat er overblijft de krampen die we kennen de plooien in ons gestel

hoe ik denk aan de vele gezichten de vele namen en verhalen over trouw, orgels en moeders

wanneer ik zie wat we wel wisten maar wat we verzwegen en verborgen onder de wegen en de aarde onder moeders en getijden onder de dijken en de steden (Julie Beirens)

Zie je nu niet mijn leed en mijn smart De schaamte en schuld diep in mijn hart Ben je dan blind voor mijn ontroostbaar verdriet.

Ik kon er toch niets aan doen Ik heb dit niet verdiend.

Niemand die ooit zal weten wat het betekent, Zo door het leven te moeten gaan Zo gehavend en getekend.

Mijn kind zijn is mij toen ontnomen, Mijn dromen van nu mij afgenomen.

Zal ik ooit nog mogen dromen, Van een leven Zonder die demonen.

Dat alles wat ik nu voel Ooit zou kunnen verdwijnen En plaats zou kunnen maken voor een ander doel.

De weg die ik ga is lang en zwaar En vooralsnog, zeker nog niet klaar.

Alleen is er nu dit hemelse verschil.

Nooit zal ik nog alleen zijn met mijn pijn, Want samen lopen we verder En zo moet het zijn.

(Sabine De Cauwer, Uit haar boek ‘Moe van gisteren’) Zie verder op blz. 17 Spiegel 2021 / 2 – 15

Dossier: Trauma

Mijn metafoor voor een dissociatieve identiteitsstoornis Tekst: Els Lambrecht – Illustratie: Rebecca van Bockel

Ik ken een boom, hij staat in het bos.

Toen de boom nog een klein babyboompje was, is de bliksem ingeslagen. Die bliksem heeft bepaald hoe het boompje ging groeien. De bliksem heeft er namelijk voor gezorgd dat zijn stam splitste. Daardoor heeft de boom naast een hoofdstam ook kleine zijstammetjes. De hoofdstam weet niets van deze zijstammetjes omdat zij zo klein gebleven zijn en hij wel verder gegroeid is. Als je deze boom ziet, zou je niets speciaals aan hem opmerken. Tussen andere bomen valt hij zelfs nauwelijks op.

In dierentermen zouden we hem bijna een grijze muis noemen.

De hoofdstam heeft zich immers leren gedragen zoals het van bomen verwacht wordt. Dus verliest hij elk jaar zijn bladeren, gaat hij in winterslaap om dan terug bladeren te laten groeien, net zoals alle andere bomen. Het enige wat je misschien zou kunnen opvallen is dat zijn kruin minder vol is dan bij andere bomen.

Het is pas als het onweert dat deze boom anders lijkt, dan beginnen de zijstammetjes te roepen. Dat doen ze ook al bij regen bijvoorbeeld. Als de zon schijnt, zie of hoor je ze niet. Als het zwaar onweert nemen ze het helemaal over. De grote hoofdstam blijft stoïcijns staan en trotseert het onweer, het doet hem schijnbaar niets. De hoofdstam hoort en voelt de zijstammetjes niet. De andere bomen vertellen soms over het onweer en hij knikt dan maar wat. Hij herinnert er zich weinig van. Soms vertellen de andere bomen hem zelfs iets over wat hij deed tijdens de storm, maar dat weet hij dan gek genoeg niet meer… Het zijn de zijstammetjes die het dan overnemen via hem, maar dat weet hij niet.

Op een dag ontmoette die boom een vogel. De vogel wilde de boom wel helpen, want hij zag meteen dat er iets niet oké was.

De boom vertelde de vogel dat er dingen waren die niet klopten.

Als het onweerde kon hij er nadien weinig over vertellen. Het was alsof hij gaten in zijn geheugen had. “Ja, maar…” zei de vogel, “je hebt kleine zijstammen die dan wel roepen. Die zijn er omdat er vroeger iets ergs gebeurd is.” De hoofdstam riep kwaad: “Maar ik heb geen zijstammen en er is helemaal niets ergs gebeurd vroeger!” “Kijk maar naar beneden…”, zei de vogel, “ze zijn er wel, maar ze zijn veel kleiner dan jou. Je weet niet meer wat er vroeger gebeurd is, omdat zij zo klein gebleven zijn. Eigenlijk willen ze jou ook wel iets zeggen, denk ik.”

16 – Spiegel 2021 / 2

De hoofdstam schrok, hij zag hen. Hij vroeg de vogel hoe hij hen wel kon horen. Hij had hen immers nooit eerder gehoord. “Luister en voel:…”, zei de vogel, “breng hen weer samen met jou.” De hoofdstam probeerde, maar het was moeilijk. Hij vond het vooral vreselijk beangstigend. Hij wilde horen wat ze te zeggen hadden, maar hij had angst voor wat ze hem gingen vertellen. Ze waren er immers omdat er ooit iets ergs was gebeurd.

De vogel hielp hem daarbij. Om de boom te helpen, begon de vogel de zijstammen te verbinden met de hoofdstam. En de hoofdstam probeerde te luisteren naar zijn zijstammetjes, maar dat ging niet zomaar. Gelukkig wilde de vogel ook af en toe naar beneden vliegen om te luisteren. De zijstammetjes hadden angst om van zich te laten horen en zolang de zon scheen, was daar ook geen reden toe, vonden ze.

Maar dan... een hevig onweer. De zijstammetjes begonnen te bewegen en te roepen. De hoofdstam hoorde en voelde hen, ze riepen hem, hij moest hen helpen: ze hadden angst, ze hadden verdriet en nog zoveel meer, … en voor de eerste keer in zijn leven voelde de hoofdstam doorleefd verdriet, doorleefde angst en alle emoties van de regenboog. Dat wilde hij niet, want het was niet leuk, het was heftig en het deed vooral geweldig pijn. Hij wilde roepen dat ze weer moesten zwijgen, en af en toe hoorde hij hen niet meer omdat het te veel pijn deed. Hij hoorde hen soms niet meer om zichzelf te beschermen tegen die pijn en dat deed hij blijkbaar al zo lang als hij zich kon herinneren...

Maar hij wilde hen wel horen: hij wist dat ze bij hem hoorden; dat was hem ondertussen wel duidelijk. De tijd verstreek en bij regenval begon een zijstammetje te bewegen en te praten.

Wanneer er lawaai was dat op een donderslag leek, begon een ander stammetje te roepen en wanneer er lichtflitsen waren liet de andere van zich horen… En de tijd verstreek weer… De hoofdstam luisterde meer en meer naar zijn zijstammetjes. Hij voelde hun pijn en zei hen: “Het is niet erg, wat je voelt is normaal.” Hij had gehoord dat de vogel hen soms op dezelfde ma-

Gedichten rvolg ve Bliksemsnel was je aanval, Bloedend mijn verwondingen. je ogen achtervolgden me nachten Onrust wanneer ik een hoodie zag nier troostte en suste. “Dat komt door die blikseminslag vroeger, de regen is een trigger voor jou.”

Tegen het andere stammetje zei hij hetzelfde, maar erkende hij tegelijk dat lawaai hem triggerde.

En aan het andere stammetje zei hij dat de boosdoener het licht was. Hij zei dat het niet erg was, dat het oké is: “Je mag dat voelen.

Het komt door wat ons vroeger overkomen is. Dat is normaal.” De zijstammetjes gingen dichter en dichter groeien naar de hoofdstam…

Na een tijdje merkte de hoofdstam dat zijn zijstammetje samen met hem een stam begonnen te vormen. De wonden die de zijstammetjes met zich meedroegen, waren zijn wonden, maar hij liet ze genezen in de zon. Het waren zijn wonden en ze mochten er zijn…

En als het onweerde, voelde de boom zich elke keer onrustig, maar hij wist dat dat kwam door wat er vroeger gebeurd was.

Het was niet erg dat hij zich dan bang voelde, het was niet erg dat hij dan pijn voelde: dat kwam door vroeger, dat was normaal. Elke boom die een blikseminslag overleefd had, zou door dezelfde pijn gaan.

De kruin van de boom groeide maar aan, de vroegere zijstammetjes en de hoofdstam waren nu één stam geworden. De zijstammetjes waren verder gegroeid omdat ze nu wel gehoord werden. Eindelijk had hij een dikke, fiere en stevige stam! Het was een stam met littekens, maar geen enkele boom in het bos had nu zo’n stevige stam als hij. Hun kruinen waren hierdoor ook één volle kruin geworden. De eekhoorns van het bos waren dolblij met deze kruin. Ze waren door het dolle heen met zo veel takken om in rond te lopen! En doordat alle takken met elkaar in verbinding stonden, konden zij buitelen, dartelen, huppelen en springen van de ene tak naar de andere.

Nachten, dagen, weken, maanden, jaren...

Heb je mijn leven gestolen Tergend langzaam herstel ik Likkend mijn littekens Zijn therapie heelt mijn dagen Rust wanneer ik mijn pijn zeggen mag Jaren, maanden, weken, dagen, nachten...

Ik krijg mijn leven terug (Leslie Vervloet)

Een bubbel waar ik gevangen in zit al een hele tijd Een bubbel van schaamte, verdriet en spijt.

Ik wil schreeuwen, maar niemand kan me horen.

