6 minute read
en endocriene klieren?
OPDRACHT 16
Welke verschillen zijn er tussen exocriene en endocriene klieren? Schrap wat niet past.
EXOCRIENE / ENDOCRIENE klier EXOCRIENE / ENDOCRIENE klier secretie • plaats: uitwendig / inwendig milieu • product: een hormoon / geen hormoon secretie • plaats: uitwendig / inwendig milieu • product: een hormoon / geen hormoon bouw • klierzakje: aanwezig / afwezig • afvoerbuis: aanwezig / afwezig • omgevende haarvaten: aanwezig / afwezig bouw • klierzakje: aanwezig / afwezig • afvoerbuis: aanwezig / afwezig • omgevende haarvaten: aanwezig / afwezig functie • rol in het regelsysteem: receptor / conductor / effector • produceert een stof die: als conductor optreedt / een reactie voltrekt functie • rol in het regelsysteem: sensor / conductor / effector • produceert een stof die: als conductor optreedt / een reactie voltrekt voorbeelden traanklier, schildklier, speekselklier, bijnier
voorbeelden traanklier, schildklier, speekselklier, bijnier©VAN IN
Welke rol spelen klieren in het regelsysteem in ons lichaam?
1 Bekijk de onderstaande voorbeelden. Verbind ze telkens met de rol van de exocriene of endocriene klier.
Voorbeeld Rol
De speekselklier produceert speeksel om zetmeel af te breken tot glucose. effectorEen alfacel in de eilandjes van Langerhans meet een te lage bloedsuikerconcentratie (verandering in concentratie van een stof). De bijnier produceert adrenaline dat het lichaam in staat van paraatheid brengt. sensor/ receptor De talgklier produceert talg om de haren soepel te houden. De schildklier produceert thyroxine om de stofwisseling te stimuleren. De betacel produceert insuline om cellen te stimuleren glucose op te nemen. conductorDe hypofyse maakt schildklierstimulerend hormoon aan om de schildklier op haar beurt te stimuleren om het schildklierhormoon aan te maken. 2 Spelen endocriene en exocriene klieren dezelfde rol in het regelsysteem? Vul de tekst aan. conductor (2x) - effector - effectoren - hormonen - sensor Ja / Neen, exocriene klieren zijn altijd . Endocriene klieren spelen meer een rol als : ze produceren of signaalstoffen die op een andere plaats in ons lichaam een aan het werk zetten. Soms is een endocriene kliercel zowel als , zoals de α-cellen en de β-cellen die kunnen meten en regelen. ©VAN IN
De meeste exocriene klieren zijn opgebouwd uit een klierzakje waar in de wand vele kliercellen aanwezig zijn. Die kliercellen maken klierproducten en scheiden ze af aan de buitenwereld via een afvoerbuis. Een exocriene klier is omsponnen door bloedvaten voor de aanvoer van bouwstoffen voor de klierproducten. Via de zenuwvezels ontvangt de klier impulsen uit het zenuwstelsel om te zorgen voor de reactie op een prikkel. Een exocriene klier kan ook een enkele kliercel zijn zoals de kliercellen in de wand van maag en darmen. Exocriene klieren produceren kliersappen als reactie op een prikkel en zijn
dus effectoren. De meeste endocriene klieren zijn groepjes kliercellen of een klierblaasje omsponnen door haarvaten, die de bouwstoffen leveren. Endocriene klieren hebben geen afvoerbuis. Hun producten, hormonen, worden rechtstreeks aan het bloed afgegeven. Endocriene klieren produceren hormonen. Hormonen spelen op verschillende plaatsen in het lichaam een rol als signaalstof: ze brengen informatie over tussen verschillende structuren. Omdat de endocriene klier die signaalstoffen produceert, delen we ze in bij de conductoren. Het hormoon is een schakel in het doorgeven van informatie in ons lichaam. Zo zal de bijnier een zenuwsignaal ontvangen vanuit de hersenen in een stresserende situatie; op basis daarvan wordt adrenaline geproduceerd. Adrenaline is de boodschapper naar verschillende effectoren om te reageren op die situatie. De endocriene klier is een schakel in dit systeem. Anderzijds kunnen endocriene klieren zelf ook inspelen op gewijzigde situaties. Zo zal een α-cel in de eilandjes van Langerhans meten dat het bloedsuikergehalte te laag wordt; we noemen het daarom een sensor. Op basis van die waarneming