Pagina 1
DUITSLAND
NOORDZEE
Straelen Brüggen Mönchengladbach
Antwerpen
De GalloZülpich Romeinse Cityhopper Marmagen en el Steffeln nn
Eif
FRANKRIJK 0
25
50
Bitburg
Trier
rg
Arlon
bu m xe Lu
Bastogne
Mo ez el
s
Hotton
n
Amay
BELGIË
Köln
Ard e
Brussel
Tongeren
Rij
Fie ts he en Bo i o ul rwe p Ro og g ne en m. -K eu len
Sittard Maastricht
Maa
Boulognesur-Mer
Palzem Briey Metz
km
Dit boek is in de eerste plaats een fietsgids maar is tegelijkertijd bruikbaar voor reizigers te voet, per trein, per auto of per motor.
9
DE GALLO-ROMEINSE CITYHOPPER
met 1114 km fietsvriendelijke (heir)wegen in 16 tot 20 etappes België, Frankrijk, Luxemburg, Duitsland en Nederland
GUY RASKIN
De Gallo-Romeinse Cityhopper verlegt de speurtocht naar heirbanen en het Romeinse erfgoed richting Ardennen, Saarland, Eifel, Rijnland, Maas-Schwalm-Nette, Heuvelland en Haspengouw. In meerdaagse etappes worden in deze gebieden de Gallo-Romeinse steden Tongeren, Metz, Trier, Keulen, Xanten en laat-Romeinse verstedelijkte versterkingen zoals Arlon, Bitburg, Zülpich en Maastricht met elkaar verbonden. Gedetailleerde kaarten met uiterst zorgvuldig beschreven routes laten je op een uiterst recreatieve en fietsvriendelijke wijze kennismaken met deze oude steden en het erfgoed der Romeinen in Gallië. Deze gids biedt een uitbundig pakket praktische informatie om de fietser te begeleiden op een onvergetelijk fietsavontuur. Iedere etappe geeft de mogelijkheid om via openbaar vervoer of een alternatieve route terug te keren naar de vertrekplaats. Hierdoor is de gids eveneens geschikt voor dagtochten of korte meerdaagse fietsvakanties. De vele toeristische en geschiedkundige informatie, stadsbeschrijvingen, gedetailleerde kaarten en etappeverbindingen met vermelding van openbaar vervoer, maken van de Gallo-Romeinse Cityhopper een gebundelde ontdekkingsbron voor iedereen met interesse voor het Gallo-Romeinse verleden. I S B N 978-90-389-1837-2
DE GALLO-ROMEINSE CITYHOPPER
Xanten
NEDERLAND
lde
15:01
he
25-04-2008
Sc
Compleet Nieuw Omslag
789038 918372
www.uitgeverijelmar.nl
ELMAR
GUY RASKIN
Guy Raskin Guy Raskin is al sinds zijn jeugd geïnspireerd door fietstochten met geschiedkundige thema's. Hij is redacteur bij het wandel- en fietsmagazine ‘Op Weg’ en verleende zijn medewerking aan enkele fiets- en wandelgidsen in België. Zijn motto: fietsen doe je waar auto’s niet thuishoren, wandelen waar je met de fiets niet kunt geraken. Kennissen noemen hem wel eens de fietsende reisatlas. Zijn vele fietsreiservaringen en rijke fietsroutekennis spreiden zich uit over België, Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk, Oostenrijk, Slovenië, Italië, ... en zijn lang en breed uitgeschreven op zijn website ‘Fietscontreien’ (http:// users.telenet.be/fietscontreien).