Ik durf niks zeggen en niemand storen.

Al doet mijn ganse lichaam pijn, ik wil niemand tot last zijn.

Wat zouden mensen wel niet denken?

En dan moet ik aandacht aan mijn leven gaan schenken?

Neen, ondanks alle schaamte en verdriet en heel veel pijn laat me maar alleen in die bubbel zijn (Melissa Nevejans)

Spiegel 2021 / 2 – 17

Dossier: Trauma

Kindertijd en omgeving belangrijkste oorzaken van psychisch lijden Tekst: Els Lambrecht Illustratie: Eva De Block – evedesign.be

De laatste decennia heerste het idee dat psychische problemen veroorzaakt werden door biologische, genetische componenten. Het bleek immers dat psychiatrische problemen in bepaalde families meer voorkwamen. Daarom ging men op zoek naar biologische verklaringen en bijhorende genetische oorzaken.

Jim van Os, psychiater en hoogleraar aan het UMC Utrecht, laat via onderzoek zien dat dit slechts in beperkte mate het geval is. Omgevingsfactoren spelen een veel grotere rol. Met name sociale frustratie* en jeugdtrauma’s vergroten

Variaties in menselijk gedrag

het risico op psychisch lijden.

Oorzaken gezocht Psychische problemen komen in bepaalde families meer voor. Een oorzakelijk verband in de genen leek dan voor de hand te liggen. Eerder werd bijvoorbeeld gezocht naar het schizofrenie-gen of het depressiegen tot bleek dat er veel meer genen bij waren betrokken. Er zijn duizenden varianten gevonden die allemaal een mini-effect hebben. Ieder mens heeft echter dergelijke genetische varianten, ook de mensen zonder problemen. Dus wat zijn deze varianten dan nog waard en klopt het überhaupt wel?

Tien jaar lang werd een grote groep Nederlanders gevolgd. Van de deelnemers werden de genen in kaart gebracht en door de jaren heen werden ze meerdere keren geïnterviewd. De vragen gingen over onder meer hun familie, wat ze meemaakten, opleiding, gezondheid, relaties, druggebruik, werkloosheid, aard van hun job, inkomen, ... 20% van de deelnemers ontwikkelde 18 – Spiegel 2021 / 2

en sociale omstandigheden. Dat het in bepaalde families vaker voorkomt dan in andere is ook op deze manier eenvoudig te verklaren. Familieleden leven doorgaans in vergelijkbare omstandigheden. Volwassenen met een jeugdtrauma dragen dat niet zelden ongewild en/of onbewust over op hun kinderen. Dat laatste noemt men daarom ook weleens intergenerationeel trauma.

in de loop van het onderzoek psychisch lijden. Op basis van de recent bij elkaar gehaalde data bekeken de onderzoekers of er een oorzaak te herleiden was. Er werd met name berekend hoeveel procent van de variatie psychisch lijden verklaard werd door omgevingsfactoren en genetische risicofactoren. Hierbij werd gekeken naar zowel de ernst van het psychisch lijden als naar de verandering van het psychisch lijden over de tijd.

Resultaten en jeugdtrauma Een vijfde van de variatie in ernstig psychisch lijden was te herleiden tot een oorzakelijke factor. De twee grootste factoren bleken jeugdtrauma en sociale frustraties.

Slechts bij 3% van de personen was de oorzaak (deels) terug te brengen op genetische variatie.

Psychisch lijden zit dus nauwelijks in de genetica, maar in omgevingsfactoren

In het onderzoek is ook naar de verschillende vormen van psychisch lijden gekeken. Eerder was al duidelijk dat de genetische varianten die op schizofrenie leken te wijzen, grotendeels overeenkomen met varianten die bij depressies of autisme betrokken zijn. Ook dit onderzoek maakt geen duidelijke verschillen zichtbaar, daarom gebruikt Jim van Os de overkoepelende term van psychisch lijden.

Het wordt steeds duidelijker dat wat men psychiatrische aandoeningen of stoornissen noemt, eigenlijk geen aandoeningen of stoornissen zijn. Er is eigenlijk niets “kapot". De menselijke soort heeft een breed scala aan eigenschappen. Je kan deze eigenschappen voorstellen op een as. Bij de meeste mensen zitten die gedragingen vrij dicht bij het midden en bij wat wij als de norm beschouwen. Maar er zijn ook mensen aan beide uiteinden van die as. Het zijn dus variaties in menselijk gedrag en geen aanlegfouten.

De pijn van Julie. Trauma herbeleven door mediatriggers Tekst: Lynn De Pelsmaeker – Afbeelding: pexels.com

Herstel Qua herstel wil dit zeggen dat hulpverleners in eerste instantie moeten investeren in de relatie. Jeugdtrauma’s ontstaan immers vaak in disfunctionele relaties. Daarnaast zou het misschien beter zijn om de zorg naar hen toe brengen en hen in hun eigen omgeving te begeleiden in plaats van ze uit die omgeving te halen via opname. Een zorgnetwerk rondom een persoon organiseren, betekent bovendien dat niet alleen psychiaters, psychologen, verpleegkundigen, ervaringswerkers, … maar ook belangrijke naasten een rol hebben. De relatie, in de zin van luisteren, empathie, authentiek zijn, samen een conflict hebben en weer oplossen, is belangrijk. Als iemand voelt dat er echt naar hem wordt geluisterd, als hij empathie ervaart, als er verbinding en wederkerigheid ontstaat, is herstel meer en meer mogelijk, ook wanneer medicatie nodig blijkt. ___ *sociale frustratie: frustratie door de kloof tussen de gewenste en de ervaren sociale status. Dit is niet zo bijzonder in onze samenleving en wordt wel meer aangekaart. We leven in een samenleving waarin alles uitstraalt dat individueel succes een keuze is. Dat geeft een enorme druk.

Als dat succes vervolgens uitblijft, ervaren veel mensen dat als falen.

Het onderzoek “Do Current Measures of Polygenic Risk for Mental Disorders Contribute to Population Variance in Mental Health? is op 17 juli 2020 gepubliceerd in Schizophrenia Bulletin.

Je kan het hier lezen: https://academic.oup.com/ schizophreniabulletin/article/46/6/1353/5872550

Begin juni maakten de media het mij en veel andere overlevers van seksueel geweld bijzonder moeilijk. Er was niet te ontsnappen aan de berichtgeving over de groepsverkrachting van de 14-jarige Julie* en alles wat daaruit volgde. De sereniteit rond het hele gebeuren was ver te zoeken, terwijl de betrokken families rust en respect verdienen. Deze tragedie werd sensatie, iets wat seksueel geweld nooit zou mogen zijn en kan vermeden worden met traumasensitieve berichtgeving.

Voor overlevers kunnen dergelijke mediaberichten hevige triggers zijn, waardoor we ons trauma herbeleven. Ik werd in die week terug gekatapulteerd naar mijn 14-jarige ik, die na jaren misbruik ook erg suïcidaal was. De hele wereld was zwart, zwaar en onveilig. Ik voelde opnieuw de pijn die ik toen voelde. De pijn van Julie*.

Maar de berichtgeving triggerde ook flashbacks en nachtmerries. Deze zijn levensecht bij een onvoldoende verwerkt trauma. Je herbeleeft met andere woorden het misbruik opnieuw zoals de eerste keer. Het kan ook dissociaties in de hand werken voor wie hier gevoelig aan is.

Journalisten zouden voor nieuws over seksueel geweld dezelfde principes moeten toepassen als bij zelfdoding. Van dit laatste beseft men intussen dat dergelijke nieuwsberichten iemand die kwetsbaar is, kan beïnvloeden. Deze bewustwording is dringend nodig voor berichtgeving over seksueel geweld. Niet alleen kan het het leed van overlevers vergroten, het kan ook iemands herstelproces compleet verstoren.

Niemand zou deze pijn opnieuw moeten herbeleven door eenvoudigweg het nieuws te consumeren. Vooral niet omdat dit met onderstaande principes, grosso modo de richtlijn over zelfdoding van de code voor journalistiek, kan vermeden of verzacht worden.

Besef dat dergelijk thema vergaande gevolgen heeft voor trauma-overlevers.

Reflecteer of een artikel relevant is voor het maatschappelijk debat of eerder sensatie.

Geef mensen die het geweld ontkennen, minimaliseren of de overlever de schuld geven geen platform.

Breng een boodschap van hoop, hulp en herstel. Beëindig het bericht met de relevante hulplijnen zoals www.seksueelgeweld.be, 1712, Punt vzw…

De media spelen een belangrijke rol in het bespreekbaar maken van seksueel geweld, de oorzaken en gevolgen hiervan en het gebrek aan hulpverlening voor overlevers. Maar dit kan zonder trauma-overlevers te bedelven onder een vloedgolf aan mediLynn De Pelsmaeker: atriggers waar geen ontkomen aan is. Door de principes van “Journalisten zouden suïcideberichtgeving op seksuvoor nieuws over eel geweld toe te passen, blijft seksueel geweld nieuws ook veilig voor ons.

*Julie is een fictieve naam ter bescherming van de identiteit van het slachtoffer.

dezelfde principes moeten toepassen als bij zelfdoding.”