zal de α-cel zelf regelen dat er glucagon geproduceerd wordt. Die signaalstof zal de effectoren stimuleren glucose vrij te maken zodat het glucosegehalte in het bloed weer zal stijgen. De α-cel heeft hier dus een rol als sensor én conductor. Soms zijn endocriene klieren een schakel in een keten van verschillende signaalstoffen die een evenwicht regelen. De hypothalamus stimuleert bijvoorbeeld met haar hypofysestimulerend hormoon de hypofyse tot de aanmaak van het schildklierstimulerend hormoon. Dat hormoon stimuleert op zijn beurt de schildklier tot de aanmaak van thyroxine. De stofwisseling in het lichaam wordt op die manier geregeld. Samenvattend kun je stellen dat zowel exocriene als endocriene klieren helpen bij het reageren op veranderende of verstorende omstandigheden. De bijdrage van endocriene klieren aan een regelsysteem verschilt echter helemaal van die van de exocriene klieren. Exocriene klieren treden altijd op als effector. Endocriene klieren spelen een meer complexe rol op verschillende plaatsen in het regelsysteem in ons lichaam. In de meeste gevallen treden ze op als conductor in het regelsysteem; de geproduceerde hormonen zetten daarna effectoren aan het werk. endocriene klier prikkel receptor hersenen hypothalamus - hypofyse doelwitcellen reactie sensorisch neuron hormoon zenuwimpuls of hormoon ©VAN IN
Bestudeer de tekening van de alvleesklier en beantwoord de vragen.
galsap alvleesklier Hormonen worden in het bloed afgegeven. bloedvat
alvleessap spijsverteringssappen alvleessap en galsap twaalfvingerige darm klierzakje α-cellen produceren het hormoon glucagon. β-cellen produceren het hormoon insuline. Kliercel produceert enzymen voor de vertering.
eilandje van Langerhans afvoerbuis alvleessap productie van alvleessap, in klierzakje Afb. 139 1 Wat is de endocriene functie van de alvleesklier? De alvleesklier produceert de hormonen insuline en glucagon. De alvleesklier produceert alvleessap. 2 Wat is de exocriene functie van de alvleesklier? De alvleesklier produceert de hormonen insuline en glucagon. De alvleesklier produceert alvleessap. Een bijzondere klier is de alvleesklier; ze speelt een rol in de spijsvertering. Het exocriene klierweefsel van de alvleesklier bestaat uit vele klierzakjes die het alvleessap produceren. Via een afvoerbuis druppelt dat sap in de twaalfvingerige darm waar het helpt bij de vertering van koolhydraten, vetten en eiwitten en het neutraliseren van maagzuur. Het komt dus terecht in het uitwendig milieu. Tussen de exocriene klierzakjes bevinden zich groepjes endocriene kliercellen die de eilandjes van Langerhans genoemd worden. In de eilandjes van Langerhans zorgen de α-cellen voor het aanmaken van het hormoon glucagon en de β-cellen voor het aanmaken van het hormoon insuline. Beide hormonen spelen een rol bij het constant houden van het glucosegehalte in het bloed. Die hormonen worden afgegeven aan het inwendig milieu. ©VAN IN
galbuis bloedvat endocrien: cellen in de eilandjes van Langerhans produceren glucagon en insuline
bloedvat α-cel β-cel exocrien: kliercellen produceren alvleessap voor de vertering afvoerbuis alvleessap twaalfvingerige darm Afb. 140 De alvleesklier, een gemengde klier Exocriene klieren: • halen hun bouwstoffen uit het bloed; • geven hun product af aan het uitwendig milieu; • zijn klieren met klierzakjes en een afvoerbuis, maar soms ook verspreid liggende kliercellen; • spelen een rol als effector in ons lichaam. Endocriene klieren: • halen hun bouwstoffen uit het bloed; • geven hun product, hormonen, af aan het inwendig milieu; • geven hun product rechtstreeks af aan het bloed, geen afvoerbuis; • spelen een rol als conductor in ons lichaam; • sommige endocriene kliercellen zijn sensoren: ze kunnen een verandering in concentratie van een stof waarnemen. De alvleesklier is een gemengde klier die zowel een endocriene als exocriene functie heeft. Ze speelt een rol in de regeling van de bloedsuikerspiegel en in de spijsvertering. ` Maak oefening 15, 16 en 17 op p. 236-237. ©VAN IN
