INHOUD
Voorwoord Introductie Dobro došli u Dalmacija! Welkom in Dalmatië
9 11 15
ACHTERGRONDEN 17 17 Land en volk Inleiding 17 Geografie 17 Klimaat 20 Flora en fauna 21 Natuurlijke rijkdommen 23 Inleiding 23 Nationale parken 26 Natuurparken 30 Bijzondere natuurgebieden 31 Landschappen 31 Bevolking 32 Godsdienst 32 De heiligen van Kroatië 32 Politiek 34 Politieke partijen 34 Hoofdstad en regeringszetel 35 Taal 35 Kroaten en sport 35 Kunst en cultuur 35 Culturele evenementen in Dalmatië en Zagreb 36 Musea 37 Cultuurhistorische plaatsen 38 Toerisme 39 Algemeen 39 Naturisme 39 Gezondheidstoerisme 39 Op en onder water 39 Ecotoerisme 40 Confereren 40 Bergbeklimmen en -wandelen 40 Jagen 41 Jeugd en jongeren 41
WW Dalmatië 01.indd 5
Wintersport 41 Sport 42 Nieuwe vormen van toerisme 42 Gezondheidszorg 44 Eten en drinken 44 Winkelen en souvenirs 45 Wegen en verkeer 46 Het wegennet van Kroatië 46 Pech onderweg 47 Verkeersregels 48 Verkeersovertredingen en geldboetes 48 Telefoonnummers onderweg 48 Openbaar vervoer 49 Verblijf 50 Geschiedenis 51 Inleiding 51 De vroegste tijden 52 De komst van Kroaten 54 De Middeleeuwen 54 Turken en Habsburgers 55 Joegoslavië 56 De Tweede Wereldoorlog 57 Joegoslavië onder Tito 57 De republiek Kroatië 59 De geschiedenis van Kroatië in een notendop 61 Geschiedenis van Dalmatië in een notendop 62 Een paar woordjes Kroatisch 64 Inleiding 64 Uitspraak 64 Enkele algemene woorden en uitdrukkingen 64 Tellen 65 Dag- en maandnamen 65 In de winkel 66 Eten en drinken 66 Langs de weg en op de kaart 67
22-12-2008 10:11:33
DALMATIË
6
PRAKTISCHE INFORMATIE 69 Voor de reis 69 Nuttige adressen 69 Algemeen toeristische informatie en reizen 69 Nautische informatie 69 Bagage 70 Benodigde reisdocumenten 70 Boeking en inlichtingen 70 Geld 70 Gezondheid 70 Douane 70 Internet 71 Klimaat en beste reistijd 71 Maximale verblijfsduur 71 Vervoersmogelijkheden naar Kroatië 71 Routes 73 Overnachten 73 Kleding 73 Oók handig om mee te nemen 73 Tijdens de reis 74 Nuttige adressen 74 Belangrijke telefoonnummers 74 Na de reis 75 Vertrek 75 Douanebepalingen 75 BTW teruggave 75 Van A tot Z 76 BEZIENSWAARDIGHEDEN Op stap door Dalmatië Gaat u mee?