Spiegel 2021 / 2 – 19

Dossier: Trauma

Als zorg bedreigend is Tekst: Lynn De Pelsmaeker - Illustratie: Eva De Block – evedesign.be

“Het zal wel stress zijn, je bent nog te jong om pijn te hebben, het zal wel niet zo erg zijn…”

De gezondheidszorg is zich zelden bewust dat ook zij trauma’s kunnen veroorzaken.

Hulpverleners worden geassocieerd met een situatie beter maken, niet erger. Het besef dat bepaalde invasieve behandelingen traumatisch kunnen zijn, druppelt wel al langzaam binnen. Denk maar aan een verblijf op de intensieve afdeling, gefixeerd worden in een isoleerkamer, een moeizame bevalling…

Maar ook de opeenstapeling van microagressies van hulpverleners kan een medisch trauma veroorzaken. Je lichamelijke klachten worden genegeerd omdat je een psychische kwetsbaarheid hebt of omdat bepaalde testen normaal zijn. Je wordt zonder hulp weggestuurd, zelfs na een noodkreet. Je wordt niet geloofd of serieus genomen. Een arts is hierdoor geen veilige hulpverlener meer, maar iemand die je machteloos doet voelen.

“Op 14-jarige leeftijd ontwikkelde ik mijn eerste symptomen: niet meer meekunnen in de training, wijdverspreide pijn, slopende vermoeidheid en het ene spierletsel na het andere. Het duurde 6 jaar voor ik de diagnose kreeg van een ongeneeslijke, genetische bindweefselziekte. Weinig artsen kennen deze aandoening en het is niet te diagnosticeren met standaardonderzoeken zoals bloedtesten en scans. De meeste testresultaten waren dus normaal. Dit had niet tot gevolg dat dokters gemotiveerd verder wilden zoeken of dat ze toegaven het ook niet te weten. Ik was immers een jonge vrouw, het kon dus niet anders dan stress zijn. Als ze op de hoogte waren van mijn moeilijke jeugd, dan deden ze helemaal de moeite niet meer om mijn klachten serieus te nemen. Keer op keer werd ik in de steek gelaten, soms met gemene opmerkingen toe.

Je zou denken dat dit beterde na mijn diagnose, maar helaas. Voor mijn zeldzame aandoening bestaat geen zorgtraject, geen multidisciplinair centrum of behandelende specialisten. Je komt dus opnieuw bij artsen terecht die je ziekte niet kennen en je symp20 – Spiegel 2021 / 2

tomen niet altijd kunnen plaatsen. Na mijn diagnose belandde ik in een depressie waarvoor een aantal opnames volgden. Ze hadden opnieuw een excuus om alle lichamelijke klachten op stress te steken, ondanks de aanwezige diagnose van toch een ernstige ziekte.

Gelukkig waren er uitzonderingen en deden sommige hulpverleners wel hun best om te helpen. Maar hun aantal is te klein ten opzichte van de vele pijnlijke ervaringen. Een warme verpleegkundige die bloed komt trekken, kan je ervaring van geen hulp op Spoed krijgen, terwijl je vergaat van de pijn, niet overtreffen.

De gemene opmerkingen van artsen staan in mijn geheugen gegrift. Ze deden me geloven dat mijn symptomen niet echt waren, dat ik overdreef, kleinzerig was en me maar moest vermannen.

Jammer genoeg is mijn ervaring geen alleenstaand geval en maken veel chronisch zieken in hun zoektocht naar een diagnose hetzelfde mee.

De gevolgen hiervan zijn verregaand. Je twijfelt op den duur aan jezelf en begint te geloven dat er niks aan de hand is. Hierdoor lopen mensen hun diagnose mis of krijgen haar pas heel laat, soms te laat.

Je mijdt elke vorm van zorg, want ze willen toch niet helpen, tot je niet anders meer kan. Uitstellen van (preventieve) zorg kan echter

ernstige gevolgen hebben. Door medische trauma’s gaat elk contact met een zorgverlener gepaard met angst en paniek, zelfs bij de goede hulpverleners. Ik zou met een schotwonde nog het gevoel hebben dat artsen niet willen helpen”. - Marie Het is bijzonder moeilijk om hulp te zoeken bij een beroepsgroep die de oorzaak is van je trauma. Er is dus dringend nood aan meer aandacht voor deze problematiek binnen de medische sector. Goede ervaringen met hulpverleners zijn cruciaal om op termijn een beetje vertrouwen terug te winnen.

Trauma en psychose Tekst: Nadia Mahjoub Geert Van Isterdael maakte in Honduras, waar hij werkte als landbouwingenieur, een traumatisch ongeluk mee.

Hij ontwikkelde symptomen van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en nadien volgden verscheidene psychoses. Pas recent, meer dan twintig jaar na zijn ongeluk, startte hij met EMDR*, een traumatherapie die

Geert: “Wat er die nacht in Honduras gebeurde, staat als krassen op mijn ziel”

zijn effect niet blijkt te missen.

Geert vertelt over het ongeluk: “Ik was op een zomerse zondag in Honduras met mijn gezin op weg naar huis met de wagen. Plots kwam er totaal onverwacht een man de weg opgerend. Ik heb getoeterd en getracht hem te ontwijken, maar jammer genoeg raakte ik hem en kwam hij op het harde asfalt terecht. Ik stopte en bracht hem naar het dichtstbijzijnde hospitaal, waar hij later zou overlijden.

Zogenaamd om me te beschermen tegen represailles van de familie van het slachtoffer werd ik meegenomen naar een militaire post. Daar zagen ze hun kans schoon om geld te slaan uit wat er gebeurd was en probeerden ze me te dwingen tot een schuldbekentenis. Wat er die nacht gebeurde, staat als krassen op mijn ziel. Ik kan het niet vergeten: urineafname, bloedonderzoek, schelden, tieren en vernederen. Het ergst vond ik de tussenperiodes van eenzame opsluiting in een donkere cel.”

te blijven dan verwacht. Ik herinner me maar flarden van wat er nadien gebeurde.

Op een gegeven moment werd ik meegenomen naar een aparte kamer met de verplichting om eerst kalm te worden. Ik vroeg meermaals of ik mijn familie mocht contacteren, hetgeen genegeerd of geweigerd werd. Ik zou en moest eerst kalm worden, wat uiteraard niet lukte. Binnen mijn psychotisch denken vermoedde ik dat er iets heel erg misgegaan was met mijn dochtertje, dat men haar ontvoerd had. Wie de eerste slag of stoot uitdeelde, weet ik niet meer, maar een beetje later werd ik verplicht me uit te kleden en werd ik door maar liefst zeven personen in een dwangbuis gestoken en gefixeerd. De eenzame opsluiting wierp me terug in het verleden, naar het voorval in Honduras.

De twee politiemannen die me bezochten verwarde ik met Hondurese militairen. Ik kreeg een inspuiting waarvan ik dacht dat het een dodelijke injectie inhield.”

Geert kreeg terugkerende nachtmerries en herbelevingen en ontwikkelde zes maanden na het voorval zijn eerste psychose. Er volgden nog meerdere psychoses. Naar aanleiding van de toegepaste dwang tijdens sommige opnames ontstonden er extra trauma’s: “Ik was op een bepaald moment voor een derde psychose in behandeling op een kleine PAAZ-afdeling* in België. Het ging na enkele dagen wat beter met mij en men had me beloofd dat mijn gezin – mijn dochtertje was die dag jarig – zou langskomen. Ik voelde me steeds ongeruster worden omdat hun komst langer leek uit

Geert startte recent een EMDR-behandeling om de trauma’s, die hem parten bleven spelen, aan te pakken. “Bij EMDR ga je terug naar het verleden en vertel je wat er precies is gebeurd. Tegelijkertijd volg je een lat die van links naar rechts gaat in je gezichtsveld. Terwijl je je blik op de lat fixeert, vraagt de therapeut naar wat je associeert met de gebeurtenis. Mettertijd buigen de negatieve associaties zich stilaan om naar positieve. Zo zat ik met een enorm schuldgevoel door het ongeluk in Honduras. Nu associeer ik het met moedig gedrag van mijn kant. Het trauma in de psychiatrie associeerde ik vroeger met

een agressieve kant van mezelf. Nu zie ik dat anders: ik kwam op tegen onrecht, ik heb gevochten om mijn dochter te kunnen zien.”

Uit onderzoek* in Nederland blijkt dat zo’n 16% van mensen die in de zorg zijn voor een psychotische stoornis daarnaast ook PTSS heeft. Men heeft lang gedacht dat mensen met een psychosegevoeligheid beter geen behandeling voor trauma krijgen, omdat dit opnieuw een psychose zou uitlokken. Onderzoek heeft deze mythe inmiddels overtuigend ontkracht.

Wanneer therapie een veilige omgeving biedt en je met de therapeut een goede vertrouwensband hebt opgebouwd, is traumabehandeling heel goed mogelijk.

Een dergelijke behandeling draagt in belangrijke mate bij aan het herstelproces.

