Mavo & ik 2 - Leerwerkboek (ed. 2025)

Mavo & ik 2

Mavo & ik 2 (editie 2025)

Voorlopige inhoudsopgave*

* Onder voorbehoud van wijzigingen – de titels van de hoofdstukken zijn nog werktitels

Hoofdstuk 1

FINANCIEEL-ECONOMISCHE VORMING

Dit hoofdstuk werkt rond MD 11.01, waarbij leerlingen binnen een gesimuleerd persoonlijk en beschikbaar gezinsbudget aankoopkeuzes beargumenteren. Het onderscheid tussen reële en gecreëerde behoeften komt aan bod, net als factoren die hun koopgedrag beïnvloeden en de vooren nadelen van sparen en lenen. Er wordt ook gekeken naar het belang van persoonlijk administratiebeheer. Tot slot bekijken we hoe inkomsten en uitgaven van de overheid impact hebben op de economie en samenleving (MD 11.03).

Hoofdstuk 2

RUIMTELIJK BEWUSTZIJN

De focus van dit hoofdstuk richt zich op MD 09.02, 09.03 en 09.04. We herhalen de natuurlijke en menselijke landschapselementen uit Mavo & ik 1 kijken opnieuw naar de ruimtelijke relaties in een landschap. Vandaaruit gaan we dieper in op de veranderingen in landschappen onder invloed van natuurlijke oorzaken en menselijke ingrepen.

Hoofdstuk 3

FINANCIEEL-ECONOMISCHE VORMING

Dit hoofdstuk neemt opnieuw de reële en gecreëerde behoeften onder de loep, net als de factoren die het koopgedrag beïnvloeden (MD 11.01), maar gebruikt het als vertrekpunt om dieper in te gaan op courante betaalmiddelen en verkoopkanalen en hun kosten, risico’s, veiligheid en fraudegevoeligheid (MD 11.02). Opnieuw hebben we aandacht voor het belang van persoonlijk administratiebeheer (MD 11.01).

Hoofdstuk 4

HISTORISCH BEWUSTZIJN

Dit hoofdstuk focust op de manier waarop we naar gebeurtenissen kijken en hoe mensen soms aan voorvallen een andere betekenis geven (MD 08.04). Ook bronnen bekijken eenzelfde historisch fenomeen soms vanuit een andere invalshoek. We laten leerlingen bronnen vergelijken en reiken hen daarvoor duidelijke handvaten aan (MD 08.02). Net als in onze andere hoofdstukken rond historisch denken, besteden we opnieuw aandacht aan het situeren in tijd en ruimte (MD 08.01).

Hoofdstuk 5

ECONOMISCHE VORMING

Dit hoofdstuk draait rond de economische relatie tussen gezinnen, bedrijven en de overheid (MD 11.03). Wat wordt bedoeld met productie en consumptie, welke factoren spelen mee en hoe beïnvloeden ze elkaar? Er wordt (heel laagdrempelig) al een keertje ingezoomd op de rol van de overheid. Tot slot behandelen we ook het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen en het onderscheid tussen profit- en non-profitorganisaties.

Hoofdstuk 6

HISTORISCH BEWUSTZIJN

In het laatste hoofdstuk staat alles in het teken van leven in een democratische rechtsstaat. Op een heel toegankelijke manier laten we leerlingen alvast kennismaken met enkele principes (zoals de vrije meningsuiting) en kijken we naar het engagement dat je als individu of als gemeenschap kunt nemen. (MD 07.01)

H oofdstuk 1 M ijn budget onder de loep

Inleiding

In dit hoofdstuk denk je na over de inkomsten en de uitgaven bij jongeren en in gezinnen. Je helpt ook de spilfiguren met het uitwerken van een klasuitstap. Je zoekt een antwoord op deze vragen:

- Waar halen jongeren hun geld vandaan?

- Waaraan besteden jongeren hun zakgeld?

- Waar halen gezinnen hun geld vandaan?

- Wat is het klasbudget van de spilfiguren?

- Welke uitgaven heeft een gezin?

- Waarom is het belangrijk om bepaalde documenten te bewaren?

- Waar kun je die documenten het best bewaren?

- Op welke manier helpt de overheid jou in je dagelijks leven?

opdr ACH t 1: Hoe gaan jongeren om met geld? o

1 Inkomsten

a Waar halen jongeren van jouw leeftijd hun geld vandaan? Denk hier klassikaal even over na. Vul de mindmap aan.

inko M sten jongeren

proefversie©VANIN

Ik krijg maandelijks 32 euro. Dat lijkt veel maar ik krijg dan ook niet alles van mijn ouders.

Ik krijg elke maand 15 euro en koop daar dan make-up of juwelen mee.

Ik krijg elke week 5 euro zakgeld van mijn mama en 5 euro van mijn papa. Ik moet daar wel mijn belwaarde mee betalen dus veel blijft er niet over.

Ik krijg geen zakgeld maar als ik iets nodig heb, dan krijg ik dat wel van mijn papa.

Ik krijg sinds vorig jaar elke week 5 euro zakgeld. Ik ga ook bijna elke week babysitten en verdien daar ook iets mee.

b Hoeveel zakgeld krijgt een jongere van jouw leeftijd gemiddeld per maand?

Bekijk de tabel en markeer de gegevens van jouw leeftijd.

Hoeveel zakgeld krijgen jongeren in België gemiddeld?

Leeftijdsgroepen Bedragen Redenen

tussen 6 en 10 jaar enkele euro’s per weekom snoepjes te kopen en om te leren sparen

tussen 11 en 14 jaar 5 tot 10 euro per weekvoor nieuwe interesses en activiteiten, zoals dataverbruik, kledij, uitstapjes … tussen 15 en 18 jaar 10 tot 25 euro per week vrijetijdsbestedingen en behoeften, zoals uitgaan, shoppen, bioscoop …

Bron: https://www.kidslife.be/

c Duid het juiste antwoord aan.

Het bedrag van het zakgeld daalt / stijgt doorgaans naarmate de jongeren ouder worden.

d Geef twee mogelijke redenen waarom ouders zakgeld geven aan hun jongeren.

• • 2 Uitgaven

a Jongeren besteden hun zakgeld meestal zoals ze zelf willen. Bekijk de grafiek.

Waaraan besteden jongeren (6-24 jaar) hun zakgeld? (in %)

Vrije keuze Vrijetijdsbesteding Eten Gsmverbruik

Bron: https://www.wikifin.be/nl

KledijTransportSchool Goed doel Geen van deze

Weet niet

% op basis: kinderen die regelmatig zakgeld krijgen (n=1026)

b Wat kun je afleiden uit de grafiek? Duid aan.

¨ wat jongeren met hun zakgeld doen

¨ wat tieners met hun zakgeld doen

¨ hoeveel zakgeld jongeren in België gemiddeld krijgen

c Waaraan besteden jongeren hun zakgeld? Markeer de top drie in de grafiek.

d Waaraan geef jij het meeste geld uit? Noteer drie zaken.

proefversie©VANIN

3 Budget

a Je krijgt 25 euro van je ouders om een leuke dag met je vrienden door te brengen. Je hebt al een aantal dingen in gedachten die je graag wilt doen. Ga dus slim met je geld om!

Wat kun je doen?

bioscoop: 11 euro

ijsje: 1,50 euro per bolletje

zak snoep/chips: 3 euro

wafel: 3 euro

broodje en drankje: 7 euro

fastfoodmenu: 8 euro kermis: 5 euro per attractie sparen

stap 1 Maak een plan. Beslis wat je allemaal wilt doen en maak een lijst van je uitgaven. Probeer binnen het budget van 25 euro te blijven.

stap 2 Tel de uitgaven op. Blijf je binnen je budget? Heb je nog geld over?

Ik heb euro over / te kort.

stap 3 Wat zou je doen als je 5 euro extra kreeg?

stap 4 Wat zou je veranderen als je 5 euro minder had?

stap 5 E xtra uitdaging: bedenk een manier om geld te besparen of meer waarde uit je budget te halen. Misschien kun je iets delen met een vriend of kun je op een goedkopere manier hetzelfde doen.

b Je had een persoonlijk budget van 25 euro. Omschrijf het begrip ‘budget’ in je eigen woorden.

1 Gezinsbudget

a Tot welke groep behoren de volgende gezinnen?

Kleur het bolletje - rood voor gezinnen die het moeilijk hebben om rond te komen; - groen voor gezinnen zonder problemen met onverwachte uitgaven.

proefversie©VANIN

‘Ik zou liever wat meer geld overhouden aan het einde van de maand, zodat we als koppel ook eens leuke dingen zouden kunnen doen. Met twee fulltime werken en geen leuke dingen kunnen doen, is niet fijn.’

‘Wij moesten een dokter roepen voor ons zieke zoontje. Ik heb aan de dokter moeten vragen of hij akkoord was dat wij hem volgende maand zouden betalen, wanneer ik mijn invaliditeitsuitkering heb gekregen. We moesten ook nog de medicatie betalen. In maanden als deze kunnen wij de facturen niet betalen. Je kiest voor de gezondheid van je kind en laat de facturen liggen.’

‘Rondkomen met je maandelijkse loon, je hele huishouden draaiende houden en ook eens iets extra voor de kinderen of jezelf kunnen kopen, dat lijkt mooi op papier, maar het is niet zo eenvoudig. Toch lukt het ons dankzij een goede planning.’

‘Ik ben werkloos. Ik word uitgemaakt voor luiaard. Ik word met de vinger gewezen omdat ik zogezegd lui ben. Ik heb er niet om gevraagd werkloos te zijn. Ik heb werk gezocht en was zelfs bereid om om het even welk werk te aanvaarden. Maar ik heb niets gevonden ... en nu zeggen ze dat ik te oud ben.’

‘Nu onze kinderen zijn afgestudeerd, lukt het ons om iedere maand wat te sparen. Toen ze nog studeerden, was het moeilijk om rond te komen. Zeker wanneer er onverwachte uitgaven waren, zoals de wasmachine die plots niet meer werkte.’

‘Mijn echtgenoot en ik hebben beiden een leuke job met een goed inkomen. We hebben eigenlijk geen moeite om rond te komen, maar ik besef heel goed dat dat niet bij iedereen zo is. Mijn broer en schoonzus hebben het heel wat moeilijker. We nemen daarom geregeld de twee neefjes en het nichtje mee als we een dagje op stap gaan. En bij de geboorte van de jongste kregen ze naast een luiervoorraad ‘tegoedbonnen’ voor logeerpartijen. Op die manier hopen we mijn broer en schoonzus te kunnen helpen.’

b Gezinnen hebben een gezinsbudget. Omschrijf het begrip ‘gezinsbudget’ in je eigen woorden.

opdr ACH t 3: o ns klasbudget V

Inleiding

De klas van Julan en Mila nam deel aan een wedstrijd ... en won! De klas krijgt een waardebon van 700 euro die ze volledig mogen uitgeven in Bellewaerde Aquapark. Daarmee moeten ze ook hun toegangstickets betalen. Om de uitstap goed voor te bereiden moeten ze een programma opstellen binnen het budget.

proefversie©VANIN

De spilfiguren gaan op uitstap!

stap 1 Verdeel de klas in groepen van drie. Jouw groep bestaat uit: 1 2 3

stap 2 Er zijn drie rollen: organisator, verslaggever en technicus. Lees de taken van elke rol.

Organisator

Jij leest telkens hardop de opdracht. Je zegt wat er gedaan moet worden.

Verslaggever

De leerkracht bezorgt jou het overzichtsblad. Jij vult het blad met de uitgaven en inkomsten in. Je geeft het overzichtsblad bij het einde van de opdracht af aan de leerkracht.

Technicus

Jij maakt gebruik van de rekenmachine of de computer. Je voert de berekeningen uit.

stap 3 Schrijf aan het begin van elke opdracht je naam bij de juiste rol. Wissel bij elke opdracht van rol.

1 Wat is het budget?

Organisator

Verslaggever

Technicus

De klas van Julan en Mila won 700 euro! Met dat bedrag moeten ze de toegangstickets, het vervoer en enkele andere zaken betalen. Vorig schooljaar hadden ze een aantal activiteiten georganiseerd om wat geld bij te verdienen. Dat geld mogen ze nu bij het gewonnen geld voegen. Zo hebben ze zeker voldoende budget.

700 euro

opbrengst wafelverkoop = 275,50 euro

opbrengst carwash = 224,50 euro

Reken het totale budget uit dat ze kunnen besteden.

stap 1: Reken uit wat hun totale budget is.

De technicus gebruikt de rekenmachine (of rekent uit het hoofd).

De verslaggever noteert de uitkomsten hier in het klad.

proefversie©VANIN

stap 2: De leerkracht geeft feedback op de berekening in stap 1.

Feedback door de leerkracht

stap 3: De verslaggever noteert de juiste bedragen van alle inkomsten op het overzichtsblad.

2 Wat zijn de uitgaven?

Organisator Verslaggever Technicus

Jullie kennen nu het budget dat Julan en Mila mogen uitgeven. Ga na welke uitgaven ze zullen hebben.

a Toegangsticket

Aquaticket volwassene Geldig voor één persoon ≥ 140 cm.

Aquaticket kind Geldig voor één kind ≥ 100 cm en < 140 cm

Geldig voor één kind ≥ 85 cm en < 100 cm

Family & Friends Groepen 4 tot 20 personen

Family & Friends XXL Groepen + 21 personen

• Welk tarief is voor de klas van toepassing? Omcirkel in het overzicht.

