INHOUD
Inleiding ACHTERGRONDEN Geschiedenis Een legendarisch begin Een geschiedkundig plaatje De Pqemysliden De bloeitijd onder Karel IV Hus en de hussieten Vierhonderd jaar Habsburgse overheersing Na de Eerste Wereldoorlog Onder het communisme Na de novemberrevolutie van 1989 Tsjechië Bouwkunst Economie Geografie, landschap en klimaat Geografie Het landschap Flora en fauna Langs de weg Het klimaat Taal en cultuur De taal Volksmuziek De volksliederen van Tsjechië en Slowakije Vlag en wapen Tradities en folklore Folkloristische en andere festiviteiten Korte uitleg van stijlen in de kunst Veelvoorkomende goden en termen bij beelden, schilderingen en fonteinen
WW Tsjechie 01.indd 5
9 11 11 11 11 14 15 15 18 21 22 23 25 26 27 28 28 28 29 29 29 32 32 32 32 33 33 35 35 38
Veelgebruikte termen uit de geestelijke wereld De Tsjechische keuken Eten… … en drinken In een eet- of drinkgelegenheid Sportieve activiteiten Watersport Voettochten Bergbeklimmen Vissen Fietsen Golfen
38 39 39 40 40 41 41 41 41 41 41 42
PRAKTISCHE INFORMATIE Accommodatie Ambassades Bagagedepots Benzine en benzinestations Bioscopen Douane Elektriciteit Eten en drinken Fotograferen Geld en bankzaken Gezondheid Huisdieren Informatie Kaarten/plattegronden Kleurmarkeringen Klimaat/beste reistijd Kranten en tijdschriften Naamswijzigingen Officiële feestdagen Openingstijden Post Reisdocumenten Taxi’s Telefoneren
43 43 43 43 44 44 44 44 44 44 44 45 45 45 45 45 46 46 46 46 46 47 47 47 47
31-01-2007 10:36:05
LANDNAAM TSJECHIË
6
Tijdverschil Vervoer in Tsjechië Water Woordenlijst
47 47 50 50
BEZIENSWAARDIGHEDEN Praag Geschiedenis Hradwany De Praagse burcht Malá Strana De Karelsbrug Staré Mesto Staro Mestké Námesti (Oudestadsplein) Josefov Nové Mesto Vyæehrad Overige bezienswaardigheden en wetenswaardigheden
55 55 55 59 64 71 75 77 78 88 92 95 97
Centraal-Bohemen Karlætejn Kqivoklát Lidice Qíp Veltrusy Nelahozeyes Melník Stará Boleslav Kutná Hora Konopiæte Slapy Zbraslav Dobqíæ Pqíbram
103 103 106 107 108 108 109 109 109 110 115 116 117 117 118
West-Bohemen Plzep Kozel Klatovy Chodsko Domaølice Mariánské Lázne Kynøvart Cheb
119 119 122 123 123 124 124 129 129
WW Tsjechie 01.indd 6
Frantiækovy Lázne Karlovy Vary Loket Jáchymov
133 133 139 141
Zuid-Bohemen Weské Budejovice Hluboká nad Vltavou Ohrada Zlatá Koruna Wesky Krumlov Roømberk nad Vltavou Vyææí Brod Lipno Æumava Prachatice Kratochvíle Helfenburk Husinec Vimperk Strakonice Písek Bechyne Blatná Pqíbram Orlík Zvíkov Tqebop Jindqichåv Hradec Landætejn Wervená Lhota Tábor Jordán Kozí Hrádec Kámen
143 143 145 147 148 148 153 153 153 154 155 157 157 158 158 158 158 160 161 161 162 162 163 165 169 169 169 174 174 174
Noord- en Oost-Bohemen Hradec Králové Hradek u Nechanic Kuks Opowno Náchod Nové Mesto nad Metují Rychnov nad Kneønou Wastolovice Litomyæl Pardubice Vysowina
175 175 180 180 180 181 182 182 183 183 183 184
31-01-2007 10:36:06
INHOUD
Wesky Ráj (Boheems Paradijs) Turnov Sobotka Humprecht Kost Sychrov Jiwín Liberec Frydlant Krkonoæe (Reuzengebergte) Harrachov Æpindleråv Mlyn Vrchlabi Litomeqice Ploskovice Terezín Duchcov Louny Libochovice Teplice Weské Ævykarsko Noord-Moravië Olomouc Bouzov Æternberk Roønov pod Radhoætem
WW Tsjechie 01.indd 7
185 185 188 188 188 189 190 192 195 196 197 197 198 199 200 200 205 206 206 207 208 209 209 218 218 219
7
Zuid-Moravië Brno Mikulov Valtice Lednice Janåv Hrad Znojmo Vranov nad Dyjí Jihlava Telw Roætejn Tqebíw Jaromeqice nad Rokytnou Námeæt’ nad Oslavou Moravsky Krumlov Pernætejn Tiænov Moravsky Kras Slavkov u Brna (Austerlitz) Buwovice Buchlov Buchlovice Velehrad Kromeqíø Zlín Luhawovice Stráønice