Inhoud
VOORWOORD INLEIDING Via Romeinse heirwegen op zoek naar Gallo-Romeinse steden GESCHIEDENIS De Romeinen en de Kelten De Romeinen in Gallia Belgica en Germania Inferior Het wegennet en zijn mijlpalen Antieke bronnen en moderne techniek ITINERARIUM De Romeinse steden op deze fietsroute Thermen, het Romeinse badcomplex Een impressie van een badgebouw: de thermen van Colonia Ulpia Traiana (Xanten) Grafmonumenten en tumuli De geschiedenis van de volkeren die het Romeinse Rijk teisterden aan de Limes De taalgrenzen
9 10 10 13 13 15 17 20 21 21 23
PRAKTISCHE INFORMATIE Streekoverzicht Haspengouw (België) Condroz (België) Ardennen (België) Het land van Gaume of Belgisch Lotharingen (België) Lorraine of Lotharingen (Frankrijk) Meurthe-et-Moselle (Frankrijk) Moselle (Frankrijk) Saarland en Pfalz (Duitsland) Eifel (Duitsland) De Keulse bocht en Rijn-Erftkreis (Duitsland) Nederrijn (Duitsland) Limburgse mijnstreek, Heuvelland en Maasvlakte (Nederland) Wegdek Fiets en trein Treininfo en -reservering Overnachten Voorzieningen onderweg Telefoon Kaarten Tips voor dag- en korte meerdaagse tochten Begin- en eindpunt van de routes Wegwijzer en kaartjes in dit boek Legenda Afstandstabel Verklarende woordenlijst
30 30 30 30 31 31 31 31 32 32 32 32 32 33 33 33 34 35 35 36 36 37 38 38 39 40 42
24 25 27 28
3
Cityhopper Romein.indd 3
22-02-2008 11:30:31
De Gallo-Romeinse Cityhopper
TRAJECT 1A Wegwijzer Tongeren – Amay De fietstocht Tongeren, de enige echte Romeinse stad in België? Ambiorix Door Waals Haspengauw naar de Maas De legende van de heilige Oda Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
44 46 50 50 53 54 55 56 57 58
TRAJECT 1B Wegwijzer Amay – Hotton De fietstocht Grandioze panorama’s op het plateau van de Condroz Bijkomende tip Overnachten
59 60 63 63 65 65
TRAJECT 2 Wegwijzer Hotton – Bastogne De fietstocht De hoogtes en laagtes van de Ardennen Bastogne en het Ardennen offensief december 1944 Bijkomende tip Overnachten
66 67 71 71 74 74 75
TRAJECT 3 Wegwijzer Bastogne – Arlon De fietstocht Natuurpark van de Haute-Sûre en het woud van Anlier Arlon, van Keltische nederzetting tot Romeinse versterking Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
76 77 82 82 84 85 86
TRAJECT 4 Wegwijzer Arlon – Briey De fietstocht Het land van Gaume Het Gallo-Romeins oppidum Titelberg Het land van de rode aarde De Romeinse schone van Titelberg, door Foni Tissen, Luxemburgse kunstenaar De verbrandingsoven van Thil Mijnwijken in Frans Lotharingen Briey, van Gallo-Romeins oppidum naar middeleeuwse burcht
88 89 93 93 94 95 95 96 98 98
4
Cityhopper Romein.indd 4
22-02-2008 11:30:32
Inhoud
Bijkomende tip Overnachten
100 100
TRAJECT 5 Wegwijzer Briey – Metz De fietstocht Huzarenmonumenten op de heirbaan Reims-Metz Slagveld van de Frans-Pruisische oorlog 1870-1871 De Romeinse waterleiding naar Metz De licht-, bloemen- en kathedraalstad Metz Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
101 102 106 106 107 108 110 112 113
TRAJECT 6 Wegwijzer Metz – Palzem De fietstocht Romeinse aanwezigheid in de vallei van de Canner? Hackenberg, het grootste fort in de Maginotlinie Het best bewaarde Romeinse mozaïek ten noorden van de Alpen Project “Strasse der Römer” Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
