Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 5
INHOUD Inleiding
9
ACHTERGRONDEN 11 Het land 11 Klimaat 15 Geschiedenis 18 De oudste tijden 18 Daciërs en Romeinen 18 Walachijers, Magyaren, Saksen en Turken 20 Habsburgers en revoluties 24 De eerste helft van de 20e eeuw 25 Opkomst en val van Ceausescu 27 Roemenië na 1989 29 De Roemeense bevolking 31 Minderheden 32 Religies 36 Kunst onder het communisme 38 Bouwkunst 38 Taal 42 Politiek 43 Economie 43 Gezondheid en sociale problemen 44 Milieu 46 Natuur 49 Winkelen en souvenirs 50 De Roemeense keuken 51 Drinken 51 Caleidoscoop van Roemeense personen 52 PRAKTISCHE INFORMATIE 55 Algemene informatie 55 Alarmnummers 55 Toerisme en activiteiten 56 Reisorganisaties 60 Reizen naar en in Roemenië 61 Naar Roemenië met de auto 61 Reizen binnen Roemenië 62 Verkeersregels 64 Openbaar vervoer 64
Accommodatie Boeken en kaarten Praktische zaken van A tot Z Beste reistijd Douane Feestdagen Geld Gevaren Huisdieren Medische hulp Politie Post Reisdocumenten Telefoon en internet Tijdverschil Wereldomroep en ANWBoproepen Woordenlijst
66 70 71 71 71 72 72 73 75 75 75 75 75 75 76
BEZIENSWAARDIGHEDEN Crisana en de Banat Oradea Arad Timisoara Resiña en de Semenic bergen Richting de Nerakloof
81 81 83 84 85
Transsylvanië Cluj Napoca De Apuseni bergen Kalotaszeg Tussen Stei en Vârtop Het Aries dal en Ñara Moñilor (Moñ-land) Rimetea en de Turda kloof Alba Iulia Richting Deva Het Retezat Nationaal Park Noordelijk Transsylvanië: richting Bistriña en de Bârgau pas Bistriña De Bârgau pas
90 92 95 97 99
76 76
87 88
100 101 102 104 105
106 107 108
Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 6
6
ROEMENIË
De Rodnei bergen 108 Târgu Mures en het Mures dal 109 Székelyland 111 Lacu Rosul en de Bicaz kloof vanuit Transsylvanië 112 Miercurea Ciuc en omgeving 112 Rond Odorheiu Secuiesc 114 Sibiu en omgeving 116 De Fagaras bergen 120 Sighisoara 121 De weerkerken in Saksenland 124 Brasov 128 De bergen ten zuiden van Brasov en de Prahova-vallei 132 Bran en omgeving 132 De Prahova-vallei 134 Maramures Satu Mare en Baia Mare De Mara-vallei Sighetu Marmañiei en Sapânña De Iza-vallei De Viseu-vallei en de Maramures bergen Borsa en de Prislop pas
137 137 140
Moldavië De kloosters van zuidelijk Bucovina Vatra Dornei Câmpulung Moldovenesc, Vama en Gura Humorului Suceava Het Bicaz stuwmeer en Ceahlau De kloosters in de omgeving van Târgu Neamñ en Piatra Neamñ De weg door de Bicaz kloof Iasi
145
Boekarest Geschiedenis Oriëntatie
163 163 165
142 142 143 143
147 150 152 153 154
156 157 158
Rondwandelen in het centrum Musea Begraafplaatsen en parken Veiligheid en ongemakken Sociale kwesties Dagtochten rond Boekarest
167 172 175 176 176 177
Walachije 182 De noordelijke Olt-vallei 182 Târgu Jiu 183 Râmnicu Vâlcea en Calimanesti-Caciulata 187 Curtea de Arges 187 De Transfagarasanul autoweg 188 Câmpulung 190 Pitesti, Târgoviste en Ploiesti 190 Craiova 193 De IJzeren Poort, Drobeta Turnu Severin en Bâile Herculane 193 De IJzeren Poort 193 Drobeta Turnu Severin 194 Baile Herculane 195 Routes vanuit Walachije naar Moldavië en de ZwarteZeekust 196 Routes vanuit Walachije naar Bulgarije 197 Dobrogea De Donaudelta Tulcea Langs de Brañul Chilia Langs de Brañul Sulina Langs de Brañul Sf. Gheorghe De meren en lagunes ten zuiden van de Donaudelta Constanña en Mamaia Centraal-Dobrogea en de zuidelijke Zwarte-Zeekust
198 198 202 203 204
Register
212
205 206 207 209
Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 11