___ *EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing *PAAZ staat voor Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis *Onderzoek naar traumabehandeling: ‘Treating Trauma in Psychosis’, David van den Berg, 2017 Spiegel 2021 / 2 – 21

De blog van Valentijn Jan:

Groeien naar weerbaarheid Tekst en foto: Valentijn Jan Vangronsveld – Bewerkt door: Sil Popelier

Ik ben Valentijn Jan Vangronsveld en hou een blog bij om de lauwheid van deze wereld aan te klagen. Mijn overgevoeligheid is hiervoor de inspiratiebron. Ik klaag niet alleen aan, maar reik ook oplossingen aan, zoals o.a. voor het onderwijs. Het is belangrijk om emotioneel in staat te zijn met elkaar samen te leven. Samenleven vereist in de eerste plaats dat je jezelf kent. Zo leer je elkaar ook beter kennen. Dit kan het best aangeleerd worden door met elkaar in gesprek te gaan over wat er in onszelf omgaat. Elkaars gevoelens kennen lijkt me beter dan je gevoelens te moeten verbergen voor de andere. Zo kunnen psychische problemen makkelijker opgelost of zelfs vermeden worden. Psychische problemen ontstaan doordat mensen leren leven vanuit hun hoofd. Ze worden op een subtiele manier verplicht om zichzelf, hun gevoelens en emoties te negeren. Zo ontstaat er een onevenwicht tussen hun denken en hoe ze dingen beleven en aanvoelen. Dit kan voor veel problemen zorgen, want overgevoelige mensen komen door hun denken emotioneel in de knoop met zichzelf. En vaak krijgen ze het hierdoor aan de stok met hun medemensen. Dit is de oorzaak van onbegrip, onverschilligheid, gelatenheid, onduidelijkheid en conflicten. Het creëert een afstand die je niet toelaat jezelf te zijn. Met deze blog wil ik de wereld hiervan bewust maken. Dit is mijn missie.

In deze Spiegel en in drie volgende edities van Spiegel krijgen jullie een voorsmaakje van mijn blog. Je kan al mijn blogs (in originele versie) terugvinden op valentijnjan.blogspot. com

Zwakte en kwetsbaarheid: de weg om te groeien naar weerbaarheid Zou je als mens echt niet weten waar het in het leven om gaat? Waarom willen de meeste mensen niets weten van zwakte en kwetsbaarheid? Er zou hier meer aandacht voor mogen zijn in de opvoeding van kinderen op school, ook al is opvoeden in de eerste plaats een taak van de ouders. Ze mogen zich ervan bewust zijn dat verveling meer zin heeft dan het doen van zinloze dingen om de leegte van het zijn op te vullen. Vanuit verveling kan je groeien naar creativiteit. Dit geeft zin aan de dingen die je doet.

Aandacht voor zingeving

Ik ben Valentijn Jan.

22 – Spiegel 2021 / 2

Er zou ook meer aandacht voor zingeving mogen zijn op school. De school is een plaats waar kinderen veel tijd met elkaar doorbrengen. Hier is het dus ideaal om aan een goede sociale ontwikkeling te werken.

Dit kan alleen maar vanuit de beleving van kinderen zelf, volgens hun eigen natuur.

Hierdoor leren ze zichzelf beter kennen. Al-

leen zo kunnen ze zich echt met elkaar verbonden voelen. Maar dit gaat verder dan louter kennis, dan wat je denkt te weten.

Waarom praten we hier niet meer over met elkaar? Wat houdt ons tegen? Is dat niet wat de mens tot mens maakt? Waarom zou dit niet meer van deze wereld mogen zijn?

Weten gaat verder dan kennis We moeten ons realiseren dat het weten verder gaat dan kennis en dat wat wij onder “mens-zijn” verstaan meer is dan louter kennis. Het onderwijs zou hieraan kunnen bijdragen zodat dit weer deel gaat uitmaken van onze wereld. We kunnen er ons van bewust worden dat we meer zijn dan ons brein en dat we kennis kunnen opbouwen vanuit het weten, ieder vanuit zijn of haar eigen ervaring. Dit is alleen mogelijk als je je bewust bent van wie je bent. Dan kom je ook tot het besef dat, als je veel weet, je tegelijk niet veel weet. Er mag dan plaats zijn voor lastige zijnsvragen, want geluk gaat verder dan alle schone schijn en gelukkige “plaatjes”. Je beseft dat dit ten koste gaat van jezelf en anderen. Je vult hierbij alleen maar een leegte op waarin je niemand bent. Waarin je achter een anonieme muur

REFLECTIE. CONNECTIE. INSPIRATIE. een vreemde bent voor je eigen identiteit.

Je houdt hierbij de schijn op van een valse identiteit. Dit is alleen maar een illusie waarin je leeft in vergetelheid. In deze schone schijn kan je niet weten wat echt geluk is. Het geluk zit ook in het ongelukkig kunnen zijn. Je kan je hiervan bewust worden in de stilte van het zijn. Als je dit kunt ervaren en ervoor durft uit te komen, dan alleen kan je weten wat echt geluk is.

Je mag er ook zijn op je zwakke, kwetsbare momenten.

Cursus ervaringskennis Brusselse editie Van september 2021 tot maart 2022 slaat UilenSpiegel de handen in elkaar om samen met verschillende spelers zoals onder andere de HerstelAcademie Brussel, het PSC St-Alexius te Elsene, het Activiteitencentrum Antonin Artaud, een cursus 'ervaringskennis' aan te bieden voor Brusselaars die zich willen inzetten voor de geestelijke gezondheidszorg.

Psychiater overbodig?

Durf uit te komen voor je gevoeligheid. Alleen dan kan je groeien in kracht en weerbaarheid. Dan kan je meer dan je denkt en kunnen je talenten groeien. Dan mag er ruimte zijn voor rouw en verdriet. Dan kan je dit ook bij een ander accepteren en leren we onszelf en elkaar hierin begrijpen.

Kortom: eenheid in diversiteit, waarbij je anders mag zijn en we elkaar hierin ook kunnen accepteren. Je moet niet “normaal” zijn en je mag uniek zijn. Alleen dan kan je echt jezelf zijn en kan je hierover met elkaar communiceren zonder te oordelen.

Zo leer je woorden te geven aan hoe jij het beleeft. Het is je eigen verhaal en door er met elkaar over te praten wordt het ook een verhaal dat ons allemaal verbindt. Zo kan het deel uitmaken van je denken. Datgene wat de mens uniek maakt. Zo kan er meer verbondenheid ontstaan. Zou de psychiater dan niet overbodig worden? Het diepmenselijke, onze kwetsbaarheid zou dan niet verdrongen worden naar de spreekkamer van de psychiater. Dit zou ons doen groeien naar weerbaarheid en begrip voor anderen, waardoor zinloos geweld niet meer zou kunnen voorkomen.

Het origineel van deze publicatie kan je vinden op http://valentijnjan.blogspot.com/2019/11/

UilenSpiegel vzw wil de belangen behartigen van mensen die in contact komen met de geestelijke gezondheidszorg. Behalve een stem willen zij met deze laagdrempelige cursus ook instaan in het opleiden van mensen met ervaring richting ervaringskennis.

Samen met een aantal gemotiveerde mensen gaan we gedurende een 9-tal sessies reflecteren over onze eigen ervaringen en die van anderen om zo jouw eigen verhaal en basis te versterken, maar ook om je te laten inspireren in het herstelproces en hiermee verder aan de slag te gaan.

Tijdens deze lesdagen werken we rond diverse thema’s zoals de verschillende ziektebeelden, medicatie, sociale relaties, stigma en eigen levensverhaal, maar gaan we ook dieper in op de sociale kaart van Brussel en komen een aantal ervaringsdeskundigen in de GGZ hun job voorstellen zodat je je een duidelijk beeld kan vormen van waar je allemaal aan de slag kan. Deze cursus kan zo ook een springplank zijn naar vrijwilligerswerk.

In het laatste deel van deze opleiding gaan we ook even kort in op volgende onderwerpen: bewindvoering, gedwongen opname en bemoeizorg alvorens we deze reeks afsluiten met een evaluatieronde.

Praktisch:

9 lesdagen, telkens op dinsdag van 10.00u tot 15.45u op volgende data: 28/9, 12/10, 2/11, 30/11, 14/12, 4/1, 1/2, 22/2 en 8/3 Locatie: PSC Elsene, Oppemstraat 73, 1050 Elsene Geïnteresseerd?

Er vindt online een infosessie plaats op donderdag 19 augustus om 15u Inschrijven kan tot 30 augustus 2021.

De selectiegesprekken gaan door midden september 2021.

Gratis deelname Voor meer informatie en inschrijvingen: Nanouk Vets nanouk@uilenspiegel.net +32 471 93 04 87

Spiegel 2021 / 2 – 23

Toen mijn broer 18 jaar werd...

Tekst: Tine – Foto: Pleegzorg Vlaanderen

Getuigenis van Tine, die zorgt voor haar broer met een psychiatrische problematiek.

Toen mijn broer Jonathan 18 jaar werd, kreeg hij de diagnose schizofrenie. Verschillende opnames in psychiatrische ziekenhuizen volgden elkaar op. De ziekte bleek niet naar genezing te evolueren. Integendeel, ze kwam tot stilstand: medicatie bracht verlichting, maar helaas geen verbetering. De wereld van Jonathan vol irreële denkbeelden en onbegrijpelijke contexten bleef een muur waar elke vorm van communicatie tegenaan botste. Therapieën waren een uitputtingsslag, vermoedelijk aan beide kanten. Zijn interactie beperkte zich tot het telkens opnieuw stellen van dezelfde vragen. Vragen die een uiting waren van de ontzettende chaos in zijn hoofd.

