Inhoud
Inleiding
9
ACHTERGRONDEN 17 Landschap en Geologie 17 187.888 meren 17 Gesteenten en IJstijden 17 Sporen van de gletsjers 18 Finland groeit! 20 Klimaat 21 Middernachtzon 21 Ruska 21 Poolnacht 21 Noorderlicht 22 Flora en fauna 22 Ecosystemen 22 Dieren 25 Nationale parken 29 Geschiedenis 34 Prehistorie 34 ‘Fenni’ en Vikingen 35 Zweedse overheersing 36 Groothertogdom van Rusland 37 Onafhankelijkheid 37 Tweede Wereldoorlog 37 Moderne geschiedenis 39 Bevolking 39 Taal 39 Vrije tijd en het buitenleven 40 Wonen 40 Finnen in Nederland 42 Saami, volk van de zon en de wind 42 Kunst 45 Beeldende kunst 45 Saami kunst en handvaardigheid 48 Architectuur 48 Muziek 50 Literatuur 50
WW Finland 01 Branco.indd 5
PRAKTISCHE INFORMATIE Voor de reis Nuttige adressen Reisdocumenten/Douane Vervoer naar Finland Tijdens de reis Openbaar vervoer in Finland Accommodatie Wandelen en trektochten Fietsen en mountainbiken Golf Watersporten: kajakken, kanoën, raften, zeilen en surfen Paardrijden Sportklimmen en ijsklimmen Vissen Wintersport Van A tot Z Alarmnummers Brandstof Elektriciteit Eten en drinken Feestdagen Festivals en evenementen Geld (valuta/creditcards/ banken) Gezondheid Gevaren Internet Kaarten en boeken Kleding Literatuur Muggen Musea Openingstijden Parkeren Restaurants Souvenirs
51 51 51 52 53 56 56 58 60 62 64 64 65 65 66 66 71 71 71 71 71 72 72 73 73 73 73 74 74 74 75 75 76 76 76 76
04-05-11 09:29
Finland
6
Telefoneren Tijdsverschil Uitgaan Weerbericht Wegen en verkeersregels Zwemmen
77 78 78 78 78 79
BEZIENSWAARDIGHEDEN 81 Helsinki 81 Highlights 82 Geschiedenis 82 Helsinki verkennen 84 Helsinki’s bezienswaardigheden 88 De omgeving van Helsinki 102 Zuid-Finland Highlights Aanbevolen autoroutes De zuidkust, westelijk van Helsinki De zuidkust, oostelijk van Helsinki Häme
108 109 109 112 116 125
West-Finland 134 Aanbevolen autoroutes 134 Tampere 134 Highlights 135 De omgeving van Tampere 145 Turku / Åbo 148 Turunmaa-archipel 155 De westkust, Uusikaupunki-Kokkola 158 Ålandeilanden (Ahvenanmaa) Highlights Mariehamn De Archipel
171 171 174 176
Merengebied en Karelië Highlights Aanbevolen autoroutes Centraal Finland Saimaa merengebied
179 179 183 183 186
WW Finland 01 Branco.indd 6
Noord-Savo Noord-Karelië
202 211
Midden-Finland 222 Highlights 221 Aanbevolen autoroutes 221 Oulu 224 De Teerroute van Oulu naar Kajaani 230 Langs de Russische grens naar Kuusamo 238 Koillismaa, Kuusamo en Oulanka 239 Lapland (Lappi) Highlights Aanbevolen autoroutes Rovaniemi en Oost-Lapland Westelijk Lapland Noordoost-Lapland Finse woorden, begrippen en uitdrukkingen Register SPECIALE ONDERWERPEN Het Noorderlicht Bessen in alle smaken Allemansrecht Sauna Alvar Aalto Jari Litmanen WK saunazitten Bootexcursie Saimaameer en -kanaal Klein-Saimaa Gsm-werpen Wereldkampioenschappen Vrouwdragen ‘Shooting the Ruuna rapids’ WK Luchtgitaar spelen Prinses Beatrix en Kärsämäki WK Moerasvoetbal Kiutaköngäs stroomversnelling
248 249 250 252 267 281 295 298
22 24 31 41 49 130 131 188 189 196 210 217 226 228 239 244
04-05-11 09:29
INHOUD