221 221 229 230 231 233 233 236 236 238 239 239 240 241 241 242 244 245 246 247 248 249 249 250 255 256 257
Over de auteur Register
259 260
31-01-2007 10:36:06
GESCHIEDENIS
25
wilde echter de federatie zoals zij toen was handhaven. Mewiar nam hier geen genoegen mee. Hij stelde daarom decentralisatie en een minimalisering van de rol van de staat voor. De kloof tussen de twee partijen bleek onoverbrugbaar, wat resulteerde in een tweedeling van Tsjechoslowakije, met Tsjechië (Bohemen en Moravië) en Slowakije als twee zelfstandige staten.
Tsjechië Vaclav Havel en Vaclav Klaus behielden na de splitsing hun positie als president en premier. De aanpak van Klaus wierp de eerste jaren vruchten af, zowel op politiek, economisch als sociaal terrein ging het Tsjechië voor de wind. Gaandeweg nam zijn populariteit echter af, omdat de snelle hervormingen niet voor iedereen gunstig bleken uit te pakken. Bovendien werd hem arrogantie verweten. Na de verkiezingen van 1996 moest hij een minderheidsregering samenstellen. Ruim een jaar later leidde een schandaal over dubieuze giften aan de verkiezingskas tot de val van de premier. Ook Havel had, hoewel in mindere mate, last van een dalende populariteit. Zijn filosoferende houding, die hem zo geliefd maakte, wekte in economisch slechtere tijden soms irritatie op. Hij kon echter nog steeds op zoveel steun rekenen dat hij begin 1998 herkozen werd als president. Zijn goede reputatie in het buitenland heeft er sterk aan bijgedragen dat Tsjechië werd gezien als een betrouwbare kandidaat voor de Europese Unie. In 2003 stelde Havel zich niet opnieuw verkiesbaar. Hij werd opgevolgd door Vaclav Klaus. Niet lang daarna werd Havel uitgeroepen tot ereburger van Praag. Sinds 1 mei 2004 is Tsjechië lid van de Europese Unie.
De Karelsbrug op een doek vereeuwigd
WW Tsjechie.indb 25
26-01-2007 13:24:40
43
PRAKTISCHE INFORMATIE
Accommodatie Hotels Hotels zijn in vijf categorieën verdeeld, van een tot en met vijf sterren. Veel hotels hebben geen eenpersoonskamers. U dient dan voor een tweepersoonskamer te betalen. Sommige grote hotels hebben kamers in verschillende categorieën. Motels komen niet zo vaak voor. Ze hebben meestal drie sterren. Botels Aan de kades van de Moldau in Praag liggen een aantal boten die als hotel gebruikt worden. Hostels (‘Ubytovaci hostinec of Turistická ubytovna’) Een herberg met slaapplaatsen. Er is niet altijd een douche aanwezig. Campings In Tsjechië wordt veel gekampeerd. Vrij kamperen is niet toegestaan maar over het land ligt een groot aantal campings verspreid. Echter, niet alle campings zijn het gehele jaar geopend, maar slechts van mei t/m september en soms zelfs nog korter. Op veel campings staan eenvoudige huisjes. De prijzen hiervan liggen lager dan van een hotelkamer. U kunt campings niet altijd reserveren. Niet alle campings hebben warm water. Autocampings hebben doorgaans betere voorzieningen dan andere campings. Campinggas is in Tsjechië redelijk verkrijgbaar. Privé-accommodatie/pension Steeds meer particulieren bieden kamers aan voor overnachtingen. U herkent de huizen meestal aan de borden ‘Zimmer frei’. Ook kunnen informatiebureaus dit soort accommodatie verzorgen. Accommodatiegidsen In Tsjechië zijn diverse accommodatiegidsen te koop
WW Tsjechie.indb 43
(atlas ubytovani). In de gidsen worden echter weinig campings genoemd. Handiger om campings te vinden zijn daarom de campingkaarten: ‘Autokempinky Wesky republiky’ van Kartografie Praha en ‘Autocamping Weská republika’ van GeoCenter SHOCart/Eurocart. Internet www.travelguide.cz; www.camp.cz.