• Bereken het totale bedrag aan tickets voor de hele klas.

€ 23.00

€ 20.00

€ 10.00

€ 20.00

€ 16.00

Er zitten 18 leerlingen in onze klas.

• De school stuurt twee leerkrachten mee. Ook zij hebben een ticket nodig. Hoeveel moeten ze betalen voor de leerkrachten?

• Bereken het totale bedrag aan tickets, leerkrachten inbegrepen.

Feedback door de leerkracht

De verslaggever noteert het juiste bedrag op het overzichtsblad. De organisator en de technicus vullen ondertussen hun werkboek aan.

b Vervoer

De klas neemt de trein naar Ieper. Van daaruit nemen ze de bus naar Bellewaerde Aquapark.

Met een Youth Ticket reizen jongeren t.e.m.

25 jaar voor maar € 7,50 op een traject naar keuze in België.

• Reis naar alle bestemmingen in België

• € 7,50 per enkele reis in 2de klas

• Wat betekent ‘enkele reis’?

Bron: www.belgiantrail.be

Reis voordelig in een groep van min. 10 en max. 30 personen. Groepsticket (10 - 30 pers.)

• Ideaal voor groepen

• 1,70 euro per persoon

• 1 uur geldig

proefversie©VANIN

• Hoeveel kost de treinreis heen en terug voor één leerling?

• Hoeveel kost de treinreis voor de hele klas, exclusief de leerkrachten?

• Hoeveel kost de busreis heen en terug voor één leerling?

• Hoeveel kost de busreis voor de hele klas?

• Hoeveel kost het vervoer voor de hele klas, exclusief de leerkrachten?

• Er gaan twee leerkrachten mee om de klas te begeleiden. Een treinticket kost 22 euro per persoon heen en terug. Voor de bus kunnen ze hetzelfde ticket als dat van de leerlingen gebruiken.

- trein:

- bus:

• Bereken het totale bedrag aan vervoer voor de hele klas, inclusief de leerkrachten.

Feedback door de leerkracht

De verslaggever noteert het juiste bedrag op het overzichtsblad. De organisator en de technicus vullen ondertussen hun werkboek aan.

Organisator

Verslaggever Technicus

Uiteraard willen de leerlingen ook iets eten tijdens de uitstap. Vorig jaar hebben ze geld ingezameld dankzij de wafelverkoop en de carwash (zie p. xx). Dat geld mogen ze gebruiken voor het middagmaal en een lekker tussendoortje.

a Frietjes Menukaart

Frietjes 4,50 euro Kipnuggets 4,00 euro

Frietjes + saus 5,00 euro Water 2,50 euro

Hamburger 4,00 euro Frisdrank 2,80 euro

De hele klas en de leerkrachten eten frietjes. Vijftien personen eten frietjes met saus, vijf personen willen geen saus. De helft van de groep neemt een hamburger, de andere helft wil kipnuggets. Iedereen drinkt frisdrank, enkel de leerkrachten nemen water bij hun maaltijd.

Bereken hoeveel alles kost:

Frietjes: 4,50 euro x =

Frietjes + saus: 5,00 euro x =

Hamburger: 4,00 euro x =

Kipnuggets: 4,00 euro x =

Frisdrank: 2 ,80 euro x =

Water: 2 ,50 euro x =

Feedback door de leerkracht

Totaal =

De verslaggever noteert de juiste bedragen op het overzichtsblad. De organisator en de technicus vullen ondertussen hun werkboek aan.

b Bekijk het overzichtsblad met alle uitgaven tot nu toe. Bereken hoeveel jullie al hebben uitgegeven. Vul het schema aan en schrap wat niet past.

• Totale inkomsten euro

• Totale uitgaven euro

proefversie©VANIN

• Inkomsten – uitgaven euro

Jullie hebben euro over / te kort.

Er is dus nog / geen budget over voor iets lekkers!

Dit is het wenslijstje:

Menukaart

Hoorntje (1 bol) 2,50 euro Wafel 3,50 euro

Hoorntje (2 bollen) 4,00 euro Pannenkoek 3,50 euro

Waterijsje 3,00 euro Snoepjes 4,00 euro

Hoorntje (2 bollen) IIII IIII

Waterijsje III

Wafel IIII

Pannenkoek IIII

Bereken hoeveel dit alles kost:

Hoorntje (1 bol): 2 ,50 euro x =

Hoorntje (2 bollen): 4,00 euro x =

Waterijsje: 3,00 euro x =

Wafel: 3,50 euro x =

Pannenkoek: 3,50 euro x =

Snoepjes: 4,00 euro x =

Heb je nog voldoende budget?

Totaal =

Feedback door de leerkracht

De verslaggever noteert de juiste bedragen op het overzichtsblad. De organisator en de technicus vullen ondertussen hun werkboek aan.

4

Organisator

Verslaggever Technicus

Deze opdracht doen jullie samen. De verschillende rollen vallen weg.

Maak de eindberekening:

• Inkomsten:

• Uitgaven:

We hebben euro over / te kort.

5 Evalueer jullie groepswerk

Vul samen dit evaluatieschema in.

Evaluatieformulier groepswerkOVUR-schema

0 Het was voor iedereen duidelijk wat de opdracht precies inhield.

V Iedereen wist bij elke opdracht wat wat de taak van de rol precies was.

U Iedereen voerde de toegewezen rol uit.

Iedereen hield rekening met het tijdschema/de planning.

R Productevaluatie:

Wat vonden jullie van het resultaat?

Wat kan beter?

Procesevaluatie:

Wat vonden jullie van de samenwerking?

Wat kan beter?

Opmerkingen

opdr ACH t 4: Het gezinsbudget V

Inleiding

Een gezinsbudget geeft inzicht in de inkomsten en uitgaven van een gezin. Het helpt bij het beheren van dagelijkse kosten zoals wonen, voeding en vervoer. Lenen kan soms nodig zijn voor grote aankopen, maar brengt risico's met zich mee. Je moet daarom op zoek naar een gezond gezinsbudget.

1 Inkomstenbronnen van een gezin

a Bekijk de grafiek. Wat geeft de grafiek weer? Leg uit in je eigen woorden.

proefversie©VANIN

Inkomstenbronnen gezinnen

Andere

Schooltoelage

Intresten

Huuropbrengsten

Financiële steun van familie of …

Alimentatie

Pensioen

Uitkering voor tijdskrediet

Groeipakket (kindergeld)

Leefloon

Uitkering voor ziekte of invaliditeit

Werkloosheidsuitkering

Netto-bedrijfsinkomen

Wedden en lonen

Bron: www.statbel.fgov.be

b Welke bronnen van inkomsten kan een gezin hebben? Noteer uit welke drie categorieën de meeste gezinnen hun inkomsten halen volgens de grafiek. 1 2 3

c Begrijp je alle woorden? Combineer de woorden met de passende omschrijving.

1 Alimentatie

2 Uitkering voor tijdskrediet

3 Leefloon

A geld van de overheid om je te helpen je studiekosten te betalen

B Het geld dat je verdient door te werken.

C een maandelijks bedrag dat je van het OCMW krijgt wanneer je inkomen te laag is om van te leven en je die situatie niet kunt veranderen

4 Schooltoelage D het geld dat je krijgt van de overheid, per kind, om je te helpen met de opvoedingskosten

5 Wedden en lonen E een financiële bijdrage aan het levensonderhoud van de kinderen, en/of de partner na een echtscheiding

6 Groeipakket F een uitkering van de overheid bij een loopbaanonderbreking om het loonverlies te compenseren

7 Intrest of rente G een vergoeding dat de bank geeft wanneer je geld op je spaarrekening zet

2 Uitgaven

a Een gezin heeft niet enkel inkomsten, maar ook uitgaven. Bekijk het schijfdiagram.

Uitgavenposten van een gemiddeld Belgisch gezin

Horeca 6 % Persoonlijke verzorging 10 %

Opleiding 1 %

Cultuur en vrije tijd 8 %

Communicatie 3 %

proefversie©VANIN

Transport 12 %

Gezondheid 5 %

Meubelen, huishoudtoestellen en onderhoudsproducten 6 %

Bron: www.statbel.fgov.be

Voeding en niet-alcoholische dranken 13 %

Alcoholische dranken en tabak 2 %

Kleding en schoenen 4 %

Woning, gas, water en elektriciteit 30 %

b Wat geeft het schijfdiagram weer? Leg uit in je eigen woorden.

c A an welke vijf zaken geeft een gezin het meeste geld uit? Omcirkel in het diagram.

Je hebt een aantal inkomsten en uitgaven die elke maand en elk jaar terugkomen. Maarjemoetookrekeninghoudenmeteenaantalonverwachte(grote) uitgaven.

a Noteer deze inkomsten en uitgaven op de juiste plaats in de tabel.

stap 1: Vul de inkomsten aan.

Je maakt een onderscheid tussen:

■ terugkerende inkomsten: inkomsten die regelmatig terugkomen, vaak maandelijks of jaarlijks. Voorbeelden: loon, kinderbijslag, pensioenuitkering …

■ toevallige inkomsten: inkomsten die onverwacht of onregelmatig voorkomen.

Ze kunnen veranderen van bedrag. Voorbeelden: eenmalige bonus op het werk, geld uit verkoop van spullen, erfenis, loterijgeld …

stap 2: Vul de uitgaven aan.

Je maakt een onderscheid tussen:

■ vaste uitgaven: uitgaven die elke maand hetzelfde zijn. Ze veranderen niet. Voorbeelden: huur, autoverzekering ...

■ variabele uitgaven: uitgaven die elke maand verschillen, afhankelijk van je gebruik of situatie. Sommige maanden zijn ze hoger, andere maanden lager.

Voorbeelden: boodschappen, brandstofkosten, elektriciteit …

■ uitzonderlijke uitgaven: zeldzame, speciale uitgaven die niet vaak voorkomen. Ze vallen buiten de normale maandelijkse kosten. Voorbeelden: reis, wasmachine, auto …

aankoop van een gezinswagen – abonnement internet – boodschappen – busabonnement –erfenis – bioscoopticket – huur van woning – huuropbrengsten – intrest/rente – groeipakket –kleding – loon – schoolrekeningen – abonnement/data smartphone – afbetaling van autolening –terugbetaling van gezondheidszorgen – vakantie – werkloosheidsuitkering –winst bij een kansspel (lotto, kraslotje ...) – autoverzekering

Terugkerende

Inkomsten

proefversie©VANIN

Toevallige

Uitgaven Vaste Variabele

Uitzonderlijke

b Lees het stappenplan om een gezinsbudget goed te beheren en zet de juiste titel bij elke stap.

Geef slim uit – Bepaal de inkomsten en uitgaven – Plan altijd –Bouw een financiële buffer in

stap 1:

proefversie©VANIN

stap 2:

stap 3:

Om je gezinsbudget op te stellen, moet je altijd eerst het totale bedrag van de inkomsten en uitgaven bepalen.

Wanneer je een duidelijk beeld hebt van de belangrijkste inkomsten en uitgaven, is het ook belangrijk om te proberen sparen voor onvoorziene uitgaven. Zo leg je een buffer of spaarpotje aan. Als het nodig is, kun je dat gebruiken voor onvoorziene uitgaven zoals een onverwacht defect aan je wagen, een kapotte koelkast ...

Het is belangrijk om alles te plannen, in de eerste plaats om je gezinsbudget te beheren en in de tweede plaats om geld te besparen. Wanneer je bijvoorbeeld de aankopen voor kleding, schoenen, elektronische en huishoudelijke producten plant tijdens de solden, kun je een hoop geld besparen.

stap 4:

Uit onderzoek is gebleken dat de Belgen veel eten moeten weggooien. Koop dus niet meer dan je echt nodig hebt.

BELGISCHE CONSUMENTEN

GOOIEN DAGELIJKS

VEEL ETEN WEG 15 tot 25 KILO PER JAAR

DAT IS IN TOTAAL

200 000 TON verspild voedsel per jaar

BELGISCHE GEZINNEN VOEDEN Hiermee kun je een jaar lang

100 000

a Wat betekent de uitdrukking ‘geld lenen kost ook geld’?

Pas op! Geld lenen kost ook geld!

proefversie©VANIN

b Lees eerst de onderstaande situaties.

Situatie 1

Amina wil een nieuwe laptop kopen voor thuis. Ze besluit een lening af te sluiten bij de bank voor 1 000 euro met een rente van 4 % per jaar. Na twee jaar moet ze de lening terugbetalen. In plaats van 1 000 euro moet ze wel € 1 080 betalen, € 80 extra. Ze leent er liever voor omdat ze die laptop nu nodig heeft en sparen langer duurt.

Situatie 2

Stacey wil een luxevakantie boeken samen met 3 vriendinnen, maar ze heeft als enige van de groep op dit moment net niet genoeg geld: de reis kost 5 000 euro en ze komt 2 000 euro te kort. Ze sluit een persoonlijke lening af van 2 000 euro met een rente van 7 % per jaar. Na een jaar moet ze 2 140 euro terugbetalen. Ze betaalt dus 140 euro extra voor dezelfde reis.

