Inhoud
Gelukkig eiland Uniek landschap Zes goede redenen om naar Aruba te gaan Ontspannen levensstijl Onbekend landsdeel ACHTERGRONDEN Ligging en landschap Eiland in de zon Wildwestlandschap Vulkanische oorsprong What’s in a name… Flora en fauna Schaarse vegetatie Cactussen Heilzame aloë Watapana en agave Amfibieën en reptielen Leguanen Vleermuizen Paarden, ezels en geiten Vogelparadijs Zeldzaam uiltje Schitterende vissen Bedreigde riffen Zeeschildpadden Natuurbescherming Goed nieuws Vijf eeuwen Aruba Geschiedenis in vogelvlucht Eerste bewoners Indianenbloed Misverstand Spaanse ontdekkers Hollandse kolonisten Roerige 19e eeuw Goudkoorts Graven en kloppen
WW Aruba 01 Branco.indd 5
9 9 10 10 10 13 13 13 13 16 16 16 20 20 21 23 23 24 25 25 26 27 28 29 28 30 31 31 31 32 33 33 33 34 35 35 35
Magere jaren Olie, het zwarte goud Truien en sokken Politiek avontuur Koningin Juliana bij de troonsbestijging, 6 september 1948 Vrijwillige scheiding Knellende koninkrijksbanden? Financieel onafhankelijk Van aardolie naar zonnebrandcrème Een kwetsbare economie Goede tijden, slechte tijden Onderwijs Belangrijke jaartallen Bevolking en cultuur Cultuurmix Aruba in een oogoplag Immigratieland Arubanen en Nederlanders Talenknobbels Een echte taal Literatuur Geloof… … en bijgeloof Natuurgeneeswijzen Gezinsleven De Arubaanse keuken Specialiteiten Muziekeiland Dande Carnaval Dia di San Juan (24 juni) Beeldende kunst Architectuur Volkslied
36 37 38 38 39 39 41 41 41 42 43 43 45 46 46 46 46 47 47 47 48 49 50 50 50 51 51 52 53 53 55 55 56 58
23-3-09 17:08
aruba
6
PRAKTISCHE INFORMATIE Voorbereiding Toeristische informatie Websites Klimaat Beste reistijd Geldzaken Inspiratiebron Prijsniveau Aruba Plus Gezondheid Medische zorg Zon Uitdroging Jetlag Duiken Gevaren in het water Met kinderen naar Aruba Vlucht Verblijf Gezondheid One Cool Family Kinderactiviteiten Kindvriendelijke restaurants Trouwen op Aruba Naar Aruba Vanuit Nederland Vluchten in de regio Reisdocumenten Werk- en verblijfsvergunningen Bagage In- en uitvoerbeperkingen Foute souvenirs Aankomst Transfers Vertrek Verkeer en vervoer Autohuur Taxi Limousine Services Bus Scooters, bromfietsen en motoren Fietsen Accommodatie Pakketreizen
WW Aruba 01 Branco.indd 6
59 59 59 59 59 59 60 61 61 61 61 62 62 62 62 62 63 64 64 64 64 65 65 66 67 67 69 67 68 68 68 69 69 69 69 69 70 70 71 71 71 71 72 72 72
Zelf doen Dansvakanties Milieuprijs Hotels en resorts Appartementen en vakantiewoningen Luxe Kleinschalig met karakter Budget Kamperen Cruises Gespecialiseerde reisbureaus voor reizen op maat, cruises en trouwarrangementen Uit eten Ruime keuze Aruba Dine Around Program Lokale lekkernijen Drankjes De restaurants Oranjestad Hotelzone en Noord Savaneta San Nicolas UItgaan Folklore Feestboten en -bussen Theatershows Casino’s Bars en clubs Activiteiten en excursies Fun in the sun ATV Bodysurfen Boottochten Bowlen Diepzeevissen Duiken Kwetsbaar koraal Eilandtours Fietsen Sensitive Hikers Fitness Golf Jeepsafari’s Kajakken Kitesurfen
72 72 73 73 73 74 75 75 76 76
77 78 78 78 78 79 79 80 81 83 83 84 84 84 85 86 86 88 88 88 88 88 88 88 90 94 94 94 94 95 95 96 96 97
23-3-09 17:08
INHOUD