11
ACHTERGRONDEN
HET LAND Roemenië is met 237.000 vierkante kilometer (meer dan vijf keer de oppervlakte van Nederland) en 23 miljoen inwoners een van de grotere landen van Europa. In het oosten vormt de rivier de Prut de grens met de zelfstandige republiek Moldavië, in het noorden grenst Roemenië aan Oekraïne, in het westen aan Hongarije en in het zuidwesten en zuiden vormt de Donau de grens met respectievelijk Servië en Bulgarije. Roemenië ligt ook nog aan de Zwarte Zee en heeft een kustlijn van ongeveer 200 kilometer. Dwars door het land lopen de Karpatische bergen die het land in geografische en historisch sterk afwijkende gebieden delen. Transsylvanië ligt in het hart van Roemenië in het bekken van de Karpatische bocht. Samen met de aangrenzende regio’s Maramures, Crisana en de Banat is dit deel van Roemenië sterk beïnvloed door de CentraalEuropese geschiedenis, met een belangrijke rol voor de Romeinen, de Hongaren en de Habsburgers. De naam Transsylvanië is te herleiden tot ’achter de bossen’, waarmee het land werd aangeduid dat (uit een westers oogpunt) achter de wouden van de Apuseni bergen zou liggen. Transsylvanië is na Boekarest het meest welvarende deel van Roemenië, met historisch belangrijke ’naties’ als de Saksische stadstaten en de aan de Hongaren verwante Székely regio in het uiterste oosten van het bekken. De westelijke grensregio’s Crisana en de Banat hebben lange tijd onder directe Hongaarse invloed verkeerd, wat tot op de dag van vandaag een bonte mengeling van minderheden oplevert. Maramures, het rustige noordelijke heuvel- en bergland, is historisch een eenheid met het Oekraïense Maramures-regio, maar is in de Roemeense staatsinrichting uitgebreid met de van oorsprong meer Hongaarse westelijke vlakte rond de steden Satu Mare en Baia Mare. Doordat de Karpaten de regio Moldavië aan westelijke zijde afschermen lag dit vorstendom van oudsher meer open richting het Russische Rijk en het Zwarte-Zeegebied. Het Moldavische Rijk speelde in de Middeleeuwen een belangrijke rol als buffer tussen de Turkse en Tataarse invallers en het christelijke Europa. Moldavië omvatte in die tijd ook het huidige Moldava, dat echter in 1812 door de Russen werd geannexeerd. Van 1918 tot WO II behoorde die streek opnieuw tot Roemenië, om na de oorlog weer op te gaan in de sovjetrepubliek Moldava. De tegenwoordige Roemeense regio Moldavië is bij bezoekers vooral in trek vanwege de prachtige kloosters die voornamelijk tijdens het bewind van Stefan cel Mare (eind 15e eeuw) werden gesticht. Verschillende van deze kloosters
Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 12
12
ACHTERGRONDEN
N ▲
OE KRAÏN E TIS A
TIS
➤
MISKOLC
SAPÂNTA ●
H ONGAR I J E
●
PETEA
●
SATU MARE MIHAI
BOEDAPEST
➤
●
●
●
S
MU
SEBES
●
●
●
MEDIAS
MIERCUREA
●
●
●
ORASTIE
HUNEDOARA ●
●
SIGHISOARA
●
●
●
SOVATA
R ES
ALBA IULIA
DEVA LUGOJ
●
●
BRAD
➤
TIMISOARA
REGHIN
TÂRGU MURES
STEI ●
ARAD
●
V DO TO
CÂMPENI
MURE
●
●
● BISTRITA ,
●
●
● TURNU
SIBIU
●
RÂ
CISNADIE CARANSEBES
MORAVITA , ●
BEOGRAD
DO
●
PETROSANI ●
SARMIZEGETUSA
CALIMANESTI
●
RESITA , ●
CÂMPULUNG
RÂMNICU VÂLCEA
HOREZU
➤
➤
BEOGRAD
●
● ANINA
N AU
● NAIDAS
TISMANA
●
ORSOVA ●
●
TÂRGU JIU
● B. HERCULANE
●
BAILE GOVORA
●
●
PITESTI ●
DROBETA TURNU SEVERIN
●
● ●SLATINA
BALS
CRAIOVA
●
SE RVIË
CARACAL
●
VIDIN ●
● CALAFAT BECHET
➤ SOFIA
CÂ MO
SÂNGEORZ-BAI NASAUD
CLUJ-NAPOCA
STÂNA DE VALE HUEDIN
● CHISINEU-CRIS
JIMBOLIA
SACEL ●
DEJ ●
●
BEIUS ●
SÂNNICOLAU MARE
●
GHERLA ●
