THEMASYNTHESE

Dieren Planten

HOMEOSTASE

• • • Een regelsysteem is een geheel van geordende processen dat ervoor zorgt dat een organisme gepast op prikkels reageert. Het inwendig milieu wordt in evenwicht gehouden door feedbacksystemen, zodat een stabiele situatie ontstaat. Homeostase is het handhaven van een stabiel inwendig milieu.

PRIKKEL een waarneembare verandering in een organisme of de omgeving van het organisme die een reactie kan uitlokken • • • • We maken een onderscheid tussen: — uitwendige prikkels: prikkels afkomstig uit de omgeving van het organisme, — inwendige prikkels: prikkels ontstaan in het organisme, — chemische prikkels: prikkels ontstaan door stoffen die prikkelend werken, — fysische prikkels: prikkels als gevolg van kracht en energie. De prikkeldrempel is de minimumwaarde waarbij een prikkel kan worden waargenomen. Bij langdurige blootstelling aan een prikkel kan prikkelgewenning optreden. De prikkelfilter in de hersenen bepaalt of prikkels doorgegeven worden en aanleiding geven tot een reactie.

RECEPTOREN structuur die de prikkel herkent en opvangt Voorbeeld: koude- en warmtereceptoren in de huid om de lichaamstemperatuur waar te nemen Voorbeeld: fotoreceptoren verspreid over de oppervlakte van de plant, in stengels en bladeren om licht waar te nemen

CONDUCTOREN brengen de informatie over Bij mensen en dieren zijn het zenuwstelsel en het hormonaal stelsel de conductoren. Zij zorgen voor de informatieoverdracht tussen receptor en effector. Binnen de plant kan informatie worden doorgegeven tussen receptor en effector via signaalstoffen of hormonen en elektrische signalen.

EFFECTOREN voeren de reactie uit zodat organismen gepast op prikkels kunnen reageren De delen van mensen en dieren die de reactie uitvoeren zijn spieren en klieren. Verschillende delen van een plant kunnen functioneren als effector; dat kan zelfs een enkele cel zijn.

REACTIE Actie als antwoord op de prikkel • • Spieren bewegen als reactie op een prikkel. Klieren reageren op een prikkel door secretie.

Als reactie op een prikkel komen bij planten twee soorten bewegingen voor. • Een tropie: beweging veroorzaakt en gericht door een prikkel. • Een nastie: beweging veroorzaakt maar niet gericht door een prikkel.©VAN IN