AnkhHermes Utrecht
BP
Een middag met
Don Miguel Ruiz & Don José Ruiz
okt. / nov. 2012 nr. 193 € 6,95 tijdschrift voor spiritualiteit en nieuwe wetenschap
Verandering
2012
een nieuw tijdperk van waarheid en bewustzijn In het vroegere Mexico leefden de Tolteken, een volk dat duizenden jaren lang hun wijsheid van generatie op generatie doorgaf aan een selecte groep mannen en vrouwen. In hun profetieën staat dat ooit de tijd is om deze wijsheid aan de wereld kenbaar te maken. En de Mexicaanse sjamaan Don
boek De vier inzichten wordt over de hele wereld gelezen. De boodschap is universeel: een wereld vol harmonie en liefde ligt binnen handbereik.
27 oktober 2012 13.30-16.30 uur
De doelen, Rotterdam Kaarten zijn verkrijgbaar via inspirerendleven.nl € 69,- (incl. koffie, thee of fris in de pauze, excl. servicekosten)
www.ankh-hermes.nl
Verkrijgbaar in de boekhandel. Prijswijzigingen voorbehouden - 120830-Prana1
Miguel Ruiz zegt dat die tijd nu is aangebroken. Zijn
Zaterdagmiddag 27 oktober zal Don Miguel Ruiz samen met zijn zoon Don José Ruiz, tijdens een unieke lezing in de Doelen in Rotterdam spreken over de veranderingen die we nu allemaal doormaken. Zij laten ons zien hoe we de oude Tolteekse wijsheden kunnen toepassen in het dagelijkse leven. Zij nodigen jou uit om te helpen een nieuwe wereld te creëren.
prana 193 | verandering
Een uitgave van
PRANA 193 01 1
Inhoud 3 Ten geleide
8 Verandering: zorg voor een betere wereld Ervin Laszlo
41 De opmaak voor de eeuwige verandering De bijna-doodervaring (= bde) als vijf fasen theorie drs. M. Venselaar
17 Het nieuwe komt als we het oude maar laten gaan
52 Het oerbesef van de ziel Hen Straver
Peter Kampschuur
23 Een nieuw w!j in gesprek met Manuela Kalsky
56 Veel mensen willen verlicht worden, maar verzuimen om verlicht te leven
Bikram Lalbahadoersing
Aat-Lambèrt de Kwant
28 Voor de verandering? Solo Dios Basta!
63 Mijmeringen
Bianca Hiemcke Schriek
Paul Kluwer
34 De wedergeboorte van de aarde Een gesprek met Marcel Messing
66 De boer, de hodja, de dominee en de LevenGeest
Aat-Lambèrt de Kwant
Rinus van Warven
Panta Rhei (alles stroomt) Herakleitos
Waterval (Hokusai)
03
Ten geleide: alles stroomt Twee woorden op een oude barometer zijn al eeuwen het thema van het menselijk denken en gevoel: ‘bestendig’ en ‘veranderlijk’. Dat de dingen veranderen zijn we gewend. Soms is zo’n verandering duidelijk zichtbaar en herkenbaar: een geboorte, een sterfproces, een nieuwe baan, een ongeval. Maar de meeste veranderingen gaan geleidelijk, zoals groeien en ouder worden. En veel van die geleidelijke veranderingen ontgaan ons. Terwijl ik dit schrijf, terwijl u dit leest verandert het licht buiten, de takken van de bomen bewegen door de wind, uw schaduw beweegt met u mee op de vloer als u gaat verzitten, kleine stofjes dwarrelen door de ruimte. Zulke veranderingen raken voor ons gevoel alleen de oppervlakte, ze zijn toevallig of onbeduidend. Maar uiteindelijk leiden al deze onmerkbare veranderingen tot de val van de bladeren en het ontstaan van nieuwe knoppen aan de bomen. Alles bij elkaar vormen ze seizoenen, jaren en tijdperken. Panta Rhei. Alles stroomt. Het is een uitspraak, toegeschreven aan de Griekse wijsgeer Herakleitos. Er zijn slechts wat aforismen van
