inhoudsopgave_68

Inhoud

Een woord van dank

11

Voorwoord door Justine van Lawick

13

Proloog

15

Situering van de opzet van dit boek

17

1

23

Een samenvattend overzicht van de gehechtheidstheorie

1.1 In den beginne is er in elk gezin ook gehechtheid‌ 1.1.1 Definitie van enkele centrale begrippen 1.1.2 De historische situering van de gehechtheidstheorie 1.2 De ontwikkeling van gehechtheid 1.2.1 De aanzet voor het opbouwen van gehechtheid voor de geboorte 1.2.2 De ontwikkeling van gehechtheid na de geboorte 1.3 Individuele verschillen in type of kwaliteit van gehechtheid bij kinderen 1.4 Het concept van interne werkmodellen van gehechtheid, geplaatst in een ontwikkelingspsychologisch kader 1.4.1 Het ontstaan en de werking van representaties of interne werkmodellen van gehechtheid 1.4.2 De ontwikkeling van interne werkmodellen van gehechtheid 1.4.3 Interne werkmodellen en affectregulatie 1.5 Intergenerationele overdracht van gehechtheid 1.5.1 Een model van intergenerationele overdracht 1.5.2 Samenvattend overzicht van onderzoek dat de intergenerationele overdracht van gehechtheid tussen ouders en kinderen illustreert 1.5.3 MediÍrende processen bij de intergenerationele overdracht van gehechtheid 1.6 Neurobiologische grondslagen van gehechtheid en trauma 1.6.1 De ontwikkeling van baby en peuter vanuit biopsychosociaal perspectief 1.6.2 De ontwikkeling van de neurobiologie en de impact ervan

KHFKWLQJVSUREOHPHQ LQGG

24 24 25 29 29 30 33

36

36 40 41 46 46

51

59 66 66 67

6

hechtingsproblemen in gezinnen

1.6.3 De invloed van interpersoonlijke ervaringen, van gehechtheid en van de sociale omgeving 1.6.4 Effecten van trauma 1.7 Kritische afsluitende kanttekeningen

2 Een pleidooi voor de integratie van de hechtingstheorie binnen het werkveld van de systemische gezinstherapie 2.1 Inleidende bedenkingen 2.2 Uitgangspunten van het actuele systeemtherapeutisch denkmodel 2.3 De visie van Robert Marvin omtrent de implicaties van het wetenschappelijk onderzoek over hechting voor het werkveld van de systemische gezinstherapie 2.4 Het integratiemodel van James McHale: de impact van systeemfactoren op de relationele representaties van gehechtheid 2.5 Besluit

Intermezzo: PoÍtische dialoog tussen de aanklampende en de gereserveerde hechtingspositie 3 Het pionierswerk van Byng-Hall 3.1 Algemene situering 3.2 De werking van gezinsscripts 3.2.1 De definitie van gezinsscripts, onderscheiden van gezinscenario’s, rituelen, mythen, verhalen en legenden 3.2.2 De toepassing van de scripttheorie binnen een systemisch denkmodel 3.3 De klinische toepassing van het werken met familiescripts 3.3.1 Het intergenerationeel doorgeven van familiescripts als onderdeel van de zoektocht naar identiteit 3.3.2 Het herschrijven van familiescripts 3.4 Werken met het concept van veilige versus onveilige gezinsgehechtheid 3.4.1 Verbreden van de gehechtheidstheoretische processen van een duaal gebeuren naar een gezinsgebeuren 3.4.2 Psychotherapie en supervisie als situaties waarin een tijdelijke basis van veilige gehechtheid kan worden opgebouwd 3.4.3 Werken met mythen en legenden die te maken hebben met veilige gehechtheid 3.5 Klinische toepassingen van het model van gezinsgehechtheid van Byng-Hall bij het werken met paren en gezinnen

KHFKWLQJVSUREOHPHQ LQGG

68 69 72

75 75 76

80

85 90

91

93 93 97

97 99 103

103 106 108

108

116

118

121

inhoud

7

3.5.1 Het oplossen van zorg- en autoriteitsconflicten in een gezin 3.5.2 Het behandelen van conflicten rond afstand en nabijheid in partnerrelaties 3.5.3 Positief herkaderen van scripts rond het opvoeden van de kinderen 3.5.4 De draaglast verminderen van geparentificeerde kinderen in gezinnen met patronen van onveilige gehechtheid 3.5.5 Scripts bij het stichten van een gezin 3.5.6 Rouwgebonden scripts 3.5.7 Afgebroken scripts bij een echtscheiding, bij het krijgen van een handicap of een chronische ziekte 3.6 Afsluitende kanttekeningen