Overstekende rendieren en elanden! Middernachtzon-excursie Onkamojärvi Sylvia Petronella van der Moer Saami godsdienst WANDELTIPS 1: Nuuksio Nationaal Park 2: Linnansaari eiland 3: de Koli-heuvels, Finlands ‘nationale landschap’ 4: nationaal park Patvinsuo 5: de Keizersronde van Rokua 6: de Kleine Berenroute 7: over de Pyhätunturi 8: de Hetta-Pallas trail 9: drielandenpunt Noorwegen-ZwedenFinland 10: Saana (1029 m), de heilige berg van de Saami 11: Kiilopää en de wildernis van Urho Kekkonen 12: de wilderniskerk van Pielpajärvi 13: de Lemmen-joki Gold Trail 14: Kevo Canyon
WW Finland 01 Branco.indd 7
250 266 284 288
105 199
FIETSTIPS 1: de scherenarchipel van Uusikaupunki 2: eilandhoppen vanuit Mariehamn 3: rondje Klein-Saimaa 4: rondje Hailuoto 5: mountainbiken rond Syöte KANOTIPS 1: Kolovesi 2: de Oulankajoki
7
161 177 189 229 240
201 246
215 218 232 245 262 277 279 280 285 288 291 293
OPGENOMEN KAARTEN Finland, ligging 8 Finland, algemeen 11 Finland, landstreken en regio’s 15 Finland, fysisch 19 Helsinki, centrum 90-91 Helsinki en omgeving 103 Zuid-Finland 110-111 West-Finland 137 Tampere 138-139 Turku 150-151 Ålandeilanden 172-173 Merengebied en Karelië 180-181 Kuopio, centrum 204-205 Midden-Finland 222-223 Oulu, centrum 225 Lapland 251 Rovaniemi, centrum 254-255
04-05-11 09:29
ach tergr o nde n
22
weer tevoorschijn. Overdag laat het duister van de poolnacht slechts een paar uur een bleek blauwachtig schemerlicht door. De maan, de sterren en het noorderlicht zijn in de poolwinter de voornaamste natuurlijke lichtbronnen.
Noorderlicht In de donkere nachten van het najaar en de winter is regelmatig het noorderlicht of poollicht te zien, een prachtig bewegend lichtfenomeen, dat ontstaat doordat elektrisch geladen deeltjes van de zonnewind met grote snelheid in de aardatmosfeer terechtkomen en daar botsen met atomen en moleculen. De naam noorderlicht, aurora borealis, is afgeleid van de Latijnse woorden ‘Aurora’, de godin van de dageraad en Borealis, ‘noordelijk’. Ook het Saamiwoord voor noorderlicht, guovsahas, houdt verband met de dageraad. Het dramatische lichteffect van het noorderlicht zorgde bij natuurvolken in het poolgebied voor tal van mythen en legenden. De Finnen noemden het revontulet, ‘vossenvuur’, wat voortkomt uit de legende dat het noorderlicht afkomstig was van vier enorme vossen die over de toendra renden en met hun zwaaiende staarten vonken de hemel in spatten. Het Noorderlicht De intensiteit van het noorderlicht kent een cyclus van ongeveer 11 jaar; de volgende periode van maximale intensiteit is rond 2011. De kans op noorderlicht is het grootst als de evenaar van de zon zich recht tegenover de evenaar van de aarde bevindt, 21 september en 21 maart. Het noorderlicht manifesteert zich in verschillende vormen en kleuren. Groene, blauwe en rode kleuren bewegen snel aan de hemel, ontstaan plotseling en veranderen voortdurend van vorm. Het noorderlicht is nooit hetzelfde en variëert van banden en bogen aan de hemel, tot gor dijnen van licht of pulserende velden. De meeste lichteffecten duren 10 tot 30 minuten en de meeste kans op het zien ervan heeft u rond middernacht. Meer informatie: de website van het Fins meteorologisch instituut: aurora.fmi.fi (o.a. voorspelling activiteit van het noorderlicht), Huis van het Noorderlicht, Sodankylä, www.arcticacademy.fi. De Belgische weer man Ruben Weytjens heeft een interessante website over het noorder licht: www.lapilapland.be.
