9789020971736

FIETSGIDS

ANTWERPEN ALEX ELAUT

i.s.m.

Inhoud

07

*

Woord vooraf

08

*

Hoe deze gids gebruiken?

10

*

Fietstochten kiezen

De fietstochten

13 01 S TA D A N T W E R P E N en o m g e v i n g

Langs parken en forten in en rond Antwerpen 19 02 ESSEN

Fietsen op de heide 25 03 MALLE

In het land van de Dobbele Pater 31 04 B R A S SC H A AT

Fietsen in de noordertuin van Antwerpen 37 05 Meersel -D ree f ( H OOG S T R AT E N )

In het spoor van de landlopers 43 06 VO R S E L A A R

Fietsen in het land van Nete en Aa 49 07 LILLE

Kronkelen langs kunstenaarsdorpjes 55 08 RETIE

Prinsheerlijk fietsen 61 09 BALEN

Groeten uit Balen

67 10 P o stel ( M o l)

Rondom de abdij van Postel 73 11 R AV E L S

Verkenningstocht door de vallei van de Aa 79 12 WESTERLO

Tussen pot en pint

85 13 H e i st- o p -den-B er g

Rondje Berg op ’t Huppeke

5

91 14 ZOERSEL

De Heispittersroute: door het land van Conscience 97 15 S I N T-A M A N D S

Op theevisite bij de familie d’Ursel en fietsen langs de Oude Schelde 103 16 MECHELEN

Op bezoek bij Pieter-Paul Rubens 109 17 B OOM

De Rupeldruppelroute 115 18 LIER

Langs de malse beemden van de Kleine en de Grote Nete 121 19 WUUSTWEZEL

Met Tuizentfloot door het Groot Schietveld naar de regio van de kleidabbers 127

20 G E E L

Genieten van hartje Zuiderkempen

www.l annoo.com Registreer je op onze website en we sturen je regelmatig een nieuwsbrief met informatie over nieuwe boeken en met interessante, exclusieve aanbiedingen.

Teksten: Alex Elaut Fotografie: Ruth Wytinck; Koen De Langhe (blz. 71, 119), Johan De Meester (blz. 17, 26, 50, 75, 86, 110, 116 onder, 122, 128); Ivo Hendrikx (blz. 68, 83) en Sari Van Den Bossche (blz. 101, 125) Omslagfoto’s: Ruth Wytinck Ontwerp en opmaak: Armée de verre, Steven Theunis Zetwerk: Armée de verre, Olu Vandenbussche Cartografie: Marie Vandevoorde Als je opmerkingen of vragen hebt, kun je mailen naar redactie.toerisme@lannoo.be of surfen naar www.dichtbijhuisgidsen.be © Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2013 © 2013 Toerisme Provincie Antwerpen – www.toerismeprovincieantwerpen.be D/2013/45/224 – NUR 501 – ISBN 978-90-209-7173-6 Printed in China Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

6

dorpsschoon/erfgoed

panorama

✓

✓

✓

✓

✓

✓ ✓

✓ ✓

natuurschoon

✓

kasseien

✓ ✓

klimwerk (=helling)

✓ ✓

49,1 39,3

✓ ✓

1

Stad Antwerpen en omgeving

2

Essen

47

✓

3

Malle

42,4

4

Brasschaat

45,3 33,6

5

Meersel-Dreef (Hoogstraten)

59,8

✓

✓

✓

6

Vorselaar

49 22,5

✓ ✓

✓ ✓

✓ ✓

✓ ✓

7

Lille

39

✓

✓

8

Retie

44,3

✓

✓

Balen

43,8 55,2

✓

✓ ✓

9

10

haalbaar voor kinderen

afstand (km)

Fietstochten kiezen

10

Postel (Mol)

60

✓

✓

✓

11

Ravels

55

✓

✓

✓

12

Westerlo

51,3

✓

✓

13

Heist-op-den-Berg

42,5

14

Zoersel

32

✓

15

Sint-Amands

45

✓

16

Mechelen

17

Boom

18

Lier

19

Wuustwezel

20

Geel

✓

55,8

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓ ✓ ✓ ✓

✓ ✓

✓ ✓

✓

✓

38

✓

47,5

✓

64,5 44,8 72,5 49,5

✓

✓ ✓

✓

wandeling fietstocht

B S TA OOM D A NT W ER PEN en om g eving

23 01

D wa l e n d o o r vEN erl at e n k l e i p u t t e n LANGS PARKEN FORTEN e n EN mij m eD r eANTWERPEN n langs de Rupel IN RON

Praktisch AFSTA n Afsta Nd D 10,8 km.