● SALONTA
●
BAIA MARE
ZALAU ●
ORADEA
BORS
● ●
MARMATIEI , MOISEI ● ● BORSA
●
●
CENAD
P
● SIGHETU
SOM ES
● VALEA LUI
● NADLAC
A
●
DONA
U
●
●
Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 13
13
HET LAND
N ▲ PR
NEDERLAND
UT
ROEMENIË
BELGIË ●
DARABANI
● SIRET
PUTNA ●
BOTOSANI
RADAUTI , ●
CÂMPULUNG MOLDOVENESC
● SUCEAVA
●
SI R
●
●
●
BICAZ
TOPLITA , ● ●
PIATRA NEAMT,
●
●
BORSEC
●
IASI
●
M O LDAVIË
ROMAN
➤ CHISINAU CHISINAU
VASLUI
● GHEORGHENI
●
● BACAU
ATA
●
●
REPUBLIEK
UT
PASCANI ●
TÂRGU NEAMT,
VATRA DORNEI
PR
●
ET
GURA HUMORULUI
SI R
● MIERCUREA
➤
A
ET
CIUC
BAILE TUSNAD
●
ODESSA
➤
SF. GHEORGHE
●
PRUT
●
COVASNA
RÂSNOV
●
● NG
BRAN
FOCSANI ●
● BRASOV
●
BUZAU
●
●
BRAILA ●
● SINAIA
TÂRGOVISTE
U NA DO DONAU
GALATI ,
● PREDEAL
●
OE KRA ÏN E
●
DELTA
TULCEA
●
BABADAG ●
PLOIESTI
●
●
● SULINA ●
MURIGHIOL
HÂRSOVA
SLOBOZIA
●
■
FETESTI
BOEKAREST ALEXANDRIA
●
DON
GIURGIU ●
●
MEDGIDIA ●
, ● CONSTANTA
ZWARTE ZEE
AU
NEGRU VODA ● ● MANGALIA
B U LGAR I J E
➤
➤ PLEVEN, SOFIA
CERNA VODA ●
CALARASI
●
RUSE
●
VARNA 0
100 km
ROEMENIË, OVERZICHT EN LIGGING IN EUROPA
Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 14
14
ACHTERGRONDEN
De Hasmas bergen bij Gheorgheni
foto: László Szabó
zijn vandaag de dag wereldberoemd en minutieus gerestaureerd, andere kloosters liggen in hun eigen waarde verscholen in de bossen. Walachije, ook wel Terra Romanica genoemd, wordt gezien als de wieg van het Roemeense volk. In dit gebied hebben de Walachijers, de latere etnische Roemenen, vrijwel altijd de meerderheid uitgemaakt, terwijl de adellijke stand – de bojaren – door de eeuwen heen ook uit etnische Roemenen bestond. Walachije is eveneens een oud vorstendom waarvan Boekarest pas sinds 1860 de hoofdstad is. Ook hier werd de geschiedenis gedomineerd door de strijd tegen de Turken, met als meest beroemde vertegenwoordiger Vlad Ñepes alias Dracula, de laatmiddeleeuwse prins die zowel met zijn successen als zijn wreedheid veel opzien baarde. De steden van Walachije geven over het algemeen minder historische bouwwerken te zien dan Transsylvanië en Moldavië – de oorzaak is meestal de ingrijpende ‘stadsvernieuwingen’ onder het communisme – maar de geïnteresseerden vinden in de regio nog verschillende aantrekkelijke kloosters, bezienswaardige kastelen en historisch belangrijke steden. Dobrogea, ten slotte, is de uiterst oostelijke landstrook die direct aan de Zwarte Zee ligt. De bijna 200 kilometer lange kuststrook kent een rijk verleden met Griekse en Romeinse kolonies. In de Middeleeuwen behoorde de regio lange tijd tot het Turkse Rijk, maar na de oorlog in 1878 kwam noordelijk Dobrogea bij Roemenië (zuidelijk Dobrogea ligt in Bulgarije). De regio is etnisch erg divers: behalve Roemenen wonen er Bulgaren, Turken, Tataren, Oekraïners en Lipovani-Russen; de laatste twee bevol-
Roemenie 2008 deel 2 31-01-2008 15:57 Pagina 55
55
PRAKTISCHE INFORMATIE
ALGEMENE INFORMATIE Alarmnummers Deze nummers zijn directe verbindingen, overal in Roemenië te gebruiken. Bij de alarmcentrale is de kans wat groter dat er Engels-, Duits- of Franssprekende functionarissen aanwezig zijn. Alarmnummer Politie Ambulance Brandweer
112 955 961 981
De Roemeense automobielclub is een partnerorganisatie van de ANWB en kan buitenlandse reizigers bijstaan bij problemen: Automobil Clubului Român (ACR) Alarmcentrale, 9 021/2222222 en 9 0722/382715. De reddingorganisatie Salvamont heeft een centraal noodnummer voor het inroepen van hulp in de bergen 9 0725/ 826668.