Vragen die haaks stonden op de werkelijkheid en uiteindelijk geen antwoord meer verdroegen.

Als zijn enige, jongere zus, was dit erg confronterend. Voor onze ouders niet minder dan een onophoudelijke zoektocht naar de juiste adviezen en behandeling. Al heel vroeg merkte ik een soort verdriet in hem. Welk verdriet was me niet duidelijk.

Vanwaar het kwam, nog minder. Tegelijk overviel me een soort warmte, iets als 24 – Spiegel 2021 / 2

troost, iets als ontferming. Wat kon ik doen om hem een beetje gelukkig te maken?

Heel ver moest ik het niet zoeken. Het zat in kleine dingen: een bezoekje op de afdeling waar hij verbleef, een cadeautje, een belofte of iets om naar uit te kijken.

Ik studeerde intussen af en koos voor het onderwijs. Ik ging alleen wonen, liefst los van alles en iedereen. Ik gaf me compleet aan lesvoorbereidingen over en aan het lesgeven zelf, iets wat ik zeer graag deed en overigens nog steeds doe. Niets kon me doen vermoeden dat een levensgrote vraag op me af zou komen. Letterlijk. Jonathan stond plots voor me en vroeg me op de man af: “Mag ik bij jou komen wonen?”.

Mijn reactie was niet ‘oei’ of ‘dat zal niet gaan’. Misschien was het in mijn jonge jaren de evidentie zelf om niet ver vooruit te plannen, diep na te denken of de gevolgen te willen overzien. In mijn jeugdige onbezonnenheid kwam alleen maar ‘natuurlijk mag je bij mij komen wonen’ in me op.

En dat gebeurde ook. Met zijn weinige hebben en houden trok hij bij me in. Een totaal

nieuwe, onverwachte fase in mijn leven als twintiger brak daarmee aan. Een ongeplande wending vol onzekerheid en met als enige bagage vriendschap, zusterliefde en een beetje inzicht in zijn ziektepatronen. Ik wou hem een thuis bieden, een plek waar hij mag zijn wie hij is en hoe hij is. Waar hij niet op fouten aangekeken of beoordeeld wordt. Waar hij zijn vragen mag stellen, waar hij moe mag zijn, waar hij verdriet mag hebben, waar hij mag klagen en ‘zagen’, maar ook (in vlagen) dolgelukkig kan zijn. Een fundamentele acceptatie van zijn leven zoals het is. Basisvertrouwen en geloof werden kort gezegd de bouwstenen van ons leven.

Ook mijn eigen toekomst begon daardoor vorm te krijgen. Een vorm die niet steeds op veel aanmoediging of begrip kon rekenen. Sommige mensen zagen het als een nodeloze opoffering, een verspilling van mijn veelbelovend leven. Een enkeling zei me dit ook vlakaf in mijn gezicht: “Er is toch voor alles een oplossing?!”. Hun onbegrip maakte me boos en verdrietig. Het leek wel alsof ik tegen de verwachtingen van ‘normaliteit’ moest opboksen. Ik ondervond

heel weinig waardering voor mijn levensproject dat inmiddels gestalte kreeg. Eerlijk? Soms viel me dat heel zwaar en toen dacht ik wel eens: ‘Het kruis dat jij draagt, Jonathan, waardoor andere mensen jou liever ontwijken, dat kruis wil ik helpen dragen, uit zusterliefde voor jou.’

Nu, jaren later, kan ik terugblikken op een groot stuk van mijn leven. Ik heb nog geen moment spijt gehad van ‘natuurlijk mag je bij mij komen wonen’. Als hij zich vragen stelt over de toekomst, dan zeg ik “Jij blijft bij mij en ik blijf bij jou ‘forever and ever’”.

De zorg voor mijn lieve broer wordt ondersteund door mobiele teams van de psychiatrische instelling, die ons thuis begeleiden.

Het team van Pleegzorg heeft me voorgesteld om het verblijf van Jonathan bij me thuis officieel te maken binnen Pleegzorg, zodat er niet één steunpunt, maar meerdere zouden zijn. Een vaste pleegzorgbegeleider komt regelmatig op bezoek en volgt het dagdagelijkse reilen en zeilen bij ons op. We ervaren dit als een grote hulp. Het geeft ons het gevoel dat we er niet alleen voor staan en dat we gewaardeerd worden.

We zijn daar iedereen heel dankbaar voor.

Ik geloof er sterk in dat als je gedragen wordt, je zelf ook meer kan dragen. Ik hoop op veel genegenheid, warme aandacht en de nabijheid van een vriend voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Dat we elkaar niet in de steek laten als het leven heel moeilijk wordt, maar ‘de kleine goedheid’ beleven, elke dag opnieuw.

Zorg jij in je gezin voor een volwassen familielid of kennis met een beperking of psychiatrische problematiek?

Dan heb je recht op ondersteuning en begeleiding door de dienst Pleegzorg.

Wil je meer informatie?

Bel gratis naar het nummer

0800 30 181

(De namen in de getuigenis zijn fictief omwille van de privacy.)

Betrouwbare apps en websites voor welzijn en geestelijke gezondheid

Samenstelling: Nadia Mahjoub

Tegenwoordig bestaan er tal van apps en websites voor welzijn en geestelijke gezondheid. Maar welke zijn betrouwbaar en doeltreffend? Op het platform onlinehulpapps vind je wat je nodig hebt.

Op onlinehulp-apps.be vind je niet alleen apps die je moet installeren op tablet of smartphone (die je in appstores vindt). Je vindt hier ook websites, wearables (gadgets die op het lichaam gedragen kunnen worden), platforms, enz. De focus ligt op apps of websites rond welzijn en geestelijke gezondheid. Elke app of website moeten het behouden of verbeteren van welzijn of geestelijke gezondheid van de gebruiker voorop stellen.

Gescreend en goedgekeurd

De nieuwe website onlinehulp-apps.be scheidt het kaf van het koren in het grote aanbod aan apps en websites voor welzijn en geestelijke gezondheid. Het team achter het project wil daarmee sociale professionals én het grote publiek de weg wijzen naar geschikte en betrouwbare onlinehulp.

Dagelijks verschijnen er nieuwe apps en websites die bedoeld zijn om welzijn of geestelijke gezondheid te behouden of te verbeteren. De makers van het platform hebben het aanbod zorgvuldig gescreend

op negen criteria, met de focus op helderheid, toegankelijkheid en betrouwbaarheid.

Ze groeperen de geselecteerde apps en websites nu in een handige overzichtswebsite, met telkens een vermelding van opvallende sterktes en aandachtspunten.

Het doel is om op die manier slechte apps en websites te weren – bijvoorbeeld apps die het niet nauw nemen met privacy.

“We kregen vaak twee bedenkingen: ’we kennen die apps niet’ en ‘we weten niet of die onlinehulp wel kwaliteitsvol is'. Op beide vragen biedt onlinehulp-apps.be een gebruiksvriendelijk antwoord.”, zo stelt projectverantwoordelijke Philippe Bocklandt (Arteveldehogeschool). “We geven burgers én professionals de kans om snel degelijke apps en websites te vinden.”

Vandaag bevat de website al 65 gescreende apps en websites. Je kan het aanbod filteren op doelgroep, thema, taal en prijs.

Elke app of website wordt ook uitgebreid beschreven. Tegen eind augustus zullen er 80 beschikbaar zijn op de site.

Initiatiefnemers

Onlinehulp-apps.be is een project van de Arteveldehogeschool, Howest, In4care, online-hulpverlening.be, SAM, steunpunt Mens en Samenleving, Te Gek!?/Steunpunt Geestelijke Gezondheid, Thomas More hogeschool en de UC Leuven-Limburg. Het project wordt begeleid door 75 organisaties, waaronder UilenSpiegel, en ondersteund door het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) en het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Vind de gepaste app voor jou op www.onlinehulp-apps.be Spiegel 2021 / 2 – 25

Soteriahuizen

een welkome aanvulling in de psychosezorg Tekst: Nadia Mahjoub - Afbeelding van Sasin Tipchai via Pixabay

In juni 2020 werd in Vlaanderen vanuit TeGek!? de werkgroep Soteriahuizen* opgericht. Deze werkgroep bestaat uit professionelen met expertise in de behandeling van psychose, uit personen die zelf een dergelijke crisis hebben doorgemaakt, alsook uit naastbetrokkenen. De leden van de werkgroep pleiten voor Soteriahuizen als alternatief voor een opname in een psychiatrisch ziekenhuis bij een psychotische crisis. Ik maak sinds enkele maanden deel uit van deze werkgroep.

Mijn eerste psychose In 1996 was ik 24 en kreeg ik mijn eerste psychose. De opname in een Brusselse PAAZ-afdeling* vond ik bijzonder ingrijpend en bevreemdend. Ik vond geen rust tussen de tientallen patiënten die zelf in de war waren: een dementerende oude man die constant riep dat hij pijn had, een andere heer die in raadsels sprak en steeds het omgekeerde zei van wat hij bedoelde, een angstige Aziatische vrouw, … Ik wist niet wat me overkwam, ik wist niet wat een psychose was.