91 91 91
Noord-Dalmatië 94 Inleiding 94 Langs de kust: van Starigrad tot Primošten 94 Starigrad 94 Nin 95 Zaton 96 Zadar 97 Sv.Filip i Jakov 103 Biograd na Moru 103 Pakoštane 104
WW Dalmatië 01.indd 6
Vodice Šibenik Primošten Landinwaarts Obrovac Knin Drniš Skradin De eilanden Pag Novalja Silba Vir Ist Ugljan Pašman Dugi Otok Kornat Murter Nationale parken en natuurreservaten Nationaal Park Paklenica Nationaal Park Krka Natuurreservaat Telašwica Nationaal Park Kornati Vransko jezero Centraal-Dalmatië Inleiding Langs de kust van Primošten tot Drvenik Trogir Kaštela De legende van Miljenko en Dobrila Solin (Salona) Split Geschiedenis Het paleis van Diocletianus Split heeft méér De omgeving van Split Podstrana Baška Voda Omiš Makarska Brela Drvenik
104 105 106 107 107 107 108 109 110 110 112 112 113 113 114 115 115 116 116 116 116 117 118 119 120 121 121 121 121 125 126 128 128 130 130 133 135 135 136 138 138 140 140
22-12-2008 11:32:16
INHOUD
Landinwaarts Sinj Vrlika Imotski De eilanden Wiovo Šolta Braw Supetar Bol Milna Sumartin Het eiland Hvar De stad Hvar Jelsa Stari Grad Vrboska Sucuraj Vis Slag bij Lissa Nationale parken en natuurreservaten Natuurpark Biokovo
140 140 141 141 142 142 143 144 145 145 146 146 147 148 152 153 153 154 154 156 157 157
Zuid-Dalmatië 159 Inleiding 159 Langs de kust van Drvenik tot Molunat 159 Zaostrog 159 Gradac 159 Dalmatiërs 162 Plowe 162 Opuzen 164 Neum 164 Het schiereiland Pelješac 164 Ston 165 Trpanj 166 Orebic 166 Slano 167 Trsteno 167 Zaton 168 Dubrovnik 168 Inleiding 168 Geschiedenis 169 Aankomst en verblijf 176 Cavtat 177 Molunat 177 Landinwaarts 178
WW Dalmatië 01.indd 7
Vrgorac Metkovic Het kristal van Vrgorac De eilanden Korwula Korwula-stad Blato Lumbarda Vela Luka Smokvica Rawišce Lastovo Mljet Elafiti eilanden Šipan Lopud Kolowep Lokrum Nationale parken en natuurreservaten Mljet (eiland) Nationaal Park
7
178 178 179 180 180 181 185 185 185 185 186 187 187 188 188 188 189 189 190 190
Zagreb 191 Inleiding 191 Algemeen 191 Geschiedenis 192 Het hedendaagse Zagreb 198 Wandelen door Zagreb 202 Inleiding 202 Naar Kaptol en Gradec 202 Beroemde pleinen in Donji Grad 215 Weg uit het centrum 219 Uitgaan en sporten in Zagreb 220 Logeren in Zagreb 221 Plitvice meren Nationaal Park Inleiding Geschiedenis Zwerven door Plitvice
222 222 222 228
Over de auteur Register
232 233
07-01-2009 11:08:32
17
ACHTERGRONDEN
LAND EN VOLK Inleiding Zoals eerder opgemerkt: Dalmatië is een deel van Kroatië, op velerlei manieren verbonden met het land. Slechts een fractie van de cultuur en de geschiedenis loopt niet parallel met die van Kroatië. Het ligt dus voor de hand dat veel algemene onderwerpen behandeld worden zoals dat in de wereldwijzer Kroatië gebeurde. Op plaatsen waar de geschiedenis, de cultuur of andere achtergronden in Dalmatië afwijken van die van Kroatië, wordt dat in de tekst meegenomen. Met name in deel 1 zult u merken dat heel veel informatie betrekking heeft op geheel Kroatië. Deel 3, waarin u rondreist door Dalmatië, is duidelijk en uitsluitend op Dalmatië gericht.