De consulaire dienst van de Nederlandse en Belgische ambassade in Boekarest staan reizigers bij die in serieuze problemen zijn gekomen, bij verlies of diefstal van het reisdocument of bijvoorbeeld omdat ze in een strafrechtelijke procedure verwikkeld zijn geraakt. Nederlandse ambassade in Boekarest: Aleea Alexandru 20, sector 1, Boekarest, 9 021/2086030, j 021/2307620, www.olanda.ro, bkr@minbuza.nl, noodnummer: 9 0744/652477. Nederlands consulaat in Timisoara: Str. Prot. George Popovici Nr. 8A, Timisoara, 9 0256/221501, 9 0356/401639, j 0256/221501. Belgische ambassade in Boekarest: Boulevard Dacia, 58, sector 2, Boekarest, 9 021/2102969, j 021/2111378, Bucharest@diplobel.org, www.diplobel. org/romania, noodnummer: 9 0723/ 202026. Voor informatie omtrent speciale aangelegenheden zoals het verstrekken van visa
Bellen Binnen Roemenië (zelfde stad): alleen abonneenummer Binnen Roemenië (ander kengetal): kengetal (incl. ‘0’), nummer Van Nederland/België naar Roemenië: 0040, kengetal (zonder ‘0’), nummer Van Roemenië naar Nederland: 0031, kengetal (zonder ‘0’), nummer Van Roemenië naar België: 0032, kengetal (zonder ‘0’), nummer Een Nederlandse of Belgische mobiele telefoon in Roemenië gedraagt zich (meestal) als een buitenlandse aansluiting, zodat 0040 moet worden gedraaid.
Roemenie 2008 deel 2 31-01-2008 15:57 Pagina 56
56
P R A K T I S C H E I N F O R M AT I E
voor studeren, werken of anderszins dient u contact op te nemen met de Roemeense ambassade in Nederland of België. Ambassade van Roemenië in Nederland: Catsheuvel 55, 2517 KA, Den Haag, 9 070/3543796, j 070/354158. Ambassade van Roemenië in België: Rue Gabrielle 105, 1180 Ukkel, 9 02/ 3452680, j 02/3462345, secretariat@ roumanieamb.be. SOS-Romania is het vrijwilligersnetwerk van in Roemenië woonachtige Belgen en Nederlanders die in geval van problemen of nood Nederlandstaligen in Roemenië bij kunnen staan met hulp en advies. Mobiel nummer in Roemenië: 0729 091885, voor regionale contactpersonen: www.sos-romania.ro.