Ambassades Tsjechische ambassade in Nederland: Paleisstraat 4, 2514 JA Den Haag, 9070-3469712; Internet: www.czechembassy.org; e-mail: hague@embassy.mzv.cz. Tsjechische ambassade in België: Avenue A. Buyl 154, 1050 Brussel, 902-6418930, j 02-6407794; Internet: www.czechembassy.org; e-mail: brussels@embassy.mzv.cz. Nederlandse ambassade in Tsjechië: Gotthardska 6/27, 22540 Praha 6, 9224312190, 224312160; Intenet:www.netherlandsembassy.cz; e-mail: nlgovpra@mail.ti.cz. Belgische ambassade in Tsjechië: Valdætejnská 6, 12524 Praha 1, 9257533524, 257533283; Internet: www.diplomatie.be/ praguenl; e-mail: Prague@diplobel.org.
Bagagedepots Op de meeste wat grotere trein- en busstations zijn kluisjes en/of open bewaargeving. Bij open bewaargeving mag de bagage niet meer wegen dan 15 kg per stuk. Als uw bagage zwaarder is, kunt u
26-01-2007 13:25:12
55 55
BEZIENSWAARDIGHEDEN BEZIENSWAARDIGHEDEN
Praag ‘Praag! Die naam alleen al is als gezang. De zuivere klank raakt in Bohemen een gevoelige snaar en ontroert het hart…’ Svatopluk Wech In het hart van Bohemen ligt Praag, de gouden stad. De kroniekschrijver Cosmas vertelt de legende van de stichting van de PRAHA stad Praag (Praha). In dit verhaal Brno speelt de zieneres Libuæe (zie onder geschiedenis) de hoofdrol. Kort na haar huwelijk met Pqemysl keek zij vanaf het kasteel Vyæehrad over de Moldau uit, wees naar het aan de overzijde gelegen gebied en voorspelde het volgende: ‘Voor mijn ogen verrijst aan beide zijden van de Moldau een stad met kastelen en torens. Deze draagt een koningskroon en haar roem zal tot de sterren reiken.’ Vervolgens gaf zij een dienaar de opdracht de oevers van de rivier te volgen. De eerste man die hij tegenkwam, moest hij naar zijn dagtaak vragen. Bij terugkeer vertelde hij dat de man bezig was een nieuwe bovendorpel (prah) voor zijn hut te maken. Daarop sprak Libuæe: ‘Vertel de man en zijn dorpsgenoten dat zij een stad moeten bouwen die de naam Praha zal dragen. Want, zoals een ieder moet bukken om onder een bovendorpel door te gaan, zo zullen alle Tsjechische steden eens buigen voor de grootheid van Praha.’
Geschiedenis Aan het einde van de negende eeuw verlegden de Pqemyslide vorst Borivoj (850-895) en zijn vrouw Ludmila de residentie naar Praag en lieten op de plaats waar de huidige burcht staat een fort bouwen. Aan de voet van de burchtheuvel ontstond een nederzetting. Hun kleinzoon Wenceslas stichtte in 925 de Sint-Vitusrotonde. Rond die tijd ontstond ook Vyæehrad op de andere oever van de Moldau. Vanwege de gunstige ligging aan handelsroutes en bij een doorwaadbare plaats in de rivier was Praag in die tijd een belangrijk handelscentrum. Boleslav II stichtte in 973 een bisdom in de stad. De eerste bisschop was de monnik Adalbert.
