INHOUD Fuerteventura, eiland van aarde, zand en wind Canarische Eilanden EĂŠn regio, twee provincies ACHTERGRONDEN Ligging en landschap Vlakbij Afrika Lange kustlijn Vulkanische oorsprong Maanlandschap Plukjes groen Fauna Natuurbescherming Bedreigde vogels Geschiedenis Grieken en Romeinen Europese ontdekkers Spaanse bezetting Honden of kanaries? Gouden Eeuw Kapers op de kust Twee koninkrijken Naar Latijns-Amerika Een nieuwe tijd Verbanningsoord De Canarische Eilanden onder Franco Landbouw in verval Fuerteventura in de 21e eeuw Heilzame aloĂŤ Bevolking en cultuur Immigranten tegen wil en dank Eerste inwoners Steen en been Grotbewoners Rijk cultureel leven Religie
WW Fuertaventura 01 Branco.indd 5
8 9 9 13 13 13 13 16 16 17 20 25 25 26 26 26 27 27 28 29 29 29 30 31 31 31 32 32 34 34 34 35 35 36 36
Prehistorische kunst Architectuur: forten, kerken en woningbouw Beeldende kunst Kunstnijverheid Muziek en dans Feestdagen en evenementen Eten en drinken Vis en vlees Specialiteiten De ene mojo is de andere niet Gofio, het herdersbrood Groenten en fruit Kaas Toetjes Wijn Andere dranken Eettradities Tapas Restaurants
36
39 42 42 43 43 44 44 44 44 45 45 45 46 46
PRAKTISCHE INFORMATIE Algemeen Toeristische informatie Websites Toeristenbureaus Consulaten Klimaat en beste reistijd Gezondheid Geldzaken Reisdocumenten In- en uitvoerbeperkingen Bagage Foute souvenirs Vervoer naar Fuerteventura Per vliegtuig Losse chartervluchten Verder vliegen Aankomst en vertrek Transfers Per boot
47 47 47 47 47 47 47 49 49 50 50 50 50 51 51 51 51 51 52 52
37 38 38 39
28-08-2008 17:25:01
FUERTAVENTURA
6
Inter-eilandverbindingen Verkeer en vervoer Verkeer algemeen Autohuur Scooters en motors Fietsen Taxi Bus Accommodatie Groot aanbod Pakketreizen Budgetaccommodatie Landelijke en kleinschalige accommodaties Luxe Kamperen Met kinderen naar Fuerteventura Vlucht Verblijf Gezondheid Leuke dingen om te doen Uitgaan Bars, pubs en dancings Shows Lokaal Uit eten Culinaire woordenlijst Van A tot Z
52 54 54 55 56 56 56 57 58 58 59 59
BEZIENSWAARDIGHEDEN Het beste van Fuerteventura Het noorden: duinen en vulkanen Corralejo Oriëntatie Droomstranden Baku Familiepark Los Lobos Zeehonden Uniek landschap Wandeling Excursie Lanzarote Veel te zien Lajares Wandeling: de vulkaanroute
83 84
WW Fuertaventura 01 Branco.indd 6
59 60 61 62 62 62 62 63 64 64 64 64 64 66 68
89 89 92 92 93 99 99 99 102 103 103 106 106