49,1 km; verkorting 39,3 km Ve ve rtre rt re k p l a aats ats Grand Steenplein, Café Kaai tussen bereik knooppunten je door de 57 A12 ente56. verlaten bij

afrit Boom. Je volgt het centrum en aan de tweede lichten ga je rechts richting Centrum/Niel. Beneden aan de T ga je links onder parkeren. de brug door. Bij het oprijden van de rotonde op het marktplein neem rechts de smalle Windstraat naast de supermarkt.

Aan de Be w e gw i jz je e ri n g Fietsknooppuntennetwerk Provincie Antwerpen: Rupel ga> 56 je links. ’t Steen > 03 > 15 > 02 > 06 > 05 > 07 > 80 > 10 > 09 > 14 > 33 > 43

Pa rk e re n Binnen de Ring om Antwerpen moet je betalen om te

> 40 > 58 > 57 > ’t Steen. Ingekorte lus: ’t Steen > 56 > 03 > 15 > 02 > 06 Voor gratis langdurig parkeren passeer je Grand Café Kaai en > 05 > 07 > 80 > 10 > 09 > 40 > 58 > 57 > ’t Steen. de daaropvolgende parking. Je houdt steeds rechts aan tot je rechts een klinkerweg een kleine bereikt.

Aar d va n doodlopende d e w e g Verharde wegen.inFietsen in dewoonkern stad vraagt oplettendheid. 37% verkeersvrij.

AAR D VA N D E W E G Asfalt op de Rupeldijk, grind- en vlonderpaden in enri grindwegen in de2, tweede kleiput.

Aan vuDe Schorre, l l e n d k a aaardertm ate a a l Fietskaart Fietsknooppunten­ PA RKEREN

netwerk Provincie Antwerpen of de Fietskaart Antwerpen en Onmogelijk voor buggy’s en rolstoelen; honden omgeving. Beide kaarten zijn te koop via www.tpa.be of in het aangelijnd in De Schorre; bij nat weer glibberig in de tweede plaatselijke toerismekantoor. kleiput.

TOE GA N KEL I JK H E I D

Me er i n fo rm ati e INFOR M ATI E

»» Antwerpen Toerisme & Congres, Grote Markt 13, 2000 Antwerpen, »» Toerisme Rupelstreek: Schommelei 1/3, 2850 Boom, tel. (0)3 232 01 03, toerisme@stad.antwerpen.be, tel. 03 880 76 25, fax 03 880 76 11, toerup@pandora.be, www.antwerpen.be/visit www.toerismerupelstreek.be. »» Toerisme Provincie Antwerpen, Koningin Elisabethlei 16, »» Recreatiecentrum De Schorre: Kapelstraat 83, 2850 Boom, 2018 Antwerpen, www.toerismeprovincieantwerpen.be tel. 03 880 76 00, fax 03 880 76 11, info@deschorre.provant.be, www.deschorre.be.

Fie t sve rh u u r Freewieler, Steenplein 1a, 2000 Antwerpen, tel. (0)3 213 22 51, info@v-zit.be, www.v-zit.be

ETE N & D R I N KEN

Grand Kaai: Kaai 40, tel. 03 843 33 12, Fie» t»svri e n dCafé e l i jk e te n en s l2850 a p e nBoom, www.logereninvlaanderen.be fax 03 843 33 14, www.kaai.be, geopend dag. 10.00-24.00 u, Za l i g e p i c kn i c k p l e kje s Park Spoor Noord, Rivierenhof, stijlvol, panoramisch uitzicht over de Rupel, zomerterras, Nachtegalenpark en Fort Borsbeek heerlijke ontbijtkeuze. »» Taverne De Schorre: Kapelstraat 83, 2850 Boom, tel. 03 880 75 41, dag. vanaf 11.00 u, ’s zomers vanaf 10.00 u, cafetaria, snacks, terras. »» Café Bij Sanny en Patje: Nieuwstraat in Terhagen. »» Restaurant Epicurus: Kardinaal Cardijnstraat 46, 2840 Terhagen, tel. 03 888 33 11, ma.-wo. gesloten, juli gesloten. »» Eetcafé ’t Steencaycken: Hoek 76, 2850 Boom, tel. 03 888 53 63, steencaycken@hotmail.com, www.steencaycken.be, geopend ma., wo.-do. 12.00-21.00 u (keuken tot 19.00 u), vr.-zo. 12.00-22.00 u (keuken tot 20.00 u), di. gesloten.