Minigolf Mountainbiken Onderwatertochten Paardrijden Parasailen Rondvluchten Snorkelen Sportklimmen Tennis Vogels kijken Wandelen Waterskiën en jetskiën Waterspeelgoed Wind- en kitesurfen Zeilen Van A t/m Z Adressen Bibliotheek Bioscopen Drinkwater Elektriciteit Balashi-cocktail Evenementen en festivals Feestdagen Fooien Gay/lesbian Gehandicapte reizigers Huisdieren Internet Kaarten Kerkdiensten Kranten Kunstgaleries Omgangsvormen Ongedierte Post Recrompessiekamer Spa’s Sport Stranden Supermarkten Taal Telefoneren Tijdverschil Veiligheid Vlag Wapen Was
WW Aruba 01 Branco.indd 7
97 97 97 98 98 99 99 99 99 100 100 100 101 101 101 102 102 102 102 102 102 103 103 103 105 106 106 106 106 106 106 107 107 107 107 108 108 108 108 108 109 109 110 110 110 110 111 111
Winkelen Ziekenhuis Adressen en telefoonnummers Handige telefoonnummers Politiekantoren Autoverhuurders op het vliegveld Bootcharters en zeilcruises Diepzeevischarters Grote duikcentra Kleine duikscholen Ranches Touroperators Watersportcentra en windsurfcentra Ziekenhuis, klinieken en ziekenvervoer Zwembaden
7
111 112 113 113 113 113 113 114 114 114 114 115 115 116 116
BEZIENSWAARDIGHEDEN 117 Highlights van Aruba Routesuggesties 117 118 Tocht West-Aruba Tocht Midden-Aruba 119 Tocht Oost-Aruba 120 Oranjestad 121 Havenstadje 121 124 Geschiedenis Oranje 125 Archeologisch Museum (Museo Arqueologico Arubano) 125 Fort Zoutman en de Willemstoren 126 Historisch Museum (Museo Historico Arubano) 126 Kalkoven 128 Muntenmuseum (Museo Naumismatico) 128 Schelpenmuseum 129 Omgeving Oranjestad 129 Santa Cruz 129 Hooiberg 129 Morgan's Island 129
24-3-09 10:49
arub a
8
Het noordwesten Tussen Palm Beach en California Point 131 Vlindertuin/Butterfly Farm 131 Bubali vogelreservaat 132 Oude Molen 132 132 Aruba Aloë 134 Noord 135 California Point California-vuurtoren 135 Het ruige noorden Van California Point 137 naar Conchi Alto Vista 137 Bushiribana 137 137 Natural Pool (Conchi) Ayó en Casibari 138 rotsformaties Ezelopvang 140 Struisvogelboerderij 140 Oost-Aruba Van Oranjestad naar Baby Beach 141 Spaans Lagoen en Balashi 141 141 Savaneta San nicolas 142 142 Sunrise City Charlie’s Bar 142
Galeria Harmonia Modeltreinenmuseum Ceru Colorado Arbeiderswijken Stranden Lourdes-grot Arikok Nationaal Park Park in aanbouw Rotsen en cactussen Bijzondere vegetatie Mysterieuze rotstekeningen Zeldzame dieren Dos Playa Boca Prins Grotten Quadirikiri Tunnel of Love Wandelroutes Andere eilanden De Palm Eiland Renaissance Eiland Nederlandse Antillen Slavenmuseum
143 143 146 146 146 147 148 148 149 149 152 152 154 154 155 155 156 156 160 160 160 161 162
Verder lezen Woordenlijst Papiaments Over de auteur Register
163 167 172 173
OPGENOMEN KAARTEN Aruba, ligging Aruba, overzichtskaart Aruba, fysisch Duiklocaties
Oranjestad 122-123 Hotelzone 130 San Nicolas en omgeving 144-145 Arikok nationaal park 150-151
WW Aruba 01 Branco.indd 8
12 14-15 18-19 92-93
24-3-09 10:49
13
Achtergronden