Situatie 3

Stef en Olha willen een nieuwe gezinsauto kopen. De oude is niet meer door de keuring geraakt. Ze hebben echt een wagen nodig om allebei op hun werk te geraken, maar hun spaargeld is helemaal op omdat ze net verhuisd zijn naar een groter appartement en veel nieuwe meubels gekocht hebben. Ze sluiten een lening af van 20 000 euro met een rente van 5 % per jaar. Ze kiezen ervoor om het bedrag in vijf jaar af te betalen. Uiteindelijk betalen ze ongeveer 22 645 euro terug, dus 2 645 euro meer dan het oorspronkelijke bedrag.

c Vul de tabel aan.

• Hoeveel bedraagt het geleende bedrag?

• Hoeveel bedraagt de rente het eerste jaar?

• Hoeveel hebben ze uiteindelijk moeten betalen?

Lening

Amina

Stacey

Stef en Olha

Rente jaar 1

Totaal betaald bedrag

Wist je dat?

Stel je voor dat je geld leent om iets groots te kopen, zoals een fiets of een laptop. In plaats van alles in een keer terug te betalen, betaal je het geleende bedrag in delen terug. Daarbovenop komt intrest of rente. In het geval van Stef en Olha zouden ze na vijf jaar 25 000 euro moeten betalen. Maar er wordt een speciale formule gebruikt voor maandelijkse afbetalingen. Dat betekent dat de manier waarop je iedere maand betaalt en hoeveel rente erbij komt anders is dan wanneer je aan het einde alles in een keer zou betalen. Het zorgt ervoor dat je minder grote bedragen per maand betaalt, waardoor het totale bedrag verschilt met de gewone formule.

d Beantwoord deze vragen.

• Om welke reden leent Amina liever voor de laptop dan ervoor te sparen?

• Om welke reden leent Stacey voor de reis?

proefversie©VANIN

• Waarom lenen Stef en Olha voor de wagen in plaats van ervoor te sparen?

• Welk nadeel heeft lenen in elk van deze gevallen?

• Wat zou jij in hun plaats doen: lenen of op zoek gaan naar een andere oplossing? Zo ja, aan welke andere oplossing denk je dan?

Voor Amina:

Voor Stacey:

Voor Stef en Olha:

e Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen.

• Wat is kopen op krediet?

¨ Je koopt een product en betaalt het volledige bedrag direct bij de aankoop.

¨ Je koopt een product en doet de betaling in schijven, waarbij vaak rente wordt gerekend.

¨ Je koopt een product zonder ooit te hoeven betalen.

V ideo : XXX

proefversie©VANIN

¨ Je koopt een product met korting, waarbij je het volledige bedrag later in een keer moet betalen zonder extra kosten.

• Waarom worden de regels strenger rond het consumentenkrediet?

• Waarom worden ook de verkopers gecontroleerd?

f Plaats het passende begrip bij de omschrijving. Kies uit:

lening – rente – schuld

(of intrest) is de vergoeding die je moet betalen als je geld hebt geleend. is een geldbedrag dat door iemand aan jou wordt verstrekt op voorwaarde dat je het later terugbetaalt.

is het bedrag van je lening dat je nog moet terugbetalen. Als je 1 000 euro geleend hebt en daarvan al 100 euro hebt terugbetaald, dan is je schuld 900 euro.

opdr ACH t 5: p ersoonlijke administratie

Inleiding

Om inzicht te krijgen in je inkomsten en uitgaven, moet je een persoonlijke administratie bijhouden. Administratie is niet alleen iets voor bedrijven of volwassenen, maar ook voor jou kan het belangrijk zijn. Als je sommige documenten verliest, heb je een groot probleem ... Het is belangrijk om bepaalde documenten goed te bewaren.

proefversie©VANIN

1 Administratie

Jouw schoolagenda bijhouden is een vorm van administratie. Schrijf in één zin op wat ‘administratie’ voor jou betekent.

Als je sommige documenten verliest, heb je een groot probleem. Waarom is het belangrijk om bepaalde documenten te bewaren?

proefversie©VANIN

2 Veilig bewaren

Bekijk de documenten in de eerste kolom.

• Waarom bewaar je deze documenten? Vul aan in de tweede kolom.

• Waar kun je deze documenten het best bewaren? Vul aan in de derde kolom.

Document Reden om te bewaren Waar te bewaren? herhalingstoets wiskunde (online) kasticket schoolrapport online concertticket voor volgende maand garantiebewijs identiteitskaart treinabonnement

opdr ACH t 6: Hoe heeft de overheid invloed op ons budget?

Inleiding

De overheid draagt zorg voor de samenleving en ook voor ons budget. De maatregelen van de overheid hebben een invloed op de financiële situatie van individuen en gezinnen. De overheid zorgt er namelijk voor dat iedereen toegang heeft tot onderwijs, sportclubs of openbaar vervoer.

Wat doet de overheid?

stap 1 Lees de krantenkoppen.

stap 2 O ver welk domein gaat de krantenkop? Duid aan in de eerste kolom van de tabel op p. xx.

stap 3 Lees nu de artikels.

stap 4 Op welke manier helpt de overheid? Beantwoord de vraag in de tweede kolom.

stap 5 Waarom is het volgens jou belangrijk dat de overheid dat doet? Beantwoord de vraag in de derde kolom.

Buzzy Pazz, van 6 tot 24 jaar Sport Vlaanderen wil

Krantenartikel 1

Buzzy Pazz, hét jongerenabonnement van De Lijn. Ben je tussen 6 en 24 jaar? Dan gebruik je toch een Buzzy Pazz voor al je verplaatsingen! Met dit abonnement reis je onbeperkt met alle bussen en trams (uitgezonderd de Limburgse snellijnen) van De Lijn in Vlaanderen en Brussel. Bij aankoop van jouw Buzzy Pazz zijn er heel wat kortingen mogelijk. Online wordt bovendien automatisch berekend of je recht hebt op een gezins- of gemeentekorting.

Krantenartikel 2

Bron: https://www.delijn.be/

Sport Vlaanderen wil iedereen in Vlaanderen zoveel mogelijk kansen bieden om te sporten en te bewegen, omdat we geloven dat iedereen er gelukkiger en gezonder van kan worden, en het ons als samenleving sterker en hechter maakt. Niet voor niets is onze campagneslogan #sportersbelevenmeer. We doen dit door het sport- en beweegaanbod in Vlaanderen zo kwaliteitsvol, zo aantrekkelijk en zo toegankelijk mogelijk te maken op maat van elke sporter. We investeren in infrastructuur, leiden trainers op, delen kennis en brengen mensen samen.

Bron: https://www.sport.vlaanderen/

Krantenartikel 3

Sinds januari 2023 neemt de wettelijke ziekteverzekering alle kosten van tandzorg voor jongeren tot 19 jaar op zich. Voorts gaan ook 80-plussers erop vooruit. Voor de facturen die niet door de wettelijke verzekering terugbetaald worden, kan je nog altijd rekenen op je ziekenfonds of op een gespecialiseerde verzekering.

proefversie©VANIN

Bron: https://www.hln.be/

Krantenartikel 4

De Vlaamse Onderwijsminister investeert meer dan € 24 miljoen in 98 scholenbouwprojecten verspreid over heel Vlaanderen. Daarmee zet de minister de investeringen in gloednieuwe en gerenoveerde schoolgebouwen onverminderd verder. Duizenden leerlingen zullen samen met het onderwijspersoneel van deze nieuwe en vernieuwde schoolgebouwen gebruik kunnen maken. “Door te investeren in schoolinfrastructuur, investeren we ook in de kwaliteit van ons onderwijs”, aldus de Vlaamse Onderwijsminister.

Bron: https://www.agion.be/

Krantenartikel 5

Één vervoerbewijs voor al je verplaatsingen met bus of tram. Ben je 65 jaar of ouder en reis je regelmatig met De Lijn? Dan geniet je van een voordelig vervoerbewijs, namelijk de Omnipas 65+. Zo reis je onbeperkt met alle bussen en trams (uitgezonderd de Limburgse snellijnen) van De Lijn in Vlaanderen en Brussel.

Bron: https://www.delijn.be/

DomeinOp welke manier helpt de overheid?Waarom is het belangrijk dat de overheid dit doet?

1 Buzzy Pazz, van 6 tot 24 jaar

¨ onderwijs

¨ gezondheidszorg

¨ openbaar vervoer

¨ sport

proefversie©VANIN

2 Sport Vlaanderen wil iedereen laten bewegen

¨ onderwijs

¨ gezondheidszorg

¨ openbaar vervoer

¨ sport

3 Wie de tandarts overslaat, krijgt minder terugbetaald

¨ onderwijs

¨ gezondheidszorg

¨ openbaar vervoer

¨ sport

4 Minister van Onderwijs investeert 9,5 miljoen euro in West-Vlaamse schoolbanken

¨ onderwijs

¨ gezondheidszorg

¨ openbaar vervoer

¨ sport

5 Zorgeloos en goedkoop reizen met Omnipas 65+

¨ onderwijs

¨ gezondheidszorg

¨ openbaar vervoer

¨ sport

Welke van deze voorbeelden hebben invloed op jouw dagelijkse leven?

Stel je voor dat je geen toegang had tot school. Hoe zou jouw leven er dan uitzien?

opdr ACH t 7: Het gezinsbudget van de spilfiguren u

Inleiding

Om een gezinsbudget goed te beheren, moet je ook rekening houden met de behoeften en de samenstelling van het gezin.

Onderzoek of de gezinnen van de spilfiguren erin slagen om rond te komen. Gebruik het digitale rekenblad.

stap 1: Je leerkracht geeft je een tekst over de financiële situatie van een gezin. Bestudeer grondig de situatie van jouw gezin. Markeer de inkomstenbronnen in het groen en de uitgavenposten in het rood.

stap 2: Noteer hieronder de inkomstenbronnen van het gezin. Geef ook aan of dat terugkerende of toevallige inkomstenbronnen zijn.

Inkomstenbronnen

proefversie©VANIN

Terugkerende inkomsten Toevallige inkomsten

stap 3: Noteer hieronder de verschillende uitgavenposten. Geef ook aan of dat vaste, variabele of uitzonderlijke uitgaven zijn.

Uitgavenposten

Vaste uitgaven

Variabele uitgaven Uitzonderlijke uitgaven

stap 4: K an het gezin sparen voor toekomstige of onverwachte uitgaven?

a Vul de inkomsten en uitgaven van het gezin in via de onlinetool.

b Hoeveel geld houdt het gezin aan het einde van de maand over? Of komt het gezin op het einde van de maand niet rond? Noteer jullie bevindingen.

proefversie©VANIN

c Welk advies zou je jouw gezin willen meegeven?

opdr ACH t 8: e n nu jij? u

1 Waarom is het belangrijk om je inkomsten en uitgaven goed bij te houden? Bespreek.

2 Lees de situaties en beantwoord deze vragen. Noteer de antwoorden in de tabel.

• Welk document krijgt de persoon?

• Moet je het bewaren?

• Leg uit waarom niet/wel?

• Indien wel, waar ga je het bewaren?

Situatie 1

Nora heeft net een leuk T-shirt gekocht voor de verjaardag van haar beste vriendin. Hopelijk vindt ze het mooi, maar Nora kon het nog altijd ruilen met het digitaal kasticket dat ze automatisch in haar mailbox heeft ontvangen.

Situatie 2

Omar kocht een nieuwe fiets bij de fietsenwinkel en kreeg daarbij een garantiebewijs.

Situatie 3

Elke keer dat Anouchka een broodje koopt bij haar favoriete broodjeszaak, krijgt ze een stempel op haar spaarkaart. Na tien stempels krijgt ze een gratis broodje.

Situatie 4

Kevin koopt online kaartjes voor een concert over vijf maanden. Via mail krijgt hij een bevestigingsmail met de digitale tickets.

ja/nee

proefversie©VANIN

ja/nee

3 Lees opnieuw de krantenkoppen op p. XX en geef nu drie manieren waarop de overheid invloed heeft op jouw dagelijks leven.

1 Wat vond je van dit hoofdstuk? Omcirkel de emoji(‘s) die je gevoel het best omschrijft.

������������ ������������ ������������ ������������ ������������

Ik koos deze emoji(’s) omdat:

2 Duid aan of je de volgende vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist Ik kan het. Hier kan ik nog groeien.

Ik kan keuzes maken binnen een budget.

Ik kan bij mijn keuzes rekening houden met het beschikbare budget.

Ik kan uitgaven en inkomsten onderscheiden binnen een budget.

Ik kan uitleggen welke inkomsten jongeren hebben.

Ik kan uitleggen welke uitgaven jongeren hebben.

Ik kan een overzicht maken van de verschillende inkomstenbronnen van gezinnen.

Ik kan een overzicht maken van de verschillende uitgavenbronnen van gezinnen.

Ik kan tips geven voor een goed budgetbeheer van gezinnen.

Ik kan met een voorbeeld uitleggen wat rente is.

Ik kan met een voorbeeld uitleggen wat een lening is.

Ik kan met een voorbeeld uitleggen wat schuld is.

Ik begrijp de risico‘s van geld lenen.