114 115 119 119 120 121 122 122 123 123
TRAJECT 7 Wegwijzer Palzem – Trier De fietstocht De heirbaan bovenop de kim De omgangstempel in Tawern De heilige Matthias, de dertiende apostel De keizerstad Trier Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
124 125 130 130 131 131 132 136 137
TRAJECT 8 Wegwijzer Trier – Bitburg De fietstocht De PC3 langs de Sûre Romeinse villa’s van Echternach, Bollendorf en Holsthum Op zoek naar de antieke oudheid op het Ferschweiler plateau De archeologische wandelweg door de vicus van Bitburg Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
138 139 143 143 144 145 146 147 148 5
Cityhopper Romein.indd 5
22-02-2008 11:30:32
De Gallo-Romeinse Cityhopper
TRAJECT 9A Wegwijzer Bitburg – Steffeln De fietstocht Hoog boven het Kylldal Romeinse villa Otrang Heirbaan annex Matthias-pelgrimsroute Kunstenaarskolonie en vicus Ausava Romeinse villa’s en vulkaanpark in Steffeln Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
149 150 153 153 154 154 155 156 157 157 158
TRAJECT 9B Wegwijzer Steffeln – Marmagen De fietstocht De vicus Jünkerath Een aarden dam in het bos De villa rustica van blankenheim De vallei van de Urft Marcomagus vicus Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
159 160 164 164 165 166 166 168 168 169 169
TRAJECT 10 Wegwijzer Marmagen – Zülpich De fietstocht De Romeinen in de Eifel De Romeinse waterleiding De kaarsrechte Romeinse heirbaan in de Rijnvlakte De Romeinse thermen van Zülpich Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
170 171 175 175 178 180 181 182 182 183
TRAJECT 11 Wegwijzer Zülpich – Keulen De fietstocht De Keulse bocht Agrippina, de keizerin van Keulen Het Romeinse erfgoed van de provinciehoofdplaats Keulen en zijn Romaanse kerken Kölsch en Hämmche Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
184 185 192 192 193 194 196 197 198 198
6
Cityhopper Romein.indd 6
22-02-2008 11:30:32
Inhoud
TRAJECT 12 Wegwijzer Keulen – Mönchengladbach De fietstocht De Keulse groengordel De Romeinse grafkelder van Weiden Bruinkool versus Erft Van Erft naar Niers Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Bijkomende tip Overnachten
200 201 209 209 209 210 211 212 212 212
TRAJECT 13A Wegwijzer Mönchengladbach – Straelen De fietstocht Het land der Menapiërs Sablones? Zand bij Straelen of Kaldenkirchen Bijkomende tip Overnachten
214 215 218 218 218 221 221
TRAJECT 13B Wegwijzer Straelen – Xanten De fietstocht Het (oer)natuurgebied “Niersauen” St. Viktor, Romeins legionair en martelaar De drakensage van Geldern Colonia Ulpia Traiana Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
222 223 226 226 227 227 229 231 232
TRAJECT 14 Wegwijzer Xanten – Brüggen De fietstocht Heuvelruggen doorbreken het vlakke landschap van de Nederrijn Kevelaer en de “troosteres der bedroefden” De Fossa Eugeniana en het Noordkanaal, tot mislukken gedoemd Het Nederlands-Duitse grenspark Maas-Schwal-Nette Overnachten
234 235 242
