Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 3
0IET +UIJPER
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 4
© Uitgeverij De Groot Goudriaan – Utrecht, 2013 www.kok.nl © Tekst Piet Kuijper Omslagontwerp Mark Hesseling Opmaak binnenwerk ZetSpiegel, Best ISBN 978 90 886 5285 1 ISBN e-book 978 90 886 5286 8 NUR 285 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 5
Maar Ik zeg u: Hebt uw vijanden lief; zegent ze die u vervloeken; doet wel dengenen, die u haten; en bidt voor degenen, die u geweld doen, en die u vervolgen. Matthe端s 5:44
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 7
1 Zwitserland, 1 maart 1944
‘J
e kunt wel zien dat de lentemaand begonnen is!’ roept Werner. Hij is de jongste van de werkploeg die vanochtend bezig is geweest met het sneeuwvrij maken van de betonnen start- en landingsbaan. Met de anderen kijkt hij tevreden naar het resultaat van hun werk. Roken is op deze plaats natuurlijk ten strengste verboden, maar enkelen draaien stiekem alvast hun shagje. ‘We zijn dit jaar nog nooit zo vroeg klaar geweest!’ vervolgt Werner enthousiast. ‘Je hebt absoluut gelijk, baby,’ lacht zijn buurman. ‘Ik herinner me nog goed hoe het in januari ging: toen stond de zon zo laag dat er geen straaltje licht in dit dal kwam. Er waren dagen dat er geen kist kon landen of opstijgen, je kon wel de hele dag aan het sneeuwruimen blijven.’ ‘Hoe konden ze dan zo kortzichtig zijn om juist hier een militair vliegveld aan te leggen?’ De korporaal die het bevel over de sneeuwploeg voert, kijkt de ‘baby’ geïrriteerd aan. ‘Kortzichtig? Klets niet, Werner! Het is juist heel vooruitziend! Vijandelijke vliegtuigen die deze basis aan willen vallen, zullen daar de grootste moeite mee hebben omdat het dal zo smal en diep is. En dat terwijl ons afweergeschut juist overzichtelijk en doeltreffend werkt. Kijk ook eens naar de ondergrondse hangars die ze vorig jaar in de rotsen hebben uitgehouwen, dit jaar gaan ze die nog uitbreiden. De toestellen die daar staan zijn met geen bom te bereiken. Ik geloof dat Meiringen een van de belangrijkste 7
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 8
vliegvelden van onze luchtmacht gaat worden, omdat het zo centraal in Zwitserland ligt. Jullie vinden het misschien overdreven, maar ik ben er trots op dat ik hier mijn werk mag doen!’ De woorden van de korporaal maken indruk. Meestal komt hij nogal drammerig over, maar op sommige momenten mogen ze hem graag. Dit is zo’n moment. Ineens kijken ze allemaal omhoog, tussen de bergtoppen klinkt aanzwellend motorgeronk. Vanuit de azuurblauwe voorjaarshemel daalt een klein en sierlijk vliegtuigje af naar de landingsbaan. Het is een Fieseler Storch, een bovendekker gemaakt in Duitsland, maar het toestel heeft Zwitserse kentekens: witte kruisen in een rood vlak. De korporaal, die een verrekijker bij zich heeft, controleert het vliegtuignummer. ‘De kist is niet van onze basis,’ merkt hij op. Dan kijkt hij zijn mannen aan en vervolgt langzaam: ‘Ik heb zo’n idee dat er een hoge ome in zit, die ons met een bezoek komt vereren.’ Meteen draait hij zich om en loopt weg. ‘We gaan naar de kantine,’ beveelt hij over zijn schouder heen. Zijn mannen volgen hem maar al te graag, want van hoge omes moeten ze niet veel hebben… In het hoofdgebouw van de vliegbasis zit een officier achter zijn bureau te schrijven. Aan zijn uniform is te zien dat hij de rang van luitenant draagt en tot de geneeskundige troepen behoort. Hij is het hoofd van de medische afdeling van de vliegbasis. Af en toe belt hij iemand, waarna hij weer verder werkt aan zijn rapport. Hij heeft al een paar keer een verstoorde blik geworpen in de richting van de deur tegenover hem, daarachter is een zaaltje waar het hoe langer hoe ru8
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 9
