Midden in een jazztijd
KNUD SØNDERBY
Midden in een jazztijd Vertaald door Femke Blekkingh-Muller
Uitgeverij Oevers Koog aan de Zaan
Copyright © Knud Sønderby & Gyldendal, Kopenhagen 1931. Uitgegeven met toestemming van Gyldendal Group Agency Oorspronkelijke titel Midt i en jazztid Copyright voorwoord © Jens Christian Grøndahl en Uitgeverij Oevers, 2017 Copyright Nederlandse vertaling © Femke Blekkingh-Muller en Uitgeverij Oevers, 2017 Omslagontwerp en vormgeving binnenwerk Kades-Kaden.nl
NUR 302 ISBN 978 94 920 6810 1 www.uitgeverijoevers.nl
VOORWOORD
Knud Sønderby werd geboren in 1909 in Esbjerg, een jonge stad met een belangrijke industriehaven aan de westkust van Denemarken. Zijn vader had een groothandel en overleed op jonge leeftijd. Hij verhuisde met zijn moeder naar Kopenhagen, waar ze zich vestigden in een van de mondaine voorsteden. Hij studeerde rechten, maar begon al voordat hij klaar was met zijn studie te schrijven. Zijn eerste roman, Midden in een jazztijd, verscheen in 1931, hij was toen tweeëntwintig jaar oud. De oudere critici keurden het boek af. Na het culturele en morele verval na de Eerste Wereldoorlog gaf men de voorkeur aan een opbouwende sfeer en visie ten aanzien van de toekomst. Maar het jonge lezerspubliek was wild enthousiast over de roman, en toen een jaar later zijn tweede roman uitkwam, genoot Sønderby reeds de status van bestsellerauteur. Hij werd toen al vergeleken met F. Scott Fitzgerald en Ernest Hemingway, maar Sønderby beweerde naderhand dat hij het werk van Hemingway niet kende op het moment dat hij zijn beide beroemde romans over de rusteloosheid en de melancholie van de jeugd in de gonzende metropool die Kopenhagen was geworden schreef. 5
Sønderby heeft daarna nog drie romans geschreven, een daarvan was gebaseerd op zijn indrukken op Groenland en een andere was voortgekomen uit zijn ervaringen in het verzet tijdens de Duitse bezetting. Na de oorlog schreef hij een handjevol toneelstukken, waarna hij zich voornamelijk concentreerde op het schrijven van essays. Die zijn tussen 1941 en zijn dood in 1966 in vijf delen uitgebracht. De thema’s lijken vaak simpel en alledaags, maar de voort slenterende essays worden met hun subtiele vereniging van lichtheid en weemoed beschouwd als hoogtepunten in het naoorlogse Deense proza. Net als anderen werd hij naarmate hij ouder werd steeds meer een klassiek auteur en liet de neiging van het modernisme om de samenhang in een literair oeuvre los te laten en te fragmenteren achter zich. Een modernist was hij wel, toen hij als twintiger tegelijkertijd onpretentieus en ‘streetwise’, vrij fantaserend en teer poëtisch uitdrukking wist te geven aan de sfeer die onder zijn generatie heerste: het gevoel verloren te zijn in de grote stad, sceptisch ten aanzien van alles, zelfs hun eigen ontluikende levenslust, angstig omdat de liefde teleurstellend genoeg niet vermocht de eenzaamheid te doorbreken en een brug te slaan tussen de maatschappelijke klassen . Net als de roman die er al snel op volgde, gaat Midden in een jazztijd over jong zijn en ongeduldig wachten tot het leven eindelijk zal beginnen. Het is feitelijk een eenvoudig verhaal over verveling, uitgaan om te dansen en te drinken, over verlangen naar seks en intimiteit, over 6
de twijfel of je wel goed genoeg bent. Je herkent het allemaal, die blasé houding is dezelfde als nu, de onzekerheid en de katers, de afkeer en de speelse nieuwsgierigheid, de aantrekkingskracht en de op de loer liggende wanhoop. De toevalligheid en zinloosheid van het jonge leven van de personages versterkt alleen maar de tederheid in de portretten die Sønderby van hen schetst. Misschien is dat het geheim achter zijn charme en discrete wijsheid. Zijn verhalen gaan in hoge mate over de kilheid tussen mensen, de impotentie op het gebied van gevoel, het ontbreken van de moed om je hand uit te steken en je aan een ander te binden, en toch staan zijn verwarde personages in het vriendelijke licht dat zijn liefdevolle blik op hen laat schijnen. Hij beschrijft de sociale verwikkelingen en de gevoelens die zich gegeneerd maar volhardend aan je opdringen, en dat doet hij met zijn heel speciale mengeling van oprechtheid en tact. Bij deze discrete auteur is het een stilzwijgend inzicht, dat de zin van wie wij ontmoeten, en de betekenis die die ontmoetingen in ons leven krijgen, iets is wat wij zelf creëren. Tussen de regels door kun je lezen dat wij minder worden als mens als de banaliteit van sociale omstandigheden ons laat vergeten hoe onze fantasie het banale kan veranderen in iets unieks en dierbaars. Jens Christian Grøndahl, Kopenhagen, februari 2017
7
Knud Sønderby (1909-1966)
Het zijn de roerige jaren twintig in Kopenhagen, jazz overheerst het nachtleven. Rechtenstudent Peter Hasvig weet eigenlijk niet wat hij verwacht van het leven – of van zichzelf. Hij voelt zich verdeeld tussen het verlangen naar het simpele leventje van zijn kindertijd en de angst om oud te worden zonder het leven te hebben geleefd. Midden in een jazztijd schildert een overtuigend beeld van de gedesillusioneerde generatie jongeren van het interbellum die opgroeide in de schaduw van de Eerste Wereldoorlog. Een tijdloos verhaal over de strijd om jezelf en de zin van het leven te vinden. Midden in een jazztijd laat zich qua sfeer en kwaliteit het beste vergelijken met romans als The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald en Tachtig van Jaap Scholten. ‘Een heel bijzondere, unieke leeservaring. Een enorm sterk en indrukwekkend boek.’ - Femke Blekkingh-Muller ‘Een prachtig, wijs beeld van de werkelijkheid, met de echtheid van de ervaring, van het zelf meegemaakt hebben.’ - Sven Møller Kristensen
Boekgegevens: mei 2017 | ca. 192 blz. | ISBN 9789492068101 NUR 302 | Prijs: € 16,95