El Cotillo 107 Castillo del Tostón, de oude wachttoren 107 Stranden en smokkelaars 109 Villaverde 111 La Rosita 112 Cueva del Llano, de spinnengrot 112 La Oliva 113 Machtsbolwerk 113 Mooie kerk 115 Huis van de kolonels 115 Beeldende kunst 116 Graanmuseum 116 Tindaya 117 Montaña Tindaya, heilige berg 117 Monument voor een schrijver 118 Tefia 120 Openluchtmuseum ‘La Alcogida’ 120 Observatorium 120 Los Molinos 121 Het midden: molens en kerken 123 Puerto del Rosario, de beeldenstad 123 Geitenhaven 126 Oriëntatie 126 Museo Unamuno 127 Kunst en cultuur 128 Omgeving Puerto del Rosario 128 Strand 128 Caleta de Fuste 131 Oriëntatie 131 Omgeving Caleta de Fuste 138 Nieuwe vakantiewijken 138 Het zoutmuseum van Saliñas del Carmen 138 Pozo Negro 139 Landbouwfestival 139 La Atalayita 140 Antigua 140 Santa Maria de Antigua 140 Molino de Antigua 141 Omgeving Antigua 141
28-08-2008 17:25:02
INHOUD
Windmoleninformatiecentrum La Ampuyenta Betancuria, de oude hoofdstad Eerste hoofdstad Kerk of kathedraal? Archeologisch en etnografisch museum Stokoud klooster Omgeving van Betancuria Dennenwoud Vega de Río Palmas Bedevaartsoord Wandelroute Ajuy Wandelpad langs natuurmonument S.S. American Star Het zuiden: de hoogste bergtop en de langste stranden Tuineje Slimmer dan zeerovers Malpaís Grande, natuurmonument Gran Tarajal Hoeden en tomaten Bezienswaardig Omgeving Gran Tarajal Las Playitas Aparte vuurtoren Giniginámar Tarajalejo OPGENOMEN KAARTEN Fuerteventura, ligging Fuerteventura, overzichtskaart Fuerteventura, fysisch Canarische Eilanden, bootverbindingen Canarische Eilanden, vliegverbindingen Fuerteventura, bezienswaardigheden Corralejo
WW Fuertaventura 01 Branco.indd 7
141 143 144 145 145 147 147 148 148 149 150 150 151 151 152 155 155 155 156 156 157 157 160 160 160 161 162
12 14-15 18-19 53 54 86-87 90-91
7
El Brasero Kunst La Lajita La Lajita Oasis Park Kamelentocht en -fokkerij Pájara Aparte kerk Het schiereiland Jandía Parque Naturel de Jandía en Istmo de la Pared La Pared Rustige stranden Omgeving La Pared Costa Calma Kustwandeling Jandía Jandía Playa Morro Jable Strandinformatie Minidierentuin Naar de hoogste bergtop Naar de uithoeken van Fuerteventura De weg naar Cofete Cofete Playa Cofete en Playa Barlovento Geheimzinnige villa Puerto de la Cruz en Punta de Jandía
162 162 163 163 163 165 165 167
Verder lezen Over de auteur Register
190 193 194
Isla de Lobos Lanzarote El Cotillo La Oliva Puerto del Rosario Caleta de Fuste Gran Tarajal Costa Calma Jandía Playa Morro Jable
167 168 168 168 170 172 175 175 178 179 182 182 186 186 186 187 188 188
100 104 108 114 124-125 132-133 158-159 172-173 176-177 180-181
28-08-2008 17:25:02
ACHTERGRONDE N
16
heeft. Er zijn een paar grote stranden maar ook kleinere tussen de kliffen. Deze zijn soms moeilijk bereikbaar en veelal verlaten. Aan de oostkant liggen de brede, meer ontwikkelde stranden, de meeste vissersdorpen en bijna alle vakantieplaatsen. Hier is de zee rustiger en dankzij een zandbodem vaak prachtig turkooizen gekleurd.