GEOGRAFIE Kroatië ligt aan de Adriatische Zee met Italië in het westen, Oostenrijk en Hongarije in het noorden. Ingeklemd tussen de noordelijke provincies en de Adriatische kuststrook ligt Bosnië en Hercegovina, als het ware vastgehouden tussen vinger en duim die Noord- en Zuid-Kroatië om dat land vormen. In het oosten liggen Servië en Montenegro. De Adriatische Zee (Jadransko More) ontleent haar naam aan de vroegere havenstad Adria in Italië, aan de overzijde ervan. Door landaanwas ligt deze stad thans bijna 40 kilometer uit de kust. De bijna 4,5 miljoen inwoners hebben een landoppervlakte tot hun beschikking van 56.691 km2. Daarmee is het ongeveer even groot als België en Nederland tezamen. Daar komen nog eens 31.067 km2 territoriale wateren bij. De kust kan gerust spectaculair genoemd worden. Als de kust op één lijn gelegd zou worden, vormt die een lengte van 5835 kilometer, een afstand van Amsterdam tot Centraal-Afrika. De vele eilanden (die alleen al verantwoordelijk zijn voor ruim 4000 kilometer kustlijn) zorgen ervoor dat de kust van het vasteland behoorlijk beschermd wordt. Voor de kust liggen niet minder dan 1187 eilanden, waarvan er 66 bewoond zijn. De grootste eilanden zijn Krk (door een brug met het vasteland verbonden) en Cres. Vele veerdiensten zorgen voor een prima bereikbaarheid van de eilanden. De bekendste eilanden van Dalmatië zijn Braw, Hvar, Korwula en Mljet. Ook het schiereiland Peljeæac trekt jaarlijks vele bezoekers. In Kroatië zijn wel degelijk wintersportmogelijkheden. In het centrale berggebied, in de omgeving van Zagreb en noordelijk van Rijeka zijn
WW Dalmatië 01.indd 17
17-12-2008 11:07:00
ACHTERGRONDE N
18
Maribor
SLOVENIË
Nagykanisza
� Ptuj
Varaπdin�
�
ITALIË
Celje
Ljubljana �
Trieste
� Krapina
�
Kriπevci �
Postojna �
Novo Mesto�
�
Zagreb �
� Samobor A6
�
Rijeka
��
Pazin � �
Rovinj �
Cres �
Ogulin � A1 Slunj � Senj �
Krk �
Oto√ac �
Rab �
� Banj Gospi√ A1 �
lm
Pag �
Da
� Mali Lo≥inj
Novska �
� Glina
�
Pula
S
�
Petrinja �
Opatija
Istrië Labin
Daruvar
Sisak
�
Karlovac
A6
Virov � �
A3 A7
Pore√ �
Koprivnica
Bjelovar
� Koper Umag � Novigrad �
�
◊akovec �
�
at ië
Zadar � A1
Knin �
Sinj �
≤ibenik � A1 Trogir �
A D R I AT I S C H E Z E E
�
Split
Makarska �
Hvar �
D
N � 0
WW Dalmatië 01.indd 18
50
100 km
17-12-2008 11:07:02
a
GEOGRAFIE
19
agykanisza
�
HONGARIJE Pécs
�
Koprivnica
�
�
Virovitica �
Bjelovar �
Slatina �
Daruvar
Osijek
Slavonië
Novska �
�
Poπega A3
SERVIË
�
Vojvodina
� Vinkovci � Dakovo � Vukovar Slavonski � Brod naar Belgrado
Br√ko �
� Banja Luka BOSNIË en HERCEGOVINA
Tuzla �
Sarajevo �
SERVIË
Ljubljana �
ZAGREB �
Mostar �
Makarska �
Sarajevo
D
al
�
N
m
at
� ië
� Dubrovnik
KROATIË: administratieve indeling
� Podgorica
MONTENEGRO
KROATIË, OVERZICHTSKAART
WW Dalmatië 01.indd 19
17-12-2008 11:07:04
69
PRAKTISCHE INFORMATIE
VOOR DE REIS
Nautische informatie
Nuttige adressen
Croatian Association of Nautical Tourism Bulevar Osloboðenja 23 51000 Rijeka Croatia 900385 51 - 209 111/155 j 00385 51 - 216 033 www.hgk.hr, hgkri@hgk.hr
Let op: bij het telefoneren naar het buitenland, vervalt de 0 voor het kengetal van de woonplaats.
