Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 1
ella berthoud & susan elderkin
DE BOEKEN anale fixatie
anale fixatie
APOTHEEK - lees & genees -
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 2
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 3
Ella Berthoud & Susan Elderkin
De boeken apotheek Uit het Engels vertaald door Hester Tollenaar en Roos van de Wardt Aangevuld met lemma’s over de Nederlandse en Vlaamse literatuur door Maarten Dessing
Uitgeverij Podium Amsterdam
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 4
Voor Carl en Ash En ter herinnering aan Marguerite Berthoud en David Elderkin, die ons hebben geleerd om van boeken te houden — en de boekenplanken hebben gemaakt.
Oorspronkelijke titel The Novel Cure Oorspronkelijke uitgever Canongate © 2013 Ella Berthoud en Susan Elderkin © 2013 Nederlandse vertaling Hester Tollenaar en Roos van de Wardt/Uitgeverij Podium © 2013 lemma’s over de Nederlandse en Vlaamse literatuur Maarten Dessing/Uitgeverij Podium Omslagontwerp Studio Ron van Roon Typografie Sander Pinkse Boekproductie ISBN 978 90 5759 602 5 Verspreiding voor België: Elkedag Boeken, Antwerpen www.uitgeverijpodium.nl
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 5
Inhoud
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 A-Z van kwalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Epiloog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486 Dankwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489 Index van leeskwalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 Index van toptienlijsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 Register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 6
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 7
Inleiding
bi•blio•the•ra•pie znw \ bi-bli-o:-the:-ra:-’pi het voorschrijven van fictie voor de kwalen des levens (Berthoud en Elderkin, 2013) Dit is een medisch handboek — maar dan anders. Om te beginnen wordt er geen onderscheid gemaakt tussen emotionele pijn en lichamelijke pijn; de kans dat je op deze pagina’s een remedie tegen een gebroken hart vindt, is even groot als de kans op een medicament bij gebroken servies. Het boek bevat ook een aantal veelvoorkomende situaties waarin je je zou kunnen bevinden, zoals zwangerschap, op zoek zijn naar de ware, of door een midlifecrisis gaan. De grotere uitdagingen die het leven met zich meebrengt, zoals iemand verliezen van wie je houdt of alleenstaand ouderschap, staan er ook in. Of je nou een kater hebt of kaal bent, last hebt van bindingsangst of lijdt aan een gebrekkig gevoel voor humor, wij zien dit allemaal als aandoeningen die een medicijn verdienen. Maar er is nog een verschil. Onze geneesmiddelen zijn niet verkrijgbaar bij apotheek of drogist, maar bij de boekwinkel, in de bibliotheek, of te downloaden op je e-reader. Wij zijn bibliotherapeuten, en boeken zijn onze instrumenten. Onze apotheek bevat balzaciaanse balsems en tolstojaanse tourniquets, Zafóns zalfjes en de purgativa van Perec en Proust. Voor de samenstelling hebben we tweeduizend jaar van literatuur uitgeplozen, op zoek naar de geniaalste geesten en meest lavende leeservaringen, van Apuleius, schrijver van De gouden ezel uit de tweede eeuw na Christus, tot de eigentijdse tonicums van Ali Smith en Jonathan Franzen. 7
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 8
Inleiding
Bibliotherapie wordt al tientallen jaren enthousiast toegepast in de vorm van non-fictiezelfhulpboeken. Maar literatuurliefhebbers gebruiken boeken al eeuwen — zowel bewust als onbewust — als balsem. Pak de volgende keer dat je een oppepper nodig hebt — of hulp bij een emotioneel conflict — eens een boek. Wij baseren ons vertrouwen in de werking van fictie als de puurste en beste vorm van bibliotherapie op onze eigen ervaringen met patiënten, en dit wordt nog eens versterkt door een lawine aan anekdotisch bewijs. Soms is het het verhaal dat betovert, soms het verstillende of stimulerende effect dat het ritme van het proza op de psyche heeft. Soms is het een idee of de houding van een personage dat zich in een soortgelijk parket of dezelfde lastige situatie bevindt. Hoe het ook zij, boeken hebben het vermogen om je naar een ander leven te transporteren en je door een heel andere bril naar de wereld te laten kijken. Als je helemaal opgaat in een roman, niet in staat bent je los te rukken van de bladzijde, dan zie je wat een personage ziet, raak je aan wat een personage aanraakt, leer je wat een personage leert. Misschien dénk je wel dat je op de bank in de woonkamer zit, maar de delen die ertoe doen — je gedachten, je zintuigen, je geest — bevinden zich op een heel andere plek. ‘Voor mij is het lezen van een schrijver niet alleen inzicht krijgen in wat hij zegt, maar met hem meegaan en in zijn gezelschap reizen,’ zei André Gide. Niemand komt helemaal onveranderd terug van zo’n reis. Wat je aandoening ook is, onze recepten zijn simpel: een boek (of twee), dat met regelmatige tussenpozen moet worden gelezen. Sommige behandelingen zullen tot volledige genezing leiden. Andere bieden gewoon troost, laten zien dat je niet alleen bent. Allemaal zullen ze je symptomen tijdelijk verlichten, dankzij het vermogen van literatuur om af te leiden en je naar een andere plek te brengen. Soms kan het middel het best worden ingenomen als luisterboek, of hardop voorgelezen met een vriend. Voor het beste resultaat dien je, zoals bij alle medicijnen, altijd de hele kuur af te maken. Naast onze remedies geven we ook advies over bepaalde leeskwesties, zoals te druk zijn om te lezen en wat te lezen als je niet kunt slapen, de tien beste boeken om te lezen in elk decennium van je leven, en het beste
8
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:35 | Pag. 9
Inleiding
literaire gezelschap voor belangrijke overgangsrituelen, zoals tijdens een overbruggingsjaar — of op je sterfbed.* We wensen je veel plezier met onze pleisters en kompressen van fictie. Ze zullen een gezonder, gelukkiger en wijzer mens van je maken.