LIGGING EN LANDSCHAP Eiland in de zon Aruba ligt in de Caribische Zee, door een smalle strook water gescheiden van het vasteland van Zuid-Amerika. Op heldere dagen is de Santa Ana op het Venezolaanse schiereiland Paraguaná te zien dat slechts dertig kilometer verderop ligt. De zee tussen Aruba en Venezuela is nergens dieper dan tweehonderd meter terwijl ten noorden van het eiland de zeebodem snel afloopt naar een paar kilometer diepte. Aruba is het kleinste en meest westelijke eiland van de Benedenwindse Eilanden, ook wel ABC-eilanden genoemd. Ten oosten van Aruba liggen Curaçao (70 km) en Bonaire (120 km). Zo’n 900 km noordelijker liggen de Bovenwindse Nederlands-Antilliaanse Eilanden: St.-Maarten (voor de helft Frans), Saba en St.-Eustatius. De benaming Bovenwinds en Benedenwinds dateert nog uit de tijd van de transatlantische zeilvaart en heeft te maken met de ligging van de eilanden ten opzichte van de passaatwinden. Het langgerekte Aruba is niet groot: tussen het noordwestelijke puntje California Point en het zuidoostelijke Punto Basora is het eiland 32 km lang en nergens breder dan 10 km. Je bent dus nooit meer dan een paar kilometer van de kust verwijderd. De landoppervlakte is 180 km2, dat is ongeveer even groot als het Noord-Hollandse eiland Texel.
Wildwestlandschap Bezoekers maken meestal als eerste kennis met de windluwe west- en zuidwestkust van het eiland, waar lange zandstranden aan de kalme zee liggen. Ook alle hotels en de hoofdstad Oranjestad liggen aan de zuidwestkant. Een groot contrast met de hotelzone vormt de ruige noord- en oostkust, een desolaat gebied waar het bijna altijd hard waait en de branding met grote kracht op de rotsen slaat. Je vindt er boca’s (inhammen/ baaien), duinen en kalkplateaus, grotendeels onbegroeid. Daarachter ligt de eenzame cunucu, een landelijk gebied met de zo typerende cactus- en vetplantenvegetatie, en met rotsformaties, door erosie tot vreemde vormen verweerd. Grote delen van de cunucu zijn verlaten maar op (voormalige) land- en tuinbouwgronden vind je de typische Arubaanse cunucuwoningen in vrolijke tinten, op door cactushagen omheinde terreinen. De hoogste toppen van het eiland liggen in het noordoosten: de 189 meter hoge Jamanota en de bijna even hoge Arikok, beide gelegen in het Arikok Nationaal Park. De diepste delen van de valleien tussen de heuvels noemt men ‘rooien’, droge rivierbeddingen die uitkomen bij zee. De rooien verzamelen bij regenval veel water en zijn groener dan de omgeving. In vroegere tijden werd vooral langs deze rooien landbouw bedreven.
WW Aruba 01 Branco.indd 13
23-3-09 17:09
59
Praktische informatie
VOORBEREIDING Toeristische informatie Aruba Tourism Authority (ATA), Schimmelpennincklaan 1, 25 17 JN Den Haag, 9070-302 8040, ata.holland@aruba. com. Het hoofdkantoor van ATA is gevestigd op de L.G. Smith Blvd 172 in Oranjestad, 9(011) 297 582 777; e-mail: ata.praruba@toaruba.com. Dit kantoor is op weekdagen geopend: van 9 tot 17 uur.
Websites Op www.aruba.com, de officiële webpagina van de Aruba Tourism Authority, komen in vogelvlucht allerlei onderwerpen aan bod. De Nederlandse versie is te vinden op http://nl.aruba.com. Ook handig is www.aruba.org. Minder overzichtelijk maar wel heel uitgebreid is www.visitaruba.com. Op Internet zijn verder talloze pagina’s te vinden van reizigers die hun enthousiasme over Aruba met anderen willen delen. Leuk om alvast in de vakantiestemming te komen. Een leesbare pagina over de geschiedenis van Aruba (goed geïllustreerd met oude foto’s en dergelijke) is www.historiadiaruba.aw. Wie meer wil weten over de relatie tussen Aruba en Nederland kan terecht op www.genoot schapnederlandaruba.nl.