De afdeling had geen tuin. Enkel een lange gang met kamers aan weerszijden en het ‘rokerskot’, het enige kamertje waar mensen min of meer leken te ‘ontspannen’. Dus begon ik maar te roken. Ik kwam in een wereld terecht die me nog meer van mezelf vervreemdde en had geen contact met mijn vertrouwde kring van vrienden en familie.

Bezoek werd me de eerste dagen ontzegd, “omdat ik te onrustig was”. Het personeel leek overbevraagd.

De eerste nacht werd ik op mijn bed vastgebonden, ook weer “omdat ik te onrustig was”. Mensonterend en traumatiserend.

Het is niet omdat je in een psychose zit, dat je niet beseft wat je wordt aangedaan. Ik 26 – Spiegel 2021 / 2

ben er sterk van overtuigd dat de setting waarin ik terechtkwam ervoor zorgde dat ik geen rust kon vinden. Rust die broodnodig voor me was.

Tussen hoop en droom Hoewel er hoopgevende berichten zijn dat sommige psychiatrische ziekenhuizen meer herstelgericht werken, gaat het er op andere plekken nog even rauw aan toe als een kwarteeuw geleden.

Ik droom daarom al lang van een andere aanpak en zorgsetting voor mensen die een psychose doormaken. De Open Dialoguebenadering, overgewaaid uit Finland, en de Soteriahuizen die overal in Europa opduiken, beantwoorden allebei aan deze wensdroom. De kracht van Open Dialogue is dat er, wanneer iemand een psychose doormaakt, zo snel mogelijk overleg wordt georganiseerd met de persoon en naastbetrokkenen. Een Soteriahuis is een huis in het dorp of in de stad waar een aantal mensen met een psychose worden opgevangen. De omkadering wordt verzorgd door naasten, professionals en ervaringswerkers. Zij zorgen voor een continue aanwezigheid en kwalitatieve zorg. Beide

benaderingen slagen erin medicatiegebruik te vermijden of uit te stellen.

In een Soteriahuis nemen zowel de bewoners als de leden van het team alle aspecten van het dagelijkse leven op zich, en dit in een aangename, huiselijke omgeving.

De personen in crisis en de teamleden dragen samen de verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen in het huis.

De Soteria-aanpak vertrekt vanuit de overtuiging dat continue nabijheid van een ander iemand in een psychotische crisis rust geeft. Deze aanpak blijkt bijzonder heilzaam te zijn. De ontredderde persoon heeft het meest baat bij het samen opnemen van dagdagelijkse taken om zo weer tot realiteitszin te komen. Bovendien blijkt dat het samenleven in zo’n kleinschalige gemeenschap op zich therapeutisch werkt.

Soteriahuizen zijn een logische aanvulling op de laagdrempelige inclusieve werking van de ambulante vroeginterventieteams en mobiele crisisteams.

Onderteken het manifest Ik ben ervan overtuigd dat de kleinschaligheid en huiselijkheid van Soteria heilzaam kan zijn voor mensen met psychose.

Daarom engageerde ik me in de werkgroep Soteriahuizen. Indien je mijn mening deelt dat Soteriahuizen een plaats verdienen binnen de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen, dan nodig ik je uit het manifest mee te ondertekenen: www.tegek.be/soteria/manifest-ondertekenen. ____ * Soteria is Oudgrieks voor verlossing, redding, bescherming. * PAAZ: Psychiatrische Afdeling in een Algemeen Ziekenhuis

Activiteitenkalender

Hou de website, nieuwsbrief en Facebookpagina in het oog voor eventuele nieuwe activiteiten of wijzigingen! Inschrijven is verplicht, tenzij anders vermeld.

Opgelet: De activiteiten zijn betalend voor niet-leden. De inkom is 2 euro tenzij een andere prijs wordt vermeld.

Lid worden van vzw UilenSpiegel kost 5 euro per jaar. Gesloten groepen zijn niet opgenomen in dit chronologisch overzicht.

Dag Datum

Lotgenotengroep

Locatie

Zat

04/09/2021

Praatgroep Roeselare/Izegem

Roeselare

Don

09/09/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven (online)

Leuven

Vrij

10/09/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

11/09/2021

Lotgenotengroep borderline Leuven

Leuven

Din

14/09/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 15/09/2021

Praatgroep Wistermee

Brugge

Don

16/09/2021

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Don

16/09/2021

Praatgroep UilenSpiegel Brussel

Brussel

Zat

18/09/2021

Lotgenotengroep hulpverleners met cliëntenervaring

Leuven

Zat

18/09/2021

Lotgenotengroep psychose Leuven

Leuven

Din

21/09/2021

Ontmoetend Herstellen

Geel

Woe 22/09/2021

Samen Groeien Mortsel

Mortsel

Woe 22/09/2021

Lotgenotengroep borderline Antwerpen

Mortsel

Don

23/09/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven

Leuven

Vrij

24/09/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

25/09/2021

Lotgenotengroep angst & depressie Leuven

Leuven

Din

28/09/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Zat

02/10/2021

Praatgroep Roeselare/Izegem

Izegem

Zat

02/10/2021

Leesgroep Nachtuil

Brussel

Maa 04/10/2021

Lotgenotengroep dwang Gent

Gent

Vrij

08/10/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

09/10/2021

Lotgenotengroep borderline Leuven

Leuven

Din

12/10/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven (online)

Leuven

Din

12/10/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 13/10/2021

Praatgroep Wistermee

Brugge

Zat

16/10/2021

Lotgenotengroep hulpverleners met cliëntenervaring

Leuven

Din

19/10/2021

Ontmoetend Herstellen

Geel

Don

21/10/2021

Praatgroep Brussel

Brussel

Don

21/10/2021

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Vrij

22/10/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

23/10/2021

Lotgenotengroep Psychose (online)

Online

Din

26/10/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven

Leuven

Din

26/10/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 27/10/2021

Samen Groeien Mortsel

Mortsel

Woe 27/10/2021

Lotgenotengroep borderline Antwerpen

Mortsel

Don

04/11/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven (online)

Leuven

Zat

06/11/2021

Praatgroep Roeselare/Izegem

Roeselare

Zat

06/11/2021

Leesgroep Nachtuil

Brussel

Zat

06/11/2021

Lotgenotengroep angst & depressie Leuven

Leuven

Maa 08/11/2021

Lotgenotengroep dwang Gent

Gent

Din

09/11/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Vrij

12/11/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

13/11/2021

Lotgenotengroep borderline Leuven

Leuven

Woe 17/11/2021

Praatgroep Wistermee

Brugge

Don

18/11/2021

Praatgroep Brussel

Brussel

Don

18/11/2021

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Zat

20/11/2021

Lotgenotengroep angst & depressie Leuven

Leuven

Zat

20/11/2021

Lotgenotengroep hulpverleners met cliëntenervaring

Leuven

Zat

20/11/2021

Lotgenotengroep psychose Leuven

Leuven

Din

23/11/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven

Leuven

Din

23/11/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 24/11/2021

Samen Groeien Mortsel

Mortsel

Woe 24/11/2021

Lotgenotengroep borderline Antwerpen

Mortsel

Vrij

Praatgroep West-Limburg

Paal

26/11/2021

Spiegel 2021 / 2 – 27

Inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

Onze activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten

Din

30/11/2019

Ontmoetend Herstellen

Geel

Zat

04/12/2021

Praatgroep Roeselare/Izegem

Izegem

Zat

04/12/2021

Leesgroep Nachtuil

Brussel

Maa 06/12/2021

Lotgenotengroep dwang Gent

Gent

Don

09/12/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven (online)

Leuven

Vrij

10/12/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Zat

11/12/2021

Lotgenotengroep borderline Leuven

Leuven

Din

14/12/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 15/12/2021

Praatgroep Wistermee

Brugge

Don

16/12/2021

Praatgroep Brussel

Brussel

Don

16/12/2021

Praatgroep Turnhout

Turnhout

Don

16/12/2021

Lotgenotengroep angst en dwang Leuven

Leuven

Zat

18/12/2021

Lotgenotengroep hulpverleners met cliëntenervaring

Leuven

Zat

18/12/2021

Lotgenotengroep angst & depressie Leuven

Leuven

Din

21/12/2021

Ontmoetend Herstellen

Geel

Vrij

24/12/2021

Praatgroep West-Limburg

Paal

Din

28/12/2021

Lotgenotengroep depressie Mechelen: (Her)-Leven

Mechelen

Woe 29/12/2021

Samen Groeien Mortsel

Mortsel

Woe 29/12/2021

Lotgenotengroep borderline Antwerpen

Mortsel

UilenSpiegel is een vrijwilligersvereniging. Het grootste deel van de werking wordt gedragen door lokale vrijwilligers, actief in elke provincie van Vlaanderen en Brussel.

Hieronder vind je een overzicht van de lotgenotengroepen begeleid door ervaringsdeskundige vrijwilligers die momenteel actief zijn. Een overzicht van hun activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten of kan je aanvragen via de onderstaande contactgegevens.