WW Tsjechie 03.indd 55
12-02-2007 10:08:12
◊eskoslovenské armá dy
Po
d
(M old a náb≈.
H
ov
VB
a
Ka
r to
uz
otanic
°v Jirásku most
e
á sk
M oz ar
to va
ho ské trov Os
o vskéh Ostro
ká Vltavs
O vo
a
90 97
�
Trojická
Plavecká
�
Be
94
πní Nádra
�
104
ts k
á
h
á olin Ap
á ≈sk
Albe
rtov
ská Hor
up
i
a Sl
Stadion Tatra Smíchov
ná
Sl Na
109
Ka
96
Nám. Emauzy
é náb≈. Podolsk
1 km
á lick Rad
WW Tsjechie.indb 56
500 m
�
U Nemocnice
VY≤EHRAD 0
�
�
dova Svobo vova Vnisla
SMÍCHOV
8
∏itná
h
Palackého nám.
95
100
ská rad eh Vy≥
h
�
98
Náb≈eπí Rasinovo
�
�
Jiráskovo nám.
ho Palacké most
Lidická
Plze«ská
108
o va
99
a
kova Du≥
h
i√k
%
ík Mysl
Radlická
o
o
Národní Ostrovní
πní dra Ná
a √kov Hole ská e Plz «
kov
�79
ní rod Ná
Karlovo n ám∂stí
H
√k
N
Betlémské nám.
�
e ol
cn
Nám∂stí h Ω Kinsk∫ch
h40 h
J
Celetná
STARÉ M∑STO
h
39
�
Starom∂stské nám.
Vltava most Legií
71
Kap rova
a cl Vá
Pet≈ínské sady
ná
uhá Dlo
JOSEFOV
55
St≈eleck∫ ostrov
�Ha≥74
Vo d
V
a ov √k to Pa
My slbe kova
t
Karlu°v most
aho
Olympijská
ckéh Vrchli
ká
mos
Ω
ku ranti≥ Na F
ch a
h MALÁ STRANA vsk 38 h á
esu°v
h
h
Lobkovická zahrada
√ o le
h
◊e
va
S tr
�
ka
í√k o
Mán
Újezd
Strahovská zahrada
vs
h Letno
oplu
ká tejns ald≥
u)
vat
�
Malostranské nám. M oste c
á ≥sk Vla
b Ná
Chotkova
rov Klá
�
Nerudova
h
Dobro
e≥e Ben st S
vs
arda Edv ≈ e πí
mo
Králo
ice sn ru UB
36
tr Vele
ní
h
Letenské sady
h
ká z
Le te ns ká
í tn os vn Pe
radby ské H da Marián a h ra
ká á ns Loret voz
a√
h
HRAD◊ANY
Ú
Va n
é rákov y Ho Milad
ov
Letensk∫ Tunel
L e tn á
h Mila
run
é rákov y Ho Milad
ové dy Horák
Jelení
�
e Z át o c
ká Jasels
Kafkova
D∂jvická
ec ≈el ho Po
Na
Ko
Al≥ov o
N �
Ka ≥t an y
BEZIENSWAARDIGHE D E N
56
103
26-01-2007 13:25:25
vo
jov a
PRAAG
Strossmajerovo nám.