Flora en fauna Ecosystemen Geologische krachten en ijstijden, in combinatie met een afgelegen ligging, zorgden ervoor dat in Finland nog grote gebieden oerbos, ongerept bergland en toendra voorkomen. Finland ligt in het boreale en arctische klimaatgebied. Planten en dieren hebben zich aangepast aan een koude
WW Finland 01 Branco.indd 22
04-05-11 09:30
flo ra en fau na
23
Noorderlicht met groen-paarse strepen tijdens een nachtelijke sneeuwscooterexcursie bij Salla
lange winter met veel sneeuw en een korte zomer. In Finland zijn drie verschillende ecosystemen te onderscheiden, die elkaar globaal van zuid naar noord opvolgen (en die elkaar in de bergen van laag naar hoog opvolgen): Boreale naaldbos (taiga) De boreale naaldbossen liggen als een aaneengesloten gordel rond de noordpool. Men duidt deze zone ook wel aan met de Russische naam ‘taiga’. De boreale naaldbossen bedekken bijna 70% van Finland en bestaan voor het grootste deel uit fijnsparren, grove dennen, en ‘eilanden’ van berken, lijsterbesssen en elzen. De meest voorkomende boom, de fijnspar (Picea abies) heeft naar het noorden toe als aanpassing aan de grote winterse sneeuwmassa’s een kenmerkende slanke kandelaarvorm ontwikkeld. De naaldbossen van Finland hebben doorgaans een ondergroei van heide, mossen, rendiermos en bessen. Vooral de bosbessen en veenbessen zijn karakteristiek voor de dennenbossen. Slechts een klein deel (3%) van de Finse bossen is nog oerbos. Het grootste deel van alle bossen wordt commercieel beheerd voor de houtproductie. Het boreale naaldbos wordt in Finland onderbroken door meren, rivieren en grote veenmoerassen. In deze moerassen groeien vooral veenmos, wollegras, maar ook zeldzame planten als zonnedauw, en in Lapland de heerlijke Lakka of kruipbraam. Naar het noorden toe, en in de berggebieden gaan de naaldbossen over in berkenbossen. De noordgrens voor dennen en sparren ligt niet gelijk, zodat de noordelijkste naaldbossen uitsluitend uit grove den bestaan.
WW Finland 01 Branco.indd 23
04-05-11 09:30
PRAKTISCHE INFORM AT I E
58
door comfortabele stoom- en motorboten. Er is een grote keuze uit routes en cruises, variërend van dagexcursies tot meerdaagse tochten door de unieke labyrinten van het Saimaameer. De meest populaire routes in het Merengebied zijn de Zilverlijn tussen Hämeenlinna en Tampere, de Dichtersweg tussen Tampere en Virrat, de cruise tussen Jyväskylä en Lahti op het meer van Päijänne, en de bootexcursie Lappeenranta-Savonlinna-Kuopio, en een tocht door het Saimaakanaal naar de Russische stad Vyborg. Op sommige trajecten kunt u uw auto over de weg naar de eindbestemming van de boottocht laten vervoeren. Vraag bij de verschillende rederijen naar deze chauffeursservice. Populaire boottochten langs de kust zijn de trajecten Turku-Naantali, Helsinki-Porvoo, en een dagtrip naar Tallinn in Estland. Het cruiseseizoen loopt van half juni tot half augustus.