deze filosoof overgeleverd. Een van zijn beroemdste spreuken luidt dat je niet twee keer in dezelfde rivier kunt stappen. Het is een bekend beeld om de veranderlijkheid van de dingen weer te geven. Als we er zo over praten en denken zijn we vaak geneigd één wezen uit te zonderen van die beweging en veranderlijkheid. Dat is de persoon die in de rivier stapt, de ‘ik’ die de stroom der dingen aanschouwt. Maar we kunnen net zo goed zeggen dat er geen tweemaal dezelfde (…vul uw of mijn naam maar in…) in een rivier kan stappen. De veranderlijkheid is sterk confronterend en veel Griekse filosofen (Parmenides, Plato) wilden er dan ook niet aan. Zij geloofden dat de ultieme realiteit onveranderlijk was en dat onbestendigheid een teken was van onwerkelijkheid. De radicale veranderlijkheid is ook een thema in de Chinese wijsheidstraditie. Duizenden
04 verandering
Herakleitos (Rafael)
jaren geleden ontstond de structuur van ‘Het boek der veranderingen’, de I-Tjing. Het is een model waarin de veranderingen gedifferentieerd worden in 64 verschillende mogelijkheden, patronen van Yang en Yin (het actieve en het volgzame). Elk patroon leidt weer tot andere veranderingen. Deze processen zijn niet omkeerbaar, maar wel vatbaar voor herhaling. De kosmische melodie is altijd nieuw, maar is wel gebaseerd op een beperkt aantal thema’s. Het traditionele Chinese denken probeerde grote verstoringen van deze in beginsel harmonieuze patronen te vermijden. Ook het bekende canonieke werk van het Daoisme, de Daodejing (Laozi) is gebaseerd op het begrijpen van veranderingen. De eerste regels van het boek luiden: ‘Het Dao, dat gezegd kan worden, is niet het eeuwig Dao. De naam die men noemen kan is niet de eeuwige naam’. Volgens sommige lezers en vertalers van het boek verwijzen deze regels niet alleen naar het
inzicht dat onze woorden beperkt zijn, maar suggereren ze ook dat er een Eeuwige of Ware naam voor de dingen is en een Eeuwig Tijdloos Pad. Een ware weg, die onuitspreekbaar is of misschien wel geheim. En een naam die de wijze kent (of die de zoeker zou willen leren kennen) maar die niemand bij machte is uit te spreken – indachtig een andere veel geciteerde regel: ‘zij die het weten zeggen het niet, zij die het zeggen, weten het niet.’ Volgens de beroemde Nederlandse sinoloog Duyvendak was dit geen juiste vertaling en interpretatie. Dao betekent ‘weg’. Als er staat: ‘het Dao dat begaan kan worden, is niet het eeuwig Dao’, dan betekent dit eenvoudig dat ‘het eeuwig Dao’ onbegaanbaar is en dat we dus altijd met veranderlijkheid te maken hebben. Of zoals men wel hoort: de weg ontstaat onder het belopen ervan. Deze regels bekritiseren dus het hele geloof in ‘eeuwigheid’ en ‘bestendigheid’. Duyvendak: ‘De weg is de nimmer-rustende verandering zelf. Zijn en Niet-zijn, leven en dood wisselen elkander voortdurend af. Niets is er vast en onveran-
PRANA 193 05
derlijk. Het gehele begrip “weg” krijgt dus, als het ware, een omgekeerde betekenis.’ De weg die men gaat is niet eeuwig. Hetzelfde geldt volgens de tweede regel van de Daodejing voor de taal die men spreekt. We denken vaak dat hetgeen wij met namen aanduiden een constante betekenis heeft. Maar net als de weg, het Dao, zijn de ming, de ‘namen’ niet stabiel. ‘Omstreeks het begin der 5de eeuw vóór onze jaartelling werd er in China veel gediscussieerd over het verband tussen naam (of term) en werkelijkheid. Confucianisten zoals Sjuun-tze meenden, dat, in een statische wereld, met een bepaalde term de inhoud van een begrip eens en voor altijd was vastgelegd. Daartegen kwamen de Daoisten op: in een voortdurend wisselende wereld zijn ook de begripsinhouden niet constant. Daarom zijn slechts dat de juiste termen, die deze bestendige niet-bestendigheid uitdrukken: het tegendeel dus van wat de Confucianisten beogen.’