Ik kan een belangrijk document zoals een toegangsticket veilig bewaren. ¨¨

Ik kan de rol van organisator opnemen in een groepswerk. ¨¨

Ik kan de rol van verslaggever opnemen in een groepswerk. ¨¨

Ik kan de rol van technicus opnemen in een groepswerk. ¨¨

Ik kan me aan een planning houden binnen een groepswerk. ¨¨

Ik kan mijn rol in een groepswerk evalueren. ¨¨

Ik kan de werking van onze groep evalueren. ¨¨

Ik kan een taakverdeling opstellen en me eraan houden. ¨¨

Ik kan mijn mening respectvol uiten. ¨¨

Ik kan zelfstandig opdrachten uitvoeren. ¨¨

Ik kan vlot samenwerken met anderen. ¨¨

H oofdstuk 2 L andsc H ap in ver andering

Inleiding

De wereld om ons heen verandert steeds en wij mensen hebben daar veel mee te maken. In dit hoofdstuk ga je nadenken over hoe mensen de omgeving beïnvloeden.

- Hoe hangen het landschap en de ruimte met elkaar samen?

- Hoe hebben wij invloed op onze omgeving?

- Hoe verandert de natuur het landschap?

- Hoe verandert de mens het landschap?

- En wat zijn de gevolgen van wat mensen doen?

opdrac H t 1: van landschap naar ruimte

1 Kijken naar het landschap

a Wat is een landschap? Leg uit in je eigen woorden.

Een landschap is

b Kijk uit het raam van de klas en beschrijf het landschap. Noem minstens vijf landschapselementen.

proefversie©VANIN

Als je op een heuvel staat en uitkijkt over een vallei, zie je een landschap dat bestaat uit huizen, velden, bomen en wegen.

Landschapselementen vormen een vast onderdeel van het landschap. Je kunt ze onderverdelen in twee groepen:

• Natuurlijke landschapselementen zijn door de natuur gevormd.

• Menselijke landschapselementen zijn door de mens gemaakt.

H et L andsc H ap rond de sc H o o L

c Bekijk de landschapselementen. Onderstreep de natuurlijke landschapselementen en omcirkel de menselijke landschapselementen.

struik – haag – gebouw – gras – omheining – straat –speelplaats – bomen – rivier – voetbalveld – poort – muur

2 Soorten landschappen

Wolken, auto’s, mensen … behoren niet tot de landschapselementen, want ze verplaatsen zich.

proefversie©VANIN

Landschappen kunnen worden onderverdeeld in natuurlandschappen, die hoofdzakelijk door de natuur gevormd zijn, en cultuurlandschappen, die hoofdzakelijk door de mens gevormd zijn.

Duid aan of het om een natuurlandschap of om een cultuurlandschap gaat.

¨ natuurlandschap

¨ cultuurlandschap

¨ natuurlandschap

¨ cultuurlandschap

3 De ruimte achter het landschap

¨ natuurlandschap

¨ cultuurlandschap

¨ natuurlandschap

¨ cultuurlandschap

¨ natuurlandschap ¨ cultuurlandschap

¨ natuurlandschap

¨ cultuurlandschap

Kijk opnieuw naar het landschap rond jouw school. Let op hoe de ruimte in jouw buurt wordt gebruikt. Beantwoord daarbij deze vragen mondeling.

• Zijn er groene zones, zoals bomen, parken, tuinen … in de buurt?

• Zijn er veel huizen, winkels, kantoren of appartementen?

• Zijn er brede of smalle straten?

• Is er voldoende ruimte voor auto’s, fietsers en voetgangers?

Het landschap van een stad is wat je ziet als je door de stad loopt. Bijvoorbeeld aan de Vlaamse kust zie je de zee, het strand, de dijk en hoge gebouwen (de skyline).

Ruimte is iets algemener dan landschap. Het gaat over een gebied, zoals heel Vlaanderen, en niet alleen over wat je daar ziet, maar ook hoe het wordt gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan waar mensen wonen, waar er natuur is, waar wegen lopen of waar bedrijven staan.

Kort gezegd: ruimte is een groot gebied, en landschap gaat over wat je daar precies kunt zien.

opdrac H t 2: Hoe landschappen veranderen v

Inleiding

Zowel de natuur als de mens bepalen hoe een landschap eruitziet. Sommige landschappen zijn bijna helemaal door de natuur gemaakt, terwijl andere sterk veranderd zijn door mensen. Denk bijvoorbeeld aan steden die we bouwen of natuurgebieden die we beschermen of aanpassen. Onze keuzes hebben invloed op het landschap. Tegelijkertijd kan de natuur het landschap ook flink veranderen. Zo werken de natuur en de mens samen aan hoe de wereld eruitziet.

1 Welke invloed heeft de natuur op de omgeving?

a De natuur kan het landschap op ingrijpende manieren veranderen. Lees de artikels.

9 doden en meer dan 1 000 gewonden na aardbeving Taiwan

Bij een zware aardbeving in Taiwan zijn zeker 9 doden en meer dan 800 gewonden gevallen. De beving had een kracht van 7.2. Daarmee is het de zwaarste beving in 25 jaar in de regio. Volgens lokale media zouden meer dan 70 mijnwerkers ingesloten zijn in twee steengroeven, ruim 100 mensen zouden nog vastzitten in versperde tunnels of ingestorte gebouwen.

Bron: 2024-04-03, VRT

Nieuwe vulkaanuitbarsting in IJsland kan 3 dagen duren

proefversie©VANIN

Op het schiereiland Reykjanes, in het zuidwesten van IJsland, is vanochtend opnieuw een vulkaan uitgebarsten. Volgens experts kan deze uitbarsting - de derde in enkele weken tijd - drie dagen aanhouden. Beelden tonen hoe de grond over 3 kilometer gescheurd is en er gesmolten gesteente naar boven spuit. De lava stroomt drie kanten op: richting het oosten, het westen en nu ook naar het zuiden.

Bron: 2024-02-08, VRT

Zes doden en enorme ravage na doortocht orkaan Oscar op Cuba

Oscar kwam zondagavond aan land als een orkaan van de eerste categorie met windsnelheden van meer dan 120 kilometer per uur. Bomen en elektriciteitskabels werden omvergeblazen, daken van de huizen gerukt, zo was op beelden van de Cubaanse staatstelevisie te zien. De golven langs de kust kwamen tot wel vier meter hoog. Zware regenval, op sommige plekken meer dan 254 millimeter, veroorzaakte aardverschuivingen en overstromingen in het oosten van het land.

Bron: 2024-10-22, Het Laatste Nieuws

Hevige bosbranden in Portugal eisten al zeven levens

Sinds het weekend kampt Portugal met tientallen bosbranden, vooral in het centrum en het noorden van het land. Die zijn veroorzaakt door zeer hoge temperaturen in de regio en aangewakkerd door hevige wind.

Meer dan 5 000 brandweerlieden zijn ingeschakeld en maandag was al tienduizend hectare in vlammen opgegaan. Tientallen huizen zijn vernietigd.

Bron: 2024-09-18, De Standaard

Noodweer en overstromingen in de Ardennen

De Ardennen veranderden in een kolkende watermassa. De schade is gigantisch groot en helaas zijn er ook talloze mensen overleden. Bijna alle rivieren zijn buiten hun oevers getreden en hebben de dorpjes zoals Durbuy en Pepinster waar ze doorheen kronkelden met de grond gelijk gemaakt. Ook vele campings die langs de rivieren liggen, zijn weggespoeld.

2021-07-16, Ardennen.nl

b Markeer in elk artikel welke natuurramp een grote invloed heeft op het landschap.

c Onderstreep in elk artikel op welke manier de natuurramp het landschap verandert.

d Omcirkel in elk artikel in welk land of op welke plaats de natuurramp plaatsvond.

e Duid elke locatie aan op de wereldkaart.

proefversie©VANIN

Bron:

©Shutterstock/defotoberg

2 Welke invloed hebben wij op onze omgeving?

Op welke manieren denk je dat mensen de natuurlijke omgeving veranderen?

Bekijk de verschillende foto’s en beantwoord de vragen.

a Wat zie je op foto 1?

¨ kerstmarkt ¨ pretpark ¨ bergdorp

Niet alleen de natuur verandert het landschap, de mens doet dat ook.

¨ dam ¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

proefversie©VANIN

¨ dijk ¨ skigebied

b Wat valt je op aan hoe de ruimte hier wordt gebruikt? Denk hierbij aan de gebouwen, de ruimte tussen de gebouwen, natuurlijke elementen …

c Wat zie je op foto 2?

¨ kerstmarkt ¨ pretpark ¨ bergdorp

¨ dam ¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

¨ dijk ¨ skigebied

d Hoe verschilt de ruimte van de vorige foto? Denk hierbij aan de gebouwen, de ruimte tussen de gebouwen, natuurlijke elementen …

©Shutterstock/Eric Isselee

Wonen

e Wat zie je op foto 3?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

f Wat zie je op foto 4?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

¨ dam ¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

¨ dam ¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

proefversie©VANIN

¨ dijk ¨ skigebied

¨ dijk ¨ skigebied

g Bekijk foto’s 3 en 4. Beide beelden geven verschillende manieren weer waarop mensen zich kunnen vermaken. Maar wat is het grote verschil tussen beide?

h Wat gebeurt er met de ruimte nadat het evenement voorbij is?

©Shutterstock/Cristian Puscasu

©Shutterstock/Alexandre.ROSA Recreatie

Toerisme

i Wat zie je op collage 5?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

¨ dam

¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

j Welke functie krijgt de ruimte in de winterperiode?

k Wat zie je op collage 6?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

¨ dam

¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

¨ dijk ¨ skigebied

proefversie©VANIN

¨ dijk ¨ skigebied

l Zodra de sneeuw smelt, krijgt de ruimte vaak een andere functie. Welke functie krijgt de ruimte nu?

m Wat zie je op foto 7?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

n Wat zie je op foto 8?

¨ kerstmarkt

¨ pretpark

¨ bergdorp

¨ dam

¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

¨ dam

¨ hoogbouw

¨ landelijke woonwijk

o Welk nut hebben deze landschappen?

¨ Ze zorgen voor drinkwater uit rivieren en meren.

¨ Ze beschermen land en infrastructuur tegen overstromingen.

¨ Ze verbeteren de waterkwaliteit door filtering van vervuild water.

¨ Ze regelen de visstand in meren en rivieren.

¨ dijk ¨ skigebied

¨ dijk ¨ skigebied

opdrac H t 3: s tijgende zeespiegel v

Inleiding

Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel wereldwijd. Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel, waardoor het risico op overstromingen groot is. Om het land te beschermen, heeft Nederland door de eeuwen heen verschillende oplossingen bedacht.

Zeespiegelstijging in Nederland

stap 1 Bekijk aandachtig de foto’s.

stap 2 Lees de onderschriften.

stap 3 Luister en kijk naar de filmpjes.

stap 4 Beantwoord de vragen.

Het klimaat verandert, de zeespiegel stijgt, het regent vaker, de bodem daalt en we krijgen vaker te maken met hoogwater. Als we niets doen, loopt Texel, dat grotendeels onder de zeespiegel ligt, onder water. De Waddenzeedijk beschermt Texel tegen hoogwater uit de Waddenzee.

De Deltawerken vormen een groot project in Nederland dat als doel heeft het land te beschermen tegen overstromingen vanuit de zee. Ze bestaan uit verschillende dammen, sluizen, dijken en speciale systemen die hoge golven tegenhouden.

Het Woudagemaal in de provincie Friesland is het grootste nog werkende stoompompstation ooit gebouwd. Het beschermt het land tegen de natuurlijke krachten van het water. Het staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

a Welke maatregelen neemt Nederland tegen de stijgende zeespiegel?

b Vul aan: dijk - gemaal = een systeem om water van een lager naar een hoger niveau te brengen = een verhoging langs een rivier of de kust om water tegen te houden

c Wat zijn de Deltawerken precies? Markeer in de tekst.

d Welke van de volgende activiteiten zijn de belangrijkste economische sectoren op Texel?

¨ visserij en olie-industrie

¨ toerisme, landbouw en veeteelt

¨ bosbouw en mijnbouw

¨ handel en luchtvaart

Overtollig water werd oorspronkelijk afgevoerd door middel van windmolens. Daarom zijn er nu nog zoveel molens in Nederland.

e Hevige neerslag is een van de gevolgen van de klimaatverandering in Friesland. Vul aan.

• In 2050 zal het zeewater vermoedelijk stijgen met cm.

• In 2100 zal het zeewater vermoedelijk stijgen met cm.

f Wat is het bijzondere aan het Woudagemaal?

¨ Het is het oudste gemaal van Europa.

¨ Het is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld.

¨ Het is het eerste elektrische gemaal in Nederland.

¨ Het werkt volledig op zonne-energie.

g Wat gebeurt er bij extreem hoge waterstanden in Friesland?

¨ Het gemaal wordt uitgeschakeld om overstromingen te voorkomen.

¨ Het Woudagemaal pompt water in het IJsselmeer.

¨ Het water wordt afgevoerd naar omliggende provincies.

h Waarom is het Woudagemaal belangrijk voor Friesland?

¨ Het beschermt de provincie tegen droogte.

¨ Het helpt om de voeten droog te houden door overtollig water af te voeren.

¨ Het dient als een toeristische attractie en heeft verder geen functie meer.

i Wat is een positief effect van dijken op het toerisme?

j Wat is een negatief effect van stormvloedkeringen op de natuur?

proefversie©VANIN

k Lees de tekst. Hoe zou een drijvende stad het landschap en het leven van mensen kunnen veranderen?