Merksem

N180

AFSTAND

N130

2

Antwerpen Linkeroever

56 MAS

HOOGTE

N120

km

Borgerhout

03 Sterckshof

Burcht

Deurne Zuid

Berchem

Hoboken

1 2

15 A13

4 Fort van Wommelgem

05

40

Luchthaven Park Vogelzang

Park Den Brandt

06

Fort van Borsbeek

N1

4550 m

Middelheim

Oosterveld

Moretusburg

Fort 8 Schoonselhof

09

Fort 6

Fort 7

14 N106

Elsdonk

07

6

N10

Oude God

MORTSEL 10

Molenveld

EDEGEM

HOVE

33

5

6

Vertrek

1

Het Steen

1,1 km

2

MAS

6,9 km

3

Rivierenhof

5 80

4

Fort Wommelgem

5

Fietsknooppunt 80 - Boechout

29,3 km

6

Fietsknooppunt 09 - Edegem

43,9 km

7

Nachtegalenpark

30,3 km

6

Fietsknooppunt 09 - Edegem

34,1 km

7

Fietsknooppunt 40

Voor gratis updates surf naar www.dichtbijhuisgidsen.be 81

SITUERING

Hof van Boechout

Bos van Moretus

NEDERLAND Turnhout

HEMIKSEM

ANTWERPEN

BRUGGE Oostende

650 m

N174

1

12,0 km

E19

Antwerpen Stad GENT

E17

Schelde E40

BRUSSEL

0m

AARTSELAAR

60 m

20,2 km

NOORDZEE N171

7

BOECH OUT

N117

N148

3 4

VERKORTING

43

Wilrijk

5,1

R EFER EN TIEPU N TEN

02

BORSBEEK

Kiel

Valaar

13,3

0m

n

N116

R10

7

10,7

R11

S c h ij Groot

N184

R1

8,7

N112

Provinciaal Domein Rivierenhof

Zurenborg

N113

1,4

20 m

58

Zuid

8,0

3

57

ANTWERPEN

2,0

40 m

Deurne Centrum

2/1

Deurne Noord

1 Het Steen

MOEILIJKHEID

39,3 km

Eilandje

Park Spoor Noord

VERKEERSVRIJ

49,1 km 35 %

N129

E313 E19

E40

LEUVEN WAVER

KONTICH

Albertkanaal

HASSELT

Dijle

BERGEN Dinant

LUIK

fietstocht

01

STAD ANTWERPEN en omgeving L A NGS PA R K E N E N FORT E N I N E N R ON D A N T W E R P E N

Fietsen in de stad Antwerpen, waarom niet? De laatste decennia leverde het bestuur grote inspanningen om de fiets­infrastructuur te verbeteren in de Scheldestad. Tijdens deze culturele fiets­tocht bezoek je het nieuwe Museum aan de Schelde (MAS) en het aantrekkelijke nieuwe park Spoor Noord. Ook de 19de-eeuwse parken en forten vormen een oase van rust en schoonheid.

De fietstocht Van ’t Steen naar ’t MAS Aan de kaaien van de Schelde bevind je je in de bakermat van Antwerpen.

Het Herensteen staat er een beetje eenzaam bij aan de waterkant. In 1303 stond het Herensteen bekend als een gevangenis. Bij de aanleg van de Scheldekaaien in 1880 verdwenen hier meer dan 700 middeleeuwse woningen.

1, tussen knooppunt 57 en 56. Langs de

1 » 2 Je vertrekt aan Het Steen

1,1 km

Schelde­kaaien fiets je in de richting van knooppunt 56. Zo kom je op het

2, het recent geopende Museum

Eilandje. Even verder zie je het MAS aan de Stroom.