ho
ská hrad
� 106
Koste
Ω
Ω
ch a
a
op
∂
O vo
P≈ ík a N i√k
ov
a
88 87
≤t∂ pán ská
Vo d
Ω
83
ı
Ω
85
� 86 ∏itná
Anglická
Vin o
h ra
dsk
á
VINOHRADY Nám∂stí
Je√ná
Albe
rtov
�
93
B ru
sels
ká
NOVÉ M∑STO
�
ská Hor
i
a Sl
vo
Jaromírova
jov a
◊iklova
Nuselsk∫ most
Sl Na
up
Sekaninova
NUSLE ◊iklova
á
ská rad eh Vy≥
Ap
ská Apoliná≈
míru
ck
92
ká á≈s olin
nská Rumu
e ri
ká
h
94
�
Am
áts
ká
arlovu Ke K
n Be
íns
91
Sokolská
U Nemocnice
te≈
Legerova
Ka
96
103
�
y 84
%
tí ∂s m Ná
Karlovo n ám∂stí
�
110
�
�
�
82
%
nk
ká ns Pa
h
�
í√i Po≈
Na ƒlorenci
81
za
97
HRAD
04
�y ká
90
Ω
107
80
89
∏itná
aP
Ne
100
odova vova
�
78
é sk av cl Vá
�
∫
Ω
Hybernská
t rh
�79
ní rod Ná
zy
cn
N
Na √i o ≈í
72
Celetná
émské ám.
9
Tr uh lá ≈s ka
◊e
J
Starom∂stské nám.
�
ská Petr
�akubská 73
va
a
110
h
Wilsonova
ka
nám.
uhá Dlo
dy
tská Klimen
Revolu√ní
�Ha≥talské 71
≤tvanice
Náb≈eπí gen. L. Svobo
74
EFOV
e≥e Ben
Hlavkuv most
e ku ranti≥ Na F
lní
arda í Edv Náb≈eπ
h
Hradwany 36. Strahovklooster
va
h
dy
vské
Letno
He≈manova
HOLE≤OVICE
Wi lso no
Dobro
Letensk∫ Tunel
π ní
Ita lsk á
tr Vele
ní
Bubenská
a√
Op leta lov a
ov
Op Wa leta shin lov W gto a ils nov on a ov a
run
57
Mala Strana 38. Kabelbaan 39. Strahovstadion 40. Volkenkundig museum 55. Karelsbrug Staré Mesto 71. Sint-Jacobskerk 72. Kruittoren 73. Obewni Dum 74. Agnesklooster met museum Nové Mesto 78. Heilige Kruiskerk 79. Maria in de Sneeuwkerk 80. Hoofdpostkantoor 81. Sint-Hendrikkerk 82. Museum van de geschiedenis van Praag 83. Busstation Florenc 84. Centraal Station (Hlavní Nádraøí) 85. Smetana theater (staatsopera) 86. Nationaal Museum 87. Ruiterstandbeeld Sint-Wenceslas 88. Hotel Europa 89. Rotonde van Sint-Longinus 90. Sint-Stefanuskerk 91. Villa Amerika met museum 92. Sint-Apollinariuskerk 93. Karlovkerk en klooster met museum 94. Botanische tuin 95. Sint-Emmausklooster met museum 96. Sint-Johannes van Nepomukkerk 97. Sint-Ignatiuskerk 98. Sint-Wenceslaskerk 99. Cyrillus en Methodiuskerk 100. Raadhuis van de Nieuwe Stad Vyæehrad 103. Sint-Martinusrotonde 104. Sint-Peter en Paulkerk 105. Cultuurpaleis Overige 106. Technisch museum 107. Masarykstation 108. Villa Bertramka met museum 109. Smíchovstation 110. Warenhuizen
105
PRAAG, ALGEMEEN
WW Tsjechie.indb 57
26-01-2007 13:25:26
143
ZUID-BOHEMEN Weské Budejovice
Het charmante stadje Weské Budejovice ligt op de plaats waar de Moldau en de Malæe samenvloeien. De stad dankt haar faam aan het wereldberoemde Budweiser bier Brno (Budvar). De stad is in 1265 door de Pqemyslide Otakar II als verdedigingsvesting gesticht, omdat hij zijn gebied tegen de aanvallen van de oprukkende heren van Vílkovci (Roømberk) wilde beschermen. Ridder Hirzo, burggraaf van Zvíkov had de leiding over dit verdedigingsproject. In de veertiende eeuw ontwikkelde Weské Budejovice zich tot een handelsstad van betekenis. Een gunstig gevolg had het toekennen van het zogenaamde stapelrecht door Karel IV (1358). Dit privilege verplichtte alle voorbij trekkende kooplui om hun waren enige tijd in de stad te koop aan te bieden voordat ze verder reisden. De stad won op handelsgebied nog meer aan betekenis, toen in 1550 de Moldau voor transportschepen bevaarbaar werd. PRAHA