België: Office National Croate du Tourisme 38 Place de la Vielle Halle aux Blés 1000 Bruxelles 902 - 550 18 88 j 02 - 513 81 60 croatia.brussels@biz.tiscali.be croatie.brussels@wanadoo.be
Nederland: Kroatisch Nationaal Bureau voor Toerisme Nijenburg 2F 1081 GG Amsterdam 9020 - 661 6422, j 020 - 661 6427 www.kroatië.nl, kroatie-info@planet.nl
Algemeen toeristische informatie en reizen
Regionale toeristenorganisaties Zadar County Tourist Office 900385 23 - 315 107 j 00385 23 - 315 316 www.zadar.hr, tz-zd-zup@zd.t-com.hr Æibenik Regional Tourist Board 900385 22 - 219072 j 00385 22 - 212 346 www.sibenikregion.com info@sibenikregion.com Split & Dalmatia County Tourist Information Service 900385 21 - 490 032 j 00385 21 - 490 033 www.dalmatia.hr, info@dalmatia.hr
Croation National Tourist Board Iblerov Trg 10/1V 10 000 Zagreb Croatia 900385 1 - 469 9333 j 00385 1 - 455 7827 www.htz.hr, info@htz.hr Wegwijzer Reisinfo Beenhouwerstraat 9 8000 Brugge 9050 - 337 588 j 050 - 345 983
WW Dalmatie 02.indd 69
Ligplaatsen te over
22-12-2008 10:57:11
PRAKTISCHE INFORM AT I E
70
Dubrovnik-Neretva County Tourist Board 900385 20 - 324 999 j 00385 20 - 324 224 www.visitdubrovnik.hr info@visitdubrovnik.hr
Bagage Als u per vliegtuig naar Kroatië gaat mag u, afhankelijk van de luchtvaartmaatschappij waar u mee vliegt, per persoon zonder extra kosten een beperkt gewicht aan bagage meenemen. (KLM 20 kg).
Benodigde reisdocumenten Om Kroatië binnen te komen heeft u een paspoort nodig dat bij het verlaten van het land nog geldig is, of een inreisdocument dat tegen overlegging van een geldig ander legitimatiebewijs (bijvoorbeeld een rijbewijs of ID-kaart) aan de grens gekocht kan worden en dat drie maanden geldig blijft.
Boeking en inlichtingen Via het reisbureau. Inlichtingen van algemene aard kunt u krijgen via de Kroatische Centrale voor Toerisme in Zagreb of via het Kroatisch Nationaal Bureau voor Toerisme in Amsterdam. Zie hierboven bij ‘Nuttige adressen’. Natuurlijk kunt u zich ook richten tot de Croatian National Tourist Board of de regionale toeristencentrale van het gebied waar u naar toe wilt. De adressen vindt u eveneens hierboven bij ‘Nuttige adressen’.
Geld De Kroatische munteenheid heet kuna (HRK). In- en uitvoer ervan is beperkt tot 15.000 kuna, aan- en verkoop ervan is bij de banken in Nederland en België niet mogelijk. U kunt geld wisselen bij sommige grensovergangen of bij ban-
WW Dalmatie 02.indd 70
ken, wisselkantoren of hotels. Er bestaat nauwelijks koersverschil bij de diverse instellingen, gemiddeld zijn de wisselkantoren het voordeligst, de hotels het duurst. Op veel plaatsen kunt u gebruikmaken van uw creditcard (American Express, Diners, Mastercard en Visa).
Gezondheid De gezondheidszorg staat in Kroatië op een even hoog peil als in België of Nederland. Soms worden maatregelen tegen hondsdolheid aanbevolen als u per fiets of te voet de natuur intrekt. Aanbevelingen kunnen wijzigen. Raadpleeg daarom, als u zeker van uw zaak wilt zijn uw huisarts, de informatielijn van de GGD of het AMC (24 uur per dag 90900 - 503 40 90), de Travel Clinic van het Havenziekenhuis in Rotterdam of van het AMC in Amsterdam (90900 - 9584), of de KLM Travel Clinic (24 uur per dag 906 - 910 910 96). In België kunt u zich wenden tot de vaccinatiedienst van het Ministerie van Buitenlandse zaken in Brussel, 902 - 501 35 11 of inlichtingen vragen via de Travelfoon 90900 - 101 10.