122

4

151

De visie van Willi op hechting

4.1 Een inleidende situering van het model van Willi 4.2 Collusie en co-evolutie als psychotherapeutische wegwijzers in een doolhof van conflicten en spanningen van een bepaald interactiepatroon 4.2.1 Focus van collusie als wegwijzer naar het ziekmakend gemeenschappelijk grondthema 4.2.2 De centrale rol van het mechanisme van projectieve identificatie in partnercollusies 4.2.3 Een overzicht van de soorten collusionele grondthema’s binnen partnersystemen 4.2.4 Focus van co-evolutie als zoektocht naar tot dan toe vermeden ontwikkelingsopdrachten van het verkrampte interactiesysteem 4.2.5 Gezinscollusie als vorm van geblokkeerde gezinsco-evolutie 4.3 Het klinisch werken van Willi met de nabijheid-afstandscollusie 4.3.1 De interactiepatronen van de nabijheid-afstandscollusie 4.3.2 De bijdrage van relatietherapie als poging om co-evolutie rond gehechtheid op gang te brengen

5

De betekenis van kinderlijke hechtingservaringen en van gezinsgehechtheid in verschillende levensfasen en in diverse leefcontexten

5.1 Gehechtheid als construct van psychologische ontwikkeling 5.2 De studie van de impact van het hechtingsthema in de adolescentie 5.2.1 Het werk van Stacy Cretzmeyer: de toepassing van de gehechtheidstheorie op de adolescentieperiode

KHFKWLQJVSUREOHPHQ LQGG

128 134

136 141 143

144 146

151

152

152

154

155

159 167

173 173

174

179 179 180

180

8

hechtingsproblemen in gezinnen

5.2.2 Het perspectief van Susan Mackey: de integratie van de gehechtheidstheorie binnen een systemische kijk op adolescentie 5.2.3 Studie door Carole Pistole van de impact van hechtingsdynamiek bij adolescenten bij de overgang naar hoger onderwijs of in een eerste baan 5.3 Studie van de impact van hechtingsdynamiek in de partnerrelatie 5.3.1 Het werk van Judith Feeney: toepassing van het hechtingsperspectief binnen een systemische visie op partnerrelaties 5.3.2 Het EFT- en EFFT-model van Susan Johnson als een systemische benadering om de volwassen gehechtheid te beĂŻnvloeden bij paren en gezinnen 5.4 De impact van de hechtingsdynamiek op oudere echtparen en hun families 5.5 De impact van het hechtingsthema op specifieke gezinscontexten met ernstige problemen 5.5.1 Een systemisch perspectief op partnergeweld vanuit de gehechtheidstheorie door Claire Haslam en Phyllis Erdman 5.5.2 Een systeemtherapeutische behandeling van gezinnen waarin seksueel misbruik plaatsvindt, rekening houdend met gezinsgehechtheid door Sylvia Marotta 5.5.3 Het werk van Pamela Alexander: de gehechtheidstheorie en het gezinssysteemmodel als referentiekaders bij het begrijpen van de intergenerationele overdracht van kindermishandeling

6 De klinische integratie van het hechtingsthema in mijn eigen werk als systeemtherapeut 6.1 Hechting en loyaliteit in de praktijk van de jeugdhulpverlening 6.1.1 Inleiding 6.1.2 Loyaliteit als centraal concept binnen het contextuele denken van Nagy 6.1.3 Loyaliteit versus gehechtheid in de jeugdhulpverlening 6.1.4 Loyaliteit als voorwaarde voor hechting in de jeugdhulpverlening 6.1.5 Er is meer van belang in opvoeding dan loyaliteit en hechting 6.1.6 De fundamentele discussie over de hechtingstheorie en de loyaliteitstheorie is nog maar net begonnen 6.2 Gehechtheid als een tweedimensionale dynamiek 6.2.1 De onderzoeksbijdrage van Klaus en Karin Grossmann: de rol van vaders in het hechtingsgebeuren in een gezin 6.2.2 Gehechtheid als tweedimensionaal concept 6.2.3 Een veilige basis van gehechtheid en differentiatie in de buitenwereld zijn twee aspecten van een bredere tweedimensionale dynamiek van gehechtheid 6.2.4 Gehechtheid is slechts ÊÊn van de mogelijke grondthema’s

KHFKWLQJVSUREOHPHQ LQGG

183

187 190

190

195 205

208

208

211

217

223 224 224 225 226 227 229

230 231

232 234

237 239

inhoud

6.3 De kracht van beeldende systeemtherapie 6.4 Gezinstherapeutisch werken met de focus op gehechtheid als relationeel grondthema 6.4.1 Uitdagingen voor de rol of positie van de gezinstherapeut 6.4.2 Intergenerationele exploratie van het disciplineringsthema en van het gehechtheidsthema 6.4.3 Gezinstherapeutisch werken rond gehechtheid in de hier-en-nu-interactie

9

240 242 242

252

256

Besluit

265

Bibliografie

267

KHFKWLQJVSUREOHPHQ LQGG