Het Eilandje ontstond in de 16de eeuw. Napoleon liet er dokken graven. Die eerste dokken betekenden het begin van de uitbreiding van de Antwerpse haven.

De buurt veranderde de laatste jaren sterk. Oude pakhuizen werden moderne lofts. Het stadsarchief vond een onderkomen in het Felixpakhuis. Hier is ook het nieuwe Museum aan de Stroom, het MAS, gebouwd in 2011. Het lijkt op een groot pakhuis, maar dan vol kunst en geschiedenis. Parkeer je fiets en neem de roltrappen naar het Panoramadak. Hier heb je een prachtig uitzicht over Antwerpen. De toegang tot het terras is gratis.

2 » 3 Als je langs Park Spoor Noord passeert, kun je je nog moeilijk voorstellen

5,8 km

dat hier een oud afgeleefd spoorwegterrein was. Het park kwam er als antwoord op de grote behoefte aan open ruimte en natuur in het noorden van Antwerpen. Het is 18 ha groot en heeft ligweiden en vele mogelijkheden om te sporten. Volg verder de richting van knooppunt 03. Nadat je nog enkele 13

drukke invalswegen hebt gekruist, kom je eindelijk aan in het 144 ha grote

3.

Provinciaal Domein Rivierenhof

Op naar de groene periferie van Antwerpen Net voorbij de Grote Schijn zie je het sprookjesachtige kasteel Sterckshof, met al zijn torentjes in bak- en zandsteenstijl. Momenteel herbergt het kasteel Het Zilvermuseum. Het kasteel Ter Rivieren is het tweede kasteel van dit mooie park.

3 » 4 Je rijdt voorbij de oude Schranshoeve om het domein te verlaten. Via een

5,1 km

fietstunnel onder de R11 vervolg je via knooppunt 15 je weg naar het Fort

4, gelegen aan knooppunt 02. Je fietst langs de achter-

van Wommelgem

zijde van het fort, maar nieuwsgierigen kunnen ook door het fort fietsen (zie pijlen Fort).

Een van de grote werken die zich in 1859 in Antwerpen voltrokken, was de bouw van nieuwe versterkingen en forten rond de stad, de zogenaamde Brialmont­ omwalling. Die verdween deels in 1965 om de aansluiting met de Kennedytunnel mogelijk te maken. Vijftien stadspoorten sierden de toegangen tot de stad en rond de stad verrezen acht forten. Die werden lang verwaarloosd, maar krijgen nu nieuwe bestemmingen. Op deze fietstocht kom je voorbij zeven van deze forten.

Langs de ijsboer 4 » 5 Via de knooppunten 02, 06, 05 en 07 vervolg je je tocht. Eens je het Fort van

8,2 km

Borsbeek voorbij bent, zit je echt op het platteland. Bij een van de laatste boerderijen van de streek kun je ’s zomers een lekker ijsje kopen. Je fietst hier zogoed als in het verlengde van de start- of landingsbaan van de luchthaven van Deurne.

Rond 1900 verbleef de Antwerpse burgerij tijdens de zomer graag in Boechout, Hove en Edegem. De zomerburgerhuizen kregen namen als Villa Jeanne, Villa Paul of Het Fruithof. Vandaag kun je in de Boomgaard lekker genieten van een hapje en een drankje.

5 » 6 Aan knooppunt 80 kun je even afwijken naar knooppunt 81. Dan heb je een

9,1 km

mooi uitzicht op de stellingmolen van Boechout. Iets verderop ligt het oude

5, verstopt in het groen. Het wordt nog altijd bewoond

Hof van Boechout

door afstammelingen van de drukkersfamilie Plantijn-Moretus.

Vanuit Boechout vervolg je je route naar Mortsel via knooppunt 10.

14

Op 5 april 1943 wilden de geallieerden de Duitse ERLA-fabriek in de buurt van Mortsel bombarderen. Tragisch genoeg misten ze hun doel en kwam de bommenregen op Mortsel zelf terecht. Net geen duizend burgerslachtoffers, onder wie tweehonderd schoolkinderen, kwamen om het leven.