TRAJECT 15 Wegwijzer Brüggen – Sittard De fietstocht Het natuurgebied Elmpter Schwalmbruch De viergodensteen in Sint-Odiliënberg Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
247 248 252 252 254 255 255
242 242 243 244 245
7
Cityhopper Romein.indd 7
22-02-2008 11:30:33
De Gallo-Romeinse Cityhopper
TRAJECT 16A Wegwijzer Sittard – Maastricht De fietstocht Vragen betreffende de via militaris, de heir(leger)weg? Holle wegen en panorama’s van het heuvelland Traiectum ad Mosam, heiligdom aan de Maasbrug Gallo-Romeinse bezienswaardigheden Overnachten
256 257 260 260 261 263 265 265
TRAJECT 16B Wegwijzer Maastricht – Tongeren De fietstocht Interregproject “Landmarks Grensschap Albertkanaal” De slag bij Lafelt Romeinse weg, oude steenstraat Overnachten
266 267 270 270 272 272 274
Nuttige adressen Internet Overige Ander werk van de auteur
276 278 279 279
OPGENOMEN KAARTEN Overzichtskaart van de route Overzichtskaart van Keltische stammen Overzichtskaart van Gallia Belgica Stadsplattegrond Tongeren Tongeren – Amay Amay – Hotton Hotton – Bastogne Bastogne – Arlon Stadsplattegrond Arlon Arlon – Briey Briey – Metz Stadsrondgang Metz Metz – Palzem
10 13 15 45 47 61 68-69 77 78 91 102 103 116
Palzem – Trier 125 Stadsplattegrond Trier 126 Trier – Bitburg 140 Bitburg – Steffeln 150 Steffeln – Marmagen 160 Marmagen – Zülpich 171 Zülpich – Keulen 186-187 Stadsplattegrond Keulen 189 Keulen – Mönchengladbach 202-203 Mönchengladbach – Straelen 215 Straelen – Xanten 223 Xanten – Brüggen 236-237 Brüggen – Sittard 249 Sittard – Maastricht 257 Maastricht – Tongeren 267
8
Cityhopper Romein.indd 8
22-02-2008 11:30:33
De Gallo-Romeinse Cityhopper
Inleiding NOORDZEE
DUITSLAND
Venlo Eindhoven
FRANKRIJK Briey
el
LUXEMBURG
Luxemburg
Marmagen Steffeln
ez el
en
Bitburg
Mo
nn
Eif
s Maa
Hotton
Ard e
lde he
Zülpich
Amay
n
BELGIË
Arlon
25
Köln
Brussel Tongeren
Rij
Sc
Sittard Maastricht
Bastogne
0
Straelen Brüggen Mönchengladbach
Antwerpen Boulognesur-Mer
Xanten
NEDERLAND
Trier Palzem
50
km
Metz
Overzichtskaart van de route
Via Romeinse heirwegen op zoek naar Gallo-Romeinse steden Vanwaar die passie voor Romeinse heirwegen? Is het de geschiedkundige achtergrond van mijn geboortestad Tongeren waar de eerste geschiedenisles handelt over de heirbaan tussen Tongeren en Bavay … of ging die over de legende van de Eburonenkoning Ambiorix, de dapperste der Galliërs? Of is het als fietser de rechtlijnigheid der wegen die mij aanspreekt en garant staat voor gemakkelijke en snelle verplaatsingen over langere afstanden? De vraag vandaag de dag is, bestaan die haast 2000 jaar oude wegen nog en zijn die wel per fiets te berijden? We zien dat de algemene interesse toeneemt ten opzichte van de mystieke geschiedenis. Hiertoe hoort zeker het Romeinse verleden dat steeds maar meer mensen aanspreekt. Zowel in België, Nederland als Duitsland ontplooien zich talrijke projecten over of langs de antieke wegen. De Limes en de heirbaan Boulogne-sur-Mer – Keulen vragen volop aandacht. In Duitsland loopt het project “Strasse der Römer” waar alle Romeinse vondsten in de Eifel en het Saarland tot aan de Franse grens zijn opgenomen. Duitsland is hierin koploper ten aanzien van de andere Gallische streken ten westen van de Rijn. Verbazingwekkend zijn de grote hoeveelheden Gallo-Romeinse 10