Een belangrijke historische gebeurtenis vond plaats in 1832. In dat jaar werd de eerste paardentrein op het Europese continent in gebruik genomen. De spoorlijn verbond Weské Budejovice met de Oostenrijkse plaats Linz en werd oorspronkelijk voor het transport van zout gebruikt. Goederentreinen hadden voorrang op treinen die passagiers vervoerden. Aangezien de lijn slechts één spoor breed was, betekende dit dat een van de twee treinen terug moest keren naar het laatst aangedane station, waar wel twee sporen naast elkaar liepen. Als dat erg ver weg was, tilden de machinisten de wagons ook wel van het spoor af, zodat de tegenligger kon passeren. In 1868 bezaten de Spoorwegen ongeveer 660 paarden, ruim 1000 goederenwagons en 65 passagierswagons. Het stratenplan van Weské Budejovice geeft een goed beeld van de stedenbouw in de middeleeuwen. Het oude centrum van Weské Budejovice is gebouwd rondom een groot vierkant plein. De voor Zuid-Bohemen karakteristieke booggalerijen en ook de fontein ontbreken niet. Dit maal dankt de waterbron de naam aan Samson (1727). De reusachtige fontein kostte bijna net zoveel als het op de hoek van het plein en de straat Radniwní gelegen stadhuis. De allegorische beelden die ter decoratie op de balustrade van het barokke gebouw staan, stellen Gerechtigheid, Wijsheid, Moed en Zorgvuldigheid voor. Zij worden vergezeld door waterspuwende draken. Ten zuidwesten van het stadhuis staat aan het water de IJzeren Maagd, een toren die ooit deel uitmaakte van de verdedigingsmuur om de stad. Deze toren is naar een middeleeuws folterwerktuig genoemd.
WW Tsjechie.indb 143
26-01-2007 13:27:15
BEZIENSWAARDIGHE D E N
144
Het marktplein van Weské Budejovice in vogelvlucht
Links van de straat Weska, ten noordwesten van het plein staat het oudste gebouw van de stad, het voormalige dominicanenklooster (Dominikánsky kláæter). Dit gotische klooster is in 1265 door Otakar II gesticht. Het atelier van Peter Parler is verantwoordelijk voor het huidige uiterlijk. De kruisgang met het mooie kruisribbengewelf is te bezichtigen. Aan de noordkant van de kruisgang staat de gotische Mariakerk (kostel Obetování Panny Marie). In de kerk hebben de consoles de vorm van een menselijk hoofd. Naast de Mariakerk bevindt zich het Zouthuis (Solnice) uit 1531 met de markante trapgevel. Opvallend zijn de grappige roze gezichtjes die uit de witte muur naar voren komen. In het huis werd zout in de zogenaamde ‘zoutkamer’ opgeslagen, totdat het over de Moldau naar Praag verscheept werd. Het gebouw diende ook enige tijd als arsenaal. De iets verderop gelegen renaissancistische vleeshal uit 1554 herbergt tegenwoordig een restaurant. Hier kunt u typische Zuid-Boheemse streekgerechten proeven. De noordoosthoek van het plein wordt gedomineerd door de 72 meter hoge Zwarte Toren (Werná Veø). Het onderste gedeelte is gotisch, daarboven vertoont de toren renaissancekenmerken. Vanaf de omgang aan de top, die gesierd is met een Toscaanse zuilengalerij, heeft u een weids uitzicht over de stad en de omgeving. Naast de Zwarte toren staat de Sint-Nicolaaskathedraal. Deze gotische kerk was nog niet zo lang gereed (1625) toen zij door een brand zwaar beschadigd werd. Tussen 1641 en 1649 werd het godshuis in de barokke bouwstijl gerenoveerd. De kerk werd in de Dertigjarige Oorlog als bewaarplaats voor de Boheemse rijksinsignes en het archief van de Boheemse kroon gebruikt. In 1784 werd de kerk tot kathedraal verheven omdat de stad een bisschopszetel kreeg.
WW Tsjechie.indb 144
26-01-2007 13:27:18