Klimaat Aruba heeft een paradijselijk, haast verslavend klimaat. De zon schijnt het hele jaar en de luchtvochtigheid is laag
WW Aruba 02 Branco.indd 59
(gemiddeld 75%). Het betreft een stabiel tropisch-aride (steppe)klimaat. Het eiland ligt buiten de orkaanzone waardoor het niet of nauwelijks last heeft van de heftige stormen die de Bovenwindse Eilanden zo kunnen teisteren. Grote orkanen verderop brengen wel veel regen met zich mee. Het droge landschap van Aruba verandert dan in een verbazend groene oase, zoals eind 2008 het geval was bij orkaan Omar. De gemiddelde temperatuur ligt overdag rond de 29° C. ’s Nachts wordt het zelden koeler dan 22° C. Relatief koel zijn de maanden januari en februari. Augustus en september zijn minder winderig en daardoor de warmste maanden. Het kan dan 35° C worden. Warm is het dus zeker maar de passaatwind die bijna altijd uit het noordoosten waait zorgt voor een verkoelende bries. Op Aruba valt gemiddeld 450 mm regen per jaar (Nederland 800 mm) maar extreem droge of natte jaren komen voor. De neerslag valt in de vorm van korte, verfrissende buien waar iedereen van geniet. De meeste regen valt tussen half oktober en half januari. De zeewatertemperatuur schommelt tussen de 25° C (februari) en 28° C (september). Omdat Aruba niet ver van de evenaar ligt zijn dag en nacht min of meer even lang. Surf voor meer informatie over het Arubaanse klimaat en voor een actueel weerbericht naar www.meteo.an.
Beste reistijd Er zijn geen ongeschikte periodes voor Aruba. Eind december, januari, febru-
23-3-09 17:14
PRAKTISCHE INFORM AT I E
60
ari en maart zijn de drukste maanden, mede vanwege het befaamde Arubaanse carnaval. In deze periode komen vooral Noord-Amerikanen op bezoek. Ga je wat later, tussen half april en half december, dan liggen de prijzen van accommodaties aanzienlijk lager. Tijdens de Europese zomervakantieperiode is er ook weer een kleine piek; er vertoeven dan meer Europeanen en Zuid-Amerikanen op het eiland. Liefhebbers van sportieve of muzikale evenementen doen er goed aan de evenementenkalender op www.aruba.com te raadplegen.
Geldzaken De munt van Aruba is de Arubaanse gulden of florin (Afl), verdeeld in 100 cent. Bankbiljetten zijn er in nominaties van 10, 25, 50, 100 en 500 florin en er zijn munten van 5, 10, 25 en 50 cent, 1, 2,50 en 5 gulden. De munt van vijftig cent is vierkant. De Arubaanse toeristenindustrie is vooral gericht op Amerikanen en daar geldt de Amerikaanse dollar als betaalmiddel. Tot
WW Aruba 02 Branco.indd 60
in de kleinste winkeltjes kun je ermee betalen. In veel winkels is alles zowel in dollars als in florins geprijsd. Wie met dollars betaalt krijgt ook dollars terug, soms in combinatie met florins. Al 35 jaar staat de Arubaanse muntwaarde vast: Afl 1,77 is gelijk aan 1 Amerikaanse dollar, oftewel 1 florin is 0,55 US$. Soms wordt dit naar boven of beneden afgerond. De Arubaanse florin is buiten Aruba niet verkrijgbaar en mag ook niet worden geïmporteerd. Neem daarom wat dollars mee voor de eerste uitgaven, bij voorkeur in kleine coupures; biljetten van US$ 50 en 100 worden niet overal geaccepteerd. NB: De Antilliaanse gulden wordt niet geaccepteerd op Aruba en vice versa. Met een Nederlandse bankpas (voorzien van een Cirrus- of Maestro-logo) en met een credit card (in combinatie met pincode) kun je zowel Arubaanse florins als Amerikaanse dollars opnemen bij diverse geldautomaten (ATM’s) in Oranjestad, casino’s, bij enkele resorts en bij de Super Food supermarkt. Hiervoor rekent je bank transactiekosten. De instructies op de automaten worden ook