Cityhopper Romein.indd 10
22-02-2008 11:30:35
De Gallo-Romeinse Cityhopper
Traject 6 TRAJECT: METZ – PALZEM STARTPUNT: Station van Metz EINDPUNT: Station van Palzem AFSTAND: 79 km ROUTEPROFIEL: Metz (station) Charly-Oradour Vigy St-Hubert Aboncourt Hombourg-Budange Kedange Koenigsmacker Sierck-les-Bains Drielandenpunt Appach-Schengen-Perl Besch Nennig Palzem (station)
0 km, 12,1 km, 6,1 km, 4,3 km, 5,2 km, 5,0 km, 1,1 km, 11,2 km, 16,8 km,
0 km 12,1 km 18,2 km 22,5 km 27,7 km 32,7 km 33,8 km 45,0 km 61,8 km
3,4 km, 4,5 km, 3,6 km, 5,7 km,
65,2 km 69,7 km 73,3 km 79,0 km
WEGPROFIEL: fietsvriendelijke dapartementale wegen in Frankrijk. Enkele kilometers grindweg in het begin van de vallei van de Canner. Langs de Moezel loopt een geasfalteerd fietspad. BEWEGWIJZERING: Moezelfietsroute in Frankrijk (Chemin de la Moselle vers Apach) en Duitsland (Moselradweg). In Nennig een stukje van de (Saarland Radweg) LOGIES NABIJ ETAPPEPLAATS: Palzem: gastenkamers en camping BEVOORRADING: Café de la Place tegenover kerk van Vigy (F); aan de Moezel in Sierck-les-Bains (F), Schengen (Lux), Besch (D), Nennig (D), Remich (Lux) TERUG NAAR BEGINPUNT: ANDERE ROUTE: in Koenigsmacker over de VeloRoute SarLorLux langs de Franse Moezel via Thionville terug naar Metz = 90 km MET DE TREIN: Stations in Metz en in Palzem; 2 x overstappen in Luxemburg en Konz; minimale reistijd = 2:33 uur
114
Cityhopper Romein.indd 114
22-02-2008 12:01:30
De Gallo-Romeinse Cityhopper
:
¶
5,300
Kœnigsmacker
Oudrenne
53 N1 Elzange Valmestron ner
Budling Fort Hackenberg rg Buding g
Distroff
D2
Elzing Kedange
Volstroff
Duitsland Wies
BechKleinmacher
Nennig Romeinse villa en Mozaïek
Tumulus
zelf
Metzervisse
G.H. Luxemburg
Moe
SarLorLux
Lemestroff
Can
Inglange
D918
kasteel Thorn
Remich
Kuntzig
Illange Stuckang
Stadtbredimus
Kerlinglès-Sierck
B419
Moezel
BasseHam
Thionville
Palzem
Metrich
Cattenom Kœking Garche
eze l
0,350
LA na brug = fietspad langs voorrangsweg (Boulevard de Trêves) RA oversteken bij fietsverkeerslicht (Rue Jean Burger)
Mo
4,950
A31
Bousse
D118
HombourgBudange
Guénange Rurange
Schwebsange
pad
iets
Reinange Metzeresche
N10
0,150
Wintrange
Besch
Luttange utt tt Hagondange
Abontcourt
Tremery
Hauconcourt
Ennery
A31
Chailly lly ly
D2
A4
Antilly nt
Argancy
Bettelainville
Vigy Mechy
Metz
Sehndorf
Perl Apach Contz-lèsFrankrijk Bains Semming Rettel HauteRustroff Kontz Kirsch Sierck-lès- Ruïne Fixem Bains Berg Sinz Gavisse Vry
Sanry
Ste. Barbe
Servigny
Fort Fort St. Champagne Julien Nouilly Mey Vantoux Noisseville Fort Belle Croix Fort des Bordes
G.H.
Burmerange LuxemGandren burg
2 D5
Failly Fort Gambetta
Sehndorf
Toeristische trein
Charlyydo La Oradour Maxe
Chieulles
Remerschen St. Hubert
D2
Flévy
Talange
Sentzich
Matting
Butzdorf
Cattenom Metrich
Kœking x rLu rLo Sa Basse-Ham
Wachern Kœnigsmacker
Rom. villa
Borg Variante Rom. villa Borg
116
Cityhopper Romein.indd 116
22-02-2008 12:02:06
Metz – Palzem
0,150 0,300 0,500
5,450 5,750 6,250
# % &
1,000
7,250
#
3,500
10,750
;
1,350
12,100
%
0,300
12,400
#
2,200
14,600
!