Vulkanische oorsprong De Griekse wijsgeer Plato meende dat de Canarische archipel deel uitmaakte van het legendarische verdwenen rijk Atlantis, een veronderstelling die in de 21e eeuw weinig steun meer ondervindt. Waarschijnlijker is dat de eilanden ontstonden door onderzeese vulkanische activiteiten, veroorzaakt door de enerzijds oostwaarts bewegende Afrikaans-Eurazische plaat en de anderzijds westwaarts bewegende Amerikaanse platen. In feite zijn de eilanden toppen van grote onderaardse vulkanische bergketens. Tussen de eilanden liggen diepe troggen, tot 3500 meter diepte (tussen Tenerife en La Palma). De eilanden ontstonden in verschillende periodes van vulkanische activiteit waarbij Fuerteventura verreweg het oudste is. Het oudste materiaal dat er gevonden is, omhooggestuwd vanaf de zeebodem, dateert van circa honderd miljoen jaar geleden terwijl het centrale bergland tussen de dertig en tachtig miljoen jaar oud is. Lanzarote volgde iets later; de westelijke Canarische Eilanden zijn in geologische zin nog een stuk jonger. Recentere vulkanische erupties gaven de eilanden hun huidige aanzien. Stranden en duinen kregen vorm door aanvoer van maritiem materiaal en het dalen en stijgen van de zeespiegel. Deze ontwikkelingsgeschiedenis is op Fuerteventura op verschillende plaatsen goed zichtbaar. Aan de westkust bijvoorbeeld zijn de verschillende zeeniveaus van oude tijdperken duidelijk vastgelegd in de kliffen. Donker vulkanisch gesteente wordt daar afgewisseld door lichtere kalkzandlagen. In het noordwesten en aan de oostkust liggen de jongste delen van Fuerteventura, de malpaís, bedekt met opgeworpen lavabrokken, van lichtgrijs tot diepzwart. Nu zijn alle vulkaankraters gedoofd al geloven de eilandbewoners dat sommige slechts slapen.
Maanlandschap Het dorstige landschap van het binnenland met z’n dode vulkaankraters en koperbruine kleuren doet af en toe denken aan dat van de maan of de rode planeet Mars, vooral in de zomer wanneer het opgewarmde gesteente een nog intensere kleur heeft. Enkele diep uitgesleten barrancos (ravijnen) in het westelijk gelegen Betancuriamassief vangen het weinige regenwater op en herbergen kleine oases die mooi groen contrasteren met de schrale omgeving. De lente is hier snel voorbij, een tijd waarin het eiland op zijn mooist is. De heuvels zijn dan voor even bezaaid met fragiele, soms zeldzame plantjes. Fuerteventura is niet alleen het oudste eiland, het is ook het platste waardoor je op hoger gelegen punten vaak mijlenver kunt kijken. Oeroude bergen zijn tot zachte vormen afgesleten, de hoogste berg, Pico de la Zarza (Pico de Jandía) is slechts 807 meter hoog. Op de oudste delen
WW Fuertaventura 01 Branco.indd 16
28-08-2008 17:25:11
LIGGING EN LANDSCH A P
17
Maanlandschappen
van het eiland zijn de onderlagen volledig geërodeerd en bedekt met fijn zand (jable) en puimsteen waarin fossielen te vinden zijn. Mooie voorbeelden hiervan zijn Las Dunas bij Corralejo en de stuifduinen op het schiereiland Jandía. We hebben hierbij niet van doen met overgewaaid Saharazand zoals soms beweerd wordt maar met fijnvermalen kalkafzettingen van oceaandiertjes over een periode van tienduizenden jaren.
Plukjes groen In biologische zin vormen de Canarische Eilanden een van de best bedeelde gebieden op aarde. Op alle eilanden samen leven circa tweeduizend planten-, bloemen- en boomsoorten, met verwanten in Europa, Afrika en Latijns-Amerika. Ongeveer 650 soorten daarvan zijn inheems waarvan weer een honderdtal zeldzame soorten slechts op één eiland te vinden zijn. Zij groeien vaak op afgelegen bergtoppen of onbereikbare kliffen waar de invloed van de mens gering is. Het is moeilijk voor te stellen maar ooit was ook Fuerteventura voor een groot deel bedekt met bossen. Ongebreidelde houtkap in het verleden, gevolgd door jaren van overbegrazing door gulzige geiten deden de bossen in rap tempo verdwijnen. Nu stellen de schrale rotsbodem en het chronische gebrek aan regenwater paal en perk aan de vegetatie: een groot deel van het eiland is niet of nauwelijks begroeid. Gelukkig weten veel cactussen en vetplanten de droogte van Fuerteventura goed te weerstaan, evenals stug struikgewas en mossen. Net als op de andere eilanden komen vijgcactussen, agaves, aloë’s en wolfsmelkplantjes algemeen voor, evenals Canarische palmen (Phoenix canariensis) en Canarische dadelpalmen, waarvan de vruchten overigens niet voor consumptie geschikt zijn. Zij vormen
WW Fuertaventura 01 Branco.indd 17
28-08-2008 17:25:13
47
PRAKTISCHE INFORMATIE
ALGEMEEN Toeristische informatie Bij het Spaans Verkeersbureau, Laan van Meerdervoort 8-a, 2517 AJ Den Haag, 9070 3465900; infolahaya@tourspain. es zijn algemene folders over de Canarische Eilanden aan te vragen. Inwoners van België kunnen terecht bij de Spaanse Dienst voor Toerisme, Koningsstraat 97, 1000 Brussel, 902 2801929; bruselas@tourspain.es.