Via enkele mooie verkavelingen van voor de Eerste Wereldoorlog en tijdens het interbellum bereik je de drukke Prins Boudewijnlaan. De wijk Elsdonck, zoals deze omgeving wordt genoemd, was oorspronkelijk een aanzienlijk bos van de Antwerpse Sint-Michielsabdij. Zo kom je aan op knooppunt 09

6.

in Edegem

Deze groene verkeersader, de Prins Boudewijnlaan, werd al aangelegd in de jaren twintig van de vorige eeuw om het gebied van Kontich en Edegem te ontsluiten.

De verkaveling van de mooie kasteeldomeintjes volgde in de jaren vijftig en zestig. Je vindt er een mengeling van bel-etagewoningen en landhuizen.

Verkorting

6kun je de route eventueel inkorten.

6 » 7 Bij knooppunt 09 in Edegem

3,3 km

Je volgt dan de bewegwijzering naar knooppunt 40,, in de buurt van het

7. Van hieruit kun je dan de gewone route verder volgen.

Nachtegalen­park

Langs het groen van Wilrijk en Hoboken 6 » 7 Vanaf knooppunt 09

14,6 km

6duik je het fietstunneltje in onder de E19. Aan de

andere zijde rijd je naast Fort 6 verder naar knooppunt 14. Hier kun je genieten van de mooie tuinaanleg van de Universiteit Antwerpen en het Universitair Ziekenhuis. Vervolg je route richting knooppunt 33. Net voorbij het viaduct van de A12, aan Fort 7, vind je de aantrekkelijke kinderboerderij van Wilrijk, in een straat met een hele mooie naam: Lievevrouwkesbosweg.

Je fietst nu langs de achterzijde van de begraafplaats Schoonselhof. Net voor Fort 8 kun je rechts naar de begraafplaats Schoonselhof.

Begraafplaats Schoonselhof is zeker een omweg waard. Via het landelijke, bakstenen ingangsgebouw met rieten dak rijd je het oude kasteeldomein van 84 ha in.

Schoonselhof werd aangelegd naar het voorbeeld van de begraafplaatsen van Bremen en Hamburg. Het werd in 1921 in gebruik genomen. De perken werden verhoogd en omringd door hagen en afwateringskanalen. Het erepark N ligt prachtig in het midden van een groot grasperk. Dit is wellicht het mooiste kerkhof in Vlaanderen, de laatste rustplaats van heel wat bekende Vlamingen.

Fiets gerust wat rond in dit prachtige domein en ontdek de grafmonumenten van bekende Vlamingen. Je verlaat de begraafplaats via dezelfde ingang.

15

Drie kasteeldomeinen worden een openbaar park

7fietst, rijd je vanaf knooppunt 43

Voor je naar het Nachtegalenpark

nog voorbij een exclusieve villawijk. Die parkwijk biedt een staalkaart van stijlen in de villabouw tussen 1911 en nu. Als je nog bouwplannen hebt, kun je natuurlijk zelf nog wat lanen ontdekken in deze mooie omgeving.

Toen de Stad Antwerpen in 1910 de drie kasteeldomeinen Vogelenzang, Middelheim en Den Brandt aankocht om er een openbaar park van te maken, was het zoeken naar een geschikte naam. Een pientere schepen had op een oud plan het toponiem ‘Nachtegaalshoek’ ontdekt. Zo kregen de drie domeinen de naam Nachtegalenpark. Een oud boerderijtje werd later omgebouwd tot taverne Het Nachtegaaltje. Sinds kort is ook het voormalige politiekantoor, bij knooppunt 40 in het park, een restaurant geworden. In de Middelheimlaan vind je het Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst. Een wandeling door de permanente tentoonstelling in het oude kasteeldomein vormt een mooie afwisseling op deze fietstocht.

Terug naar de stad 7 » 1 Via het Koning Albertpark, waar je langs de brouwerij De Koninck fietst,

5,2 km

bereik je het centrum van Antwerpen. In de Leopoldstraat is het ook de moeite om even te stoppen aan de Bourlaschouwburg. Op de eerste verdieping is een stijlvol wienercafé. Door de smalle straatjes van het Sint-Andrieskwartier bereik je opnieuw de Scheldekaaien. Je kruist de drukke Nationalestraat, bekend om zijn hedendaagse modewinkels. Via de smalle straatjes rond de Sint-Andrieskerk bereik je weer de Scheldekaaien,

1, tussen de knooppunten 57 en 56.

en kom je opnieuw aan Het Steen

16