Drijvende steden

Een nieuwe en innovatieve manier om met water om te gaan is door steden en huizen te bouwen die kunnen drijven. Dat betekent dat wanneer het water stijgt, de gebouwen meebewegen. Hierdoor kunnen mensen veilig blijven wonen, zelfs als het waterniveau verandert.

opdrac H t 4: d e gevolgen van de menselijke invloed v Inleiding

Naast de talrijke maatregelen in Nederland om het water te beheersen, zijn er ook andere menselijke activiteiten die landschappen veranderen. Deze activiteiten hebben zowel positieve als negatieve gevolgen voor de omgeving.

1 Voor- en nadelen van hoogbouw en laagbouw op een rij

a Wat zijn hoogbouw en laagbouw eigenlijk? Zoek het op als je het niet weet.

• hoogbouw:

• laagbouw:

b Wat zie je op de foto? Is het een voorbeeld van hoogbouw of laagbouw?

c Waarom vind je volgens jou in stedelijke gebieden meer hoogbouw en minder laagbouw?

d Lees de tekst. Beantwoord de vragen.

Hoogbouw wordt steeds populairder in belgië

In de afgelopen jaren is België flink veranderd als het gaat om hoogbouw. Wat vroeger door sommige mensen als een probleem voor de stadsontwikkeling werd gezien, is nu een belangrijk onderdeel van onze steden geworden. Steeds meer Belgen zien hoogbouw als een teken van moderniteit en vooruitgang.

Hoogbouw in België

proefversie©VANIN

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat veel Belgen hoogbouw niet als een bedreiging zien voor moderne steden. Integendeel, mensen die veel reizen, merken dat kwalitatieve hoogbouw in 2024 een normaal onderdeel van de stad is. Het is een oplossing voor de groeiende bevolking en het gebrek aan ruimte. Natuurlijk moet dit zorgvuldig gebeuren, met aandacht voor leefbaarheid en duurzaamheid. Dat betekent dat bij het ontwerpen van hoogbouw goed nagedacht moet worden over de kwaliteit van leven voor de bewoners en de gevolgen voor het milieu.

Moderne hoogbouw, een symbool voor mens en stad

Vandaag speelt hoogbouw een belangrijke rol in de stad. Het moet verschillende aspecten voor mensen, de stad en de samenleving combineren. De gevolgen van een toren of meerdere torens moeten altijd goed worden bekeken, met aandacht voor de voor- en nadelen, en met respect voor het verleden. Ook bij hoogbouw moeten er compromissen worden gesloten, maar het uiteindelijke doel moet zijn dat het een verbetering is voor zowel de mensen als de stad.

Bron: homeentrends.be

proefversie©VANIN

• Zorgt hoogbouw voor meer open ruimte? Bekijk het filmpje.

• Waarom ervaren steeds meer Belgen hoogbouw als iets positiefs?

¨ Het is goedkoper dan laagbouw.

¨ Het wordt gezien als een symbool van moderniteit en vooruitgang.

¨ Er is geen andere optie door gebrek aan ruimte.

¨ Het wordt gesubsidieerd door de overheid.

• Wat zijn de voordelen van hoogbouw in een stad? Markeer in de tekst.

• “Bij het ontwerpen van hoogbouw moet er rekening gehouden worden met de leefbaarheid en de duurzaamheid.” Wat betekent dat?

• Duid aan of de stelling om hoogbouw of laagbouw gaat. Duid in de laatste kolom aan of het om een voordeel of een nadeel gaat.

Stelling Type Voordeel of nadeel

Dit type neemt minder ruimte in beslag. hoogbouw laagbouw voordeel nadeel

De bewoners wonen dicht bij elkaar en hebben vaak minder privacy. hoogbouw laagbouw voordeel nadeel

Er kunnen meer mensen in de buurt wonen. hoogbouw laagbouw voordeel nadeel

Er is vaak meer ruimte voor tuinen, parken en bomen rondom de woningen.

Er zijn voorzieningen dichtbij zoals winkels en het openbaar vervoer.

hoogbouw laagbouw voordeel nadeel

hoogbouw laagbouw voordeel nadeel

video

e Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen.

• Leg in je eigen woorden uit wat cohousing betekent.

• Waarom is de parkeerplaats onder de grond of aan de rand van de wijk geplaatst?

• Hoe kan cohousing helpen om ruimte slimmer te gebruiken?

Stelling Voordeel of nadeel video

• Wat zijn de voordelen en de nadelen van samenleven in een cohousingwijk voor jong en oud?

Zou jij cohousing overwegen? Wat vind je er leuk aan?

Wat zou je minder fijn vinden? c H at

2 Impact van tijdelijke en permanente voorzieningen

a Bekijk het filmpje. Beantwoord de vragen.

• Wat is de Sinksenfoor?

¨ Een lok ale jaarmarkt ¨ Een sportevenement

¨ Een jaarlijkse kermis ¨ Een muziekfestival

• Wanneer vindt de Sinksenfoor meestal plaats?

¨ Rond Kerstmis ¨ In de zomer

• Vul het schema aan.

¨ Rond Pinksteren ¨ In het najaar

Kies uit: Het Steen, Zuiderdokken, De Leien, Park Spoor Oost

Waar staat de Sinksenfoor?

1880 1969 2015 verhuis 1 verhuis 2

• Waarom moest de Sinksenfoor verhuizen?

Verhuis 1:

¨ te veel bezoekers ¨ verouderde attracties

Verhuis 2:

¨ te weinig bezoekers ¨ slecht weer

video

proefversie©VANIN

Jammer dat de Sinksenfoor maar een paar weken duurt.

¨ klachten van buurtbewoners en studenten ¨ door de auto’s en de tram

¨ de attracties waren verouderd ¨ klachten van buurtbewoners en studenten

Ik zou zo graag nog eens naar Walibi gaan. We kunnen anders samen gaan?

b Noteer twee voordelen en twee nadelen van een kermis voor de omgeving en de ruimte.

Voordelen

Nadelen

ker M is

proefversie©VANIN

c Noteer twee voordelen en twee nadelen van een pretpark. Houd rekening met hoe het de omgeving en de ruimte beïnvloedt.

Voordelen

Nadelen

pretpark

3 Ruimtelijke relaties

a Wat maakt skigebieden uniek? Bekijk de foto’s en de kaart. Beantwoord de vragen.

Wintersporttoerisme in de Alpen trekt elk jaar duizenden bezoekers.

b Welk gebied trekt jaarlijks duizenden skiërs?

c Duid het gebied aan op de kaart.

d Bekijk de afbeeldingen. Welke activiteiten vinden er plaats?

e Welke voorzieningen zijn er nodig voor een wintersportgebied?

f Bekijk de kaart. Wat valt je op over de ligging van skigebieden en bergen? Leg uit. Denk aan temperatuur en landschap.

proefversie©VANIN

g Waarom is een kustgebied minder geschikt als skigebied? Denk aan temperatuur en landschap.

©Shutterstock/BearFotos

©Shutterstock/Pandora Pictures

h Stel je voor dat men aan de kust toch een skigebied bouwt. Hoe zou je een skigebied kunnen maken aan de kust, waar geen bergen of sneeuw zijn?

proefversie©VANIN

i Wintersport in een veranderend klimaat. Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Klimaatverandering heeft een grote invloed op de seizoenen en vooral op de winter. In veel wintersportgebieden wordt het steeds moeilijker om genoeg natuurlijke sneeuw te krijgen om skipistes open te houden. De winters worden korter en warmer, waardoor er minder sneeuw valt. Om dat probleem op te lossen, maken skigebieden vaak gebruik van kunstmatige sneeuw, die ook in warmere periodes zoals de lente en zomer wordt gebruikt om het skiën mogelijk te maken.

▶ Kunstmatige sneeuw wordt gemaakt met speciale machines, zogenaamde sneeuwkanonnen. Ze gebruiken veel water en energie om sneeuw te produceren.

• Veel wintersportgebieden ondervinden de gevolgen van de klimaatopwarming. Op welke manier heeft de klimaatopwarming een invloed op de wintersport in deze gebieden?

• Kunstmatige sneeuw lijkt een oplossing voor te weinig natuurlijke sneeuw, maar het heeft ook nadelen voor het milieu. Vul de tabel hieronder aan.

VoordeelNadeel

Meer toeristen keren terug naar de skigebieden. Er is veel water en energie nodig om de sneeuw te maken. De sneeuwkanonnen stoten vaak veel CO2 uit.

Skigebieden kunnen langer openblijven.

Stel dat jij de baas bent van een skigebied. Kies je ervoor om kunstmatige sneeuw te gebruiken, of probeer je andere winteractiviteiten te bedenken die minder sneeuw nodig hebben? Geef twee redenen voor je keuze. c H at B o X

a Bekijk deze afbeeldingen. Welke monumenten herken je op de foto’s? Waar staan ze? Noteer het onder elke afbeelding.

proefversie©VANIN

b Lees de tekstjes. Wat was de oorspronkelijke functie van het gebouw of monument? Onderstreep in de tekst.

Het Atomium is een bijzonder gebouw in Brussel dat werd gemaakt voor de Wereldtentoonstelling in 1958. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat het een tijdelijk gebouw zou zijn, omdat de tentoonstelling maar zes maanden duurde. Na die zes maanden werden de meeste gebouwen afgebroken of verplaatst. Ook het Atomium zou eigenlijk worden afgebroken. Maar de Belgen vonden het gebouw zo speciaal dat ze het lieten staan. Nu is het Atomium een belangrijk symbool van Brussel. De negen grote roestvrijstalen ballen samen vormen een enorme ijzerkristal.

c Waarom bleven deze monumenten uiteindelijk staan? Leg in drie zinnen uit waarom. in in

De Eiffeltoren werd oorspronkelijk tijdelijk gebouwd voor de Wereldtentoonstelling in 1889. Gustave Eiffel ontwierp een project dat iedereen sprakeloos achterliet: een ijzeren toren van 300 meter hoog! De toren veroverde al snel de harten van Parijzenaren en werd het symbool van veerkracht en innovatie. Het monument werd een van de belangrijkste attracties en trok alleen al in de eerste zes maanden meer dan twee miljoen mensen. De Eiffeltoren staat nu trots als een van ’s werelds meest geliefde en herkenbare monumenten.

Bron: eiffeltorenparijs.com

Beide voorbeelden tonen aan dat het landschap kan blijven bestaan door de activiteiten die daar plaatsvinden.

©Shutterstock/agsaz

1 De voor- en nadelen verkennen

a Lees het artikel. Vul daarna het schema aan.

Boom vraagt inwoners om hun mening over Tomorrowland

De gemeente Boom heeft een bijeenkomst georganiseerd om terug te blikken op de laatste editie van Tomorrowland. Inwoners konden hun mening geven en suggesties doen om het dancefestival in de toekomst beter te organiseren. De meeste klachten gingen over het verkeer en de bereikbaarheid van woningen tijdens het festival.

Boom vindt het belangrijk om te luisteren naar de inwoners en hun zorgen serieus te nemen. Tomorrowland heeft de gemeente internationaal bekend gemaakt, maar er zijn niet alleen voordelen. Daarom werd er een bijeenkomst gehouden in congrescentrum De Pitte, in recreatiedomein De Schorre. Zowel positieve als negatieve feedback was welkom, en inwoners konden ideeën delen om het festival in de toekomst soepeler te laten verlopen.

“De meeste klachten gaan over mobiliteit,” zegt Debbie Nys van de gemeente Boom. “Boom is heel dichtbevolkt, wat anders is dan bijvoorbeeld Werchter. Bewoners voelen zich soms ‘opgesloten’ in hun buurt en hebben moeite om bij hun huizen te komen.”

Ook buurtbewoner Ivo Corbeels, die al meer dan 10 jaar een schakel is tussen de buurt, de gemeente en de organisatie, bevestigt dat mobiliteit de belangrijkste klacht is. “Het festival heeft impact op de buurt, met voor- en nadelen. Als je op een drukke dag nog snel naar de winkel wil, moet je beseffen dat het heel druk kan zijn,” zegt Corbeels.

Bron: 2022-10-19, VRT

proefversie©VANIN

b Noteer twee voordelen en twee nadelen van Tomorrowland op de omgeving.

Voordelen

to M orroWL and

Nadelen

proefversie©VANIN

2 Toekomst verzekerd

Lees de tekst. Beantwoord de vragen

Tomorrowland blijft 66 jaar langer in Boom

De provincie Antwerpen en het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre in Boom hebben een nieuwe overeenkomst gesloten met Tomorrowland, dat de komende 66 jaar het festival hier mag blijven organiseren.

Tomorrowland kan zo verder investeren in De Schorre, wat ook de provincie helpt om het domein aantrekkelijker te maken voor recreatie. In 2023 trok het festival, dat over twee weekenden plaatsvond, zo’n 400 000 bezoekers. De partners richten zich op duurzaamheid, met projecten zoals waterbeheer en het planten van inheemse bomen en planten. Er zijn ook nieuwe wegen aangelegd en voorzieningen voor elektriciteit, data en glasvezel.

Michiel Beers, oprichter van Tomorrowland, zegt dat De Schorre is omgetoverd van een kleiput tot een ‘magische plek’ dankzij de samenwerking en investeringen. “Het is nu het hele jaar een prachtige plek om te wandelen en te fietsen,” voegt hij toe.