Accommodatie U vindt in Finland een groot aanbod aan accommodaties, variërend van campings, boerderijvakanties, campinghutten, vakantiehuisjes tot hotels. Een uitgebreide selectie van accommodaties kunt u vinden op de website van het Fins verkeersbureau: www.visitfinland.com. Via deze website kunt u brochures aanvragen van campings, hostels, vakantiehuisjes, hotels, en boerderijvakanties.
Hotels, motels Finse hotels en motels zijn over het algemeen van goede kwaliteit en de kamers beschikken meestal over douche, toilet, radio, telefoon en televisie. Tot de standaarduitrusting van vrijwel elk hotel behoort een sauna, niet zelden met een zwembad. Veel hotels organiseren regelmatig dansavonden en zijn zo – vooral op het platteland – een sociaal ontmoetingspunt voor de plaatselijke bevolking.
WW Finland 02 Branco.indd 58
In de meeste hotels buiten Helsinki is het ontbijt (meestal in buffetvorm) bij de prijs inbegrepen. Een aantal hotelketens hanteert een systeem van hotelcheques (Finn Cheque), die u van tevoren aanschaft en waarbij u een vaste prijs betaalt van circa e 45 per persoon per overnachting bij een groot aantal hotels in Finland.
Kamperen De voordeligste manier van overnachten is kamperen, vooral als u het recht benut om in de vrije natuur te kamperen (het zogenaamde ‘allemansrecht’, zie pag. 31). Finland telt meer dan 350 campings (Leirintäalue), waarvan ongeveer 200 zijn aangesloten bij de Finse Toeristenvereniging (blauwwit schild met een tent in een C). De campings liggen doorgaans op de mooiste locaties en zijn onderverdeeld in een 1-2-3 sterrensysteem; reken op prijzen rond e 15-20 voor 2 personen en een tent of caravan. Zo´n 100 campings zijn ook ‘s winters geopend. Veel campings verhuren ook eenvoudige blokhutten voor 2-6 personen met kookgelegenheid en koelkast, sommige met verwarming, wasgelegenheid en toilet. Op de meeste campings kunt u de ‘Camping Card Scandanavia’ aanschaffen voor e 6, waarmee u per overnachting e 2 korting krijgt. De website www.camping.fi geeft een database van alle Finse campings. In de meeste natuurgebieden is vrij kamperen toegestaan. In de nationale parken gelden echter aparte beperkingen en vindt u gratis bivak- of kampeerplaatsen (doorgaans niet bereikbaar vanaf de weg) met water, vuurplaats, een stapel brandhout, een bijl en een toilet.
Blokhutten en vakantiehuisjes Een populaire manier om uw vakantie in Finland door te brengen is een verblijf in een van de vele duizenden blokhutten en vakantiehuisjes (möki of lomamöki).
04-05-11 10:41
ti jdens DE REIS
59
Het ‘allemansrecht’ maakt vrij kamperen in de natuur mogelijk. Op de Ålandeilanden moet men wel genoegen nemen met een stuk rots De meeste huisjes liggen op campings of in een van de 200 vakantiedorpen (matkailukeskus of lomakeskus), verspreid over het land. De keuze aan vakantiehuisjes reikt van eenvoudige campinghutten tot luxueuze bungalows. Doorgaans zijn ze zeer compleet uitgerust met linnengoed, keukengerei, brandstof en vaak ook een sauna en een roeiboot. Steeds meer vakantiedorpen bieden hun gasten bovendien een veelzijdig programma met excursies, wandelingen, barbecueavonden, kanoën etc.