Douane Per persoon is invoer toegestaan van: – sterke drank: 1 liter (16 jaar of ouder) – tabaksartikelen: 200 sigaretten of 250 gram tabak of 50 sigaren – koffie of thee: 1 kilogram overige artikelen: artikelen voor eigen gebruik, camera’s met toebehoren, enz., alle artikelen tot een tegenwaarde van 15.000 kuna (Duurdere foto- en video-apparatuur, specialistische en/of professionele andere apparatuur behoort geregistreerd te worden aan de grens). Het is misschien handig om een aankoopbewijs bij u te steken voor het geval dat…
17-12-2008 14:00:33
BEZIENSWAARDIGHE D E N
168
delijk voor het onderhoud van de tuinen en het arboretum. (www.hazu. hr/ENG/arboretum.html). Uit de renaissance stamt ook de parochiekerk van Trsteno, gewijd aan Sv.Vid. Verder vindt u er een vijftal kapellen met schilderijen van beroemde meesters.
Zaton (via www.adriatica.net) Om verwarring met het plaatsje Zaton nabij Zadar te voorkomen wordt Zaton aan de Dobrovnikrivièra aangegeven als Zaton (Dubrovnik). Het is genoemd naar de baai waar het aan gelegen is en het woord ‘pittoresk’ is meer dan een wervende uitdrukking. Het plaatsje is volledig toegerust op de ontvangst van vakantiegangers, de zee is er warm en ongevaarlijk. U kunt er tal van watersporten beoefenen of een boot huren. Het is ontstaan als recreatieoord voor de rijkere inwoners van Dubrovnik die er een tweede huis bouwden en nog steeds zijn er tal van woningen in eigendom bij inwoners van Dubrovnik.
Dubrovnik (www.tzdubrovnik.hr) Inleiding In 1979 kwam de oude stad op de lijst van werelderfgoederen van de mensheid van UNESCO. Na de burgeroorlog, kwam het op een andere lijst, óók van de UNESCO, maar ditmaal op die met bedreigde werelderfgoederen. De restauratie van de oude stad is met grote voortvarendheid ter hand genomen. Terecht wordt het karwei gezien als een van de meest omvattende restauratieprojecten ter wereld. Hoewel restauratie een voortdurende bezigheid is, werd dit extra noodzakelijk na de burgeroorlog in 1991. De stad werd toen ruim vier maanden door het Joegoslavische leger van de buitenwereld afgesloten. Zwaar artillerievuur vanaf de berg Srðj beschadigde 70% van alle gebouwen in de oude stad. Sommige onvervangbare bouwwerken werden geheel verwoest. Als je het niet weet, als je er niet naar op zoek gaat of als je er niet naar vraagt, zou je aan alle geleden schade voorbijlopen. Enerzijds vanwege het reeds verrichte werk waarbij uitsluitend gebruik werd gemaakt van originele materialen, anderzijds vanwege de manier waarop men Dubrovniks wonden aan het oog heeft onttrokken. Het zal nog jaren duren alvorens de oude stad in zijn even oude glorie is hersteld. Om aan de originele materialen te kunnen komen worden wereldwijd fondsen ter beschikking gesteld. Op Korwula
WW Dalmatie 03.indd 168
17-12-2008 14:13:48
ZUID-DALMATIĂ‹
169
werden zelfs de oude steengroeven weer geopend om die materialen te kunnen bemachtigen. Oorlog is niet de enige ramp waar de stad mee te maken gehad heeft. Aardbevingen, branden, stormen en de winden die zout aanvoeren vanaf de Adriatische Zee, vormen de basis van de permanente noodzaak tot groot onderhoud van deze schitterende stad.
Geschiedenis Dubrovnik is ontstaan doordat Epidaurus, door de Romeinen omgedoopt tot Epidaurum, in de 7e eeuw door natuurgeweld werd geteisterd en door Slaven en Avaren werd geplunderd en verwoest. De bewoners trokken op hun vlucht noordwaarts langs de kust en vestigden zich in Ragusa, het vroegere Ragusium. Dat was een rotsachtig stuk land voor de kust, daarvan gescheiden door een moeras. Recente opgravingen maken het aannemelijk dat zich voor hun komst al bewoners op het eiland bevonden. Op het vasteland vestigden zich in diezelfde tijd Slaven op de vlucht voor Dubrovnik zoals bekend van plaatjes
WW Dalmatie 03.indd 169
17-12-2008 14:13:49