1,450
16,050
;
1,700
17,750
#
0,500
18,250
#
0,150 0,050 4,200 0,700 0,200
18,400 18,450 22,650 23,350 23,550
; ! : ! ¶
2,700 1,500
26,250 27,750
# =
5,000 1,100 0,200 10,950
32,750 33,850 34,050 45,000
: ¶ % :
0,150
45,150
;
0,200
45,350
0,900
46,250
Q# ¶
4,500
50,750
;
RD bij verkeerslichten = D1d (Rue Jean Burger) LA op Y-splitsing = D1 (Rue Jean Burger) RA op Y-splitsing = D2 richting Bouzonville (Rue Jean Burger, Rue du Géneral Diou) RD in bocht naar rechts = D2 richting Antilly (Rue du Fort) RA op T-kruising = D67a naar Charly-Oradour (Route de Metz; Rue du 10 Juin) LA op Y-splitsing op einde van dorp = D67a (Rue du 10 Juin, Rue du Moulin à Vent) RD op Y-splitsing bij kruisbeeld = D67a (Rue du Moulin à Vent) LA in Méchy = D67d naar Vigy (Rue de la Fontaine, Rue du Calvaire) RA op T-kruising bij elektriciteitscentrale = D52 naar Vigy (Rue du Val de Metz) Toeristische spoorlijn in Vigy = D52 (Rue du Val de Metz) Café de la Place tegenover kerk van Vigy = D52 (Place de l’Eglise, Rue Pasteru) RA op T-kruising = D52 naar Saint Hubert LA = D52 naar Saint Hubert LA op T-kruising in Saint Hubert = D52 LA na Saint Hubert = D55a richting Bettelainville !!! RA 100 m voor brug = grindweg (vallei van de Canner) RD op asfalt bij boerderij Schuin RD D52 oversteken in Aboncourt = rechts/links D118e naar Hombourg-Budange LA op D918 in Hombourg-Budange (kasteel) RA in Kédange = D2 naar Buding (Rue de l’Eglise) Links houden op Y-splitsing LA op T-kruising in Koenigsmacker = richting Trêves (einde vallei van de Canner) (Rue de Thionville) RA hoofdweg volgen op kruispunt met secundaire wegen (Rue de l’Ecluse) RD op rotonde en over spoorweg (Rue de l’Ecluse) RA voor sluis van de Moezel = met stroming mee, fietspad rechts van Moezel naar Apach (Chemin de la Moselle vers Apach) (Rue des Vignes), dit fietspad volgen tot aan de FransDuitse grens in Apach RA op T-kruising op einde fietspad dat net daarvoor naar rechts wegdraait van Moezel (Chemin de la
117
Cityhopper Romein.indd 117
22-02-2008 12:02:11
De Gallo-Romeinse Cityhopper
0,150
50,900
#
0,250
51,150
¶
0,600
51,750
¶
0,100
51,850
%
6,100 0,800
57,950 58,750
; &
1,200
59,950
N
0,500
60,450 !
1,400
61,850
¶
0,050
61,900
!
3,250
65,150
;
0,100
65,250
!
0,600
65,850
!Q
0,200
66,050
¶
3,700 0,500
69,750 70,250
# ¶
0,050
70,300
#
0,300 0,200
70,600 70,800
! =
1,650 0,010
72,450 72,460
% &
Moselle vers Apach) (Rue des Vignes, Venelle de l’Octroi, Reu de Plan d’Eau) RD op kruispunt in Matting (Chemin de la Moselle vers Apach) (Rue de Metrich) RA = brug over de Moezel, D62 (Chemin de la Moselle vers Apach) (Place des Marronniers) RA in 2de bocht na brug = (Chemin de la Moselle vers Apach) LA op Y-spitsing = fietspad links van Moezel (Chemin de la Moselle vers Apach) RA op weg D64 (Chemin de la Moselle vers Apach) RA = met stroming mee, fietspad links van Moezel (Chemin de la Moselle vers Apach) 270° bocht = brug over Moezel in Contz-les-Bains = D64 (Chemin de la Moselle vers Apach) LA net voor spoorwegovergang = met stroming mee, fietspad rechts van Moezel (Chemin de la Moselle vers Apach) !!! RA = smalle tunnel onder spoorweg door in Schierck-les-Bains (Chemin de la Moselle vers Apach) LA na tunneltje = weg daarna pad rechts van spoorweg (Chemin de la Moselle vers Apach) (Quai des Ducs de Lorraine) RA op T-kruising met weg = bergopwaarts naar hoofdweg en einde fietspad van de Moezel LA net voor hoofdweg in Apach = drielandenpunt, asfaltpad parallel aan hoofdweg (Am Dreilandereck) LA op rotonde in Perl = brug over Moezel naar Schengen, B407 !!! RA op de brug, net voor de Moezel fietspad naar beneden = met stroming mee, rechts van de Moezel (Moselradweg) Besch !!! RA na Besch, zich verwijderend van de Moezel (Bruhlweg) RD op kruispunt richting brug, niet de Moselradweg volgen (Bruhlweg) LA net achter de brug = oprit D419 Rechts uitwijken over gras naar gescheiden fietspad langs D419 Schuin LA op einde fietspad Onmiddellijk RA op Y-splitsing = fietswegwijzer
118
Cityhopper Romein.indd 118
22-02-2008 12:02:12