Websites De internationale pagina www.spain. info (klik door naar ‘Nederland’ of ‘België’) bespreekt de Canarische Eilanden slechts summier. Er zijn echter talloze websites gewijd aan de Canarische Eilanden zoals www.vivecanarias.com (Nederlandstalig). Het overzichtelijke www.fuerteventuraturismo.com is de officiële website van de Patronato de Turismo de Fuerteventura, met mooie foto’s en toeristische wetenswaardigheden maar niet erg up-to-date als het gaat om evenementen. Ook een goede algemene informatiebron is www.fuerte venturainfo.com. Lees je Spaans, bekijk dan eens de digitale kranten www. canarias7.es, www.canarias24horas. com en www.la-provincia.es met nieuws uit de provincie Las Palmas. Een tikje saai maar wel informatief is www. gobcan.es van de Canarische overheid. Verder heeft ieder gemeentedistrict op Fuerteventura een eigen website maar bijna altijd volledig in het Spaans. Surf voor een ‘live’ voorproefje op je vakantie
WW Fuertaventura 02 Branco.indd 47
naar www.meteosurfcanarias.com/ webcams. Een leuke interactieve kaart van Fuerteventura staat op www.fuerteventura-maps.com.
Toeristenbureaus Alle badplaatsen hebben een oficina de turismo en er zijn informatiekiosken in Betancuria, Puerto del Rosario en Gran Tarajal. Je kunt er goede plattegronden ophalen met op de achterkant dienstregelingen van relevante buslijnen. Het hoofdkantoor van de Patronato de Turismo is gevestigd in Puerto del Rosario (Calle Almirante Lallermand 1, 9928 530844; patturismo@cabildofuer.es). Er is ook een toeristenbureau gevestigd in de corridor tussen aankomst- en vertrekhal van het vliegveld, geopend iedere dag van 8-21 uur , 9928 860604; aeropuerto@cabildofuer.es.
Consulaten Het Nederlands consulaat is gevestigd op Tenerife, Calle Villalba Hervás 5/3, Santa Cruz, 9922 271721; j 922 240287; nlgovtfe@terra.es. Geopend ma. t/m do. van 10-12 uur en op afspraak. Het Belgische consulaat zit vlakbij: Calle Villalba Hervás 4/2, 9922 241193, Tenerife. diplobel@tfn.servicom.es. Geopend op werkdagen van 9-14 uur.