De meeste lotgenotengroepen voorzien in een online aanbod of verzorgen activiteiten in de buitenlucht indien de geplande activiteiten door Covid-19 niet kunnen doorgaan.

Lotgenotencontact rond specifieke kwetsbaarheden lotgenotengroep SEKSUEEL MISBRUIK hasselt

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Sylvia en Hans.

Ben je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.

Data: Vrijdagen 10 september, 1 oktober, 5 november, 3 december, 14 januari Tijdstip: 18:30-20:30 Locatie: Vlakbij station Hasselt Inschrijven en meer info: sylvia.van.der.veken@telenet.be of 0473 28 76 77 (Sylvia) Let op! Het aantal plaatsen is beperkt tot 8 deelnemers en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste bijeenkomst. Eén reeks bestaat uit 5 bijeenkomsten die telkens doorgaan op een vrijdag (tenzij anders vermeld).

lotgenotengroep SEKSUEEL MISBRUIK leuven

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Katia, Sylvia en Hans.

Ben je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.

Data: Vrijdagen 17 september, 15 oktober, 19 november, 17 december, 28 januari Tijdstip: 19:00-21:00 Locatie: Vlakbij Leuven station Inschrijven en meer info: katia.stultjens@gmail.com of 0478 04 16 67 (Katia) Let op! Het aantal plaatsen is beperkt tot 8 deelnemers en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste bijeenkomst. Eén reeks bestaat uit 5 bijeenkomsten die telkens doorgaan op een vrijdag (tenzij anders vermeld). lotgenotengroep PSYCHOSE leuven

• Praatgroep voor lotgenoten met een kwetsbaarheid voor psychose begeleid door ervaringsdeskundigen Lin en Laurence.

Data: telkens op zaterdag 18 september: De weldaad van natuur en (huis)dieren 20 november: grote zaal - Psychose en (vrijwilligers)werk: lukt de combinatie?

15 januari 2022: Het belang van vertrouwen (in je omgeving en hulpverleners) 19 maart 2022: Medicatie: zegen of vloek?

21 mei 2022: Hoe ervaarde je je psychose? Wat gebeurde er met jou? Welke invloed had het op jou?

Tijdstip: 14:30-16:30 (onthaal vanaf 14:15) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Inschrijven en meer info: psychosegroepleuven@gmail.com of 0484 63 13 13 (Lin)

28 – Spiegel 2021 / 2

Inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

Onze activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten

lotgenotengroep PSYCHOSE online

• Praatgroep voor lotgenoten (via Zoom) begeleid door ervaringsdeskundigen Nadia en Lin. Data en thema’s 23 oktober 2021: Hoe ervaarde je je psychose?

19 februari 2022: Psychose en dwangbehandeling: leuk is anders Tijdstip: 14:30-16:00 Inschrijven en meer info: nadia@uilenspiegel.net of 0475 96 03 97 (Nadia) lotgenotengroep borderline leuven

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Sabrina, Walter & Nancy.

Data: Zaterdagen 11 september, 9 oktober, 13 november, 11 december Tijdstip: 14:00-16:00 (onthaal vanaf 13:45) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Grote Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.leuven@gmail. com of 0499 73 36 86 (Walter). lotgenotengroep borderline antwerpen

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringswerkers Wendy & Christine Data: Woensdagen 22 september, 27 oktober, 24 november, 29 december (telkens de laatste woensdag van de maand) Tijdstip: 19:00-21:00 Locatie: ‘t Aktief – de KlApper (voorheen De Link Activering), Lotgenotengroep 2de verdiep, Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.antwerp@ gmail.com of 0484 81 44 08 (Thomas) lotgenotengroep angst en dwang leuven

• Heb je langdurige of buitensporige angsten of pieker je vaak?

Heb je steeds terugkerende dwanggedachten en/of -handelingen?

Kom vrijblijvend naar onze maandelijkse (online) praatgroep ‘angst en dwang’ en maak kennis met andere lotgenoten.

Data: Donderdag 23 september, Dinsdag 26 oktober, Dinsdag 23 november, Donderdag 16 december Tijdstip: 19:00-22:00 Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Inschrijven en meer info: angstendwangleuven@gmail.com of 0473 65 61 37 (Sarina)

• Lotgenotengroep angst & dwang Leuven gaat ook online door: Data: donderdag 9 september, dinsdag 12 oktober, donderdag 4 november, donderdag 9 december Tijd: 19:00-21:00 Je krijgt de zoomlink als je je inschrijft via angstendwangleuven@gmail.com of 0473 65 61 37 (Sarina Antioco) https://www.uilenspiegel.net/zoom lotgenotengroep dwang gent

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Annelies en Karen.

Heb je last van dwanggedachten en/of dwanghandelingen en zou je daar graag over praten met mensen die hetzelfde meemaken?

Dan is onze praatgroep te Gent misschien iets voor jou?

Data & thema: Maandag 4 oktober: Is OCD iets biologisch of is het aangeleerd?

Maandag 8 november: Welke invloed heeft OCD op onze relaties Maandag 6 december: De herstelvisie en hoe lotgenoten hun eigen herstel zien.

Maandag 10 januari 2022: Heeft OCD een invloed op ons werkvermogen?

Maandag 7 februari 2022: Uitwisselen van tips & tricks.

Tijdstip: 19:00-21:00 Locatie: Vredeshuis, Sint-Margrietstraat 9, 9000 Gent Inschrijven en meer info: uilenspiegeldwang@gmail.com lotgenotengroep angst en DEPRESSIE leuven

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Luc & Gert.

Data & thema: Zaterdag 25 september: Angst voor de dood Zaterdagen 6 november, 20 november, 18 december, 22 januari, 19 februari (thema’s nader te bepalen) Tijdstip: 14:00-16:00 (onthaal vanaf 13:45) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Inschrijving en meer info: gertcoeckelbergh@gmail.com (Gert) of bellen naar Luc (0475 75 26 75) lotgenotengroep DEPRESSIE MECHELEN (HER-)LEVEN

• Praatgroep voor lotgenoten begeleid door lotgenoten Kristin en Philip.

Data: Dinsdagen 14 september, 28 september, 12 oktober, 26 oktober, 9 november, 23 november, 14 december en 28 december Tijdstip: 14:00-16:00 Locatie: CAW Mechelen, Maurits Sabbestraat 119, 2800 Mechelen Inschrijving en meer info: tikiki@telenet.be (Kristin)

Spiegel 2021 / 2 – 29

lotgenotengroep HULPVERLENERS cliëntervaring

• Stefanie Devos en Luk Bevernage, beiden hulpverleners met ervaringskennis, begeleiden deze praatgroep. Ben jij een psychisch kwetsbare hulpverlener en wens je mensen te ontmoeten die in dezelfde situatie zitten, dan is deze groep zeker iets voor jou.

Data: Zaterdagen 18 september, 16 oktober, 20 november, 18 december Tijdstip: 10:00-12:00 Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Inschrijving en meer info: Stefanie Devos (devos_stefanie@ hotmail.com) en/of Luk Bevernage (lukbevernage@hotmail.com) lotgenotencontact per regio ANTWERPEN

Afdeling Mortsel

Data: Dinsdagen 21 september, 19 oktober, 30 november, 21 december, 25 januari 2022, 22 februari 2022 Tijd: 18:30-21:00 Locatie: ’t Vooruitzicht, Stelenseweg 19, 2440 Geel Inschrijven en meer info: ontmoetendherstellen@gmail.com of 0492 23 84 78 (Bart) ANTWERPEN

Afdeling Turnhout

• Praatgroep Turnhout is een ontmoetingsplaats voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Er wordt rond verschillende thema’s gepraat.

Elke derde donderdag van de maand Donderdagen 16 september, 21 oktober, 18 november, 16 december, 20 januari 2022,17 februari 2022 Tijd: 19:00-21:00 Locatie: Lokaal van T'ANtWOORD vzw, Otterstraat 114, 2300 Turnhout

• Samen Groeien Mortsel Bij de lokale afdeling in de regio Antwerpen staat lotgenotencontact centraal: iedereen met een psychische kwetsbaarheid komt tijdens al onze activiteiten en gespreksnamiddagen uitgebreid aan bod in een besloten én veilige kring: Samen Groeien Antwerpen

Inschrijven en meer info: praatgroepturnhout@outlook.com of 0468 00 70 43 (Anke)

Data & thema’s: Woensdag 22 september: Kennismaking met vertrouwde en nieuwe gezichten Woensdag 27 oktober: Tai Chi, herbron je lichaam!

Woensdag 24 november: Stress & omgaan met stress Woensdag 29 december: Kerstfeestje, gezellig samenzijn met een hapje en een drankje Woensdag 26 januari 2022: Werken met structuur, routines en rituelen voor meer rust in je hoofd Woensdag 23 februari 2022: “Jezelf graag zien, hoe doe je dat?”

Woensdag 30 maart 2022: “Wat geeft je de kracht om door te zetten?”

• Praatgroep UilenSpiegel Brussel Siegfried en Erik organiseren gespreksgroepen en andere activiteiten voor psychisch kwetsbare personen uit het Brusselse.