Gedeputeerde Mireille Colson (N-VA), die het contract onderhandelde, legt uit dat Tomorrowland in 2024 een vergoeding van 965 000 euro betaalde. Dat bedrag zal jaarlijks stijgen tot 1 200 000 euro in 2034 en daarna verder met de inflatie meegroeien. Tomorrowland verplicht zich ook om elk jaar gemiddeld 500 000 euro in het domein te investeren.

In 2023 bedroeg de jaarlijkse vergoeding 770 000 euro. De provincie en De Schorre krijgen door deze nieuwe inkomsten de kans om het domein verder te ontwikkelen en toegankelijker te maken voor het publiek.

Bron: 2023-10-26, Het Nieuwsblad

a Geef enkele voorbeelden van investeringen die Tomorrowland in De Schorre heeft gedaan om het domein duurzamer te maken. Markeer in de tekst.

b Hoeveel bezoekers trok Tomorrowland in 2023?

In 2023 trok het festival ongeveer bezoekers.

c Wat vindt Michiel Beers, de oprichter van Tomorrowland, van de veranderingen in De Schorre?

proefversie©VANIN

d Waarom moet Tomorrowland elk jaar meer betalen?

e Hoe helpen de extra inkomsten van Tomorrowland de provincie om het domein verder te ontwikkelen? Onderstreep in de tekst.

f Bonusvraag: Is een groot festival als Tomorrowland een goede zaak voor de omgeving of niet? Leg uit waarom wel/niet.

opdrac H t 6: toen Benidorm nog een schattig vissersdorpje w as u

Bekijk de foto en het filmpje. Lees de tekst. Beantwoord de vragen.

© Shutterstock AI. This content was generated by an Artificial Intelligence (AI) system and has been approved by content review.

video

Ontdek de fascinerende geschiedenis van Benidorm

Benidorm is een populaire vakantiebestemming, beroemd om zijn zon, zee, stranden en levendige feesten. Wat ooit een klein vissersdorpje was, is uitgegroeid tot een bloeiende toeristische badplaats.

In de 17e eeuw waren olijven, sinaasappels en citroenen de belangrijkste bronnen van inkomsten voor de regio. Naast de landbouw kreeg de visserij ook steeds meer betekenis, vooral door de vangst van tonijnen. Dankzij de scheepsbouw en kustvaart werd Benidorm steeds belangrijker voor Spanje. In 1952 besloot de toenmalige burgemeester echter om de tonijnvisserij te verbieden, zodat de bevolking zich kon richten op toerisme.

Dat verborgen pareltje begon de aandacht te trekken van nieuwsgierige bezoekers, die werden aangetrokken door de prachtige gouden stranden en het aangename klimaat. De bouw van imposante hotels, wolkenkrabbers en moderne infrastructuur transformeerde Benidorm in een paradijs voor zon- en strandliefhebbers. Met een bruisende sfeer, levendig nachtleven en een divers cultureel aanbod trok de stad toeristen van over de hele wereld aan en werd het een onmiskenbare speler in de toeristische industrie.

Naar: 2019-03-05, Shuttledirect

proefversie©VANIN

• Wat was Benidorm oorspronkelijk?

¨ een industriestad

¨ een klein vissersdorpje

¨ een militaire basis

¨ een landbouwgebied

• Welke producten zorgden in de 17e eeuw voor hogere inkomsten in de regio?

¨ olijven, sinaasappels en citroenen

¨ aardappelen en tomaten

¨ vis en schelpdieren

¨ wijn en kaas

• Wat werd in 1952 door de burgemeester van Benidorm verboden?

¨ de bouw van hotels

¨ de tonijnvisserij

¨ de teelt van citrusvruchten

¨ het gebruik van boten

• Hoe heeft de bouw van hotels en wolkenkrabbers Benidorm beïnvloed?

¨ Het heeft de visserij gestimuleerd.

¨ Het heeft de stad veranderd in een toeristisch paradijs.

¨ Het heeft de lokale bevolking doen afnemen.

¨ Het heeft de landbouw verbeterd.

• Geef twee positieve en twee negatieve gevolgen van massatoerisme.

Positieve gevolgen

Negatieve gevolgen

1 Wat vond je van dit hoofdstuk? Omcirkel de emoji(‘s) die je gevoel het best omschrijft.

������������ ������������ ������������ ������������ ������������

Ik koos deze emoji(’s) omdat:

proefversie©VANIN

2 Duid aan of je de volgende vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist Ik kan het. Hier kan ik nog groeien.

Ik kan het begrip landschap en landschapselement uitleggen. ¨¨

Ik kan een voorbeeld geven van een natuurlijk landschapselement en een menselijk landschapselement.

Ik kan het verschil tussen een natuurlandschap en een cultuurlandschap uitleggen.

Ik kan het begrip ruimte uitleggen.

Ik kan voorbeelden geven van welke invloed de natuur heeft op de omgeving.

Ik kan voorbeelden geven van welke invloed de mens heeft op de omgeving. ¨¨

Ik kan een voorbeeld geven van hoe Nederland rekening houdt met de zeespiegelstijging.

Ik kan een voorbeeld geven van hoe de mens een landschap kan veranderen. ¨¨

Ik kan een positief gevolg geven van de menselijke invloed op de omgeving. ¨¨

Ik kan een negatief gevolg geven van de menselijke invloed op de omgeving. ¨¨

Ik kan het begrip ruimtelijke relatie uitleggen. ¨¨

Ik kan een voorbeeld geven van een eenvoudige ruimtelijke relatie in een landschap. ¨¨

Ik kan mijn mening respectvol uiten. ¨¨

Ik kan zelfstandig opdrachten uitvoeren. ¨¨

Ik kan vlot samenwerken met anderen. ¨¨

proefversie©VANIN

H oofdstuk 3 Van smartp H one tot kredietkaart

Inleiding

Het hoofdstuk begint met de aankoop van een nieuwe smartphone. Daarna leer je meer over betalen met je smartphone. Tot slot onderzoek je andere betaalmiddelen. In de loop van dit hoofdstuk ontdek je de antwoorden op de volgende vragen:

- Welke factoren beïnvloeden de aankoop van een smartphone?

- Wat zijn de voor- en nadelen van betalen met een smartphone?

- Wat zijn de voor- en nadelen van andere betaalmiddelen?

- Welke zijn de gevaren en risico’s van elk betaalmiddel?

- Voor welke vormen van fraude moet je opletten wanneer je een aankoop betaalt?

opdraCH t 1: Waar let je op bij de aankoop van een smartphone?

De aankoop van een nieuwe smartphone

a Wat zijn voor jou de drie belangrijkste zaken wanneer je een nieuwe smartphone kiest? Geef ze een cijfer van 1 (belangrijkste) tot en met 3. de prijs het merk de schermgrootte de snelheid de mening van mijn vrienden de batterijduur de camera de geluidskwaliteit de grootte van het geheugen reviews op sites de kleur het besturingssysteem (Android/iOS)

b Bespreek de resultaten klassikaal.

opdraCH t 2: Waarom koop je een nieuwe smartphone?

Inleiding

Een nieuwe smartphone koop je niet zomaar. Als je oude smartphone stukgaat, is de reden waarom je een nieuwe koopt duidelijk. Maar dat is misschien niet altijd het geval. En beslis je dat eigenlijk zelf, die aankoop? Of word je ongemerkt in die richting geduwd? We zoeken het uit.

1 Waarom koop je een nieuwe smartphone?

Bij een aankoop spelen verschillende factoren een rol. Duid aan in de mindmap waarom je een nieuwe smartphone koopt. Je mag meerdere antwoorden aanduiden.

¨ 1 Omdat mijn smartphone stuk is.

¨ 7 Andere reden, namelijk:

proefversie©VANIN

¨ 6 Hij werkt echt traag.

¨ 2 Omdat mijn batterij te vaak opgeladen moet worden.

Wa arom koop J e een nieu W e smartp H one ?

¨ 5 Hij werkt nog, maar ik ben erop uitgekeken. Ik wil gewoon graag een andere.

¨ 3 Omdat ik hem niet leuk meer vind.

¨ 4 Omdat mijn vrienden allemaal een nieuwe hebben dus wil ik ook een nieuwe.

2 Reële of gecreëerde behoefte?

Reële behoeften = je hebt het echt nodig. Je smartphone is stuk of werkt niet meer goed en dat is niet leuk. Logisch dat je dan een nieuwe koopt. Het kan ook zijn dat je nog geen smartphone had en dit de eerste keer is dat je er (zelf) eentje koopt

Gecreëerde behoeften = je hebt het niet echt nodig en/of de invloed van anderen speelt een rol in je beslissing. Je wilt graag een nieuwe smartphone, maar het is eigenlijk niet echt nodig. De oude werkt nog prima. Alleen hebben al je vrienden een nieuwe en zo wordt bij jou de behoefte gecreëerd om ook een nieuwe te willen. Ook reclame probeert een behoefte bij jou te creëren: je bent pas echt cool als je dit of dat hebt, wanneer er een nieuw model uitkomt bijvoorbeeld.

a Welke redenen uit de mindmap behoren tot de reële behoeften? Noteer de cijfers.

b En welke behoren tot de gecreëerde behoeften? Noteer de cijfers.

c Indien je zelf nog een andere reden toegevoegd hebt, tot welke behoeften behoort die dan?

d Lees eerst de onderstaande situaties. Duid in de tabel aan om welk soort behoefte het gaat. Noteer daarna in de laatste kolom bij de gecreëerde behoeften de factor die de behoefte veroorzaakt heeft. Kies uit:

¨ reclame ¨ groepsdruk

¨ cookies ¨ sociale media ¨ status ¨ solden en speciale aanbiedingen

Situatie

1 Je sportuitrusting voor de lessen LO is wat te klein geworden. Je koopt een nieuwe set aan.

2 Je volgt al een tijdje een influencer op TikTok. Die toont vaak de sportschoenen van een bepaald merk dat hij krijgt. Wanneer je een tijdje later nieuwe sportschoenen koopt, kies je sportschoenen van datzelfde merk.

3 Een aflevering van je favoriete serie wordt gevolgd door een reclameblok met een speciale aanbieding. Enkel vandaag kun je dezelfde trui kopen die het hoofdpersonage draagt in de serie. Je hebt geen nieuwe trui nodig, maar je vindt die trui echt wel mooi en koopt ze. Want het kan enkel vandaag, toch?

4 Al je vrienden hebben een iPhone. Je koopt ook een iPhone, ook al werkt je eigen smartphone nog prima.

5 Je hebt een nieuw paar schoenen nodig. Het zijn net solden. Dus dat komt goed uit. Je koopt je nieuwe paar schoenen aan een voordelige prijs.

6 Het zijn solden. Je hebt eigenlijk helemaal geen nieuw paar schoenen nodig, maar dat ene paar in de etalage is echt wel cool en bovendien aan halve prijs. Je koopt ze.

Reële behoefte

Gecreëerde behoefte Beïnvloedende factor

Situatie Reële behoefte Gecreëerde behoefte Beïnvloedende factor

7 Tijdens de les MAVO vergeleek je de prijs van twee koptelefoons op het internet tijdens een opzoekopdracht. Sindsdien word je elke dag op sociale media overspoeld door reclame voor koptelefoons. Je hebt eigenlijk nog nooit de aankoop van een koptelefoon overwogen, maar nu twijfel je toch.

8 Je hebt een nieuwe smartphone nodig. Je twijfelt tussen een Samsung en een iPhone. Voor de aankoop van de iPhone heb je je hele budget nodig. Terwijl de Samsung veel goedkoper is en prima werkt. Maar met die dure iPhone maak je meer indruk natuurlijk. Niet iedereen kan zich dat veroorloven, toch? Je koopt daarom toch de iPhone.

e Geef zelf een voorbeeld van beide behoeften:

• reële behoefte:

• gecreëerde behoefte:

Weetje

Wat zijn cookies?

Een cookie is een klein tekstbestandje dat een website op je computer opslaat, als je dat accepteert. Cookies zullen ervoor zorgen dat je makkelijker kunt inloggen op websites die je eerder bezocht hebt. Ze onthouden ook wat je leuk vindt en wat er bijvoorbeeld in je winkelmandje ligt. Er bestaan verschillende soorten cookies. Je hoeft ze niet allemaal te aanvaarden wanneer een website je daarom vraagt. Enkel essentiële cookies zijn noodzakelijk:

- Strikt noodzakelijke of essentiële cookies: deze kun je niet uitzetten. Ze zijn nodig om de website goed te laten werken, bv. om te onthouden wat er in je winkelmandje ligt.

- Functionele cookies: die zorgen voor een persoonlijkere ervaring op een website. Ze onthouden bijvoorbeeld in welke taal jij de website het liefst bezoekt.

- Analytische of statistische cookies: die gebruiken de websitemakers voor hun statistieken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld nagaan hoeveel bezoekers ze op een bepaald moment kregen.

- Marketing, targeting of advertentiecookies: die worden gebruikt om gepersonaliseerde advertenties te tonen. Ze houden je interesses en voorkeuren bij om zo advertenties te laten zien die je waarschijnlijk interessant vindt.

- Socialemediacookies: Denk maar aan de Facebook-knop die je vaak onder of boven een nieuwsartikel vindt. Als je daarop drukt, wordt er een cookie op je computer opgeslagen, die laat weten aan Facebook dat je het nieuwsartikel op het platform wilt delen. Maar het gaat ook om cookies die kunnen volgen naar welke websites jij allemaal surft en zo gerichte reclame laten zien op hun socialemediaplatform.