Klimaat en beste reistijd Alle Canarische Eilanden hebben een heerlijk mild klimaat maar Fuerteventura spant toch wel de kroon met de meeste zonnige dagen per jaar. Net als
28-08-2008 17:21:06
PRAKTISCHE INFORM AT I E
48
21
21
22
22
23
24
26
27
27
25
23
22
6
7
8
9
9
10
10
9
8
7
7
6
3
2
1
1
0
0
0
0
1
1
3
4
19
19
20
19
19
20
21
22
23
22
21
20
op Lanzarote is het er droog en warm, met een warme zomer en een zachte winter. Het zijn samen de twee droogste eilanden van de Canarische archipel, waarbij Fuerteventura de meeste wind ontvangt. Deze wind en de lage vochtigheidsgraad houden de temperaturen dragelijk, samen met de Canarische Stroom die de eilanden omspoelt (een aftakking van de Golfstroom). Hoewel de eilanden op dezelfde hoogte liggen als de hete Sahara is het er ook tijdens warme zomerdagen goed uit te houden. De warmste maanden zijn juli, augustus en september waarbij het kwik overdag tot boven de 28 °C kan stijgen. Relatief koel is de periode december-maart. Het kan dan toch nog zo’n 24 °C worden. De temperatuur van het zeewater loopt van 18 °C in maart tot 23 °C in september. Regenen doet het zelden op dit woestijnachtige eiland, er valt slechts 110 mm regen per jaar (Nederland 800 mm). Omdat Fuerteventura geen hoge bergen heeft blijven de wolken niet ‘hangen’ al kan het in hogere delen soms een tijdje mistig en kil zijn. Als er toch een bui valt dan is dat tussen oktober en april. De laatste jaren lijkt de regenval wel iets toe
WW Fuertaventura 02 Branco.indd 48
te nemen, mogelijk een gevolg van de wereldwijde klimaatveranderingen. Een enkele keer draait de noordoostpassaat naar zuidoost en voert dan de sirocco aan, een droge, warme wind die vanuit Afrika fijn Saharazand meevoert. Op zulke dagen kan het warm, benauwd en heiig zijn. De drukste periodes op de Canarische Eilanden zijn de weken rond Kerstmis en Pasen. Ook in de zomermaanden (vooral augustus) is er weer een piek. Dan ontvluchten veel Spanjaarden de hitte van het vasteland. Prijzen van accommodaties liggen in deze periodes hoger. Dit, en het klimaat in overweging nemende kunnen we stellen dat het voorjaar (afgezien dus van Pasen) en het najaar de beste perioden zijn voor een bezoek aan Fuerteventura. Het is er dan relatief rustig en de temperaturen zijn zeer aangenaam. Het komt erop neer dat het warm genoeg is om lekker in de zon te zitten en koel genoeg om actief te zijn. Wandelaars verkiezen de maand maart, wanneer het landschap hier en daar voor even sappig groen is. Ben je een gevorderde wind- of kitesurfer dan zijn de zomermaanden juist
28-08-2008 17:21:08
BEZIENSWAARDIGHE D E N
100
N �
wandelpad
Punta Martiño
Faro de Lobos vuurtoren
�~
Caleta del Vino
Morro de Felipe
Morro Colorado
Caleta del Palo
Playa de la Arena
Parque Natural del Islote de Lobos
Punta Salidero
127 m
~
Morro de la Morada
�
La Caldera de Lobos
Roque del Este
Las Tres Hermanas
u Playa de la Caleta
Caleta de la Rasca
Punta del Marrajo
�
El Puertito
Muelle
� �
naar Corralejo
0
500 m
1 km
ISLA DE LOBOS
WW Fuertaventura 03 Branco.indd 100
28-08-2008 16:43:35
HET NOORDEN
101
Landschap van Los Lobos
lavastromen. Het geheel wordt wel vergeleken met een puntige drakenstaart. Hoogste punt is de vulkaan La Caldera de Lobos (127 m) die te beklimmen is. Langs de grillige kustlijn liggen duingebiedjes, agavevelden en blauwgroene baaien tussen donkere rotsen. Las Lagunitas, de zoutmoerassen aan de oostkust, zijn onderhevig aan getijdenwisselingen en hebben daardoor een bijzonder en kwetsbaar ecosysteem. Verrassend kleurig zijn ze, dankzij plantjes met bloemen in fluoriserende tinten roze, rood, geel, paars en wit. Talloze vogels scharrelen er rond, op zoek naar voedsel of een broedplaats. Bekende bewoonster Het onbewoonde Los Lobos heeft een bekende (ex)bewoner: Josefina Plรก, dochter van de vuurtorenwachter. Zij werd in 1909 geboren in de woning bij de vuurtoren. Later verhuisde ze naar Zuid-Amerika waar ze werkte als radiopresentatrice en veel bekendheid genoot als dichteres, essayiste en voorvechtster van vrouwenemancipatie. Voor haar literaire werk ontving ze verschillende prijzen. Plรก overleed in 1999 in Paraguay. Haar bebrilde borstbeeld staat bij de aanlegpier van de ferry op Los Lobos. Een strenge dame, deze Plรก.