De rol van de taal is ook voor onze alledaagse ervaring van verandering van belang. Veranderingen moeten, zoals we zagen, boven een bepaalde drempel uitkomen om door ons opgemerkt te worden. En veranderingen moeten vervolgens ook nog door een filter, de taal, heen trekken om een naam te krijgen. Als dat gebeurt dan zetten we ze met woorden stil. Denk aan de ochtend, de avond, de lente en de herfst. Om 11.59 uur verandert de ochtend binnen een minuut in de middag. Maar in werkelijkheid is de dag natuurlijk een voortdurende beweging. De taal houdt de veranderingen een ochtend lang gevangen onder één noemer. Ze is een stabiliserende factor. In de nieuwe denkrichting uit het Westen, de procesfilosofie, is de beweging van de tijd eveneens een grondtoon. Een proces kent een verloop, heeft een verleden en een toekomst en neemt tijd in. Met ‘tijd’ wordt hier niet alleen gedoeld op klokketijd, maar ook op de duur, op onze tijdsbeleving. Dingen die we
06 verandering
meemaken zijn in onze ervaring niet op één enkel moment gegeven maar ze verschijnen en schrijden voort in de tijd – net als wijzelf. Ik heb het over ‘dingen’, maar ik kan dan beter spreken van gebeurtenissen of events. Alles wat we om ons heen aantreffen kunnen we als een gebeurtenis zien. Een verhaal vertellen neemt tijd in beslag, een kop koffie is gedurende een bepaalde periode drinkbaar en het drinken van koffie is niet alleen een fysieke stofwisseling maar ook een sociaal ‘gebeuren’. Ook allerlei overduidelijk statische dingen zijn in de tijd opgenomen, huizen worden bewoond, bij grafstenen worden bloemen gelegd, het koele marmer van beeldhouwwerken wordt vol bewondering aangeraakt. Ook ons innerlijk leven is een proces – we kunnen onszelf waarschijnlijk nooit betrappen op een stilstaande gedachte of een onbeweeglijke emotie. Zelfs waarden en normen kunnen als een proces worden gezien. De tien geboden zijn weliswaar in stenen tafelen gebeiteld, maar je moet er elke dag opnieuw naar leven. En als we spreken
Landschap van C. Friedrich
over ‘gerechtigheid’, ‘welvaart’ of ‘democratie’ zijn dat geen statische toestanden, maar processen in beweging. Eind 2012 staan ons volgens allerlei ‘profeten’ grote veranderingen te wachten. We zullen zien. Een appèl op onze verantwoordelijkheid, een positieve zaak. In onze wereld wil men ons steeds weer doen geloven dat je problemen oplost door iets te kopen of te produceren. Onze verantwoordelijkheid verwijst naar hetgeen we (zonder het misschien te weten) al in huis hebben. Het is waarschijnlijk dat de geestelijke kwaliteiten waar we praktisch iets aan kunnen hebben, reeds zijn ontwikkeld en te vinden zijn in de grote tradities van de mensheid (filosofie, religie, wetenschap, kunst). Om bij die overvloed te komen moeten we ons daar voor openstellen. Je kijkt een andere kant op: niet naar wat je vast kunt houden, maar naar wat er door je systeem kan stromen. Veranderingen in verbindingen met de wereld. HvD
Michael Maier
‘Er bestaan geen pasklare dingen, maar uitsluitend dingen-in-wording, geen toestanden die geheel aan zichzelf gelijk blijven, maar alleen toestanden, die veranderen’ Henri Bergson