Bed & breakfast, boerderijvakanties, jeugdherbergen Voordeliger dan hotels zijn overnachtingen bij particulieren. Prijzen liggen hier rond e 20-30 per kamer per nacht. Een leuk alternatief is een overnachting op een van de circa 500 boerderijen die zijn ingericht op deze vorm van verblijf. De boerderijen liggen veelal in een ongerepte, landelijke omgeving en meestal
WW Finland 02 Branco.indd 59
aan het water. Hier kunt u vissen, roeien, wandelen en uiteraard ook meehelpen bij het werk op de boerderij, zoals het hooien of het verzorgen van de dieren. De kamers zijn altijd zeer schoon en bevinden zich in het hoofdgebouw of in een bijgebouw. De badkamer moet meestal gedeeld worden met anderen. Een sauna staat u altijd ter beschikking. U kunt volpension, halfpension of een overnachting met ontbijt boeken. Veel boeren verhuren ook appartementen met keuken of zomerhuisjes met zelfverzorging. De prijzen variëren al naargelang de standaard van de accommodatie en de ligging. Een dertigtal boerderijen is aangesloten bij ECEAT-Finland (European Centre for Ecological and Agricultural Tourism). Dit zijn doorgaaans boerenbedrijven waar organisch of biologisch-dynamisch wordt gewerkt, en waar bijzondere aandacht is voor natuurbescherming en cultuurhistorie. De ECEAT-boerderijen bieden B&B accommodatie en hebben
04-05-11 10:41
bezienswaardighe d e n
224
Oulu q Oulu is de grootste en de meest kosmopolitische stad van Noord-Finland en hoofdstad van de gelijknamige provincie. Het is een gezellige universiteitsstad met veel cafĂŠs en terrassen en een levendig marktplein aan het water, een prima plek om cultuur op te doen na een verblijf in de stille natuur van Kainuu of Lapland.
Geschiedenis Oulu ligt aan de Botnische Golf op een kruispunt van belangrijke wegen. In 1607 werd aan de monding van de Oulankajoki door de Zweedse koning fort Oulu gesticht als belangrijk administratief centrum en militair depot voor expedities in de binnenlanden en naar Lapland. Het meer dan 400 jaar oude Oulu dankt zijn ontstaan vooral aan de export van teer, dat men vroeger gebruikte om schepen af te dichten. Teer won men uit naaldhout, dat men in speciale teergroeves verwerkte (branden). Tegenwoordig wordt in Oulu geen teer meer gebrand, maar is er nog steeds een grote houtverwerkende industrie en hebben zich hier veel hightechbedrijven gevestigd.
Oulu centrum Oulu is een stad van fietsers. Fietspaden voeren naar alle buitenwijken. Het Tourist Office heeft een gratis fietskaart voor u. Wie verblijft op de camping aan het strand van Nallikari kan eenvoudig naar het centrum fietsen over bruggen via Pikisaarieiland naar het centrale Kauppatori (marktplein). Maar u kunt zich ook laten rijden in het toeristische treintje Potnapekka, dat een rondrit van een uur maakt over fietspaden en stille weggetjes door de stad.
De vroegere pakhuizen aan de Kauppatori herbergen nu restaurants
WW Finland 03 Branco.indd 224
04-05-11 10:43
M idden-Finland
Toivoniemi
Toivoniementie
ä yl vä
9
Lammasseari
h h
MYLLYTULLI Lin
na
tu ka
tor
atu sik
atu
u
3
As
em
atu
ak
atu
4
luk
atu nk
kat
ı➤
ink
atu
ka cie
Mä
atu
atu
nk
tu
sto
isto
nk
ka
atu
ari
Ark
atu
tak
√5
tie
Sa
uta
tu
Ra
ka
Nu mm ika
ink
ikin
Ra
ina
jä He
istä
tu
kko pu
atu
Uu tu ka
To ri
He
Läv
tu
atu
ink
rin nte sa
op
atu
ka
ak
➤
Ale k
nk