Naar: https://beego.be/

opdraCH t 3: koppelv erkoop V

Inleiding

Bij koppelverkoop geeft de verkoper extra korting als je twee of meer producten koopt in de winkel. De verkoper ‘koppelt’ de verkoop van het ene voorwerp aan de verkoop van een ander voorwerp, een voordeel of een dienst. Dat kan bijvoorbeeld een smartphone zijn in combinatie met een abonnement. Of korting op een paar oortjes bij aankoop van die bepaalde smartphone. Je komt koppelverkoop ook tegen in kledingwinkels waar men je bijvoorbeeld 50 % korting geeft op het tweede T-shirt als je er twee in een keer koopt.

proefversie©VANIN

Je spreekt van koppelverkoop wanneer je een bepaald product enkel samen met een ander product of dienst kunt kopen, of een voordeel krijgt op een product als je het koopt in combinatie met een ander product.

1 Een goede deal?

Lees de strip met Anouar en Julan en geef je eigen mening. Er is een speciale actie. Bij aankoop van een PlayStation kun je de nieuwste versie van het voetbalspel FIFA voor de helft van de prijs kopen.

2 Koppelverkoop

Bekijk het aanbod.

a Welk product of dienst moet je aankopen in combinatie met een smartphone om van de aanbieding gebruik te kunnen maken?

proefversie©VANIN

b Dit lijkt een goede deal, toch? In plaats van 1 199,99 euro betaal je slechts 99 euro voor die smartphone. Reken uit hoeveel geld je dan bespaart.

c Analyseer de voorwaarden van het aanbod. Je kiest voor de optie ‘met abonnement’ en komt op de volgende webpagina terecht.

Bron: https://www.proximus.be/nl/personal/?

d Kost de smartphone echt maar 99 euro? Of toch niet? Leg uit.

e Als je het eerste aanbod kiest, hoeveel bespaar je dan op de aankoop van de smartphone?

Zonder abonnement betaal je 1 199,99 euro voor de smartphone.

Totale aankoop = 1 199,99 – = je bespaart euro op de aankoopprijs

Je bent verplicht er een abonnement bij te nemen om van het aanbod gebruik te kunnen maken. Het goedkoopste abonnement kost je 16,99 euro per maand.

Reken uit hoeveel dat abonnement je kost: 16,99 x 24 = euro

Dat abonnement moet je minstens 24 maanden lang houden. Die kost komt er dus nog bovenop.

proefversie©VANIN

Hoeveel betaal je dan in totaal: aankoop en abonnement samen? 949,99 + 407,76 = euro

f Stel dat je voor het tweede aanbod kiest. Dan betaal je nu slechts 99 euro. Als je op ‘meer info’ klikt, ontdek je dat dit aan de volgende voorwaarden is:

Uit: https://www.proximus.be/nl/personal/?

Je betaalt 99 euro en ook nog 24 maanden lang 35 euro extra voor de DataPhone-optie. In totaal betaal je 939 euro.

Maar daar moet je nog een abonnement bijnemen. Neem opnieuw het goedkoopste abonnement van 16,99 euro per maand, 24 maanden lang. Kijk bij oefening b hoeveel je dat kost en reken de totale kostprijs van dit aanbod uit.

Aankoopprijs en DataPhone-optie = 939 euro + 24 maanden abonnement = euro

In totaal betaal je dan: euro

g Stel dat je de smartphone zonder abonnement koopt. Dan betaal je 1 199,99 euro. En je neemt er hetzelfde abonnement bij van 16,99 per maand. Hoeveel betaal je dan in totaal?

Aankoopprijs = 1 199,99 euro

+ abonnement van euro

proefversie©VANIN

B o X

CH at

= in totaal betaal je euro

h Welk aanbod is dan uiteindelijk het goedkoopste voor jou als klant? Kruis aan.

¨ smartphone zonder abonnement

¨ smartphone met abonnement

¨ smartphone met DataPhone-optie en abonnement

3 Het addertje onder het gras

Een topklasse smartphone voor 99 euro klinkt mooi, maar er zijn ook wel nadelen aan zo’n koppelverkoop.

Lees de tekst en markeer de nadelen.

Met een koppelaanbieding word je vaak gedwongen om een zwaar abonnement te nemen dat niet noodzakelijk overeenkomt met je persoonlijk gebruikersprofiel. Bovendien zijn de contracten die worden voorgesteld vaak twee jaar lang, en dat is lang voor een gsm-abonnement. Tarieven en de formules (bv. meer datavolume, meer belminuten enz.) kunnen razendsnel veranderen. Door je vast te pinnen aan een dergelijk lang contract, kun je niet profiteren van andere voordelige aanbiedingen en blijf je 24 maanden lang (te) veel betalen.

Een aantal operatoren bieden nu al zulke koppelverkopen aan in combinatie met een contract van slechts 12 maanden. Dat kan in sommige gevallen wel voordelig zijn.

Wanneer je het abonnement bovendien met koppelverkoop verbreekt vóór de afgesproken termijn, zal je moeten opdraaien voor een opzeggingsvergoeding: de zogenaamd resterende waarde van het toestel.

Ook als je smartphone gestolen wordt of stuk gaat, moet je toch een opzeggingsvergoeding betalen. Dan moet je dus heel veel geld betalen voor een smartphone die je niet langer hebt. Wat meteen de reden is dat veel smartphone-operatoren je een verzekering voor je toestel proberen aan te smeren.

Naar: https://www.test-aankoop.be/

In ons voorbeeld gaat dat als volgt. Je hebt de smartphone aan 99 euro in plaats van aan 1 199,99 euro gekocht. Je bespaart daarmee zomaar eventjes 1 100,99 euro. Na 6 maanden wil je van dat abonnement af. Dan moet je voor de overige 18 maanden een opzeggingsvergoeding betalen die wordt berekend op de totale prijs van de smartphone. In dit geval komt dat neer op 825,74 euro ofwel 1 100,99 euro (besparing) gedeeld door 24 maanden (initiële contractduur) = 45,87 euro vermenigvuldigd met 18 maanden (resterende tijd van het contract).

Zou jij op dit koppelverkoopaanbod ingaan?

Waarom wel of waarom niet?

4 Vergeet je aankoopbewijs niet!

Wanneer je een nieuwe smartphone koopt, heb je net zoals op alle andere elektronische apparatuur recht op twee jaar garantie. Daarom is het belangrijk dat je het aankoopbewijs goed bewaart op een veilige plek. Je zult het moeten tonen om te bewijzen dat je garantieperiode van twee jaar nog niet verlopen is als je smartphone hersteld moet worden. Koop je die smartphone in een winkel, dan is het vaak een papieren kasticket. In sommige winkels wordt je garantie ook bewaard op je identiteitskaart.

a Wie heeft het papieren of digitaal aankoopbewijs van jouw smartphone?

proefversie©VANIN

b Geef een voorbeeld van een veilige plek waar je een papieren aankoopbewijs kunt bewaren.

c Stel dat je een smartphone koopt op een webshop. Hoe krijg je dan een aankoopbewijs?

opdraCH t 4: i s jouw smartphone duurzaam? V

Inleiding

Wat betekent ‘duurzaamheid’? En is jouw smartphone duurzaam? Je gaat op zoek naar het antwoord.

1 Een voorwerp is duurzaam als ….

een Vo orW erp is duur Z a am a L s …

… de prijs in verhouding staat tot de levensduur van het voorwerp.

… de impact van het voorwerp op het milieu beperkt is.

Klinkt dat nog moeilijk? Probeer het in je eigen woorden te zeggen.

een Vo orW erp is duur Z a am a L s …

a Schrap wat niet past. Als je die twee voorwaarden bekijkt, is een smartphone dan een duurzaam apparaat?

JA NEE

b Leg uit waarom (niet). Geef twee redenen.

proefversie©VANIN

2 Duurzaamheid stopt niet bij je voordeur.

Wie weet doe jij wel langer dan twee jaar met je smartphone en brengt jouw gezin oude smartphones wel naar het recyclagepark. Helaas wordt je smartphone niet in België gemaakt. Meestal gebeurt dat in een lagelonenland in Azië waar mensen voor een laag loon jouw smartphone in elkaar zetten met onderdelen die zo’n beetje van overal komen.

a De grondstoffen, nodig om jouw smartphone te fabriceren, komen uit deze plekken.

Grondstof Vindplaats

kobalt Canada, Congo tantalium Brazilië, Rwanda, Rusland platinum Zuid-Afrika, Rusland grafiet Inda, China

b Trek een pijl van de juiste grondstof naar de juiste landen.

proefversie©VANIN

Je merkt het: om jouw smartphone en die van miljoenen anderen te maken moeten er héél wat grondstoffen verplaatst worden per boot of per vliegtuig en dat zorgt voor veel vervuiling.

3

Wanneer je het over duurzaamheid wereldwijd hebt, dan duiken de drie P’s op. Het komt er in het kort op neer dat in een duurzame wereld mens (people), milieu (planet) en economie (profit) met elkaar in evenwicht zijn, zodat we de aarde niet uitputten.

proefversie©VANIN

De productie (het maken) van ons voorwerp is niet belastend voor het milieu. We vervuilen zo weinig mogelijk wanneer we het product maken. Dat kan bijvoorbeeld door de verplaatsingen te beperken en te recycleren.

p L anet = mi L ieu

peop L e = mens

We buiten geen mensen uit om een voorwerp te maken. Arbeiders krijgen een eerlijk loon en er wordt geen kinderarbeid ingezet.

profit = e C onomie

De winst wordt eerlijk verdeeld en we vragen een eerlijke prijs voor ons product.

stap 1 Verdeel de klas in drie groepen.

stap 2

Elke groep krijgt één P.

stap 3 Bekijk het schema. Hoe kun je ervoor zorgen dat voor de productie van smartphones de P van jouw groep duurzamer wordt? Noteer in de tabel.

stap 4 Wissel je antwoorden uit met de twee andere groepen.

peopLe = mens

pL anet = miLieu

profit = eConomie

opdraCH t 5: Verkoopkanalen en betaalmiddelen

Inleiding

Een smartphone kun je op verschillende plaatsen kopen. Online, in een multimediazaak, op een tweedehandssite … Dat geldt niet enkel voor smartphones, maar eigenlijk voor elk product dat je wenst aan te kopen: vaak bieden bedrijven hun product op meer dan een plek aan. De verschillende plaatsen waar je een product of dienst kunt kopen worden verkoopkanalen genoemd.

1 Fiets gezocht!

Marieke wil een fiets kopen. Op welke verschillende plaatsen kan ze dat doen?

Of beter: via welke verkoopkanalen kun je een fiets kopen?

proefversie©VANIN

erkoopkana L en fiets

2 Verschillende verkoopkanalen

a Welke verkoopkanalen herken je op deze foto’s?

Weetje

De meeste bedrijven bieden hun producten via meerdere verkoopkanalen aan. Ze bereiken niet alleen meer klanten, maar besparen ook kosten. Hoe?

Een kledingwinkel die ook online kleding verkoopt bespaart kosten. Een fysieke winkel in een gebouw heeft verwarming nodig, verlichting en personeel. Online verkoop kun je doen zonder winkel, rechtstreeks vanuit hetzelfde magazijn. Laat bestelde kledij enkel afhalen om vervoerskosten te besparen. En wie weet koopt diezelfde klant misschien nog iets extra bij het afhalen van de bestelde producten …

proefversie©VANIN

3 Met of zonder kosten

a Sommige verkoopkanalen brengen extra kosten met zich mee. Elena wil online een cadeautje kopen voor haar nichtje. Bestudeer haar winkelwagentje op de webshop en beantwoord de vragen.

• Hoeveel kost het product dat ze wil kopen?

• Welke extra kost komt er nog bij? Hoeveel bedraagt die?

• De webshop geeft Elena twee tips om die extra kost te vermijden. Omcirkel beide tips.

b De mama van Mila moet nog boodschappen gaan doen, maar deze week is het erg druk op haar werk. Zij heeft eigenlijk geen tijd om zelf naar de winkel te gaan. Een collega raadt haar aan om Collect&Go van supermarkt Colruyt te gebruiken.

Bij Collect&Go worden je boodschappen voor jou gedaan en hoef jij ze enkel nog op te halen aan de winkel. Of je kunt ze zelfs aan huis laten leveren.

• Bestudeer de startpagina van Collect&Go.

• Welke kost komt er minstens bij als de mama van Mila haar boodschappen zelf gaat afhalen in de winkel? Omcirkel.

• Welke kost moet de mama van Mila betalen om de boodschappen thuis te laten leveren? Omcirkel.

opdraCH t 6: Betaalmiddelen

Er zijn verschillende manieren om een aankoop te betalen. De middelen waarmee je een aankoop kunt betalen noem je betaalmiddelen. Denk bijvoorbeeld aan cashgeld, contactloos of een bankkaart.

1 Verschillende betaalmiddelen

a Bekijk de kennisclip en ontdek de verschillende betaalmiddelen. Duid aan welke stellingen waar en welke niet waar zijn. Noteer het correcte antwoord indien een stelling niet waar is.

Stelling Waar Niet waar Cashgeld bestaat uit munten en bankbiljetten.