Tijdstip: 19:00-21:00 Locatie: ‘t Aktief – de KlApper (voorheen De Link Activering), Lotgenotengroep 3de verdiep, Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel Inschrijven en meer info: samengroeienantwerpen@gmail.com of via 0484 40 45 18 (Sven).

ANTWERPEN Afdeling Geel

• Ontmoetend herstellen (open groep) Ontmoetend herstellen is een initiatief van twee ervaringsdeskundigen in de Kempen.

Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten kan je in contact komen met anderen, praten over wat je zoal tegenkomt, samen iets doen, praten over thema’s... Zo kan je op een laagdrempelige manier stappen zetten in je herstel. De focus ligt vooral op het ontmoeten, maar we behandelen ook regelmatig een thema. We bepalen het programma in samenspraak met de aanwezigen. Het is een open groep voor zij die ontmoetend willen herstellen.

Indien een fysieke bijeenkomst in ’t Vooruitzicht niet kan, wordt een online bijeenkomst of wandeling voorzien.

30 – Spiegel 2021 / 2

BRUSSEL

Data: Donderdag 16 september: Kennismaking Donderdag 21 oktober: “Hoe kijk je naar jouw toekomst?”

Donderdag 18 november: Thema nader te bepalen Donderdag 16 december: Thema nader te bepalen Tijd: 19:30-21:30 Locatie: Huis van de Mens, 4de verdieping, Sainctelettesquare 17, 1000 Brussel Inschrijven en meer info: uilenspiegel.brussel@gmail.com of 0475 25 73 00 (Siegfried, tussen 18:00 en 22:00) • Leesgroep Nachtuil De leesgroep Nachtuil, richt zich tot psychisch kwetsbare mensen die op een aangename en toegankelijk manier literatuur willen ontdekken. Je hoef geen boekenwurm te zijn en voorbereidingen zijn ook niet nodig. We doen het door het lezen en bespreken van (vooral) teksten uit romans, maar ook gedichten, uitspraken, beschouwingen en meer. De leesgroep wordt begeleid door Eliane Manquoi en Jolanda Siuzdak.

Data & thema’s: Zaterdag 2 oktober: Vriendschap Zaterdag 6 november: Waargebeurde verhalen Zaterdag 4 december: Kindertijd Zaterdag 5 februari 2022: Liefde Zaterdag 5 maart: Reizen Tijd: 10:00-12:00 Locatie: Circuit. Circusstraat 7B, 1000 Brussel Inschrijven en meer info: nachtuil@uilenspiegel.net of 0495/30 87 52 (Eliane, bellen tussen 18:00–21:00)

Inschrijven is steeds verplicht, tenzij anders vermeld

Onze activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten

LIMBURG

Praatgroep West-Limburg

• In deze groep delen we levenservaringen rond herstel en bewustwording. De thema’s worden in overleg met de groep bepaald.

Thema-avonden telkens de tweede vrijdag van de maand: vrijdagen 10 september, 8 oktober, 12 november, 10 december, 14 januari 2022 Ontmoetingsavonden zonder thema, telkens de 4de vrijdag van de maand: vrijdagen 24 september, 22 oktober, 26 november, 24 december, 28 januari 2022 Tijd: 19:00-21:30 Locatie: Ontmoetingscentrum De Buiting, Tessenderlosesteenweg 18, Paal Inschrijven en meer info: houbrechts.jef@scarlet.be 0479 33 48 22 (Jef) VLAAMS-BRABANT Afdeling Leuven

• Zoet-Water-Natuurbeleving Rustgevende wandelingen en natuurbelevingsmomenten met natuurgids Heidi in Heverleebos/Meerdaalwoud/Sint-JorisWeert in samenwerking met Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud(VHM). Stevige stapschoenen en bij regenweer laarzen en waterdichte kledij, buggy’s of rolstoelen niet mogelijk tenzij anders vermeld, honden aangelijnd. Mogelijkheid om achteraf de dorst te lessen en bij te babbelen in de plaatselijke horeca.

Inschrijven en meer info: Heidi Bertels: 0487 99 35 82 • Sportieve Wandelingen Vanaf voorjaar 2022 maken we om de 2 maanden op vrijdagnamiddag een meer sportieve wandeling (afstand: 5 tot 8km) die begeleid zal worden door ervaringsdeskundige Sabrina. Gezellig samenzijn met lotgenoten en ondertussen proeven van hoe goed wandelen in de natuur voor lichaam en geest doet. Stevige stapschoenen en bij regenweer laarzen en waterdichte kledij. Buggy’s of rolstoelen niet mogelijk tenzij anders vermeld, honden aangelijnd. Napraten en iets drinken kan nadien in de plaatselijke horeca (maar is uiteraard niet verplicht). Maximaal 10 deelnemers.

Locatie: parking van brasserie De Zoete Bron in Oud-Heverlee om nadien Heverleebos/Meerdaalwoud in te duiken.

Inschrijven en meer info: wandelgroep.uilenspiegel.leuven@ hotmail.com. Vragen stellen kan ook via het emailadres (liefst) of via 0489/034456 (Sabrina)

WEST-VLAANDEREN Afdeling Brugge

• Praatgroep Wistermee Heb jij nood aan een plek waar er wordt gevraagd hoe het met je gaat en waar je mee bezig bent, waar je je hart kunt luchten en ongedwongen jezelf kunt zijn? Dan ben jij helemaal welkom in de praatgroep te Brugge: Wistermee!

Data: Woensdagen 15 september, 13 oktober, 17 november, 15 december Tijd: 17:00-18:30 Locatie: Huis met vele kamers, Oostmeers 105, 8000 Brugge, op enkele stappen van het NMBS station van Brugge Inschrijven en meer info: pintelonchristophe@gmail.com of 0497 24 88 59 (Christophe) WEST-VLAANDEREN Afdeling Kortrijk

Inschrijven en info: Jan Delvaux: jan.delvaux@uilenspiegel.net of 0493 08 86 69 WEST-VLAANDEREN

Afdeling Roeselare/Izegem

• Praatgroep Roeselare/Izegem Annelies en Koen organiseren elke eerste zaterdag van de maand een praatgroep voor psychisch kwetsbare mensen uit de ruime regio Roeselare en Izegem. Gezellig samenzijn en vrijblijvend lotgenotencontact. De bijeenkomsten gaan afwisselend door in Roeselare en Izegem. Thema’s voor de praatgroep worden in overleg met de groep bepaald.

Data: Zaterdag 4 september: Roeselare Zaterdag 2 oktober: Izegem Zaterdag 6 november: Roeselare Zaterdag 4 december: Izegem Zaterdag 8 januari: Roeselare Zaterdag 5 februari: Izegem Tijd: 14:00-17:00 Locatie: Te Izegem: Den Omgang, Ommegangstraat 17, 8870 Izegem Te Roeselare: De Bieweg, Wallenstraat 46-48, 8800 Roeselare Inschrijven en meer info: crosbabe@hotmail.com (Annelies) of 0471 02 68 76 (Annelies)

Spiegel 2021 / 2 – 31

Vereniging voor mensen met een psychische kwetsbaarheid

Word lid voor slechts 5 euro per jaar!

En ontvang het tijdschrift Spiegel vier keer in je brievenbus Stort 5 euro op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding 'lidmaatschap'

Bezoek onze website: www.uilenspiegel.net

www.onlinehulp-apps.be

Vind ons op Facebook:

Jouw wegwijzer naar apps voor welzijn en geestelijke gezondheid

www.facebook.com/uilenspiegel

HERSTELACADEMIE Een HerstelAcademie voorziet een open cursusaanbod rond diverse thema’s die te maken hebben met mentaal welzijn.

Ontdek het aanbod in jouw regio op www.herstelacademie.be

Psychosenet.be is dé website voor psychose, stemming en herstel Objectieve informatie, online hulp via e-mailspreekuur, filmpjes met heldere uiteenzettingen, getuigenissen en de laatste ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg.

Schrijf je voor 30 augustus in voor de Brusselse editie van de cursus Ervaringskennis (Meer info op blz 23)

Heb jij vragen of klachten over jouw patiëntenrechten ?

Chat met een ombudspersoon

of via chat

Behoefte aan een luisterend oor ?

foto Sven Lachmann

02 315 44 00

Gratis, vertrouwelijk én anoniem op www.overlegplatformgg.sittool.net of via de QR-code Dinsdag 12:00 – 14:00 Dinsdag 18:00 – 20:00 Woensdag 15:00 – 17:00

Of surf naar www.ombudsfunctieggz.be

V.U.: Ingrid Jongeneelen, Weebroekweg 8A/19, 3071 Erps-Kwerps

Steun UilenSpiegel met een gift Wil je UilenSpiegel steunen met een gift, dan krijg je van de belastingen een vermindering* van 45% op het gestorte bedrag. Dit kan voor giften vanaf 40 euro op kalenderjaarbasis op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390, met vermelding ‘gift’. Zo kost een gift van 40 euro je slechts 22 euro, want je krijgt 18 euro terug. Je kan je gift ook spreiden met een maandelijkse permanente opdracht bij je bank.

We zijn je van harte dankbaar!

* Opgelet, als je geen belastingen moet betalen, omdat je weinig of geen inkomsten hebt, heb je geen recht op deze belastingvermindering.