moeriger lijkt te worden. Plotseling wordt het hem te gortig en drukt hij driftig op een bel. Even later gaat de deur open en verschijnt een jonge sergeant in de kamer, hij heeft donkerblond haar en een plezierige oogopslag. Nadat hij de deur achter zich gesloten heeft, salueert hij. ‘Hebt u gebeld, luitenant?’ Hij spreekt Duits, de afgesproken voertaal op Meiringen. Maar aan zijn uitspraak is te horen dat hij uit het kanton Ticino komt, waar Italiaans gesproken wordt. ‘Ja. Hoe kan ik hier mijn werk doen, met zo’n herrie? Wat gebeurt hiernaast allemaal?’ ‘Daar zit een groepje dienstplichtigen, luitenant. Zij mogen vandaag voorgoed naar huis, maar eerst houdt de majoor nog een toespraak.’ ‘Ja, dat weet ik allemaal ook wel. Ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen! Maar hoever is de majoor met zijn toespraak? Kun je dat inschatten?’ De sergeant schraapt verlegen zijn keel. ‘Luitenant, de majoor is nog niet begonnen. Hij is zelfs nog niet in de zaal. De jongens worden daardoor wat ongeduldig.’ De luitenant gaat hier niet op in, maar zijn gezicht spreekt boekdelen. Dan snauwt hij: ‘Sergeant, ga naar ze toe en zorg ervoor dat ze vanaf nu geen kik meer geven. En kom daarna weer terug naar mijn kamer.’ De sergeant salueert en verdwijnt naar de zaal. Binnen een minuut is hij weer terug, in de zaal is het muisstil geworden. De luitenant knikt hem goedkeurend toe. ‘Dat heb je stevig aangepakt, sergeant.’ ‘Ik heb gewoon gezegd dat hun diensttijd anders met een week verlengd zou worden.’ De officier schiet ondanks zijn ergernis in de lach. Hij legt zijn pen neer en schuift zijn rapport voor een moment opzij. 9
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 10
‘Sergeant, ga in de kantine een kop sterke koffie voor me halen. Denk erom: zonder suiker!’ ‘Tot uw orders,’ antwoordt de ander, waarna de luitenant goedgemutst vervolgt: ‘Neem er voor jezelf ook eentje mee en drink die hier op.’ De sergeant, die al bij de deur naast het bureau staat, aarzelt plotseling. ‘Nou, lust je ineens geen koffie meer?’ ‘Jawel luitenant, maar ik ben hier zelf vandaag ook voor het laatst. De toespraak van de majoor is ook voor mij bestemd. Hij neemt het me vast heel kwalijk als ik er niet bij ben.’ ‘Die toespraak stelt niets voor, die is elk jaar hetzelfde,’ antwoordt de luitenant botweg. ‘Bovendien heb ik nog iets met je te bespreken. Als de majoor moeilijk doet, stuur je hem maar naar mij. Trouwens, ik wil ook afscheid van je nemen. Ik heb een goede sergeant aan je gehad en ik zal je zeker missen. Wie weet met wat voor koekenbakker ze me opzadelen als jij straks weg bent. Haal nu maar snel die koffie, twee bakken dus!’ Vanuit de zaal wordt vaag een gedragen stem hoorbaar. De sergeant ziet zijn meerdere glimlachen en dan durft hij dat zelf ook te doen. Hij strekt zijn hand uit naar de deurknop, maar op dat moment wordt er aan de andere kant energiek op de deur geklopt. Meteen verdwijnt de glimlach van de luitenant. ‘Doe open!’ beveelt hij kort. Terwijl de sergeant gehoorzaamt, gromt hij er achteloos achteraan: ‘Ik ben benieuwd welke oude zeurzanik mij nou weer van mijn werk gaat houden.’ Het antwoord volgt meteen. ‘En ik ben benieuwd welke blaaskaak mijn inspectie wil dwarsbomen,’ klinkt het in verbeten Frans. In de deuropening staat een vergrijsde officier. Hij draagt de 10
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 11
onderscheidingstekens van een generaal, een heel zeldzame rang in het Zwitserse leger. Zijn verweerde gezicht straalt een en al gezag uit, dat nog versterkt wordt door zijn stekelige snorretje. De beide anderen zijn een paar tellen met stomheid geslagen. Dan vliegt de luitenant zo snel uit zijn stoel omhoog dat hij bijna zijn evenwicht verliest. De sergeant deinst achteruit en komt met zijn rug tegen de muur terecht. Ze hebben de generaal nog nooit ontmoet en toch weten ze meteen wie ze voor zich hebben, want zijn foto staat bijna wekelijks in de kranten. Het is Henri Guisan, die sinds 1939 de opperbevelhebber van het Zwitserse leger is. Met bevende hand brengt de luitenant een saluut. ‘Neemt u mij niet kwalijk, generaal, maar ik wist absoluut niet dat u hier op bezoek was!’ ‘Moet ik dan met mijn pet in de hand vragen of ik alsjeblieft mag komen?’ ‘Natuurlijk niet, generaal, u hebt overal vrij toegang. Maar ik was nogal uit mijn humeur, vandaar mijn uitval.’ ‘Is deze sergeant de oorzaak van uw humeur?’ ‘O nee, hij heeft niets verkeerd gedaan. Generaal, ik bied u mijn verontschuldigingen aan. De uitdrukking die ik gebruikte was meer dan ongepast!’ ‘Dat kun je wel zeggen ja. Aan de andere kant reageerde ik wel wat kort door de bocht. Het lijkt me dat u allesbehalve een blaaskaak bent. Laten we besluiten dat ons gesprek pas nu begint.’ ‘Dank u wel, generaal.’ ‘Het is in orde. Wie bent u?’ De luitenant noemt zijn naam en vertelt iets over zijn carrière. Generaal Guisan knikt en keert zich dan tot de sergeant, die nog steeds kaarsrecht tegen de muur staat. ‘Sergeant, doe een stap naar voren en noem me je naam.’ 11
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 12
‘Jawel generaal. Mijn naam is Enrico Diga.’ ‘Dat klinkt nogal Italiaans. Kom je uit Ticino?’ ‘Inderdaad generaal. Ik ben geboren en opgegroeid in Locarno.’ ‘Juist! Een prachtige stad aan het Lago Maggiore. Waarom hebben ze je bij de geneeskundige troepen ingedeeld?’ ‘Waarschijnlijk omdat ik voor huisarts wil studeren, generaal. Mijn vader is dat trouwens ook.’ De generaal trekt verrast zijn grijze wenkbrauwen op. ‘Echt waar? Mijn vader was ook huisarts, in de buurt van Lausanne. Daar kom ik namelijk vandaan. En zei je net dat je voornaam Enrico is?’ ‘Dat klopt, generaal. Maar mijn vrienden noemen me Rico. Dat is mijn roepnaam.’ Nu slaat Henri Guisan zijn handen ineen. ‘Dat is toch sterk! Jouw luitenant hier vertelt me net dat hij Heinrich heet, jij heet Enrico en ik Henri. Dezelfde voornaam, maar in drie van de talen van ons land. De piloot die me hiernaartoe vloog, komt uit een streek in het kanton Graubünden waar ze de vierde taal van ons land spreken: Reto-Romaans. Maar zijn voornaam ken ik niet.’ ‘We hebben hier op onze basis ook mensen die Reto-Romaans spreken,’ merkt de luitenant op. ‘Gelukkig kunnen we hier in Zwitserland goed met die taalverschillen overweg. Daar kunnen ze in België en Canada nog een voorbeeld aan nemen.’ Ook Rico Diga durft een duit in het zakje te doen. ‘Onze voornaam betekent: “Opperste van het huis”, generaal. Uw naam past dus precies bij u, want u bent onze opperbevelhebber.’ ‘Zeg sergeant, niet al te vrijpostig!’ vermaant de luitenant. ‘Vergeet niet tegen wie je het hebt!’ Maar generaal Guisan lacht smakelijk. Dan begint hij over iets anders. 12
Spion van het Vaticaan 1-176:Opmaak 1
25-02-2013
11:39
Pagina 13
‘Luitenant, ik kom hier voor een inspectie, daarom wil ik eerst een gesprek voeren met de majoor. Wilt u mijn komst bij hem melden? Ik hoop dat hij in de buurt is.’ ‘Dat is hij zeker, generaal. Hij houdt hiernaast een toespraak voor de rekruten die vandaag afzwaaien.’ ‘Heel belangrijk! Maar die toespraak is onderhand wel afgelopen, denk ik.’ ‘De majoor heeft altijd… hm… tamelijk veel woorden nodig, generaal.’ De generaal vertrekt geen spier, het kost hem moeite om niet in lachen uit te barsten, want hij moet ineens denken aan de uitdrukking ‘kletsmajoor’. Maar hij houdt dit toch maar voor zich. ‘Dan moeten we nog maar even wachten.’ ‘Gaat u toch zitten, generaal. Sergeant Diga zou juist een kop koffie voor ons halen. Drinkt u een bakje mee?’ ‘Graag luitenant. Dan duik ik even in die krant daar, want daar komt anders nooit wat van. Gaat u intussen gerust verder met uw werk. Ik mocht u daar immers niet van afhouden…? De luitenant krijgt een rode kleur, maar de generaal lacht zo vrolijk dat hij toch maar meegrijnst. Als Rico even later terugkomt met de koffie, kijkt de generaal hem aan. ‘Hebben jullie hier ook sigaren? Ik ben nogal een roker.’ ‘Nee, hier niet, generaal. Maar op het bureau van de majoor staat wel een grote doos. Hij is de enige die hier sigaren rookt.’ ‘Ga dan even naar zijn kamer en pak er eentje voor mij, hij merkt er toch niets van. En hij zal het sowieso geen probleem vinden: hij gunt me vast wel een sigaartje.’ Even later genieten ze van hun koffie en vult een fijn tabaksaroma het vertrek.
13