23-3-09 17:14
117
Bezienswaardigheden
Aruba is meer dan zon, zee en zand. Het is de moeite waard om je een of twee (halve) dagen los te rukken van strand en zwembad en letterlijk en figuurlijk de andere kant van het eiland te ontdekken. Aruba mag dan weinig grootse culturele bezienswaardigheden hebben, er zijn tal van interessante en fotogenieke plekjes te ontdekken. Een paar kilometer buiten de hotelzone wacht een eenzaam landschap met cactuswouden, scheefhangende dividivi’s, verlaten stranden en landweggetjes langs de mooiste uitzichten op zee. Onderweg krijg je gezelschap van geiten, leguanen en verwilderde ezels Een tocht rond het eiland is voor velen een onverwacht hoogtepunt van de vakantie. Daarom: huur een auto, doorkruis de cunucu en ontdek hoe mooi Aruba kan zijn. Neem als het even kan een jeep. Op sommige stukken, vooral langs de noordkust, zul je een 4WD hard nodig hebben. Het is raadzaam met een volle tank te vertrekken en neem altijd voldoende water mee en iets te eten want veel voorzieningen zijn er onderweg niet. Openbare toiletten evenmin. Vergeet ook je snorkel en handdoek niet. Meer informatie over autohuur en verkeer lees je op pagina 70. Wil je in korte tijd veel zien of heb je geen zin om zelf achter het stuur te kruipen maak dan een georganiseerde (jeep)tour over het eiland. Of huur een taxi. Veel taxichauffeurs zijn goede gidsen en weten ook plekjes te vinden waar de tourbussen (en het openbaar vervoer) niet komen. Het officiële tarief is US$ 40 per uur maar onderhandelen over een dagprijs is mogelijk.
Highlights van Aruba • • • • • • •
Slenter door Oranjestad en ontdek de mooie historische panden Verken de boca’s van de ruige noord- en oostkust Ervaar Aruba op z’n wildst in Arikok Nationaal Park Geniet van het panorama rond de California-vuurtoren Duik met een snorkel in zee bij Baby Beach of Mangel Halto Bedwing een kiteboard bij Fisherman’s Hut of Boca Grandi Huur een paard en draaf langs rotsen en bloeiende cactussen naar de Natural Pool
ROUTESUGGESTIES De genoemde bezienswaardigheden bij de routesuggesties staan verderop in dit hoofdstuk uitgebreider beschreven. De tochten zijn gemakkelijk met elkaar te combineren. Zie ook de kaart op pagina 14-15.
WW Aruba 03 Branco.indd 117
23-3-09 17:20
bezienswaardigh e d e n
118
Tocht West-Aruba De westkant van Aruba is het dichtst bebouwd en meest bezocht. Daar liggen de hotelstranden, het vliegveld, de hoofdstad Oranjestad, alle winkelcentra en de meeste restaurants en uitgaansgelegenheden. Er is ongeveer een dag voor nodig om alles te zien wat hieronder beschreven staat. Wil je meer tijd in Oranjestad doorbrengen (winkels, musea), uitgebreid lunchen, zwemmen of snorkelen onderweg, verdeel je ontdekkingstocht dan over twee dagen. Je kunt deze ontspannen route met een gewone auto volgen. Begin in Oranjestad waar je rustig een paar uurtjes kunt doorbrengen of alleen een kop koffie aan het water kunt drinken, bij Hollands eetcafĂŠ The Paddock bijvoorbeeld. Volg daarna de weg richting hotelzone, de snelweg als je wilt opschieten, de kustweg voor een mooie route langs Eagle Beach. Op dit strand bevinden zich de twee beroemde waaibomen van Aruba. Tegenover deze bomen staat het originele, in Oud-Hollands/Arubaanse stijl gebouwde hotel Amsterdam Manor. Het terras van restaurant Mango bij dit hotel is een aangename plek voor een drankje of een lunch. Ga bij de rotonde tussen de low-rise- en de high-rise-hotels rechtsaf voor een bezoek aan de Aruba AloĂŤ-fabriek. Ga hiervoor verderop weer rechts-