* Zoals P.J. O’Rourke het zei: ‘Zorg ervoor dat je altijd iets leest wat een positief beeld van je geeft als je halverwege overlijdt.’ 9
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:36 | Pag. 491
Index van leeskwalen beginnen, bang om aan een boek te 49 belezen overkomen, graag 52 boeken kopen, dwangmatig 64 concentreren, niet in staat je te 80 dikke pillen, afgeschrikt door 99 druk, te _ om te lezen 118 eenzaamheid, leesgebonden 122 eerbied voor boeken, te veel 124 geheugenverlies, leesgebonden 148 halverwege opgeven, de neiging hebben tot 167 halverwege opgeven, nooit 168 huishouden, afgeleid door het 180 hype, afgeschrikt worden door de 186 kinderen die aandacht vragen, te veel 202 leegloop van je boekenkast door uitlenen 219 leven in plaats van lezen, de neiging hebben tot 224 lezen in plaats van leven, de neiging hebben tot 226 lezersidentiteit, onzeker over je 227 niet-lezende partner, een _ hebben 268 nieuwe boeken, de verleiding van 272 overweldigd door het aantal boeken in de wereld 310 overweldigd door het aantal boeken in je huis 311 scannend lezen, neiging tot 341 schaamte, leesgebonden 344 schuldgevoel, leesgebonden 354 sciencefiction, angst voor 355 sciencefiction, blijven steken in 356 terugvinden, je boeken niet kunnen 390 uitlezen, je boek niet willen 400 vakantie, niet weten welke boeken je mee moet nemen op 412
491
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:36 | Pag. 492
Index van toptienlijsten De tien beste boeken om reislust te genezen 328 De tien beste boeken om te lezen in je overbruggingsjaar 17 De tien beste boeken voor op de wc 97 De tien beste dikke pillen 100 De tien beste fantasyboeken 25 De tien beste luisterboeken 216 De tien beste luisterboeken bij agressie in het verkeer 425 De tien beste novellen 196 De tien beste romans om belezen over te komen 53 De tien beste romans om gesnurk te overstemmen 376 De tien beste romans om je aan het huilen te maken 179 De tien beste romans om je aan het lachen te maken 185 De tien beste romans om je bloeddruk omlaag te krijgen 170 De tien beste romans om je mee onder het dekbed terug te trekken 324 De tien beste romans om je op te vrolijken 93 De tien beste romans om je partner (mannelijk) aan de fictie te krijgen 267 De tien beste romans om je partner (vrouwelijk) aan de fictie te krijgen 270 De tien beste romans om xenofoben te genezen 470 De tien beste romans voor als je je relatie wilt verbreken 330 De tien beste romans voor als je jezelf hebt buitengesloten 72 De tien beste romans voor als je verkouden bent 426 De tien beste romans voor cold turkey-afkicken 79 De tien beste romans voor de diepbedroefden 94 De tien beste romans voor dertigers 96 De tien beste romans voor in de hangmat 413 De tien beste romans voor in de trein 447 De tien beste romans voor in het vliegtuig 443 De tien beste romans voor in het ziekenhuis 479 De tien beste romans voor mensen die de honderd al zijn gepasseerd 172 492
Boekenapotheek.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 28-10-13 / 15:36 | Pag. 493
De tien beste romans voor na een nachtmerrie 262 De tien beste romans voor negentigers 263 De tien beste romans voor sciencefictionbeginnelingen 358 De tien beste romans voor tachtigers 389 De tien beste romans voor tieners 395 De tien beste romans voor twintigers 396 De tien beste romans voor veertigers 417 De tien beste romans voor vijftigers 440 De tien beste romans voor zestigers 476 De tien beste romans voor zeventigers 478 De tien beste vluchtromans 321 De tien meest huiveringwekkende romans 36
493