atu
tu
ka
Ka
nk
er t
pä n
KUUSILUOTO
ee
sik
Se
sto
nin
em
tu
Alb
nta
on
rik
ari
jaa
As
Iso
atu
Sa
Me
ara
hu
ka
un
ter
nta
ita
Iso
Sa
ka
Ale
ns
MERITULLI
Sonnisaari
ink
ka
tu ke li
Pa k
To
Kii
y1
ks
■
Ra
7
Ka
ska % tu
an
6
My
2
llitu
Meritullin vierassatama
llyt ull ink
atu
ke lin
Ha
atu
Kir
Elba
atu
nk
ak
Uu
Oj
Ko u
Pokkisanväylä
atu
8
r ik
11
Ka s
0
Po ltt
tie
10
h h
int ie
ie k
ren
imo
isa
Pu rsit
➤
Pik
4
arm
Raatintie
än
Stadion
12
m
Lohitie
Raatin urheilukeskus
6
KOSKIKESKUS
Tuiran- ranta
äylä
Merikosken sillat
anv
Äm
Tu i r
Kuusisaari
225
tu
atu So
lis
tin ka
tu
Bezienswaardigheden 7. Kauppatori 8. Pikisari-eiland 9. Hupisaari-eiland en Ainolapark 10. Oulu Kunstmuseum 11. Tietomaa wetenschapscentrum 12. Museum van Noord-Ostrobotnië
tak
atu
ETU-LYÖTTY
Ra
Algemene informatie 1. Toeristische informatie 2. Post 3. Busstation 4. Treinstation 5. Luchthaven 6. Nallikari camping
Lim
ing
an
ka tu
N ▲
Oulu, centrum
WW Finland 03 Branco.indd 225
04-05-11 10:43
bezienswaardighe d e n
226
WK Luchtgitaar spelen Sinds 1996 wordt in Oulu het WK Luchtgitaar spelen georganiseerd. Een idee, dat oorspronkelijk absurd klonk, heeft met de jaren vaart gekregen en is uitgegroeid tot een evenement op internationaal niveau. Gezegend met een rockattitude komen muzikanten die een ingebeelde gitaar bespelen er uit de hele wereld op af, zelfs vanuit Japan en NieuwZeeland. ‘Surfen op je eigen luchtgitaar is de beste manier om een rockster te worden, als je dat nog niet bent.’ Informatie: www.airguitarworldchampionships.com; bron: website Finse ambassade in Brussel.
Hart van de stad is het Kauppatori aan het water, met terrassen en tot restaurants verbouwde pakhuizen. Op de hoek van het plein staat de Toripolliisi, de ‘Pleinpolitieagent’, een standbeeld van Kaarlo Mikkonen uit 1986. Het werd al gauw de mascotte van de stad. Bij de Toripolliisi begint Oulu’s belangrijkste winkelstaat, de Kauppurienkatu.
Bezienswaardigheden Tegenover de markt ligt in de baai van Oulu het eilandje Pikisaari, met het oudste houten huis van Oulu, het Matilahuis uit 1737. Tegenwoordig is er een klein zeemanshuismuseum gevestigd. Op het eilandje zijn veel oude fabrieksgebouwen opgeknapt en in gebruik als woonhuizen en ateliers voor kunstenaars. Ten noorden van het centrum ligt Hupisaari-eiland met het aangename Ainola wandelpark met tuinen, beekjes, een zomertheater en het populaire zomercafé Pilvikirsikka. Aan de rand van het park ligt het Oulu Kunstmuseum en het Tietomaa wetenschapscentrum, met een groot aantal interactieve exposities voor jong en oud. Een ander interessant museum in het Ainolapark is het museum van Noord-Ostrobotnië, het cultuurhistorisch museum van Oulu en omgeving. Tuinliefhebbers kunnen een bezoek brengen aan de Botanische Tuinen van de Universiteit van Oulu (5 km ten noorden van het centrum), met buitentuinen en twee piramidevormige tropische plantenkassen.
Praktische Informatie Oulu
Toeristische informatie Oulu Tourist Office, Torikatu 10, 90447031330, www.oulutourism.fi.
Eten en drinken Veel leuke restaurantjes liggen aan
WW Finland 03 Branco.indd 226
i
het Kauppatorimeer langs het water. Beroemd is restaurant Tervasoihtu in een pakhuis op nummer 24; hier serveert men nog het typisch Finse eten, dat de teerroeiers vroeger aten (9083115159).
04-05-11 10:43