Oranjestad
WW Aruba 03 Branco.indd 118
23-3-09 17:21
routesuggestie s
119
af, net na het blauwe Elmar-gebouw (links). Rijd daarna terug naar Palm Beach (het strand wordt door de grote hotels aan het oog onttrokken) en bekijk de Oude Molen, de Vlindertuin en het vogelreservaat van Bubali. Het pompeuze Riu Palace Hotel domineert in deze contreien de horizon. Vervolg dan de kustweg naar de California-vuurtoren op het noordwestelijke puntje van het eiland. Onderweg passeer je Aruba’s goudkust met villa’s en luxe bungalows van welgestelde Arubanen en buitenlandse gepensioneerden. Daarachter liggen de mooie stranden van Malmok, Boca Catalina en Arashi, een van de beste locaties om te zwemmen en te snorkelen. Je kunt lunchen bij de vuurtoren of bij een van de restaurants in en rond het plaatsje Noord (neem hiervoor weg nummer 2 na je bezoek aan de vuurtoren). Vanuit Noord kun je ook nog een bezoek brengen aan het kapelletje van Alto Vista en tot slot terugrijden naar Oranjestad of je hotel.
Tocht Midden-Aruba Deze tocht voert door een rustig, minder bekend stuk van het eiland met een paar mooie uitzichten en leuke bezienswaardigheden. Verlaat Oranjestad aan de oostkant en volg de weg richting San Nicolas. Ga bij de Balashi-stoplichten linksaf in de richting van Santa Cruz. Van bovenaf zijn de kleurige woningen van dit stadje te zien, verspreid tussen de heuvels. Je kunt even stoppen bij de kerk en binnen de muurschilderingen bewonderen. Achter de kerk is de Hooiberg zichtbaar. Even verderop passeer je het kerkje van Piedra Plat, niet lang daarna komt de afslag naar de Casibari Rock Formations. Beklim deze en geniet van het uitzicht op Santa Cruz. De hoofdweg leidt verder naar de rotonde van Paradera. Ga hier rechtsaf en vervolgens alsmaar rechtdoor tot aan de T-splitsing. Ga daar linksaf en volg de weg naar de kust. Halverwege passeer je de Struisvogelfarm met een prachtig gelegen restaurant, een relaxte plek om iets te eten en te drinken. Verderop gaat de weg over in zandpaden. Met een jeep kun je de Bushiribana-ruïne benaderen of verder langs de kust rijden naar de restanten van de vermaarde Natural Bridge. Voordat de dertig meter lange brug instortte (2005) was dit het meest gefotografeerde stukje van Aruba. De tourbussen komen er vreemd genoeg nog steeds. Gelukkig zijn er nog zo’n zeven andere natuurlijke bruggen langs de kust te vinden, al zijn die wel kleiner. Ze ontstonden aan de delta’s van rivieren die vroeger richting zee liepen. Van binnenuit werd het gesteente door het rivierwater uitgehold. Op de terugweg is een leuke alternatieve route mogelijk, via de Ayó Rock Formations, de Ezelopvang en het Arikok Nationaal Park. Keer dan niet meteen terug naar de zuidkust maar ga op de kruising net na Santa Cruz linksaf en volg de weg langs de Frenchman’s Pass en de ruïnes van de Balshi-goudsmelterij, een uitzonderlijk groen en vogelrijk stukje van Aruba. Je komt dan uit in het dorp Pos Chiquito met verlaten zoutpannen en een paar snorkelstrandjes. Pos Chiquito is ook het domicilie van Betty’s Pottery. Betty Thielman heeft een groot aanbod potten, vazen, mokken, kandelaars en siervoorwerpen, zoals terracotta hagedissen. Ze werkt ook op bestelling. Je vindt haar winkel aan de grote weg, ma. t/m vr. 9-12 en 14-17 uur; za. 9-17 uur, 9584 1333.
WW Aruba 03 Branco.indd 119
23-3-09 17:21