De UNESCO heeft in Roemenië een flinke klus – in de eerste plaats omdat er zoveel culturele en natuurlijke waarden te vinden zijn en in de tweede plaats omdat veel van deze objecten erg veel zorg behoeven vanwege achterstallig onderhoud. De meest bekende culturele schatten zijn de geschilderde kloosters van Bucovina (Moldavië). Dit gaat om een groep van ongeveer acht beroemde en een aantal minder beroemde 15e-eeuwse kloosters met waardevolle, originele fresco’s op zowel de binnen- als de buitenmuren. De eeuwenoude houten kerkjes van verschillende dorpen in Maramures zijn ook aan de zorg van de UNESCO toevertrouwd. De andere werelderfgoederen liggen in Transsylvanië. De stads-
Toerisme en activiteiten De meeste westerse toeristen die naar Roemenië komen zoeken het heuvel- en bergland van Transsylvanië, Maramures en Moldavië (kloosters van Bucovina) op. Veel mensen komen voor het prachtige landschap, de rijke natuur, het plattelandsleven en de uitzonderlijke middeleeuwse steden en kloosters. Verder zoeken steeds meer mensen de hoofdstad Boekarest op en langzaamaan komt ook de kuststrook met de Donaudelta weer in de belangstelling te staan. De vlakten van Moldavië en Walachije hebben veel minder te bieden, terwijl veel van de steden hier zwaar hebben geleden onder industrialisatie en ‘stadsvernieuwing’. Buiten de grootste steden is ook moeilijk om geschikte accommodatie te vinden. Een aantal steden van de vlakten komt in dit boek wel aan bod vanwege specifieke bezienswaardigheden of omdat zij liggen op doorgaande routes naar Bulgarije of de Roemeense Zwarte-Zeekust.
In de kathedraal van St.-Michael in Cluj
Roemenie 2008 deel 3 31-01-2008 15:01 Pagina 95
T R A N S S Y LVA N I Ë
St.-Michael kathedraal
Ongeveer honderd kilometer ten noordwesten van Cluj ligt de provinciestad Zalau, omgeven door de Meses heuvels. In deze heuvels bevindt zich een van de interessantere opgravingen uit de Romeinse tijd. De garnizoensplaats en burgerstad Porolissum (vlak bij het tegenwoordige Moigrad-Porolissum) verdedigde in de eerste eeuwen na Christus de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Tegenwoordig zijn er nog redelijk interessante, deels herbouwde ruïnes te bekijken, onder meer de indrukwekkende overblijfselen van het grote amfitheater. In het historisch museum van Zalau (Muzeul judetan de Istorie si Arta, Str. Pietei 9) staan verschillende van de hier gedane vondsten tentoongesteld. Een redelijk hotel in Zalau is het Meses Hotel in het centrum (Piaña 1 Decembrie 1918, nummer 11/A, 9 0260/661050, 50 euro).
DE APUSENI BERGEN Apuseni of de ‘westelijke Karpaten’ is de benaming voor de bergmassieven Bihor, Vladeasa en Gilau gezamenlijk. De oostelijke helft behoort tot Transsylvanië, de westelijke bergen behoren eigenlijk tot Crisana en de Banat (inclusief Bihor en het Padis Plateau) maar worden voor de overzichtelijkheid hier behandeld. Hoewel dit ‘eilandgebergte’ niet spectaculair is als het om de hoogste top gaat (1800 meter) is het voor wandelen uitermate geschikt dankzij het mooie
95
Roemenie 2008 deel 3 31-01-2008 15:01 Pagina 96
96
B E Z I E N S WA A R D I G H E D E N ➤
ALESD, ORADEA
▲
918 m
BUCEA ● ● BRATCA
N ▲
● CIUCEA
●POIENI
VALEA DRAGANULUI ●
FILDU DE JOS
●
968 m
▲
L. LESU
B
1418 m
▲
VL
A
A DE
1691 m
➤
▲
BEIUS
PA
PIETROASA
●
CHISCAU
● PEST. URSILOR
● NUCET
CALATELE ,
●
BELIS ●
➤
BELIS MEER
PL
GILAU
●
AT
1160 m
● VÂRTOP PAS
POIANA HOREA
EA
U
IJSGROT van
ARIESENI ●
SCARISOARA
▲
●
1843 m
1404 m
RACHITELE , ▲
■ IC PONOR CABANA ■ PADIS CABANA
● STEI
MANASTIRENI VALENI ●
● ●
1834 m
DIS
➤
IZVORU ● CRISULUI
SÂNCRAIU ●
▲
SA
▲
●
EN
VLADEASA
1750 m
STÂNA DE VALE
G ER
HUEDIN GILAU, ● CLUJ-NAPOCA
GÂRDA DE SUS
●
HOREA
●
SCARISOARA
● ALBAC
TURDA
● VÂRFURILE ●
➤
CÂMPENI
▲
●
1485 m
HALMAGIU
● ABRUD N ▲
● VATA , DE JOS ▲
805 m
DEVA
➤
APUSENI BERGEN
BRAD ●
BOEKAREST