Bij betaling met een debetkaart gaat het geld meteen van je rekening.

Bij betaling met een kredietkaart gaat het geld pas een tijdje later van je rekening.

Bij betaling met een kredietkaart schiet de bank je het bedrag eigenlijk voor. Die service is gratis.

Bij beveiligd betalen met een bankkaart moet je een geheime code intoetsen voor de betaling door kan gaan.

proefversie©VANIN

Bij contactloos betalen met een bankkaart hoef je geen code in te tikken, maar is de betaling beperkt tot een bedrag van 10 euro.

kennis CL ip

Stelling Waar Niet waar

Je kunt de functie om contactloos te betalen met je bankkaart niet uitschakelen.

Contactloos betalen kan ook met een smartphone, maar niet met een smartwatch.

proefversie©VANIN

Bij contactloos betalen met een smartphone kun je via de betaalapp zelf instellen of je dat zonder of met een geheime code wilt doen.

Je kunt ook een betaling uitvoeren door met je smartphone een QR-code te scannen.

Voor grotere bedragen zal betalen via de app niet altijd mogelijk zijn. Met een online overschrijving met de laptop kan dat wel.

Bij online overschrijvingen met de laptop heb je soms ook een smartphone of een kaartlezer nodig om de betaling te bevestigen, als extra controle.

Via de app itsyou kun je worden gevraagd om je identiteit te bevestigen voor je een online betaling doet, om de betalingen veilig te houden.

Betalen met een bankkaart is gratis.

b Bekijk het beeldfragment. Op welke manier betaal jij? Bespreek dit met een klasgenoot aan de hand van de volgende richtvragen:

• Heb je een eigen bankkaart?

• Betaal je meestal cash of net niet?

• Heb je al eens met een smartphone betaald?

• Betaal je meestal contactloos of eerder beveiligd met een code?

Banken bieden ook prepaid bankkaarten aan. Je kunt dan een bepaald bedrag op de kaart opladen en niet meer uitgeven dan dat bepaalde bedrag, bv. 25 euro. Handig voor je zakgeld in plaats van cash geld bijvoorbeeld. Een bankkaart is trouwens altijd gekoppeld aan een speciaal soort bankrekening: een zichtrekening. Die rekening gebruik je om je dagelijkse betalingen mee te doen.

Een spaarrekening is dan weer een bankrekening waarop je geld plaatst dat je spaart. Je zet het opzij. Met een spaarrekening kun je geen betalingen doen.

2 Nadelen, en risico’s van betaalmiddelen

Elk soort betaalmiddel heeft voor- en nadelen en er zijn risico’s aan verbonden.

a Luister naar je leerkracht en voer de opdracht uit.

Noteer in de tweede kolom bij elk betaalmiddel de cijfers van twee nadelen en risico’s. Je vindt een overzicht bij het onlinelesmateriaal.

b Probeer voor elk betaalmiddel ook een voordeel te geven. Noteer dat in de laatste kolom.

Soort betaalmiddel Nadelen en risico’s Voordelen

Cashgeld

Debetkaart

Kredietkaart

Contactloos betalen met een bankkaart

Onlineoverschrijving met je smartphone of laptop

Sms

Prepaidkaarten betalen met een smartphone of smartwatch

stap 1 Scan de QR-code en open de website van Card Stop.

stap 2 Ga naar de rubriek ‘Veelgestelde vragen’.

stap 3 De klas wordt in twee groepen verdeeld:

Noteer de antwoorden op de vragen in je eigen woorden op kladpapier.

Groep 1

1 Hoe blokkeer ik een betaalmethode via Card Stop?

2 Ik heb mijn betaalkaart geblokkeerd omdat ik die kwijt was, maar ik heb mijn kaart net teruggevonden. Kan ik de kaart deblokkeren en opnieuw gebruiken?

3 Mijn kaart werd door een geldautomaat ingeslikt. Kan ik de kaart recupereren?

Groep 2

4 Ik heb een betaalkaart gevonden. Wat moet ik doen?

5 Worden er kosten aangerekend voor de blokkering van mijn betaalkaart?

6 K an iemand anders mijn betaalmethoden blokkeren?

stap 4 Sluit de website af. Je mag voor stap 5 enkel het kladpapier gebruiken met je notities.

stap 5 - Maak een duo met een leerling uit de andere groep. (Leerling uit groep 1 + leerling uit groep 2)

- De leerling uit groep 2 leest vragen 1, 2 en 3 voor.

- De leerling uit groep 1 beantwoordt de vragen met behulp van de notities.

- Draai daarna de rollen om: de leerling uit groep 1 leest vragen 4, 5 en 6 voor.

- De leerling uit groep 2 beantwoordt de vragen met behulp van de notities. W e B site : C ard stop

proefversie©VANIN

opdraCH t 7: o pletten voor fraude V

Inleiding

Criminelen gebruiken verschillende onlinetechnieken om geld te stelen. Op welke verschillende manieren je daarmee te maken kunt krijgen ontdek je hier. Maar ook wat je ertegen kunt doen uiteraard!

proefversie©VANIN

1 Anouar heeft een probleem

a Beantwoord de vragen.

• Hoeveel geld is Anouar al kwijt?

• Met welk aanbod hebben de oplichters hem gelokt?

proefversie©VANIN

• Hoe heet deze manier van oplichting? Adila weet het.

• Hoe proberen ze te voorkomen dat er nog meer geld van zijn rekening gaat?

b Bekijk het beeldfragment. Bij phishing word je via een link naar een vervalste website gelokt. Die is vaak erg goed nagemaakt en lijkt sterk op een bestaande website. Beantwoord de vragen.

• Hoe kun je zien dat het om een vervalste website of mail gaat?

• Hoe kun je controleren dat de mail of het bericht echt van die persoon of dat bedrijf is?

• Wat moet je doen als je slachtoffer bent van phishing?

2 Verschillende soorten fraude

Phishing ken je al. Maar er zijn nog meer manieren waarop online fraude kan worden gepleegd.

stap 1 Vorm vijf verschillende groepen.

stap 2 Elk groep krijgt een fraudetechniek toegewezen door de leerkracht.

stap 3 Elke groep bekijkt of leest de informatie over de fraudetechniek.

SmishingQuishing SpoofingVishingStemcloning

proefversie©VANIN

Noteer in het infokader hoe de fraude gebeurt en wat je ertegen kunt doen.

Hoe werkt het?

Wat kun je eraan doen?

stap 4 Maak nieuwe groepen van vijf met telkens één leerling uit elke groep. Vertel om de beurt aan de andere leerlingen hoe de fraudetechniek die jij bestudeerd hebt, werkt en wat je ertegen kunt doen. De leerkracht bezorgt jullie een markeerblad. Markeer per fraudetechniek wat van toepassing is.

opdraCH t 8: i s het echt een goede deal? u

Inleiding

Het is niet altijd makkelijk om uit te maken of een aanbod een goede deal is of niet. Zeker niet als het om koppelverkoop gaat. Het is de moeite waard om even na te gaan of zo’n aanbod echt wel een voordeel oplevert voor jou.

1 Julan zoekt een nieuwe smartphone.

Julan heeft een nieuwe smartphone nodig: zijn huidige toestel laadt niet meer op. Via een webshop komt hij op een aanbod terecht waarbij hij bij aankoop van een smartphone een gratis tablet krijgt. Da’s wel leuk maar hij heeft niet echt een tablet nodig. Bij een andere webshop kan hij de smartphone apart kopen. En de tablet is ook apart te koop. Help Julan op weg.

a Bekijk beide aanbiedingen op p. xx. Welk aanbod is het goedkoopste? Waarom? Leg uit.

proefversie©VANIN

b Is de tablet voor Julan een reële of een gecreëerde behoefte? Leg uit waarom.

c Is de smartphone voor Julan een reële of een gecreëerde behoefte? Leg uit waarom.

Aanbieding 1

Bron: bol.com

Bron: https://www.mediamarkt.be/

proefversie©VANIN

Aanbieding 2

Bron: https://www.coolblue.be/nl

+ gratis Samsung Galaxy Tab A9 tablet

2 Met of zonder abonnement?

Elena heeft een nieuwe smartphone nodig. De vorige is gisterenavond stukgegaan. Ze weet welke ze wil, maar twijfelt tussen enkel de aankoop van de smartphone of een koppelverkoopaanbod met een abonnement. Help haar een handje.

a Welke aanbieding is volgens jou het voordeligste? Waarom? Reken uit.

Aanbieding 1

De prijs voor de smartphone zonder abonnement komt op 269 euro. Elena heeft momenteel een abonnement van 15 euro per maand en komt daar vlot mee toe.

proefversie©VANIN

• aankoop smartphone = euro

• abonnement voor 24 maanden

= 24 x 15 = euro

• totale kostprijs = + = euro

Aanbieding 2

Met een abonnement kost de smartphone 129 euro. Het goedkoopste abonnement dat Elena erbij kan nemen komt op 20 euro per maand. Meer dan ze nu betaalt, maar ze krijgt er ook meer data voor. Het abonnement moet ze 24 maanden lang houden.

• aankoop smartphone = euro

• abonnement voor 24 maanden

= 24 x 20 = euro

• totale kostprijs = + = euro

¨ Deze aanbieding is het goedkoopste. ¨ Deze aanbieding is het goedkoopste.

b Elena maakt zich wel wat zorgen over het koppelverkoopaanbod door de opzeggingsvergoeding Als de smartphone gestolen wordt, dan moet ze een opzeggingsvergoeding betalen. Die vergoeding is gelijk aan de korting die ze krijgt verspreid over de 24 maanden van haar abonnement. Reken uit hoeveel de korting op de smartphone bedraagt.

269 euro – 129 euro = euro

Dat bedrag moet ze betalen indien de smartphone op de eerste dag na aankoop zou worden gestolen. Per maand gaat er steeds 1/24e van af. Deel het bedrag door 24. Op hoeveel kom je uit (tot 2 cijfers na de komma)? euro.

Als ze na 6 maanden van abonnement wil veranderen, moet ze nog dat bedrag x 18 betalen als opzeggingsvergoeding omdat het contract nog 18 maanden loopt. Hoeveel moet Elena dan nog betalen?

x 18 = euro

Hoeveel moet Elena nog betalen als ze het contract na 1 jaar opzegt?

x 12 = euro

proefversie©VANIN

3 Addertjes onder het gras

Welke nadelen zijn er aan het kopen van een smartphone met een abonnement in koppelverkoop?

4 Factoren die een aankoop beïnvloeden

a Geef een voorbeeld van hoe groepsdruk je kan beïnvloeden bij een aankoop.

b Geef een voorbeeld van hoe sociale media je kunnen beïnvloeden bij een aankoop.

c Geef een voorbeeld van hoe cookies die je surfgedrag volgen je kunnen beïnvloeden bij een aankoop.

d Bekijk opnieuw het koppelverkoopaanbod van de smartphone en de tablet uit oefening 1. Omcirkel hoe je onder druk wordt gezet om de aankoop te doen.

opdraCH t 9: Wat te doen bij … u

Inleiding

Op verschillende manieren proberen criminelen je op te lichten. Maar daar weten jullie alles van na dit hoofdstuk. Laat zien wat je geleerd hebt.

1 Stemcloning

Geef twee tips over hoe je je kunt beschermen tegen fraude met stemcloning.

proefversie©VANIN

2 Vishing

Leg in je eigen woorden uit hoe vishing werkt.

3 Bankkaart verloren

Je bankkaart is gestolen of je bent ze kwijt. Naar welke dienst moet je bellen om je kaart te laten blokkeren?

4 Hoe werkt het? Vul in je eigen woorden aan.

• Smishing is een fraudetechniek die werkt via .

• Quishing is een fraudetechniek die gebruik maakt van .

1 Wat vond je van dit hoofdstuk? Omcirkel de emoji(‘s) die je gevoel het best omschrijft.

������������ ������������ ������������

������������ ������������

Ik koos deze emoji(’s) omdat:

2 Duid aan of je de volgende vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist Ik kan het. Hier kan ik nog groeien.

Ik kan uitleggen wat koppelverkoop is. ¨¨

Ik kan het onderscheid maken tussen reële en gecreëerde behoeften. ¨¨

Ik besef dat ik beïnvloed word wanneer ik een aankoop wil doen.

Ik kan factoren benoemen die mijn aankoopgedrag beïnvloeden.

Ik kan uitleggen waarom ik een aankoopbewijs moet bewaren.

Ik kan betaalmiddelen beoordelen op het vlak van kosten, risico’s, veiligheid en fraudegevoeligheid. ¨¨

Ik kan voorbeelden geven van verkoopkanalen.

Ik kan voorbeelden geven van betaalmiddelen. ¨¨

Ik kan uitleggen wat ik moet doen als mijn bankkaart gestolen of verloren is.

Ik ken verschillende soorten fraudetechnieken.

Ik kan uitleggen hoe een fraudetechniek werkt.

Ik kan tips geven om de meest voorkomende fraudetechnieken tegen te gaan. ¨¨

Ik kan samenwerken in groep. ¨¨

Ik kan een mondelinge uitleg geven aan de hand van mijn notities. ¨¨

Ik kan uitleggen waarom een smartphone (g)een duurzaam voorwerp is. ¨¨

Ik kan vlot informatie opzoeken. ¨¨ opdraCH t 10: ev alueer jezelf

proefversie©VANIN