WW Fuertaventura 03 Branco.indd 101
28-08-2008 16:43:57
BEZIENSWAARDIGHE D E N
102
Wandeling Een wandeling rond deze oase van rust neemt drie tot vier uur in beslag, iets langer als je ook de korte maar stevige klim maakt naar de kraterrand van de Caldera de Lobos. Vanaf de kraterrand (de route staat aangegeven) is het uitzicht op Lobos en de kust van Fuerteventura en Lanzarote magnifiek. Wegwijzers langs de hoofdroute maken het wandelaars gemakkelijk en leiden in een rondje over het eiland. Je kunt de route zowel rechtsom als linksom lopen. Ga je rechtsom dan passeer je eerst El Puertito, een wat merkwaardig gehucht aan een baai. Vissers en vagebonden hebben er met lavastenen woninkjes geknutseld rond een kleine haven. Ga je linksom dan passeer je kort na de pier een duinengebiedje met daarachter een mooi wit strandje waaraan het lauwwarme zeewater van een ondiepe lagune knabbelt (Playa de la Caleta). Daarachter ligt de Caldera-vulkaan. Verste punt van de wandelroute, linksom of rechtsom, is de hooggelegen vuurtoren met de vuurtorenwachterwoning (1863). De woning is verlaten, de vuurtoren werkt tegenwoordig volledig automatisch. Volg het verharde pad naar boven en kijk dan achterom voor een mooi zicht op de hornitos, die als pukkels in het landschap verspreid liggen. Aan de andere kant van het gebouw zijn de stranden van Lanzarote te zien.
Praktische Informatie Los Lobos Algemeen Op Los Lobos ben je ver verwijderd van alle voorzieningen dus neem alles mee wat je denkt nodig te hebben. Laat je hoge hakken gerust thuis maar vergeet je zwemkleding niet en neem als het kan een verrekijker mee. Veel drinkwater is onmisbaar, evenals iets te eten en goede bescherming tegen de zon – er is alleen schaduw bij de vuurtoren. Het restaurant van El Puertito waar bezoekers voorafgaand aan hun wandeling een lunch kunnen reserveren was ten tijde van ons bezoek gesloten. Wie optimaal van de stilte en de sterrenhemel boven het eiland wil genieten kan de nacht doorbrengen op het kleine kampeerterrein achter de aanlegsteiger. Hiervoor is wel toestemming nodig van Medio Ambiente, Calle Juan Tadeo Cabrera,
WW Fuertaventura 03 Branco.indd 102
i
Puerto del Rosario 9928 852106, of van het gemeentehuis in La Oliva.
Regels Los Lobos is een natuurreservaat. Om de invloed van de mens op de natuur zo veel mogelijk te beperken wordt wandelaars verzocht niet van de aangegeven paden af te gaan. Onbedoeld kun je nestelende vogels en andere dieren verstoren of zeldzame plantjes vertrappen. Het is verboden bloemen te plukken of delen van planten van het eilandje mee te nemen. Je mag ook geen stenen of schelpen in je zak steken. Er komt niemand om de rommel op te ruimen dus laat afval alleen achter in de daarvoor bestemde containers. Het is toegestaan vanaf de pier een hengel uit te werpen maar scubavissen rond Los Lobos is verboden.
28-08-2008 16:43:57